Związek powiatowo-gminny

AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA - SAS 11/2016

Forma związku powiatowo-gminnego przeznaczona jest dla realizacji zadań wykraczających poza właściwość jednego szczebla samorządu terytorialnego. Taki związek może służyć przede wszystkim wspólnemu wykonywaniu zadań z zakresu transportu publicznego, oświaty czy zarządzania drogami.

Możliwość tworzenia powiatowo–gminnych związków istnieje od początku 2016 r. Wprowadziła ją uchwalona 25 czerwca 2015 r. ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 28 lipca 2015 r., poz. 1045). Przy czym to w ustawie z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity Dz.U. z 9 czerwca 2016 r., poz. 814) poszukiwać należy trzonu regulacji dotyczących tworzenia i funkcjonowania tych związków. Natomiast w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. z 4 kwietnia 2016 r., poz. 446) znajdziemy poświęcony im jeden, jedyny przepis określający zasady przekształcania związku międzygminnego w związek powiatowo gminny i odsyłający – w kwestiach szczegółowych – do przepisów powiatowej ustawy ustrojowej.
Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że współpraca gminy z powiatem, czy też związku międzygminnego z powiatem (związku powiatowego z gminą) była możliwa także przed 1 stycznia 2016 r. Wymagała jednak zawarcia porozumienia. Stanowisko takie potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych, m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 stycznia 2015 r., w którym sąd stanął na stanowisku, że związek międzygminny może być stroną porozumienia zawartego z powiatem w sprawach realizacji zadań powiatu na terenie części powiatu (sygn. akt II GSK 2100/13).


OŚWIATA, DROGI, TRANSPORT

Związek powiatowo-gminny może zostać utworzony w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Tak wynika z treści art. 72a ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym.
Oczywiście powstaje pytanie, jakie zadania powiaty i gminy mogą chcieć realizować wspólnie. Tutaj eksperci wskazują przede wszystkim na te związane z utrzymaniem dróg oraz z oświatą, a także z organizacją transportu publicznego. Z pewnością też znaleźć można i inne obszary (np. pomoc społeczna), na których współpraca gmin i powiatów może przynieść im obopólną korzyść.
Natomiast zdanie drugie art. 72a ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym przesądza o tym, że taki związek może także zostać utworzony w celu wspólnej obsługi, o której mowa w przepisach ustawy o samorządzie powiatowym (art. 6a) czy ustawy o samorządzie gminnym (art. 10a).

Zgodnie z przytoczonymi przepisami gmina (powiat) może zapewnić wspólną obsługę, w szczególności administracyjną, finansową i organizacyjną:

  • jednostkom organizacyjnym gminy (powiatu) zaliczanym do sektora finansów publicznych,
  • gminnym (powiatowym) instytucjom kultury,
  • innym zaliczanym do sektora finansów publicznych gminnym (powiatowym) osobom prawnym utworzonym na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.


SZCZEGÓŁY W STATUCIE

Zgodnie z art. 72a ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym do związku powiatowo-gminnego stosuje się odpowiednio przepisu dotyczące związku powiatów.
Oznacza to przede wszystkim, że utworzenie takiego związku wymaga podjęcia uchwał przez rady zainteresowanych gmin i powiatów. Uchwały w sprawie utworzenia związku powiatowo–gminnego zapadają bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.
Konieczne jest także opracowanie statusu związku, którego projekt należy także uzgodnić z właściwym wojewodą. W postępowaniu tym samorządy zainteresowane utworzeniem związku może reprezentować albo starosta jednego z powiatów albo też wójt jednej z gmin, posiadający upoważnienie od pozostałych gmin i powiatów zainteresowanych utworzeniem związku.
Przepisy wskazują także, jaką treść powinien mieć statut związku powiatowo-gminnego. Przede wszystkim akt ten powinien określać:     nazwę i siedzibę związku;     członków i czas trwania związku; zadania związku; organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania; zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku; zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywaniu strat związku; zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych; zasady i tryb likwidacji związku.
Statut może też określać inne zasady określające współdziałanie.
Natomiast art. 72a ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie powiatowym przesądza o tym, że zasady reprezentacji gmin i powiatów uczestniczących w związku określa jego statut.
Statut związku powiatowo-gminnego ogłaszany jest w dzienniku urzędowym prowadzonym przez właściwego wojewodę. Z chwilą jego ogłoszenia związek powiatowo–gminny nabywa też osobowość prawną.


MOŻLIWE PRZEKSZTAŁCENIE

Zarówno przepisy ustawy o samorządzie gminnym, jak i ustawy o samorządzie powiatowym dopuszczają także możliwość przekształcenia odpowiednio związku międzygminnego czy związku powiatów w związek powiatowo-gminny. Następuje to w sytuacji, gdy do związku międzygminnego (powiatów) postanawia przyłączyć się powiat (gmina).
Takie przekształcenie wymaga zmiany statutu związku. Zmiana składu związku polegająca na przystąpieniu innej jednostki samorządu terytorialnego powoduje bowiem zmianę w składzie organów. A problematyka składu organów i ich wyboru po przystąpieniu powiatu do związku międzygminnego (gminy do związku powiatów) nie została uregulowana w ustrojowych ustawach samorządowych.
Zmiana statutu następuje w trybie i na zasadach dotyczących odpowiednio związku powiatów albo związku międzygminnego.
Nowy, powstały w wyniku przekształcenia związek powiatowo-gminny z dniem ogłoszenia statutu wstąpi we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego związku. Organy związku powiatowo-gminnego stają się organami właściwymi lub stronami wszczętych i niezakończonych postępowań administracyjnych i sądowych.
Jednocześnie na wniosek związku następować będzie ujawnienie w księgach wieczystych lub w rejestrach przejścia na związek powiatowo-gminny praw ujawnionych w tych księgach lub w rejestrach.


REJESTRACJA U MINISTRA

Związek powiatowo-gminny podlega wpisowi do rejestru. Ten, zgodnie z art. 72b ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym prowadzony jest przez ministra właściwego ds. administracji. Wpis do rejestru następuje przy odpowiednim zastosowaniu zasad rejestracji związku powiatów i przy odpowiednim zastosowaniu art. 68 ust. 2–5 ustawy o samorządzie powiatowym.
Zgodnie z regulacjami zawartymi w tym przepisie związek powiatowo-gminny wpisywany jest do rejestru na podstawie zgłoszenia. Te należy dokonać za pośrednictwem właściwego wojewody. Natomiast z treści art. 68 ust. 3 wynika, że zgłoszenie takie może dotyczyć zarówno rejestracji związku powiatowo–gminnego, zmiany statutu tego związku, jak i wykreślenia związku powiatowo-gminnego z rejestru, co wiązać się będzie z jego likwidacją.
Każde takie zgłoszenie powinno zawierać oświadczenie o zgodności z prawem uchwał stanowiących podstawę zgłoszenia. Zgłoszenie wnoszone drogą elektroniczną musi być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Z art. 72b ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym wynika delegacja dla ministra administracji do uregulowania w drodze rozporządzenia szczegółowego trybu postępowania w sprawach rejestracji związku powiatowo–gminnego; rejestracji zmiany statutu takiego związku oraz wykreślenia związku powiatowo-gminnego z rejestru związków powiatowo-gminnych. Rozporządzenie takie powinno także określać: wzory zgłoszeń: w sprawie rejestracji związku powiatowo-gminnego; w sprawie zmiany statutu związku powiatowo-gminnego oraz w sprawie wykreślenia związku powiatowo-gminnego z rejestru związków powiatowo-gminnych. A także wskazywać dokumentację niezbędną do sporządzenia zgłoszeń; sposób prowadzenia rejestru związków powiatowo-gminnych, w tym sposób dokonywania wpisów w tym rejestrze, zakres danych podlegających wpisowi do rejestru związków powiatowo-gminnych oraz tryb ogłaszania statutu związku powiatowo-gminnego, zmiany tego statutu oraz informacji o wykreśleniu związku powiatowo-gminnego z rejestru związków powiatowo-gminnych.
Przepisy wyjaśniają także, że prowadzony przez ministra administracji rejestr związków powiatowo-gminnych powinien zawierać w szczególności nazwę związku powiatowo-gminnego i jego siedzibę, oznaczenie powiatów i gmin uczestniczących w związku oraz wskazanie zadań związku.
Wszystkie wspomniane wyżej kwestie związane z rejestracją związku powiatowo-gminnego uregulowane zostały w rozporządzeniu ministra administracji z 21 grudnia 2015 r. w sprawie rejestru związków powiatowo-gminnych oraz ogłaszania statutów związków i ich zmian (Dz.U. z 30 grudnia 2015 r., poz. 2282).

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa