Radny prezesem klubu sportowego

TEMAT MIESIĄCA - SAS 2/2013

OPIS SYTUACJI
Prezes stowarzyszenia sportowego, prezes uczniowskiego klubu sportowego oraz wiceprezes klubu sportowego deklarują, że ich stowarzyszenia i kluby nie prowadzą działalności gospodarczej. Wszystkie te organizacje zgłaszają chęć uczestnictwa w otwartych konkursach ofert, ogłaszanych przez gminę oraz mogą otrzymać dotacje gminne na organizację aktywnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży na podstawie uchwały rady gminy w sprawie finansowania rozwoju sportu.

PYTANIE 1

Czy prezes stowarzyszenia sportowego, prezes uczniowskiego klubu sportowego oraz wiceprezes klubu sportowego mogą pełnić funkcję radnego?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

W przedstawionym przypadku łączenie funkcji prezesa stowarzyszenia lub klubu sportowego z funkcją radnego nie stanowi podstawy do wygaśnięcia mandatu radnego, o ile stowarzyszenie lub klub nie prowadzą działalności gospodarczej.

PYTANIE 2

Czy korzystanie ze środków finansowych gminy dla realizacji imprez przez ww. osoby będzie działalnością na mieniu gminy?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

Nie można wykluczyć, w zależności od stanu faktycznego sprawy, że dotacja udzielona stowarzyszeniu lub klubowi sportowemu może jednak zostać uznana za wykorzystanie mienia komunalnego.

Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. W świetle literalnego brzmienia ww. przepisu oraz bogatego orzecznictwa nie wywołuje żadnych wątpliwości, że funkcja prezesa zarządu stowarzyszenia lub prezesa klubu stanowi zarządzanie działalnością, która w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej oraz np. dysponowania nieruchomościami należącymi do gminy, nie jest dla radnych prawnie dozwolona. Niemniej jednak z treści powołanego art. 24 ust. 1 u.s.g. wynika, że obie przesłanki, tj. prowadzenia działalności gospodarczej oraz wykorzystania mienia komunalnego, muszą wystąpić łącznie, gdyż dopiero wówczas istnieje podstawa do wygaśnięcia mandatu radnego. 

DEFINICJA MIENIA KOMUNALNEGO

Odnosząc się do kwestii mienia komunalnego należy zauważyć, że zakwalifikowanie dotacji do tej kategorii może być sporne. Pojęcie „mienia komunalnego” zostało zdefiniowane w ustawie o samorządzie gminnym. Zgodnie z art. 43 u.s.g. mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw. Najczęściej przyjmuje się, że pojęcie to jest rozumiane wąsko i obejmuje wyłącznie aktywa, w tym różnego rodzaju wierzytelności, choć z wyłączeniem praw osobistych gminy (np. prawa do nazwy). Pojawiają się poglądy, że należy odróżnić mienie komunalne od środków publicznych, które gminy lub powiaty mogą z własnego budżetu przekazywać organizacjom, a takiego dofinansowania na podstawie ustaw szczególnych w postaci dotacji czy grantów nie można utożsamiać z wykorzystywaniem mienia komunalnego (vide Wspólnota nr 23 z 5 maja 2010 r.). 

STANOWISKO SĄDU

Warto zwrócić uwagę na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 13 września 2012 r., sygn. akt II SA/Bk 445/12, który zawarł wprost tezę, że „Dotacja pochodząca ze środków Unii Europejskiej przyznana radnemu powiatu w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej jest prawem majątkowym, a tym samym stanowi mienie powiatu. Skorzystanie przez radnego prowadzącego działalność gospodarczą z dotacji unijnych, których beneficjentem jest rada powiatu, stanowi przesłankę do wygaśnięcia mandatu radnego w trybie art. 190 ust. 1 pkt 2 a ustawy z 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1190 ze zm.) ustawy w związku z art. 25 b ust. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.).” 
W uzasadnieniu tego wyroku WSA w Białymstoku wskazał (powołując się również na: Joanna Jagoda, Komentarz do ustawy o samorządzie powiatowym, opublikowany w Bazie Informacji Prawnej LEX), że mieniem powiatu są prawa majątkowe, których wartość może być wyrażona w pieniądzu i w tym pojęciu nie mieszczą się prawa niemajątkowe. Sąd podniósł, że do pozostałych praw (oprócz wymienionej wprost własności) należą użytkowanie wieczyste (art. 232 kodeksu cywilnego), użytkowanie służebności, hipoteka i inne ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 k.c.); środki finansowe pochodzące z różnych źródeł publicznoprawnych np. podatki, dotacje, subwencje i prywatnoprawnych np. odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych, czynsz z najmu. Sąd zatem uznał, że skoro dotacja przyznana radnemu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest prawem majątkowym, to stanowi ona tym samym mienie powiatu.
Biorąc pod uwagę powyższy wyrok nie można wykluczyć, w zależności od stanu faktycznego sprawy, że dotacja udzielona stowarzyszeniu lub klubowi sportowemu może jednak zostać uznana za wykorzystanie mienia komunalnego.
W przedstawionym przypadku, podstawowe znaczenie ma jednak ustalenie, że stowarzyszenie lub klub sportowy nie będą prowadziły działalności gospodarczej. Gdyby bowiem nawet uznać, że otrzymywane dotacje są rodzajem wykorzystywania mienia gminnego, jednakże stowarzyszenie nie jest wpisane do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz nie wykonuje takiej działalności, to przepisy nie formułują zakazu łączenia funkcji prezesa zarządu z mandatem radnego, nawet jeżeli stowarzyszenie otrzymuje dofinansowanie ze środków publicznych na prowadzoną działalność, np. sportową. Wobec deklaracji, że wymienione w pytaniu organizacje nie prowadzą i nie będą prowadziły działalności gospodarczej nie można przyjąć, że osoby zarządzające ich działalnością nie mogą pełnić funkcji radnego.
Niezależnie jednak od powyższego nie ulega wątpliwości, że łączenie takiej działalności i mandatu radnego może w określonych przypadkach wywołać kontrowersje i podejrzenia o konflikt interesów.

Warto zwrócić uwagę na treść art. 24e ust. 1 u.s.g., zgodnie z którym radni nie mogą:

• podejmować dodatkowych zajęć,
• otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1,
• powoływać się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami, bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami (art. 24e ust. 2 u.s.g.).

Stosowanie tych przepisów nie jest obwarowane żadną sankcją, jednakże radni powinni się do tych reguł stosować, a ich naruszenie może wiązać się chociażby z odpowiedzialnością o charakterze etyczno-politycznym. W przypadku dofinansowania przez gminę działalności organizacji zarządzanej przez radnego powinien on powstrzymać się od udziału w głosowaniu dotyczącym tej sprawy (art. 25a u.s.g.).

Janusz Groński

PODSTAWA PRAWNA:
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)