Ustawa o rewitalizacji uchwalona przez Sejm
AKTUALNOŚCI / KOMENTARZE - SAS 8/2015
Rewitalizacja to jedna z tych sfer aktywności samorządu, dla której od lat bezskutecznie wskazywano na potrzebę stworzenia ram prawnych, które zwiększyłyby skuteczność podejmowanych przez władze lokalne starań o odnowę obszarów zdegradowanych społecznie i infrastrukturalnie. Pierwsze próby stworzenia podstaw prawnych dla organizacji i realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych podjęto już w 1992 r., jednak zarówno ta inicjatywa, jak i kilka kolejnych, funkcjonujących pod różnymi nazwami, nie doczekały się nigdy legislacyjnego finiszu. Przyjęcie przez Sejm 23 lipca br. ustawy o rewitalizacji stwarza szansę na przełamanie tego impasu, zwłaszcza w kontekście przewidzianej w nowej perspektywie finansowej dużej puli środków unijnych na rewitalizację (w sumie 25 mld zł).
W nowej ustawie rewitalizacja postrzegana jest jako proces długoterminowych i kompleksowych działań wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych - współrealizowanych przez stronę samorządową z partnerami społecznymi (mieszkańcami, przedsiębiorstwami, instytucjami nauki itd.). Rewitalizacja będzie zadaniem własnym gminy, jednak o fakultatywnym charakterze – co oznacza, że zastosowanie nowego instrumentarium prawnego będzie pozostawione autonomicznej decyzji lokalnych władz. W ustawie kładzie się duży nacisk na współudział interesariuszy rewitalizacji w podejmowanych przez gminę działaniach, czemu służyć mają m.in. obowiązkowe konsultacje społeczne na każdym z etapów prowadzenia rewitalizacji począwszy od planowania, przez realizację aż po ocenę działań. Rewitalizacja ma być przy tym prowadzona w sposób celowy i planowy, czemu służyć ma specjalna strategia przyjmowana przez radę gminy określana w ustawie mianem gminnego programu rewitalizacji.
Najważniejszy i najbardziej oczekiwany przez stronę samorządową jest jednakże pakiet konkretnych instrumentów prawnych, w tym prawnofinansowych, przewidzianych ustawą, który ma ułatwić skuteczne wdrażanie w życie przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie brak specjalnych ułatwień proceduralnych, obok odwiecznego problemu niedoboru środków finansowych, stanowił dotychczas główny hamulec skutecznego i kompleksowego prowadzenia procesów rewitalizacyjnych przez samorządy.
I tak, gwoli przykładu wskazać można, że na obszarach rewitalizacji możliwe będzie ustanowienie na rzecz gminy prawa pierwokupu nieruchomości, czy zakazu wydawania decyzji o warunkach zabudowy dla wszystkich albo określonych zmian sposobu zagospodarowania terenu. Dla takiego obszaru rada będzie mogła nadto utworzyć Specjalną Strefę Rewitalizacji, na terenie której możliwe będzie m.in. przymusowe opróżnienie lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy na czas wykonywania robót budowlanych związanych z przedsięwzięciem rewitalizacyjnym, udzielanie niektórych zamówień publicznych bez przetargu oraz przyznanie dotacji właścicielom nieruchomości w celu wykonania przez nich remontu, przebudowy, czy prac konserwatorskich. Rada gminy będzie mogła także uchwalić dla obszaru rewitalizacji specjalny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i wprowadzić w nim np. obowiązek realizacji na nieruchomościach niezabudowanych przez przyszłego inwestora infrastruktury uzupełniającej.
Wymienione oraz inne przewidziane ustawą rozwiązania prawne niewątpliwie mogą przyczynić się do sprawniejszej niż dotychczas realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych i zwiększenia atrakcyjności tych przedsięwzięć dla inwestorów prywatnych. Obecnie nad uchwalonymi przez Sejm regulacjami prace legislacyjne prowadzi Senat.
Anna Kudra
prawnik w Dziale Prawa Administracyjnego Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners sp. k. w Poznaniu
