Gdy burmistrz sam prowadzi służbowy samochód

PRAWO PRACY - SAS 3 / 2012

PYTANIE BURMISTRZA:

W numerze 12/2011 r. Serwisu bardzo jasno została wyłożona sprawa badań okresowych urzędnika używającego samochodu prywatnego do celów służbowych. Ta wykładnia pozwoliła nam na zajęcie odpowiedniego stanowiska wobec inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy. Nasza gmina posiada dwa samochody służbowe (osobowy i mikrobus) a tylko jednego etatowego kierowcę zatrudnionego w urzędzie miejskim na stanowisku kierowcy. Jako burmistrz tej gminy, gdy kierowca wykonuje pracę jeżdżąc mikrobusem, sam prowadzę służbowy samochód osobowy. Znam wielu szefów gmin, którzy postępują tak samo. Czy powinienem posiadać wszystkie badania tak jak kierowca pracujący na etacie? Mam tylko ważne badania dla kadry urzędniczej kierowniczej i prawo jazdy kat. B. Czy prawdą jest, że sam prowadząc auto służbowe nie mam prawa przewożenia innych urzędników, np. jadąc na naradę lub służbowe zebranie? 
Czy konieczne jest wystawianie dla mnie delegacji na wyjazdy po terenie gminy? Będę wdzięczny, jeśli poruszą Państwo problem używania samochodów służbowych przez szefów gmin lub powiatów. Podczas kontroli RIO temat jest kontrolowany i nie ma jednolitej linii. 

  • Czy trzeba mieć zezwolenie od Przewodniczącego Rady Miejskiej, czy może to być wyznaczony zastępca lub sekretarz - tak jak przy delegacjach? Spotkałem się z wypowiedzią inspektora RIO, że burmistrz zarządza majątkiem gminy i nie musi mieć zezwolenia na prowadzenie samochodu służbowego
  • Czy wyjazdy są na podstawie delegacji? Jest to uciążliwe przy jazdach lokalnych i krótkotrwałych.
  • Czy obowiązują „karty drogowe” w tej sytuacji? Niektórzy inspektorzy RIO uważają, że wystarczy miesięczna karta, w której zapisana jest trasa i przebieg w km.
  • Czy obowiązuje norma paliwowa dla samochodu osobowego? Nie mamy własnej stacji i po każdej jeździe nie dopełniamy zbiornika do pełna. Nie została ustalona norma.

Gdy rozmawiam z kolegami wójtami i burmistrzami prowadzącymi samochody osobowe, to każdy ma spore wątpliwości i nie wiadomo jak należy postępować, by być w zgodzie z prawem. Trudności potwierdzają radcy prawni gmin.  Inspektorzy RIO unikają wykładni. Liczę więc na Państwa pomoc.

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Odpowiadając na powyższe pytanie należy podkreślić, że samochodem służbowym powinien, co do zasady, kierować wyłącznie pracownik zatrudniony na stanowisku zawodowego kierowcy. Pracownik ten dysponuje odpowiednimi badaniami, zaś do jego obowiązków powinno należeć także rozliczanie kart związanych z uzupełnianiem paliwa.

W przypadku większych potrzeb należy rozważyć zatrudnienie dodatkowego pracownika, posiadającego odpowiednie uprawnienia oraz aktualne specjalistyczne badania lekarskie. Tym niemniej nie istnieją przeszkody prawne, aby burmistrz w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych potrzebami urzędu, mógł sporadycznie korzystać z samochodu służbowego. Do sporadycznego korzystania z samochodu służbowego nie są wymagane specjalistyczne badania, potrzebne na stanowisko kierowcy zawodowego. Zatrudnienie na tym stanowisku nie stanowi podstawy do skierowania na specjalistyczne badania, w tym na badania psychologiczne dla kierowców, nawet jeżeli sporadycznie osoby te kierują pojazdami mechanicznymi w trakcie wykonywanych obowiązków służbowych. To stanowisko pracy nie mieści się bowiem w katalogu stanowisk wymienionych w art. 124 Prawa o ruchu drogowym.
Co do zasady burmistrz nie podlega także badaniom na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, które określa m. in. szczegółowe warunki i tryb kierowania na badania lekarskie, w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami silnikowymi oraz kierowania tramwajami. Wprawdzie nowelizacja tego rozporządzenia, która weszła w życie w dniu 29 czerwca 2011 r. sugeruje obligatoryjne skierowanie w celu wykonania konsultacji okulistycznej oraz przeprowadzenia badania oceniającego widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia osoby posiadającej prawo jazdy m. in. kategorii B, kierującej pojazdem w ramach obowiązków służbowych, tym niemniej odnosi się to przede wszystkim do pracowników, do których podstawowych obowiązków pracowniczych należy prowadzenie auta służbowego. Znowelizowany § 4 tego aktu wykonawczego należy interpretować biorąc pod uwagę z jednej strony przepisy systemowe, a z drugiej zakres obowiązków konkretnego pracownika samorządowego.
Burmistrz zajmuje kierownicze stanowisko urzędnicze związane przede wszystkim z kierowaniem urzędem gminy, wykonywaniem zwierzchnictwa wobec pracowników samorządowych oraz innych merytorycznych zadań wynikających z ustawy ustrojowej oraz władztwa administracyjnego. W rezultacie do jego podstawowych obowiązków zawodowych nie należy prowadzenie pojazdów samochodowych. Dlatego obowiązkowe badania powinny obejmować tych pracowników zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych lub obsługi, do których podstawowych obowiązków służbowych należy prowadzenie pojazdu, czyli np. zatrudnionego na stanowisku kierowcy dostawcy i właśnie do nich adresowany jest przede wszystkim obowiązek poddania się badaniom okulistycznym, o których stanowi znowelizowany § 4 ww. aktu wykonawczego. Burmistrz musi zatem posiadać jedynie aktualne badania, które są potrzebne dla kierowniczego stanowiska urzędniczego, które zajmuje. Oczywiście musi także posiadać uprawnienie do kierowania pojazdami (kategoria „b”), jeżeli w ogóle zamierza prowadzić samochód osobowy i ewentualne badania będące podstawą do wydania tego dokumentu.

GDY BURMISTRZ PRZEWOZI PRACOWNIKÓW

Nawiązując do kwestii przewozu innych pracowników zasadne wydaje się stanowisko, że skoro burmistrz nie jest kierowcą zawodowym, to nie jest również uprawniony do przewozu innych osób, w tym także pracowników urzędu gminy. Zakładając nawet możliwość wyjątkowego, sporadycznego odbywania podróży samochodem służbowym nie można przyjąć, że burmistrz ma takie same uprawnienia jak kierowca zawodowy wykonujący pracę polegającą na świadczeniu przewozu. Istotny jest zatem wybór roli, jaką pełni pracownik samorządowy. Skoro bowiem burmistrz jest kierownikiem urzędu i zwierzchnikiem służbowym pracowników samorządowych i jako taki nie musi poddawać się wszystkim badaniom obligatoryjnym dla kierowcy etatowego, to nie może jednocześnie świadczyć usług przewozowych, nawet jeżeli następuje to w celach służbowych. Jasno zarysowany podział zadań i obowiązków służbowych nie wynika zresztą wyłącznie z ustawy ustrojowej i innych przepisów, ale powinien być jednoznacznie zapisany w schemacie organizacyjnym, regulaminie urzędu i zakresie obowiązków poszczególnych pracowników, nad czym – oprócz burmistrza - pieczę powinien sprawować w szczególności sekretarz gminy zarządzający zasobami kadrowymi urzędu.

BEZ DELEGACJI NA JAZDY PO GMINIE

Odpowiadając na pytanie dotyczące konieczności wypisywania delegacji należy uznać, że burmistrz nie musi posiadać delegacji, jeżeli odbywa podróż samochodem służbowym na terenie gminy, w której pełni mandat. W przypadku natomiast wyjazdu poza teren gminy konieczne jest wystawienie delegacji służbowej przez osobę wykonującą wobec wójta czynności z zakresu prawa pracy, czyli osobę zastępującą lub sekretarza gminy. Temat ten był szeroko opisywany i wyjaśniany w artykule w Serwisie nr 4/2011 r., w którym przyjęto jednoznacznie, że w takim przypadku należy uznać, że wójt wykonuje swoją pracę na terenie gminy, w której pełni mandat. 
Sporadyczne wykorzystywanie pojazdu służbowego przez burmistrza nie wymaga uzyskiwania zgody, skoro to właśnie na burmistrzu ciąży odpowiedzialność za właściwe gospodarowanie mieniem gminy. Z ustawową kompetencją do wykorzystywania określonych składników majątkowych wiąże się odpowiedzialność organu wykonawczego, w tym także przed organami kontrolnymi, czyli przede wszystkim radą gminy i jej komisją rewizyjną. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) podlega także odpowiedzialności za wykonanie budżetu i prawidłową gospodarkę finansową. Dlatego, jakkolwiek nie musi on uzyskiwać zgody na wykorzystanie pojazdu służbowego, to jednak konieczne jest uzasadnienie dla takiego wykorzystania przy zastosowaniu kryterium celowości i gospodarności.

REASUMUJĄC

Należy również zwrócić uwagę na możliwość doprecyzowania poszczególnych kwestii, zarówno w samym regulaminie organizacyjnym urzędu, jak i oddzielnym zarządzeniu burmistrza, wydanym w oparciu o art. 33 ust. 3 i 5 ustawy o samorządzie gminnym, regulującym właśnie zasady i tryb wykorzystywania pojazdów służbowych przez pracowników urzędu gminy. Regułą tego rodzaju aktów jest jasny i czytelny podział kompetencji i zadań związanych z wykorzystaniem pojazdów pomiędzy kierowców wykonujących przewóz, a dysponentów pojazdu, czyli pracowników korzystających z tego pojazdu do celów służbowych i z wykorzystaniem pracy kierowcy. Kwestia rozliczania z kart i paliwa również może zostać z powodzeniem określona w takim zarządzeniu.

Janusz Groński

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) 

– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.),
– Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U Nr 2, poz. 15),
– Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 kwietnia 2005 r. w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. Nr 69, poz. 622 ze zm.).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa