Naliczanie opłat z tytułu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych

TEMAT MIESIĄCA - SAS 11 / 2011

PYTANIA SEKRETARZA:

W związku z niejasnościami zgłaszanymi przez przedsiębiorców, dotyczącymi naliczania opłat z tytułu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, proszę o interpretację przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi i odpowiedź na pytania:

1. Jak należy naliczać opłatę za nowe zezwolenie nowemu przedsiębiorcy (nowy przedsiębiorca pierwszy raz starający się o zezwolenie w danym punkcie)? Czy taki przedsiębiorca rozpoczynający działalność w ciągu roku ma wnieść opłatę w całości (nie w ratach) obliczoną proporcjonalnie do liczby dni, w których zezwolenie to jest ważne, w roku jego wydania do końca roku czy do końca stycznia (terminu I raty)?
2. Czy przedsiębiorca, któremu wygasł okres zezwolenia i stara się o jego kontynuację, jest tak samo traktowany jak nowy przedsiębiorca? Czy opłata ma zostać wniesiona w całości w roku wydania zezwolenia (i czy należy ją naliczyć do końca roku czy do końca terminu I raty? Czy może zostać ona rozratowana tak jak jest to w przypadku trwających zezwoleń?
3. Przedsiębiorcy w trakcie trwania zezwoleń składają do 31 stycznia oświadczenia o ilości sprzedanych napojów alkoholowych w roku poprzednim, na których podstawie naliczana jest roczna opłata za korzystanie z zezwolenia. Opłata ta jest podzielona na 3 raty, których termin wniesienia to: I rata - 31 stycznia, II rata - 31 maja oraz III rata - 30 września. Wątpliwości budzi interpretacja, za które miesiące wnosi przedsiębiorca opłatę w poszczególnych ratach?
4. Jeżeli przedsiębiorca przed upływem terminu dokonania opłaty którejś z rat zgłosi rezygnację ze sprzedaży alkoholu:
– np. jeśli w przypadku III raty do 30 września zgłosi, że kończy sprzedaż z dniem 30 września, to czy nie wnosi żadnej opłaty, czy wnosi za sam wrzesień czyli 30 dni?
– w powyższych terminach zgłosi rezygnację i poinformuje w niej, że będzie sprzedawał alkohol do dnia 31 października, czy należy naliczyć takiemu przedsiębiorcy
w przypadku III raty opłatę jedynie za październik, czyli 31 dni,
za wrzesień i październik, czy całą III ratę?
5. Czy w przypadku zakończenia w terminie zawartym w zezwoleniu (nie rezygnacji w czasie jego trwania) opłatę należy naliczać proporcjonalnie, czyli całoroczną opłatę przypadającą na rok zakończenia podzielić przez 365/366 dni, następnie pomnożyć przez ilość dni,
w których zezwolenie będzie ważne w tym roku? (Np. w przypadku, gdy zezwolenie kończy się 31 października to w 2011 roku jest to 304 dni). Czy należy pobrać od przedsiębiorcy I i II ratę oraz III ratę naliczyć jedynie za 31 dni października? Różnica między sposobami naliczania polega na tym, iż w pierwszym przypadku, zakładając że przedsiębiorca nie przekroczy wyznaczonych progów, jest to 2623,56, a w drugim 2367,53.

ODPOWIEDZI PRAWNIKA:

Stosownie do treści przepisu art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473 ze zm. (dalej zwanej ustawą) w celu pozyskania dodatkowych środków na finansowanie zadań określonych w art. 41 ust. 1 (tj. zadań w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi) gminy pobierają opłatę za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, o których mowa w art. 18.
Opłata za korzystanie z zezwolenia (dalej zwana opłatą) stanowi niepodatkową należność budżetu gminy, ma zatem charakter świadczenia publicznoprawnego. W uchwale z dnia 23 czerwca 1997 r., sygn. akt OPK 1/97 (publ. ONSA 1997 r., nr 4, s. 149) Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że ustalenie opłaty za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych jest czynnością materialno-techniczną, dotyczącą obowiązku wynikającego z przepisu prawa, dokonywaną w trybie pozaprocesowym przez właściwy organ w drodze samoobliczenia, a zatem decyzyjny tryb ustalania opłaty narusza prawo.
Sposób i terminy wnoszenia tej opłaty oraz jej wysokość regulują przepisy art. 111 ust. 2 – 9 ustawy. Niestety konstrukcja tych przepisów w praktyce rodzi wiele wątpliwości interpretacyjnych.

 

AD. 1

Zgodnie z art. 111 ust. 2 i 3 ustawy, przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych wnosi na rachunek gminy, przed wydaniem zezwolenia, opłatę w wysokości:

  • 525 zł na sprzedaż napojów zawierających do 4,5 % alkoholu oraz piwa;
  • 525 zł na sprzedaż napojów zawierających powyżej 4,5 % do 18 % alkoholu (z wyjątkiem piwa);
  • 2.100 zł na sprzedaż napojów zawierających powyżej 18 % alkoholu.

Użyte w przepisie art. 111 ust. 3 ustawy określenie „przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w tym zakresie” nie należy odnosić wyłącznie do przedsiębiorców w  ogóle po raz pierwszy rozpoczynających działalność w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych, lecz należy interpretować w odniesieniu do punktów sprzedaży, na które danemu przedsiębiorcy zostało wydane zezwolenie oraz w odniesieniu do roku poprzedzającego rok wystąpienia z wnioskiem o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. 

Przedsiębiorcą rozpoczynającym działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych będzie bowiem zarówno przedsiębiorca, który w roku poprzedzającym wydanie zezwolenia w ogóle nie prowadził tego rodzaju działalności gospodarczej, jak i przedsiębiorca, który występuje z wnioskiem o wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w innym punkcie niż punkt, w którym w roku poprzednim prowadził sprzedaż napojów alkoholowych.

Również w ramach pojęcia „przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych” będzie mieścić się przedsiębiorca, który występuje o wydanie zezwolenie na sprzedaż napojów o zawartości zawierających powyżej 18 % alkoholu, a w roku poprzedzającym złożenie tego wniosku prowadził działalność w zakresie sprzedaży napojów zawierających do 4,5 % alkoholu oraz piwa lub napojów zawierających powyżej 4,5 % do 18 % alkoholu (z wyjątkiem piwa). 

W myśl art. 111 ust. 7 ustawy, opłata wnoszona jest na rachunek gminy w każdym roku kalendarzowym objętym zezwoleniem w trzech równych ratach w terminach do 31 stycznia, 31 maja i 30 września danego roku kalendarzowego. Po pierwsze, niezbyt fortunne sformułowanie użyte w tym przepisie „wnoszona jest” sugeruje obowiązek ratalnego uiszczania opłaty. Tymczasem jest to uprawnienie, które nie wyłącza możliwości jednorazowego wniesienia opłaty. Intencją ustawodawcy było bowiem odciążenie przedsiębiorców od ponoszenia jednorazowych wysokich kosztów. 

Po drugie, brak jest podstaw prawnych do uznania, iż możliwość ratalnego uiszczenia opłaty nie dotyczy przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych. Należy jednak podkreślić, iż w zależności od tego kiedy przedsiębiorca taki otrzymał zezwolenie, pewnym zmianom ulega sposób naliczenia rat, np. gdy zezwolenie obowiązuje od 1 marca danego roku, przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży alkoholu może wnieść opłatę roczną w trzech równych ratach: pierwszą ratę należy uiścić przed wydaniem zezwolenia, druga ratę do 31 maja, trzecią ratę – do 30 września. 

Możliwość ratalnego uiszczenia opłaty nie będzie wchodzić w grę, gdy wydanie zezwolenia nastąpi w okresie 30 września – 31 grudnia. Wówczas należy uiścić opłatę w wysokości naliczonej za okres od dnia wydania do końca danego roku. Zatem również w odniesieniu do przedsiębiorcy rozpoczynającego działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży alkoholu znajduje zastosowanie przepis art. 111 ust. 8 ustawy, w myśl którego w roku nabycia zezwolenia lub utraty jego ważności, opłaty, o których mowa w ust. 1-5, dokonuje się w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia. 

Powyższe oznacza – w przypadku ratalnego systemu płatności – że przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży alkoholu uiszcza opłatę w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia (w roku, w którym to zezwolenie otrzymał) podzieloną na trzy równe części. Oczywiście, jak to wyżej nadmieniono, możliwe jest również jednorazowe wniesienie opłaty.

AD. 2

Przedsiębiorca, który prowadził w roku poprzednim działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych na podstawie zezwolenia, które wygasło i w roku następnym występuje z wnioskiem o wydanie nowego zezwolenia, powinien być traktowany jako przedsiębiorca już prowadzący działalność gospodarczą w tym zakresie.
W takim przypadku znajduje zastosowanie przepis art. 111 ust. 4 ustawy stanowiący, iż przedsiębiorcy, prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych w roku poprzednim, są obowiązani do złożenia, do dnia 31 stycznia, pisemnego oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim. Oświadczenie to stanowi podstawę do obliczenia wysokości opłaty za korzystanie z kolejnego zezwolenia.

OPŁATY

Stosownie do treści art. 111 ust. 5 ustawy, opłatę przedsiębiorca prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży, w którym roczna wartość sprzedaży napojów alkoholowych w roku poprzednim przekroczyła:

  • 37.500 zł dla napojów alkoholowych o zawartości do 4,5 % alkoholu oraz piwa - wnosi w wysokości 1,4 % ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim;
  • 37.500 zł dla napojów alkoholowych o zawartości od 4,5 % do 18 % alkoholu (z wyjątkiem piwa) - wnosi w wysokości 1,4 % ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim;
  • 77.000 zł dla napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18 % alkoholu - wnosi w wysokości 2,7 % ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim.

Natomiast przedsiębiorcy, których roczna wartość sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych nie przekroczyła ww. wartości, wnoszą opłatę w wysokości określonej w art. 111 ust. 2 ustawy, tj. opłatę przewidzianą dla przedsiębiorcy rozpoczynającego działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych. 
Pojęcie wartości sprzedaży definiuje art. 21 pkt 8 ustawy jako kwotę należną sprzedawcy za sprzedane napoje alkoholowe, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego.

Uiszczenie opłaty za cały rok w przypadku, gdy w danym roku przedsiębiorca nabył lub utracił zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych stoi w sprzeczności z zasadą proporcjonalnego naliczania opłaty wyrażoną w art. 111 ust. 8 ustawy. Każde zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych stanowi odrębną decyzję administracyjną i należy wnosić opłatę w odniesieniu do tego konkretnego zezwolenia. Nie można powoływać się na „ciągłość zezwolenia”, tzn., że po utracie ważności zezwolenia dany przedsiębiorca otrzyma wkrótce kolejne zezwolenie dotyczące tego samego rodzaju alkoholu i tego samego punktu sprzedaży.

Oczywiście możliwe jest ratalne uiszczenie proporcjonalnej opłaty. Zatem gdy zezwolenie jest ważne np. do 30 czerwca danego roku, to przedsiębiorca uiszcza albo jednorazowo opłatę obejmującą sześć miesięcy albo wnosi ją w dwóch równych ratach: I rata do 31 stycznia i II rata do 31 maja. Z kolei, gdy przedsiębiorca ten otrzymuje nowe zezwolenie np. w dniu 15 sierpnia, to proporcjonalną opłatę wnosi albo jednorazowo przed wydaniem zezwolenia albo w dwóch równych ratach: I rata przed wydaniem zezwolenia, a II rata – do 30 września.

 

AD. 3.

Z ustawowego zapisu, iż wpłata opłaty następuje w trzech równych ratach (choć jak wyżej nadmieniono, nie ma zakazu jednorazowego uiszczenia opłaty), w czteromiesięcznych odstępach, nie sposób wywodzić jakie miesiące obejmuje dana rata. Oczywiście, w przypadku przedsiębiorcy, którego zezwolenie jest ważne przez cały rok, można pokusić się o stwierdzenie, że I rata obejmuje pierwsze cztery miesiące tego roku (styczeń – kwiecień), II rata – cztery kolejne miesiące (maj – sierpień), a III rata – cztery ostatnie miesiące roku (wrzesień – grudzień). Jednakże taka interpretacja nie będzie miała zastosowania w przypadku tych przedsiębiorców, który w trakcie roku nabyli zezwolenie lub którym zezwolenie wygasło.

Oni bowiem, wnosząc opłatę w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności zezwolenia (stosownie do art. 111 ust. 8 ustawy) także – jak to wyżej przedstawiono - mogą skorzystać z ratalnego sposobu uiszczenia opłaty, np. w sytuacji gdy przedsiębiorcy wydano zezwolenie w dniu 1 czerwca, może on uiścić opłatę w dwóch ratach: I ratę wnosi przed wydaniem zezwolenia, a II ratę – uiszcza do 30 września. 

Natomiast, jeżeli np. zezwolenie przedsiębiorcy jest ważne do 31 sierpnia danego roku, to może on albo uiścić jednorazowo opłatę za osiem miesięcy tego roku albo wnieść opłatę w dwóch ratach - wówczas I ratę opłaca do 31 stycznia, a II ratę – do 31 maja. Jednocześnie zaznaczyć wypada, iż wniesienie przez przedsiębiorcę opłaty za cały rok w sytuacji, gdy ważność jego zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych obejmuje tylko część roku, powoduje powstanie nadpłaty na koncie tego przedsiębiorcy, a po stronie gminy rodzi obowiązek zwrotu nadpłaty wraz z ustawowymi odsetkami; w konsekwencji więc gmina ponosi straty finansowe. 

Dodać przy tym należy, że przepisy ustawy nie przewidują wydania decyzji administracyjnej w sprawie zwrotu nienależnej opłaty za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych. Zarządzenie zwrotu (bądź odmowa zwrotu) jest czynnością z zakresu administracji publicznej dotyczącą uprawnień lub obowiązków wynikających z prawa, tj. czynnością, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).

Pytanie nr 4 oparte jest na sytuacji, w której przedsiębiorca „zgłasza rezygnację ze sprzedaży alkoholu”. Otóż podkreślić należy, że przepisy art. 18 ust. 10 i 12 ustawy w sposób enumeratywny wymieniając przyczyny cofnięcia oraz wygaśnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.

W myśl art. 18 ust. 10 ustawy, zezwolenie organ zezwalający cofa w przypadku:

  • · nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności:

– sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw;
– sprzedaży i podawania napojów alkoholowych z naruszeniem zakazów określonych w art. 14 ust. 3 i 4;

  • nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych;
  • powtarzającego się co najmniej dwukrotnie w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą napojów alkoholowych przez dany punkt sprzedaży, gdy prowadzący ten punkt nie powiadamia organów powołanych do ochrony porządku publicznego;
  • wprowadzenia do sprzedaży napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł;
  • przedstawienia fałszywych danych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 111 ust. 4;
  • popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez osobę odpowiedzialną za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie;
  • orzeczenia wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną albo wobec osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.

Natomiast zgodnie z treścią art. 18 ust. 12 ustawy, zezwolenie wygasa w przypadku:

  • likwidacji punktu sprzedaży;
  • upływu terminu ważności zezwolenia;
  • zmiany rodzaju działalności punktu sprzedaży;
  • zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej;
  • niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 111 ust. 4, lub niedokonania opłaty w wysokości określonej w art. 111 ust. 2 i 5 w terminach, o których mowa w art. 111 ust. 7.

Nie ma więc - w omawianym przypadku żadnych podstaw - do wniesienia niższej (proporcjonalnej) opłaty czy też zwrotu nadpłaty.

Wątpliwości w zakresie sposobu naliczania opłat za zezwolenie ważne jedynie przez część roku – przy ratalnym wnoszeniu opłaty - należy rozstrzygać mając na względzie treść art. 111 ust. 7 i 8 ustawy, a zatem opłata ta powinna być proporcjonalna do okresu ważności zezwolenia oraz uiszczona w trzech równych ratach. Wskazane w pytaniu jako drugie w kolejności rozwiązanie polegające na naliczeniu III raty za „31 dni października” nie mieści się w ramach zapisów ustawowych.

Monika Mikucka

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa