Dobra zmiana ustawy samorządowej

AKTUALNOŚCI / KOMENTARZE - SAS 4 / 2015

Z zapowiedzi Przewodniczącego Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej - Piotra Zgorzelskiego wynika, że zbliża się uchwalenie rządowego projektu o zmianie ustawy o samorządzie gminnym. Chodzi o bardzo potrzebny akt prawny, przygotowany w 2013 r. przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji pod kierunkiem Michała Boniego, którego główną ideę systemową stanowią Centra Usług Wspólnych i zachęty do łączenia gmin.

Polski samorząd nie ma realnej swobody kształtowania własnych struktur. Krępuje go konieczność posiadania określonych instytucji – jednostek organizacyjnych o dużej autonomii (np. ośrodki pomocy społecznej, instytucje kultury). Jest ich 59 tys. Każda musi posiadać głównego księgowego i kierownika, choć część zatrudnia nie więcej niż 5 osób.
Zapisy projektu umożliwiają ulokowanie funkcji administracyjnych, księgowych czy informatycznych różnych instytucji w jednym miejscu – urzędzie gminy, oddzielnej jednostce do obsługi wielu podmiotów lub powierzenia tych zadań związkowi komunalnemu. CUW-y dają szansę poczynienia oszczędności, usprawnienia procesów wewnętrznych w JST i lepszego wykorzystania zasobów: pracowników, majątku, pieniędzy.
Następnym posunięciem powinna być likwidacja obowiązku prowadzenia jednostki organizacyjnej i umożliwienie samorządom realizowania zadań w formie, jaką uznają za najdogodniejszą. Usługa ma być zapewniona, a dobór wykonawcy nie może być rozstrzygany ustawowo. Wówczas np. pomocą społeczną zajmowałaby się organizacja trzeciego sektora, prywatna firma lub jedna instytucja dla kilku JST, a nie osobny podmiot w każdej wspólnocie. Kolejny ruch to scalenie wewnętrznych struktur samorządu: stałby się jednym pracodawcą, płatnikiem VAT czy składek na ubezpieczenie.
Kluczowy punkt ustawy to zwiększenie bodźców do łączenia gmin. Małe i podlegające depopulacji jednostki (ponad 600 polskich wspólnot ma poniżej 5 tys. mieszkańców) mają trudności z realizowaniem coraz bardziej kosztownych i skomplikowanych usług – przede wszystkim edukacyjnych oraz pomocy społecznej. Odpowiedzią na problemy demograficzne jest konsolidacja: większy organizm, dzięki efektowi skali, poradzi sobie lepiej. Projekt zakłada przyznanie konkretnej kwoty jako premii za scalenie oraz ustalenie jasnych reguł dla jednoczących się podmiotów. W przyszłości mogłoby pójść za tym tworzenie gmin od 20 tys. mieszkańców, które zastąpiłyby kosztowne powiaty. Sama likwidacja powiatów bez powiększenia gmin nic nie da, gdyż małe JST nie udźwigną ich dotychczasowych obowiązków.
W ustawie zaproponowano też możliwość powstawania związków gminno-powiatowych. Tego rodzaju współpraca może przyczynić się do lepszej koordynacji działań powiatów i gmin w dostarczaniu usług publicznych.
Projekt MAiC stanowi ważny zwiastun kierunku niezbędnych przemian. Należy mieć nadzieję, że za nim pójdą dalsze reformy, przede wszystkim w dziedzinie finansowania JST.

Agata Dąmbska / Forum Od-nowa

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa