Nowe zasady zawierania umów o pracę – przykłady z gmin
AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA - SAS 3/2016
PRZYKŁAD I
Czy po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy, w zawieranych umowach na czas określony (najczęściej na pięć miesięcy w roku kalendarzowym ) z osobami zatrudnianymi w urzędzie gminy w ramach robót publicznych refundowanych z Powiatowego Urzędu Pracy należy wskazywać przyczyny uzasadniające zawarcie umowy np. „roboty publiczne – refundacja z PUP”, jako obiektywną przyczynę uzasadniającą zawarcie umowy o pracę na czas określony?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA
W umowach zawieranych w ramach robót publicznych refundowanych z Powiatowego Urzędu Pracy nie ma potrzeby uzasadniania zawarcia tych umów na czas określony konkretnymi przyczynami, gdyż umowy te z założenia mają charakter umów terminowych. Pytający powinien mieć jednak na względzie, że zawieranie tych umów jest ograniczone terminem dwunastu miesięcy.
Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw w sposób istotny zmodyfikowała zasady zawierania umów o pracę na czas określony. Zgodnie z art. 251 § 1 Kodeksu pracy w obecnym brzmieniu (zwanego dalej k.p.) okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech. Zgodnie z art. 251 § 3 k.p. jeżeli okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż okres, o którym mowa w § 1, lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż liczba umów określona w tym przepisie, uważa się, że pracownik, odpowiednio od dnia następującego po upływie okresu, o którym mowa w § 1, lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W art. 251 § 4 k.p. ustawodawca przewidział wyjątki od ograniczeń w zawieraniu umów na czas określony opisanych w § 1 tego przepisu. Przepisu art. 251 § 1 k.p. nie stosuje się do umów zawartych na czas określony:
- w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
- w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
- w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie
– jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.
Odpowiadając na zadane pytanie należy zastanowić się czy ograniczenia wynikające z art. 251 k.p. znajdują zastosowanie do zatrudnienia podejmowanego przez bezrobotnych w ramach ich zatrudniania przy robotach publicznych. W wyroku z 10 października 2002 r., sygn. akt I PKN 546/01 (orzeczenie dostępne w bazie orzeczniczej Sądu Najwyższego na stronie internetowej www.sn.pl), Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że w przypadku zatrudnienia realizowanego w oparciu o roboty publiczne art. 251 k.p. nie znajduje zastosowania. Uzasadniając takie stanowisko Sąd Najwyższy wskazał, że zasady zawierania umów o pracę na czas określony zawarte w art. 251 k.p. stanowią regułę ogólną, która nie znajduje zastosowania wówczas, gdy ustawa szczególna w sposób kompleksowy reguluje możliwości zawarcia umowy na czas określony (por. także wyrok Sądu Najwyższego z 21 września 2011 r., sygn. akt II PK 36/11). Pomimo częściowej zmiany stanu prawnego należy dojść do przekonania, że stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy zachowało swoją aktualność. Wskazać trzeba, że zgodnie z art. 2 pkt 32 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (zwanej dalej ustawą) przez roboty publiczne należy rozumieć zatrudnienie bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac organizowanych przez powiaty – z wyłączeniem prac organizowanych w urzędach pracy – gminy, organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką ochrony środowiska, kultury, oświaty, kultury fizycznej i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych, organizacji pozarządowych, spółek wodnych i ich związków.
Analizując charakter umów o pracę zawieranych w ramach robót publicznych Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że nie są one wyłącznie stosunkiem prawnym wiążącym pracodawcę i pracownika, lecz zawierają element publicznoprawny mający na celu aktywizację zawodową osób bezrobotnych i są częściowo finansowane ze środków publicznych. Ponadto z ustawy wynika, że roboty publiczne w odniesieniu do konkretnego bezrobotnego nie mogą zostać zawarte na okres nieprzekraczający dwunastu miesięcy. Regulacja ta przewiduje zawarcie umowy wyłącznie na czas określony, a zatem z samej swej istoty nie może skutkować przekształceniem się w umowę zawartą na czas nieokreślony. Z związku z tym regulacja art. 251 k.p nie znajdzie zastosowania do umów o pracę zawieranych w ramach robót publicznych. W umowach zawieranych w ramach robót publicznych refundowanych z Powiatowego Urzędu Pracy nie ma potrzeby uzasadniania zawarcia tych umów na czas określony konkretnymi przyczynami, gdyż umowy te z założenia mają charakter umów terminowych.
PRZYKŁAD II
Czy w umowie o pracę z doradcą wójta (zawartą na czas pełnienia funkcji przez wójta) nie znajdzie zastosowania norma określająca limit 33 miesięcy i maksymalnie 3 umów na czas określony zawartych w celu wykonywania pracy przez okres kadencji?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA
Odpowiedź na pytanie jest twierdząca.
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych doradcę wójta gminy zatrudnia się na podstawie umowy o pracę. Z tego względu do tego stosunku pracy zastosowanie znajdą ograniczenia zawarte w art. 251 k.p. Wydaje się jednak, że w omawianym przypadku limit 33 miesięcy i maksymalnie 3 umów na czas określony może nie znaleźć zastosowania z uwagi na wyjątek, o którym mowa w art. 251§ 4 k.p. Przepisu art. 251 § 1 k.p. nie stosuje się bowiem do umów zawartych na czas określony w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.
Obiektywną przyczyną w tym przypadku może być fakt, że zatrudniony doradca ma stanowić część aparatu doradczego konkretnego wójta gminy, a co za tym idzie okres jego zatrudnienia powinien być ściśle powiązany z okresem kadencji samego wójta. Tym samym jego zatrudnienie na okres odpowiadający okresowi sprawowania funkcji przez wójta gminy jest uzasadnione obiektywnymi okolicznościami. Autor zastrzega jednak, że powyższe regulacje prawne weszły w życie zaledwie kilka tygodni temu, stąd też trudno przewidzieć, w jaki sposób będą one interpretowane w orzecznictwie sądowym.
Michał Pęczkowski
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA:
– Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U., poz. 1766)
– Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r., 2199)
– Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2014, poz. 1220)
