Czas przyjmowania petentów

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

Regulamin pracy powinien określać porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy, a jedynym i podstawowym kryterium jest zapewnienie obywatelom załatwiania spraw w dogodnym dla nich czasie. Zarówno porządek pracy i jak i rozkład czasu pracy muszą być zatem dostosowane do potrzeb obywateli i możliwości załatwienia przez nich spraw.

Ustawodawca pozostawiając pracodawcy stosunkowo dużą swobodę w ustalaniu porządku pracy i rozkładu czasu pracy wskazał na możliwość wykonywania przez pracownika obowiązków pracowniczych także w godzinach nadliczbowych, a w tym zakresie również w porze nocnej oraz w dni ustawowo wolne od pracy, tj. w niedzielę i święta. Wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych, czyli ponad obowiązujący go wymiar czasu pracy jest możliwe na wyraźne polecenie przełożonego i gdy wymagają tego potrzeby jednostki, a w odniesieniu do pory nocnej i dni ustawowo wolnych od pracy także wyjątkowość przypadku uzasadniającego taką potrzebę. Pracodawcę obowiązuje bezwzględny zakaz wydawania polecenia pracy w godzinach nadliczbowych kobietom w ciąży. Ustawowe ograniczenie istnieje także w przypadku pracowników samorządowych sprawujących pieczę nad osobami wymagającymi stałej opieki lub opiekujących się dziećmi w wieku do ośmiu lat, z tą różnicą że wykonywanie przez nich pracy w godzinach nadliczbowych uzależnione jest od wyrażenia przez nich zgody. Za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie lub przyznać urlop wypoczynkowy. Podkreślenia wymaga, że wybór formy gratyfikacji za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych w postaci dodatkowego wynagrodzenia lub urlopu zależy wyłącznie od wyboru pracownika, w związku z czym pracodawca nie może narzucać w tym zakresie swoich rozwiązań ze względu np. na sytuację finansową jednostki. Gdy pracownik samorządowy wybierze dodatkowy urlop musi się liczyć z tym, że nie będzie go mógł wykorzystać w dowolnym czasie, albowiem taki urlop może być udzielony jedynie w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. W związku z powyższym, biorąc pod uwagę, że pracownika samorządowego obowiązuje m.in. plan urlopów, będzie on mógł wykorzystać dodatkowy urlop jedynie łącznie z podstawowym urlopem wypoczynkowym udzielonym w czasie uzgodnionym z pracodawcą.

Paweł Groński

Podstawa prawna:
–    Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1202 ze zm.)

SPIS TREŚCI

Oddelegowanie pracownika do innych zajęć

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

Stosownie do treści art. 21 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.), jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć, na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami.

W okresie tym przysługuje pracownikowi wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego. Co do zasady powierzenie innej pracy dotychczas zatrudnionemu pracownikowi powinno wiązać się z wypowiedzeniem wynikających z umowy warunków pracy i płacy, zgodnie z art. 42 § 1 i 2 k.p. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki (art. 42 § 2 k.p.). W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków (art. 42 § 3 k.p.). Niemniej powierzenie innej pracy w trybie art. 21 ustawy stanowi wyjątek od powyższej zasady i nie wiąże się z koniecznością dokonania tzw. wypowiedzenia zmieniającego. Należy bowiem zauważyć, że powierzenie pracownikowi samorządowemu wykonywania innej pracy, niż określona w umowie o pracę, nie może przekroczyć okresu do trzech miesięcy w roku kalendarzowym. Tymczasem stosownie do treści art. 42 § 4 k.p. wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Dwa podstawowe warunki określone w art. 42 § 4 k.p. są spełnione w odniesieniu do pracowników samorządowych. Powierzona praca musi bowiem odpowiadać kwalifikacjom pracownika i jej wykonywanie nie może się wiązać ze zmianą wynagrodzenia.

Powierzenie pracy odpowiadającej kwalifikacjom oraz gwarancja dotychczasowego poziomu wynagrodzenia zabezpieczają dodatkowo przed poniżającym traktowaniem pracownika. Jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z 21 lutego 2008 r. sygn. akt II PK 171/07 (publ. OSNP 2009/9-10/118) „powierzenie na podstawie art. 42 § 4 k.p. odwołanemu prezesowi zarządu spółki pracy niewymagającej wysokich kwalifikacji, wykonywanej na hali produkcyjnej pomiędzy pracownikami fizycznymi, może stanowić naruszenie przez pracodawcę obowiązku poszanowania godności pracownika (art. 111k.p.), jeżeli nosiło znamiona intencjonalnego, świadomego i natężonego złą wolą działania zmierzającego do poniżenia i zdyskredytowania pracownika. Naruszenie to może być przesłanką rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 11k.p.”.

Na tle stosowania komentowanego przepisu może pojawić się wątpliwość, jak obliczać maksymalny okres trzech miesięcy wykonywania przez pracownika samorządowego innej pracy, niż wynikająca z umowy o pracę, a mianowicie: czy jako całkowity okres wszystkich powierzeń w roku kalendarzowym, czy też okres liczony nieprzerwanie na podstawie jednego aktu powierzenia. Należy opowiedzieć się za pierwszą interpretacją. Suma wszystkich okresów powierzenia wykonywania innej pracy nie może przekroczyć w roku kalendarzowym trzech miesięcy. Przyjęcie drugiej możliwej interpretacji mogłoby prowadzić do potencjalnego obejścia prawa polegającego na powierzaniu pracownikowi wykonywania innej pracy praktycznie przez cały rok kalendarzowy z krótkimi przerwami stosowanymi wyłącznie w celu przerwania biegu trzymiesięcznego okresu.

Powierzenie wykonywania innej pracy musi być traktowane jako sytuacja o charakterze nadzwyczajnym i uzasadnione potrzebami urzędu. Nie może to być instrument stałego kształtowania struktury kadrowej jednostki, lecz ponadstandardowe działanie w celu zmaksymalizowania efektów pracy. Przykładowo powierzenie wykonywania innej pracy może się wiązać z czasowym zwiększeniem natężenia pracy w określonej komórce organizacyjnej (zwiększona liczba wniosków, wizyt stron). 

Z treści komentowanego przepisu wynika, że powierzenie wykonywania innej pracy może być stosowane wyłącznie w odniesieniu do pracowników samorządowych, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Wprawdzie powierzenie wykonywania określonych zadań może także nastąpić w stosunku do zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zatrudnianego na podstawie powołania, jednakże następuje to w zupełnie innym trybie (tj. określonym w art. 33 ust. 4 u.s.g.).

Paweł Groński

Podstawa prawna:
–    Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1202 ze zm.)

SPIS TREŚCI

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

Ubezpieczonemu pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Rodzaj uszczerbku na zdrowiu nie wpływa na wartość jednorazowego odszkodowania. Przysługuje ono bowiem w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent zarówno stałego, jak i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Decyzję o przyznaniu, odmowie oraz wysokości jednorazowego odszkodowania podejmuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Decyzję tę ZUS wydaje w terminie 14 dni od:

• otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej,
• wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Od 1 kwietnia 2016 r. nowe kwoty jednorazowych odszkodowań wynoszą (Monitor Polski z 2016 r. poz. 206):

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

SPIS TREŚCI

Zasady wynagradzania sekretarza

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

Wysokość miesięcznej pensji sekretarza nie została ograniczona ustawowo – w przeciwieństwie do np. uposażenia jego szefa wójta, które limitowane jest do siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Dlatego może się okazać, że sekretarz (ceniony i doceniony) będzie zarabiał więcej niż 12365,22 zł miesięcznie.

Teoretycznie sekretarz zarabia niewiele. 2600 zł brutto – tyle wynosi minimalne wynagrodzenie zasadnicze sekretarza m.st. Warszawy oraz największych, bo liczących powyżej 300 tys. mieszkańców miast w Polsce. Tak wynika przynajmniej z samorządowego rozporządzenia płacowego.
Tyle samo wynosi minimalne zasadnicze wynagrodzenie sekretarza województwa. Natomiast w gminach i powiatach jest ono niższe. Zgodnie bowiem z rozporządzeniem Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (tekst jednolity Dz.U. z 11 grudnia 2014 r., poz. 1786) ich minimalne wynagrodzenie zasadnicze opiewa na 1600 zł brutto. Dla porównania: w 2016 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1850 zł brutto miesięcznie.

SZCZEGÓŁY W REGULAMINIE

Jednakże wynagrodzenie zasadnicze nie jest jedynym składnikiem płacy sekretarza. Tak wynika z art. 36 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jednolity Dz.U. 9 września 2014 r., poz. 1202). Zgodnie z nim pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Co istotne, sekretarz należy do grupy pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. A to oznacza, że zasady ich wynagradzania – poza ustawą i rozporządzeniem – uregulowane są także w regulaminie wynagradzania, o którym mowa w art. 39 ustawy o pracownikach samorządowych. Tam też – stosownie do treści przytoczonego przepisu – znajduje się informacja na temat górnych pułapów wynagrodzeń sekretarza danej gminy, powiatu, czy województwa samorządowego. W konsekwencji to, ile sekretarz danej jednostki samorządu terytorialnego może zarobić zależy nie tylko od jakości i ilości pracy, czy posiadanych kwalifikacji, ale głównie od możliwości finansowych konkretnego samorządu.
Stosownie do treści art. 39 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych w regulaminie wynagradzania można zawrzeć także postanowienia określające warunki przyznawania oraz warunki wypłacania innych składników wynagradzania, takich jak: dodatek funkcyjny, premie, nagrody, dodatki. Wówczas te składniki wynagrodzenia będą mogły być przyznawane sekretarzom na podstawie indywidualnej decyzji pracodawcy.

USTAWOWE DODATKI, NAGRODY ODPRAWY

Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje sekretarzowi po 5 latach pracy w wysokości wynoszącej 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Sekretarz ma także prawo do nagrody jubileuszowej. Ta – zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych wypłacana jest po raz pierwszy po 20 latach pracy i w wysokości 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego (a więc nie tylko zasadniczego, ale liczonego wraz z innymi comiesięcznie wypłacanymi sekretarzowi dodatkami). Kolejne jubileuszówki wypłacane są co 5 lat aż do 45-lecia pracy. Wówczas jej wysokość osiąga 400 proc. miesięcznego wynagrodzenia pobieranego przez sekretarza.
W związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy sekretarzowi przysługuje jeszcze jednorazowa odprawa. Jej wysokość zależy od okresu zatrudnienia. Po 10 latach pracy stanowi ona równowartość dwumiesięcznego wynagrodzenia. Po 15 latach pracy jest ona wypłacana w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia sekretarza, a po 20 latach pracy osiąga wysokość sześciomiesięcznego wynagrodzenia odchodzącego z pracy sekretarza.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Refundacja kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

Pracodawca, który zatrudnia osoby niepełnosprawne może zorganizować dla nich szkolenie, a poniesione przez niego koszty tego szkolenia mogą zostać zrefundowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Kwota refundacji może wynieść do 70% poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż do wysokości 2-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na jedną osobę.
Aby uzyskać refundację, pracodawca składa wniosek w PCPR lub innej jednostce wskazanej przez starostę właściwego ze względu na miejsce siedziby pracodawcy.

WNIOSEK MUSI ZAWIERAĆ:

• nazwę i adres siedziby pracodawcy;
• status prawny i podstawę działania pracodawcy;
• numery NIP i REGON pracodawcy;
• numer rachunku bankowego pracodawcy;
• wnioskowaną kwotę refundacji;
• informację o planowanych do poniesienia kosztach szkolenia;
• informację o szkoleniu wraz z uzasadnieniem jego wyboru;
• informację o liczbie osób niepełnosprawnych, które wezmą udział w szkoleniu;
• informację o stanie zatrudnienia ogółem, w tym osób niepełnosprawnych;
• oświadczenie o zaleganiu lub niezaleganiu z wymagalnymi zobowiązaniami wobec Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Duży przedsiębiorca do wniosku załącza dodatkowo opis projektu szkoleniowego, zawierający informację o celu projektu oraz spodziewanych skutkach jego realizacji. Zawarcie umowy o zwrot kosztów szkolenia poprzedzają negocjacje pomiędzy starostą (prezydentem miasta), który jest stroną umowy, a pracodawcą. W wyniku tych negocjacji ustalana jest kwota zwrotu, która zostanie wypłacona pracodawcy po zawarciu umowy i spełnieniu innych, określonych w niej warunków.
Refundacja nie może dotyczyć kosztów poniesionych przez pracodawcę przed dniem zawarcia umowy. Zwrotowi  podlegają wyłącznie koszty poniesione przez niego po dacie podpisania umowy.
Refundacja udzielana przedsiębiorcom jest przeznaczona na szkolenia specjalistyczne i ogólne.
Wysokość refundacji jest uzależniona od typu pracodawcy i rodzaju szkolenia. Maksymalne wysokości refundacji prezentuje poniższa tabela:

Jeżeli szkolenie zawiera zarówno elementy szkolenia specjalistycznego, jak i szkolenia ogólnego, które nie mogą zostać wyodrębnione w celu ustalenia wielkości pomocy udzielanej na szkolenia, lub też gdy nie można określić, czy szkolenie ma charakter ogólny czy specjalistyczny, przyjmuje się maksymalną wielkość pomocy w wysokości określonej dla szkoleń specjalistycznych.

REFUNDACJA OBEJMUJE NASTĘPUJĄCE KOSZTY PONIESIONE PRZEZ PRACODAWCĘ:

• wynagrodzenie osób prowadzących szkolenie;
• wynagrodzenia tłumacza języka migowego albo lektora dla niewidomych lub opiekuna zatrudnionej osoby niepełnosprawnej ruchowo, zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• koszty podróży osób prowadzących szkolenie i uczestników szkolenia;
• koszty podróży przewodnika lub opiekuna zatrudnionej osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• koszty zakwaterowania i wyżywienia osób prowadzących szkolenie i uczestników szkolenia oraz tłumacza języka migowego albo lektora dla osób niewidomych;
• koszty usług doradczych, związanych z danym szkoleniem;
• koszty obsługi administracyjno-biurowej stanowiące wydatki bieżące związane z realizacją szkolenia;
• koszty wynajmu pomieszczeń związanych bezpośrednio z realizacją szkolenia;
• koszty amortyzacji narzędzi i wyposażenia w zakresie, w jakim są one wykorzystywane na potrzeby szkolenia, z wyłączeniem narzędzi i wyposażenia zakupionych w ramach wsparcia ze środków publicznych w okresie siedmiu lat przed realizacją szkolenia;
• koszty materiałów szkoleniowych.

W ramach refundacji pracodawca może otrzymać także środki na pokrycie wydatków obejmujących koszty zatrudnienia pracownika, jakie ponosi pracodawca w okresie, w którym pracownik ten uczestniczy w szkoleniu.

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

SPIS TREŚCI

Zmiany w Kodeksie Pracy

PRACOWNIK W SAMORZĄDZIE - DODATEK DO NR 5/2016 SAS

22 lutego 2016 r. weszła w życie ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która przede wszystkim koncentruje się na zmianach w zakresie zawierania i rozwiązywania umów o pracę na czas określony. Nowelizacja ma na celu wzmocnienie pozycji pracownika i ustabilizowanie rynku pracy.

ZASADA 33 I 3 – CZYLI OGRANICZENIE CZASU TRWANIA I LICZBY UMÓW ZAWIERANYCH NA CZAS OKREŚLONY

Już od lutego 2016 r. maksymalny czas zatrudnienia na podstawie umów na czas określony, niezależnie od ich liczby i czasu jaki upłynie pomiędzy zawieraniem kolejnych umów, wynosi 33 miesiące. Do limitu nie wlicza się umowa na okres próbny, co oznacza, że w sumie okres zatrudnienia pracownika na umowie na czas określony może trwać maksymalnie 3 lata (3 miesiące umowy próbnej i 33 miesiące umowy na czas określony). Jednocześnie łączna liczba umów na czas określony zawartych między tymi samymi stronami nie może być większa niż 3. W tej sytuacji zarówno zawarcie czwartej umowy na czas określony z tym samym pracownikiem, jak i przekroczenie 33 miesięcy zatrudnienia w ramach umowy na czas określony, oznacza, że pracownik jest automatycznie zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

WYPOWIEDZENIE UMOWY NA CZAS OKREŚLONY TAKIE SAMO, JAK UMOWY NA CZAS NIEOKREŚLONY

Nowelizacja Kodeksu pracy, która obowiązuje od lutego 2016 r. przewiduje, że za wypowiedzeniem można rozwiązać każdą umowę o pracę na czas określony, niezależnie od tego na jaki czas została zwarta i czy odpowiedni zapis pojawił się w umowie. Zasadnicza zmiana dotyczy także okresu wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, ponieważ od lutego jest on taki sam, jak w przypadku umów o pracę na czas nieokreślony, tj. uzależniony od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy. Czyli okresy wypowiedzenia wynoszą:  

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Wprowadzenie okresów wypowiedzenia uzależnionych od stażu pracy u danego pracodawcy wydłuża więc procedurę wypowiadania umów. Daje to pracownikom większą stabilizację zatrudnienia, której nie mieli przy umowie na czas określony zawartej nawet na wiele lat.

TRZY RODZAJE UMÓW O PRACĘ

Zgodnie z nowelizacją, liczba typów umów o pracę zostaje ograniczona do trzech: umowy o pracę na okres próbny, umowy o pracę na czas określony i umowy o pracę na czas nieokreślony.
Od lutego zniknęły więc umowy na czas wykonywania określonej pracy oraz zawierane na czas zastępstwa nieobecnego pracownika. W obu przypadkach zamiennikami staną się umowy na czas określony.

PONOWNE ZATRUDNIENIE NA OKRES PRÓBNY

W nowym brzmieniu przepisów precyzyjnie określono cel zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na okres próbny. Taka umowa jest zawierana w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy. Nowe przepisy dopuszczają ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem w dwóch sytuacjach:

• pracodawca będzie chciał zatrudnić pracownika w celu wykonywania innego rodzaju pracy;
• pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy po upływie co najmniej 3 lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę.

ZWOLNIENIE PRACOWNIKA Z OBOWIĄZKU ŚWIADCZENIA PRACY

Nowelizacja ustawy uregulowała także kwestię zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w czasie okresu wypowiedzenia. Do 21 lutego br. pracodawcy, mimo braku podstawy prawnej, często zwalniali z obowiązku świadczenia pracy pracowników w okresie wypowiedzenia (przy czym pracownik zachowywał prawo do wynagrodzenia w tym czasie), ponieważ takie rozwiązanie było dla nich korzystne. Obecnie, tj. od 22 lutego br. ta powszechnie stosowana przez pracodawców praktyka została więc usankcjonowana przepisami prawa.
 Nowelizacja Kodeksu Pracy przyniosła wiele zmian dla polskich pracodawców. Przedstawione zmiany dotyczą wyłącznie umów opartych o Kodeks pracy. Umowy o pracę tymczasową regulowane przepisami ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych pozostają bez zmiany. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę tymczasową to trójstronna relacja pomiędzy pracodawcą, pracownikiem i pracodawcą-użytkownikiem, czyli firmą do której pracownik jest oddelegowany do pracy. Zgodnie z zapisami ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, pracownik tymczasowy w okresie obejmującym 36 kolejnych miesięcy może być delegowany do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz tego samego pracodawcy-użytkownika przez łącznie maksymalnie 18 miesięcy. Ustawa nie ogranicza liczby umów o pracę tymczasową, jakie mogą być zawarte w tym czasie pomiędzy stronami.

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1220)
– Ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. z 22 września 2003 r., Nr 166, poz. 1608 z póź. zm.).

SPIS TREŚCI

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych

AKTUALNOŚCI / TEMAT MIESIĄCA - SAS 5 / 2016

W jakim przypadku wójt gminy naruszy dyscyplinę finansów publicznych, zawierając umowę z wolnej ręki na wykonanie robót budowlanych w oparciu o art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy p.z.p.?

Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej wszczął postępowanie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych wobec wójta jednej z gmin, który udzielił zamówienia publicznego na przebudowę drogi w trybie „zamówienia z wolnej ręki”. Zamówienie to udzielone zostało na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), natomiast według rzecznika nie zaistniały przesłanki uzasadniające zastosowanie tego przepisu.
Powyższe zadanie pierwotnie miała realizować spółka,  która podpisała  z gminą umowę w kwietniu danego roku. Zgodnie z zawartym kontraktem wykonawca miał wykonać prace do końca września tego samego roku. Jednak w wyniku braku aktywności  – co do postępu prac – tej firmy, zamawiający był zmuszony rozwiązać z nią umowę. Spółka uzasadniała taki stan rzeczy złą podbudową (owa okoliczność jest wyjątkowo istotna dla dalszych działań zamawiającego, a w szczególności dla decyzji o wyłonieniu wykonawcy w trybie postępowania z wolnej ręki). Otóż z chwilą, gdy spółka odmówiła realizacji kontraktu, ulice, na których miały być prowadzone roboty, znajdowały się w tzw. etapie przygotowawczym, a co za tym idzie, z jezdni wystawały studnie kanalizacyjne i zasuwy wodociągowe – należy również mieć na uwadze, iż inwestycja była prowadzona bez wyłączenia owych ulic z ruchu. Te wystające elementy powodowały liczne kolizje i uszkodzenia przejeżdżających pojazdów, jednak najistotniejszym czynnikiem do podjęcia natychmiastowych działań przez zmawiającego było bezpośrednie zagrożenie życia. Przejeżdżające pojazdy wywoływały odkrywanie klap studni kanalizacyjnych, co powodowało realne zagrożenie, ponieważ przesuwane przez samochody pokrywy studni kanalizacyjnych i przepompowni odkrywały w jezdni dziury
o głębokości nawet do 3 metrów.
W takim stanie rzeczy wójt gminy zdecydował się na natychmiastowe zawarcie umowy z nowym wykonawcą, powołując się na tryb z wolnej ręki.

TRYB „Z WOLNEJ RĘKI”

Art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy p.z.p. umożliwia udzielenie zamówienia w trybie zamówienia z wolnej ręki, przy jednoczesnym spełnieniu następujących przesłanek:

• wyjątkowa sytuacja;
• przyczyny powstania tej sytuacji nie leżą po stronie zamawiającego;
• sytuacji tej zamawiający nie mógł przewidzieć;
• wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia;
• nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielania zamówienia.

Przy czym – zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą – pomiędzy wszystkimi wymienionymi uwarunkowaniami powinien zachodzić zarówno związek
przyczynowo-skutkowy, jak i związek czasowy (por. uchwała Izby z 15 lutego 2012 r., sygn. akt KIO/KD 17/12; uchwała Izby z 20 grudnia 2011 r. KIO/KD 94/11).
Mając na uwadze powyższe należy wskazać,
iż w odniesieniu do stanu  faktycznego niniejszej sprawy – zastosowanie tego trybu, w mojej ocenie,  było w pełni uzasadnione.
Zgodnie z zasadą pacta sunt servanda zarówno zamawiający i wykonawca mogą zakładać, że druga strona będzie wywiązywała się ze swoich zobowiązań wynikających z zawartej umowy.  W przypadku umów w sprawie zamówień publicznych dodatkowo można stwierdzić, że zasadą jest ich realizacja w całości, to jest wykonanie całokształtu przedmiotu zamówienia w sprecyzowanym w umowie terminie. W szczególności zamawiający, na którym ciąży obowiązek przeprowadzenia sformalizowanego postępowania w celu zawarcia umowy, nie jest zainteresowany jej rozwiązaniem. Z punktu widzenia konstrukcji umowy obiektywnie nie było podstaw do zakładania, że może ona ulec przedwczesnemu rozwiązaniu (Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z 12 września 2012 r. KIO 1833/12).  
Tym samym sytuacja, w której wymagane było natychmiastowe wykonanie zamówienia, nie wynikała z przyczyn leżących po stronie zamawiającego i absolutnie nie była spowodowana zamierzoną opieszałością w udzieleniu zamówienia. Należy zwrócić uwagę, że realizując niniejsze zadanie, wymagana była natychmiastowa reakcja ze strony zamawiającego – zabezpieczenie życia i zdrowia mieszkańców gminy, którzy zostali narażeni na takie niebezpieczeństwo z uwagi na rozpoczęte prace drogowe. Warto również wskazać, iż nowy wykonawca zrealizował swoje prace w bardzo krótkim czasie (od października do  listopada), co jest dowodem na to, że zamówienie miało na celu jedynie usunięcie absolutnie niezbędnych skutków zdarzenia niemożliwego do przewidzenia.

OKOLICZNOŚĆ NIEPRZEWIDYWALNA

Stosownie do interpretacji wydanych przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, okolicznością nieprzewidywalną jest taki przypadek, którego wystąpienie w normalnym stanie rzeczy byłoby bardzo mało prawdopodobne, przy czym przewidywalność określonych zdarzeń przez zamawiającego powinna być postrzegana w kategoriach obiektywnych, podobnych do należytej staranności, którą winien zachować dłużnik. Do takich okoliczności doktryna oraz orzecznictwo zaliczają zjawiska losowe i niezależne od zamawiającego, takie jak: klęski żywiołowe (m.in. powodzie, sezonowe pożary), katastrofy, awarie czy niespodziewane wypadki ( Uchwała Izby z 15 lutego 2012 r., sygn. akt KIO/KD 17/12; uchwała Izby z 17 marca 2011 r., sygn. akt KIO/KD 18/11). W tym miejscu należy również zacytować fragment z uzasadnienia Uchwały Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z 15 marca 2012 r. KIO/KD 28/12 „(...) Prezes Urzędu Zamówień Publicznych zwrócił uwagę na wymagany cel udzielenia zamówienia w trybie z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy p.z.p., jakim jest potrzeba natychmiastowego zrealizowania zamówienia, podyktowana koniecznością uniknięcia negatywnych konsekwencji zaniechania niezwłocznego podjęcia działań, mających na celu uniknięcie tych skutków. Natychmiastowość wykonania zamówienia musi wynikać z konieczności ochrony interesu, którego naruszenie zagrożone jest wystąpieniem nieprzewidywalnych okoliczności, a który może doznać uszczerbku w przypadku zbyt długiego oczekiwania na udzielenie zamówienia publicznego. Do takich interesów zalicza się ochronę zdrowia i życia, bezpieczeństwo, zapobieganie szkodzie w majątku i ochronę środowiska (...)”, co w przedmiotowym stanie faktycznym bezspornie miało miejsce. Tak też Uchwała Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z 20 grudnia 2011 r. KIO/KD 94/11 „(...) Za „wyjątkową sytuację”, wskazaną w art. 67 ust. 1 pkt 3 p.z.p. należy uznać sytuację, której wystąpienie w normalnym stanie rzeczy jest bardzo mało prawdopodobne. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku nadzwyczajnych zdarzeń, zjawisk losowych, klęsk żywiołowych, katastrof, awarii czy niespodziewanych wypadków itp. (...)”, jak również Uchwała Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych z 17 marca 2011 r. KIO/KD 18/11 „(...) Przesłanka natychmiastowego wykonania zamówienia musi wynikać z sytuacji wystąpienia zdarzeń nieprzewidywalnych (nieplanowanych), takich jak: awarie, katastrofy, zagrożenia wypadku lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, wymagającego natychmiastowego działania. Przesłanka określona w art. 67 ust. 1 pkt 3 p.z.p., znajdzie zatem zastosowanie w sytuacji, gdy niezbędne będzie podjęcie natychmiastowych działań, związanych z usuwaniem skutków katastrof lub zapobieżeniem grożącemu niebezpieczeństwu (...)”. Wymóg natychmiastowego wykonania zamówienia zatem jest spełniony, gdy zachodzi potrzeba i konieczność realizacji zamówienia „szybciej niż pilnie”, czyli właściwie z dnia na dzień, gdy powstanie sytuacja wymagająca szczególnie szybkiej reakcji zamawiającego (Orzeczenie Głównej Komisji Orzekającej z 1 września 2011 r. BDF1/4900/38/44/11/03).

Mariusz Filipek
radca prawny

SPIS TREŚCI

Kompleksowe i partycypacyjne podejście do rewitalizacji

AKTUALNOŚCI / KOMENTARZE - SAS 5 / 2016

Temat rewitalizacji nabrał szczególnie istotnego znaczenia od chwili wejścia w życie ustawy o rewitalizacji z końcem 2015 r. Zapisy ustawy, a w szczególności ustawowa definicja rewitalizacji, zweryfikowały punktowe podejście krytykowane przez ewaluatorów unijnych programów w perspektywie finansowej 2007-2013. Rewitalizacja we współczesnym rozumieniu daleko odbiega od koncepcji podejmowania działań inwestycyjnych, mających doprowadzić wyłącznie do poprawy fizycznego stanu budynków na danym obszarze, co w przypadku atrakcyjnych przestrzeni miejskich wiąże się z poważnym ryzykiem gentryfikacji.

Współczesna rewitalizacja to proces prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania podejmowane w ścisłej współpracy wszystkich interesariuszy (przedstawicieli władz publicznych, mieszkańców, przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, grupy nieformalne i in.). Docelowym efektem rewitalizacji ma być wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Skuteczna rewitalizacja to konieczność pogodzenia niejednokrotnie sprzecznych interesów związanych z jednej strony z dążeniem do zaadaptowania zdegradowanych obszarów w centrum miast na działalność komercyjną, a z drugiej z dążeniem do ograniczenia wykluczenia społecznego lokalnych mieszkańców. Kluczem do sukcesu rewitalizacji jest całościowe podejście do wyprowadzenia ze stanu kryzysu terenu charakteryzującego się koncentracją negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych. Takie kompleksowe podejście powinno przyświecać jednostkom samorządu terytorialnego odpowiedzialnym za planowanie i inicjowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które mogą być doskonałą okazją do wykorzystania potencjału przedsiębiorców dla potrzeb wspierania działań związanych z ograniczeniem negatywnych zjawisk społecznych.
Kompleksowe podejście do rewitalizacji doskonale wpisuje się w koncepcję inteligentnego miasta, która również zaczyna być coraz bardziej popularna wśród polskich samorządów. Idea inteligentnego miasta (ang. Smart City) to dążenie do tego, aby miasto poprzez nowe technologie i sprawne zarządzanie realizowało działania wpływające pozytywnie na jakość życia mieszkańców. W obydwu przypadkach szczególnego znaczenia nabiera kwestia podejmowania dialogu z mieszkańcami w celu planowania projektów będących odpowiedzią na ich realne potrzeby, dlatego nowoczesna administracja samorządowa musi korzystać ze wszelkich dostępnych kanałów komunikacji z mieszkańcami. Istotna jest również otwartość i wsparcie jednostek publicznych dla działań inicjowanych przez formalne i nieformalne grupy społeczne, które jako bezpośredni beneficjenci późniejszych efektów, mają najlepszą wiedzę na temat lokalnych problemów wymagających interwencji publicznej.
Mając na uwadze istotny poziom funduszy unijnych przeznaczonych do wydatkowania na projekty rewitalizacyjne oraz na wdrażanie działań w ramach koncepcji Smart City w latach 2014-2020, pozostaje mieć nadzieję, że za kilkanaście lat polskie miasta i aglomeracje odczują efekty rozwiązań, które już dziś skutecznie funkcjonują w miastach Europy Zachodniej i niejednokrotnie przesądzają o ich atrakcyjności.

Lilianna Bogusz
Menedżer w dziale doradztwa
dla sektora publicznego w PwC

SPIS TREŚCI

Ile kadencji może sprawować wójt?

AKTUALNOŚCI / KOMENTARZE - SAS 5 / 2016

Pomysł ograniczenia liczby kadencji wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast powraca jak bumerang. Tym razem jednak ma spore szanse, aby z postulatu stać się obowiązującym prawem. Za jest bowiem partia rządząca.

Ostatnio o tym punkcie programu Prawa i Sprawiedliwości przypomniał Sebastian Chwałek, wiceminister administracji i spraw wewnętrznych i administracji, na posiedzeniu sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, które odbyło się 30 marca 2016 r.

KIBICE Z KUKIZ’15

– Problem wielokadencyjnego zasiadania danego włodarza w samorządzie powoduje niebezpieczne zadłużenie, nie z uwagi na chęć rozwoju, tylko z chęci organizowania życia politycznego w samorządzie – mówił wiceminister. – Chodzi o zatrudnianie dużej liczby osób znanych, znajomych w ramach samorządów – wskazywał Sebastian Chwałek.
– Kiedy znajdziemy odwagę, wolę polityczną do tego, żeby wprowadzić zasadę kadencyjności władzy wykonawczej? – wtórował ministrowi Ireneusz Zyska, poseł Kukiz’15. – W małych gminach, a w dużych też, wójtowie, burmistrzowie po prostu podporządkowują sobie cały aparat administracyjny. Również radni są uzależnieni – podkreślał poseł.

ARGUMENTY BEZ POKRYCIA

Z takim podejściem nie zgadza się prof. Andrzej Szewc z Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach.
– Teza, że wieloletnie urzędowanie wójta w tej samej gminie sprzyja powstawaniu patologii o charakterze nepotycznym, samowładczym, a nawet kryminalnym nie potwierdzają żadne poważne argumenty – mówi prof. Andrzej Szewc z Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. – Próżno ich szukać w badaniach czy publikacjach naukowych – dodaje prof. Szewc.
Zresztą potwierdzeniem tezy o licznych patologiach w samorządzie powinny być liczne referenda w sprawie odwołania organów wykonawczych w gminach. Tymczasem w kadencji 2010–2014 zorganizowano w Polsce 113 referendów, w wyniku których odwołano władze 16 gmin. Biorąc pod uwagę, że gmin w Polsce jest 2479 oznacza to, że referenda odwoławcze przeprowadzono zaledwie w 4,5 proc. gmin, a w ich wyniku wymieniono władze w 0,6 proc. gmin w Polsce.
Jednocześnie statystyka pokazuje, że co cztery lata następuje wymiana ok. 30 proc. wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. A tych, którzy funkcję tą pełnią „od samego początku” jest może 10 proc.

PRZEPISY JUŻ MAMY

Marek Olszewski, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP podkreśla, że już obecnie istnieje cały szereg regulacji ustawowych, które umożliwiają eliminowanie ewentualnych, negatywnych efektów wielokadencyjnego sprawowania funkcji wójta przez te same osoby.
– Są to m.in. przepisy antykorupcyjne zawarte w ustawie o samorządzie gminnym, kodeksie karnym, czy ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne – wymienia Marek Olszewski.
Funkcjonowanie samorządu terytorialnego poddane jest ponadto drobiazgowemu nadzorowi.
– Od wojewodów, przez Najwyższą Izbę Kontroli, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Centralne Biuro Śledcze, aż po Regionalne Izby Obrachunkowe i Samorządowe Kolegia Odwoławcze – dodaje Marek Olszewski.

FACHOWCY ZAWSZE W CENIE

W ocenie Zygmunta Frankiewicza, prezesa Związku Miast Polskich i prezydenta Gliwic (nieprzerwanie od 1993 r.) pomysł ograniczenia liczby kadencji to pomysł zły przede wszystkim dlatego, że może ograniczyć tempo rozwoju naszego kraju. A to dlatego, że wójtowie, burmistrzowie, czy prezydenci miast, w ciągu ostatnich 25 lat stali się wyspecjalizowanymi menagerami od lokalnego zarządzania.
– To wyraźnie było widać przy okazji wprowadzania systemu „Źródło” w urzędach stanu cywilnego. Dopóki samorządy realizowały to zadanie indywidualnie, a wiele z nich robiło to elektronicznie, wszystko działało. Po zmianach wprowadzonych przez rząd pojawiło się wiele problemów – wskazuje Zygmunt Frankiewicz.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydatki powiatów w dziale transport i łączność

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 5 / 2016

W 2014 r. dział 600 (transport i łączność) obejmował 3,4 mld zł i odpowiadał za 14,4% ogółu wydatków powiatów. W dziale tym przeważają wydatki majątkowe. Wydatki bieżące (1,2 mld zł) stanowiły jedynie nieco ponad jedną trzecią wydatków w dziale (34,9%) i jedynie 5,9% łącznych wydatków bieżących wszystkich 314 powiatów. Dział ten odpowiada za większość inwestycji powiatowych; w 2014 r. wydatki majątkowe wyniosły 2,2 mld zł, tj. 63,7% łącznych wydatków majątkowych powiatów.

Łączne wydatki bieżące (z wyłączeniem wydatków na projekty europejskie i pokrewne) wyniosły 1191,9 mln zł. Najważniejsze rozdziały to:

• drogi powiatowe – 1038,2;
• usuwanie skutków klęsk żywiołowych – 85,5 mln zł;
• drogi wojewódzkie – 39,4 mln zł.

Zasadnicza część wydatków przeznaczona jest więc na drogi powiatowe. Zwraca uwagę, że powiaty niemal nie ponoszą wydatków na lokalny transport zbiorowy (17 powiatów sprawozdało wydatki w rozdziale 60004 – łącznie na 7,5 mln zł ogółem, w tym 6,4 mln zł wydatków bieżących).
W dziale 600 jest stosunkowo niedużo dochodów bieżących; w 2014 r. łącznie 226 mln zł, a po wyłączeniu dochodów związanych z projektami europejskimi - 218 mln zł, co odpowiada kwocie równej 18,3% wydatków bieżących w dziale. Duża część powiatów uzyskuje w dziale 600 znikome dochody bieżące, a część nie wykazała żadnych dochodów bieżących. W ujęciu zbiorczym najważniejszymi źródłami dochodów bieżących są:

• dotacje z budżetu do zadań własnych – 73,5 mln zł;
• dotacje z województw na podstawie porozumień – 39,4 mln zł;
• pomoc finansowa od innych JST – 30,6 mln zł
• różne opłaty – 26,2 mln zł.

Relacje pomiędzy dochodami a wydatkami w najważniejszych rozdziałach działu 600 pokazuje tabela.

W odróżnieniu od wydatków społecznych (działy 852 i 853), w dziale 600 stałe dochody bieżące bezpośrednio powiązane z wykonywanymi zadaniami występują jedynie w rozdziałach mających stosunkowo niewielki wymiar finansowy (usuwanie skutków klęsk żywiołowych, zadania wykonywane na podstawie porozumień z innymi JST). W zasadzie brak takich dochodów w odniesieniu do podstawowej dziedziny wydatków – rozdziału 60014, tj. dróg powiatowych.
Zwraca uwagę ogromne zróżnicowanie między powiatami wysokości wydatków bieżących w rozdziale 60014 w przeliczeniu na 1 km drogi powiatowej; w 2014 r. wynosiły one od 865,07 do 35 702,69 zł. Sugeruje to, że sama długość dróg powiatowych nie jest wystarczającym wskaźnikiem potrzeb wydatkowych poszczególnych powiatów (współczynnik korelacji pomiędzy wysokością wydatków a liczbą kilometrów dróg wynosi 0,53). Wysokość wydatków na jeden km drogi wyznaczona jest m.in. intensywnością korzystania z danej drogi. Korelacja pomiędzy gęstością zaludnienia a wydatkami na 1 km drogi jest dość wysoka (współczynnik wynosi 0,6).
Z wydatkami na drogi powiatowe powiązany jest istotny element systemu wyrównawczego. 30% części równoważącej subwencji kierowane jest do powiatów, „w których długość dróg powiatowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca powiatu jest wyższa od średniej długości dróg powiatowych w kraju w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju”. W 2014 r. otrzymały one łącznie 323,5 mln zł.
Dzielenie kwoty tego tytułu subwencji równoważącej według liczby kilometrów ponad wartość odpowiadającą średniej krajowej prowadzi do nadkompensaty w stosunku do rzeczywistych wydatków bieżących. W 2014 r. 25 powiatów otrzymało subwencję w wysokości wyższej niż wykonane wydatki bieżące w rozdziale 60014. Takie subwencjonowanie samorządów ponad rzeczywistą wysokość wydatków, które stanowią uzasadnienie dla transferu środków od płatników „janosikowego”, świadczy też o nadmiernej wysokości wpłat.
Ponieważ inwestycje powiatów koncentrują się w dziale 600, warto dokonać analizy źródeł ich finansowania. Aż 48,5% wydatków inwestycyjnych zostało sfinansowane ze źródeł zewnętrznych o charakterze dotacji, co świadczy że państwo słabo wyposażyło powiaty w dochody. Tabela poniżej obrazuje najważniejsze źródła dotacji.

Największy strumień dotacji inwestycyjnych pochodzi z budżetu państwa. Zwraca uwagę bardzo znacząca wielkość środków przekazanych na inwestycje przez inne samorządy; stosunkowo niewiele (25,5 mln zł) na podstawie porozumień o wykonywaniu zadań, ale aż 385,5 mln zł w formie pomocy przeznaczonej na inwestycje własne powiatów. Z samych sprawozdań nie wynika to wprost, jednak wiadomo skądinąd, że znacząca część inwestycji w drogi powiatowe jest przeprowadzona dzięki „składce” gmin, przez które przechodzą odcinki danej drogi.
Dotacje związane z projektami europejskimi i pokrewnymi są już znacznie mniejsze. W 2014 r. powiaty otrzymały z tego źródła 195,6 mln zł, co dopowiada 8,8% wydatków majątkowych w dziale 600. Podobna (9,6%) jest relacja dochodów związanych z projektami europejskimi a wydatkami majątkowymi w odniesieniu do samych dróg powiatowych (rozdział 60014).

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych

SPIS TREŚCI

W stronę dwuszczeblowego samorządu?

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 5 / 2016

Coraz silniej wybrzmiewają w przestrzeni publicznej głosy za likwidacją pośredniego szczebla samorządu – powiatów. Echa takich dyskusji można znaleźć również w dwóch ostatnich numerach Serwisu Administracyjno-Samorządowego, gdzie na ten temat wypowiedział się dr Mariusz Trojak z Klubu Jagiellońskiego i Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich. Powyższe rozważania trzeba jednak wzbogacić o szerszą perspektywę systemową.

GRZECH PIERWORODNY

Nie ulega wątpliwości, że zmiany w podziale terytorialnym to, na równi z koniecznością rewizji systemu dochodów JST, ich ustroju oraz przywrócenia samodzielności organizatorskiej, najbardziej palące obecnie kwestie dotyczące samorządów. Na początku należy jednak uczynić ważne zastrzeżenie: utworzone mocą reformy z 1998 r. powiaty były tworem uwarunkowanym politycznie, a nie merytorycznie. Ich liczba (314), nazwy, wielkość (od 20-tysięcznego powiatu sejneńskiego do poznańskiego z ponad 300 tys. mieszkańców) stanowiły do ostatniej chwili przedmiot zaciekłych targów pomiędzy parlamentarzystami i rządem.
W dodatku, powiaty nie zostały wyposażone w środki do realizacji zadań, zaś samo przydzielenie im odpowiedzialności za określone usługi publiczne zostało uczynione w sposób chaotyczny, pozbawiony myśli systemowej. Przyjęto wówczas swoistą koncepcję „piętrowego” samorządu: obowiązki w większości sfer przypisano zarówno do gmin, powiatów, jak i województw. W tej piramidzie kompetencji powiatom wydzielono obligatoryjne zadania w zakresie edukacji ponadgimnazjalnej, fragmentach pomocy społecznej, rynku pracy, szpitalnictwa, ochrony środowiska i transportu. Przy ustrojowo zagwarantowanej wzajemnej niezależności szczebli samorządowych to rozwiązanie uniemożliwia postrzeganie usług publicznych w danej dziedzinie jako całości, a zadania powiatu nakładają się na zadania gmin lub – rzadziej – województw. Ubocznym  tego skutkiem jest istnienie wielu instytucji samorządowych na wszystkich poziomach, które pompują zatrudnienie w sektorze publicznym i doprowadziły do zbędnego przyrostu liczby pracowników administracyjnych. A to generuje koszty.
Co ciekawe, wybory samorządowe z listopada 2014 r. pokazały dobitnie, że mieszkańcy nie identyfikują się z powiatem i nie wiedzą, jakie usługi znajdują się w jego gestii. Trójszczeblowy podział terytorialny sprawia, że nie sposób wskazać ostatecznie odpowiedzialnego za daną sferę publiczną.

ŚRODKI ZARADCZE

Narzędziem, mającym redukować ten problem, stało się promowanie współpracy lub koordynacji międzyszczeblowej. Jednak doświadczenia miast na prawach powiatu (np. Inowrocławia) pokazują, że z perspektywy jakości działania lepsza jest konsolidacja aktywności gminnych i powiatowych w obrębie jednego większego organizmu. Choć w nowelizacji ustawy samorządowej, przygotowanej w 2013 r. przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, która weszła w życie
1 stycznia 2016 r., znalazła się możliwość powstawania związków gminno-powiatowych, to rozwiązanie niewystarczające. Przyczyni się wprawdzie do lepszej koordynacji działań powiatów i gmin w dostarczaniu usług publicznych, ale nie jest odpowiedzią na dublowanie się zadań na różnych poziomach samorządów oraz problemy z ich finansowaniem.
Dlatego likwidacja powiatów jest w perspektywie długoterminowej koniecznością z czysto pragmatycznego punktu widzenia. Jednak samo odejście od pośredniego szczebla samorządu sprawi, że małe jednostki nie udźwigną obowiązków dotychczas przypisanych powiatom. Nie da się więc mówić o tej zmianie, abstrahując od kwestii wielkości gmin.

ROZWIĄZANIEM – DUŻE GMINY

Remedium zdaje się metoda procesualnego scalania gmin, sformułowana przez think tank Forum Od-nowa w raporcie „Samorząd 3.0”. Jej punktem wyjścia jest założenie, że tylko większe organizmy będą mogły skutecznie oprzeć się negatywnym zjawiskom demograficznym, zapewnić bardziej profesjonalne zarządzanie, odporność na wahania koniunktury i możliwość lepszego realizowania zadań poprzez zastosowanie efektu skali, a mieszkańcom zaoferować wysoki poziom usług.
Konsolidacja gmin prowadziłaby do powstania dużych, profesjonalnie zarządzanych organizmów mogących przejąć większość zadań powiatów. Docelowo zaowocowałoby to powstaniem dwuszczeblowego samorządu, na który złożyłyby się duże gminy, zajmujące się np. oświatą i pomocą społeczną oraz województwa, które mogłyby odpowiadać m.in. za usługi związane z transportem i służbą zdrowia. Utrzymywanie powiatów nie jest bowiem konieczne w świetle zadań, jakie dotychczas zostały na nie nałożone. Dodatkową zaletą konsolidacji gmin jest fakt, że spowoduje ona bardziej równomiernie w skali kraju rozłożenie dochodów JST.

MOŻLIWE PROTEZY SYSTEMOWE

Jeśli jednak nie nastąpiłyby zmiany w podziale terytorialnym, powiaty powinny dysponować podatkiem lokalnym i samodzielnością organizatorską, musi być przestrzegana zasada adekwatności, a przede wszystkim – zostać przeprowadzony przegląd zadań. Podstawową bolączkę stanowi bowiem fakt, że brakuje rzetelnej informacji o skali wykonywania zadań własnych i zleconych wszystkich szczebli samorządu, zarówno w wymiarze finansowym, jak i rzeczywistym. Nawet na poziomie władz centralnych nie ma kompletnego oraz aktualizowanego spisu zadań publicznych. Z kolei obywatele nie dysponują wiedzą, na jakie usługi wspólnot mogą liczyć.
Porządkowanie zadań należy rozpocząć od kompetencji powiatu, bowiem teraz rozdzielenie obowiązków do gmin i powiatów jest błędne. Zadania powiatowe powinny mieć charakter ponadgminny. Praktyka pokazała, że powiat, realizując wiele swoich powinności, musi korzystać z pomocy gminy, a szereg zadań to obecnie niejasne „zbitki” (np. powiaty odpowiadają za zarządzanie kryzysowe, w którym ma swoje zadania także gmina). Na tyle, na ile to możliwe, kompetencje samorządów, jak i ich szczebli powinny być wyłączne. Muszą być ustanowieni ostatecznie odpowiedzialni za poszczególne zadania, co ma ugruntowanie w treści Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.
W ostatnich latach, poza „dociążaniem” powiatów nowymi zadaniami w sferze obligatoryjnej, głównie kosztownej opiece socjalnej, są one coraz częściej – na równi z gminami i województwami – uprawniane do podejmowania zadań fakultatywnych. Ta niepokojąca tendencja ustawodawcy dodatkowo zmniejsza czytelność kompetencji i możliwość oceny, jak korzystają z nich powiaty.
Wiele środowisk eksperckich podnosi, że ten nieporządek kompetencyjny wymaga szybkiego zakończenia, zwłaszcza że sytuację dodatkowo komplikuje fakt istnienia aż 66 miast na prawach powiatu. W tym celu musi zostać dokonana pogłębiona analiza stanu aktualnego, która dostarczyłaby wskazówek do systemowego uporządkowania zadań, jak również dostosowania do nich strumieni środków finansowych. Przegląd powinien skoncentrować się na ustaleniu ostatecznego, oczekiwanego celu zadania (np. doprowadzenie wody czy wydanie dowodu osobistego – proste efekty, a trwałe podnoszenie zatrudnienia wśród osób młodych – złożony efekt). Postulat ten znalazł się zresztą w przygotowywanych jesienią ubiegłego roku przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego założeniach kierunkowych do reformy samorządu, jednak prace nie zostały podjęte przez obecną ekipę rządzącą.

Forum Od-nowa
niezależna organizacja typu think-tank, działająca non-profit, przygotowująca projekty zmian systemowych w zakresie sektora publicznego, głównie samorządów

SPIS TREŚCI

Burmistrz przewodniczącym rady

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - SAS 5 / 2016

Wprowadzona 20 czerwca 2002 r. ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta zachwiała równowagą między organem wykonawczym a stanowiącym. 47 tys. radnych (w tym 38 tys. w gminach) zostało przez dominującą pozycję włodarzy odsuniętych od realnego wpływania na funkcjonowanie wspólnot. Rola władzy uchwałodawczej sprowadza się do „klepnięcia” budżetu, gdyż udzielanie absolutorium to akt czysto polityczny. Co więcej, w cały system wpisano permanentny konflikt między radą a włodarzem.

ZŁE SKUTKI MARGINALIZACJI RADY

Spowodowało to utratę zakładanego w reformie samorządowej z 1990 r. przełożenia woli mieszkańców na postępowanie władz lokalnych: w demokracji przedstawicielskiej radni mieli być pasem transmisyjnym pomiędzy obywatelem a władzą. Teraz opustoszałe miejsce zaczynają zajmować formy demokracji bezpośredniej: budżety obywatelskie, konsultacje społeczne, referenda. Równolegle, organy wykonawcze akcentują fakt, że rady nie ponoszą odpowiedzialności za swe decyzje, a ich członkowie mało znają się na sprawach samorządu. Wielu radnych jest sfrustrowanych obecną sytuacją, ale stara się rzetelnie wykonywać zobowiązania wobec wyborców i wykorzystywać wszystkie możliwości działania, jakie przypisał im ustawodawca. Natomiast wielu innych, widząc, jak mało od nich zależy, traktuje swoją rolę jako dorobienie do pensji lub etap kariery. I choć od wejścia w życie ustawy upłynęło już 16 lat, dopiero teraz pojawiła się potrzeba szukania metod zaradczych na postępującą marginalizację rad.
Konieczna jest fundamentalna zmiana ustrojowa: rozpoczęcie reform, zmierzających do powiązania roli władzy uchwałodawczej i wykonawczej, które wzięłyby razem odpowiedzialność za dany samorząd. Niezależnie od doświadczenia zawodowego czy wyrzekań na słaby poziom intelektualny radnych, nie wolno zabrać im prawa do posiadania prawdziwego wpływu na swoją JST.

WSPÓLNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA JST

W raporcie Forum Od-nowa „Samorząd 3.0” przedstawiono kilka propozycji, mających zaradzić aktualnemu stanowi rzeczy: odejście od przeciwstawienia władzy uchwałodawczej i wykonawczej poprzez włączenie radnych w bieżące zarządzanie JST, zredukowanie liczby radnych i ich sprofesjonalizowanie, zwiększenie roli statutu oraz wprowadzenie zasady, że burmistrz jest przewodniczącym rady. Realizacja tego ostatniego postulatu sprawiłaby, że rada z burmistrzem graliby niejako w jednej drużynie, co zniwelowałoby obecną rywalizację.
Należy więc wprowadzić zasadę, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta staje się przewodniczącym rady. Propozycja ta, wzorowana na modelu skandynawskim, ma na celu przełamanie zapisanego w polskim prawie ustrojowym konfliktogennego dualizmu władzy wykonawczej i uchwałodawczej: oba organy razem podejmowałyby decyzje odnośnie wspólnoty, co ex definitione wymuszałoby współpracę pomiędzy nimi. Miałoby to również pozytywny wpływ na włączenie się obywateli w stanowienie o funkcjonowaniu własnej gminy: jeśli widzieliby, że ich radni nie są już bezradni i mają dużo do powiedzenia w codziennym zarządzaniu, chętniej braliby udział w wyborach i partycypowali w działaniach. Obecnie mieszkańcy nie mają poczucia sprawstwa, gdyż wybierani przez nich przedstawiciele dysponują władzą głównie symboliczną.

MODELE EUROPEJSKIE

Za wprowadzeniem takiego mechanizmu przemawiają jednak przede wszystkim doświadczenia krajów Europy. W zdecydowanej większości z nich burmistrz (niezależnie od tego, czy jest wyłaniany przez radę, czy bezpośrednio – przez mieszkańców) stoi na czele rady. Warto prześledzić stosowane w 22 państwach modele, gdyż wprowadziły je kraje o dużej skuteczności zarządzania publicznego (Skandynawia, Benelux) oraz będące w awangardzie gospodarczej (Niemcy). Można się od nich uczyć.

BURMISTRZ Z RADĄ

Większość państw posiada strukturę trójelementową: zarząd, radę i burmistrza tożsamego z jej przewodniczącym. W Austrii burmistrz – wybierany pośrednio lub bezpośrednio, w zależności od landu –  przewodniczy i radzie, i zarządowi, którego członków powołuje rada. Dania, Niemcy, Słowacja zdecydowały się na podobny model: burmistrz jest szefem administracji oraz rady. Ciekawostkę stanowi fakt, że w Niemczech rada może mianować burmistrza na okres aż 9 lat. Z kolei w Finlandii rada wybiera zarówno zarząd, jak i burmistrza, któremu wyznacza okres pracy. Dla odmiany, Belgia, Cypr, Grecja, Serbia, Węgry mają burmistrza wyłanianego w wyborach bezpośrednich, ale również przewodniczy on radzie. W Czechach, Francji, Hiszpanii, Holandii, Luksemburgu, Szwajcarii burmistrz stoi na czele rady, która decyduje o jego wyborze. Wariacją na temat tego rozwiązania jest system islandzki i irlandzki, gdzie burmistrz przewodniczy radzie, ale jest wybierany przez nią jedynie na rok. Na Litwie rada wybiera burmistrza, który stoi na jej czele. Do tego występuje dyrektor administracyjny mianowany przez radę. Zbliżone rozwiązanie przyjęto na Malcie: burmistrz przewodniczy radzie, a równolegle istnieje sekretariat wykonawczy. W Norwegii burmistrz wybierany jest przez radę i jej szefuje, zaś egzekutywą zajmują się komitety wykonawcze. Najciekawszą sytuację można zaobserwować w Szwecji, gdzie istnieje rada i komitety zarządzające, ale najczęściej nie funkcjonuje instytucja burmistrza jako takiego, tylko rada wybiera przewodniczącego zarządu komitetów.

BURMISTRZ KONTRA RADA

W pozostałych krajach burmistrz nie przewodniczy radzie. Należy tu jednak odnotować, że są to na ogół (oprócz Estonii i Łotwy) państwa południowe, znane z niskiego poziomu zarządzania sektorem publicznym oraz co najmniej średnich wyników gospodarczych. I tak, w Bułgarii oraz na Łotwie wprowadzono funkcję przewodniczącego rady, konkurencyjnego wobec burmistrza. Estonia posiada wybranego przez radę i przewodniczącego, i burmistrza, który nie może być przewodniczącym rady. Jest też zarząd wybierany przez burmistrza za zgodą rady, ale jego członkowie nie mogą być radnymi. Chorwacja, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Włochy mają podobny model do polskiego: burmistrz jest jednoosobowym organem wykonawczym (choć w Portugalii i Włoszech istnieje też zarząd). System w Wielkiej Brytanii należy do bardzo skomplikowanych ze względu na zróżnicowanie podmiotów należących do Korony, ale dominuje zasada silnego burmistrza, nie mającego powiązania z radą.

MODELE ŚWIATOWE

Z przykładów pozaeuropejskich trzeba wymienić... Gruzję, w której rada wybiera CEO (ang. Chief executive officer), a przewodniczący rady jest zarazem burmistrzem oraz Australię, gdzie rada ma swojego przewodniczącego, ale wyłania też dyrektora generalnego. Postulat wprowadzenia w Polsce dyrektora urzędu był artykułowany wielokrotnie i z pewnością warto wrócić do namysłu nad tym rozwiązaniem. Jego zwolennikiem był m.in. prof. Jerzy Regulski, który argumentował, że wówczas oddzielona byłaby funkcja administracyjna (pełniłby ją powoływany przez radę dyrektor urzędu) i polityczna (burmistrz). Obecnie za mechanizmem tym opowiada się np. Prezes Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, sędzia Jerzy Stępień. Ale pierwszym krokiem powinno być uczynienie burmistrza przewodniczącym rady, co stanowiłoby dobry asumpt do całościowej zmiany ustrojowej.

Agata Dąmbska
 ekspert think tanku Forum Od-nowa

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI / PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 5 / 2016

Dz.U. z 2015 r. poz. 1634; Dz. U. z 2016 r. poz. 470, 558

OCHRONA KONSUMENTÓW

Od 17 kwietnia 2016 r. obowiązuje  ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1634).

Nowelizacja  obejmuje zapewnienie większej skuteczności ochrony interesów konsumentów, poprzez wzmocnienie tej ochrony na rynku usług finansowych, m.in. przez wprowadzenie zakazu proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów, lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Ponadto wprowadza instytucję decyzji tymczasowych w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz prewencyjnego trybu występowania przez Prezesa UOKiK do przedsiębiorców. Ustawa przewiduje również zmianę systemu kontroli postanowień wzorców umów zawieranych z konsumentami, przez powierzenie jej Prezesowi UOKiK, z zachowaniem merytorycznej kontroli nad decyzjami Prezesa UOKiK ze strony Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

DOKTORANCI

Od 22 kwietnia 2016 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 13 kwietnia 2016 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich (Dz.U. z 2016 r. poz. 558). 

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 201 ust. 1 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.) i określa :

• warunki i tryb organizowania i prowadzenia studiów doktoranckich w jednostkach organizacyjnych uczelni i w jednostkach naukowych, w tym możliwość przedłużania czasu trwania studiów doktoranckich, warunki, jakie musi spełniać kierownik studiów doktoranckich, szczegółowe uprawnienia organu tworzącego studia doktoranckie, rady jednostki organizacyjnej i kierownika studiów doktoranckich oraz wymóg sprawowania opieki naukowej i prowadzenia zajęć dydaktycznych przez pracowników posiadających aktualny dorobek naukowy,
• warunki i tryb odbywania studiów doktoranckich w jednostkach organizacyjnych uczelni i w jednostkach naukowych,
• warunki i tryb przyznawania stypendiów doktoranckich oraz okresy, na jakie są one przyznawane;
• minimalną wysokość kwoty zwiększenia stypendium doktoranckiego;
• wzór legitymacji doktoranta;
• wysokość opłat za wydanie legitymacji doktoranta.

OCENY W SŁUŻBIE CYWILNEJ

Od 23 kwietnia 2016 r. obowiązuje rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 4 kwietnia 2016 r. w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych urzędników służby cywilnej i pracowników służby cywilnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 470).

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 82 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 i 1199, z 2015 r. poz. 211, 1220 i 1269 oraz z 2016 r. poz. 34) i określa warunki i sposób przeprowadzania oceny okresowej urzędnika służby cywilnej i pracownika służby cywilnej w tym kryteria oceniania, wzory arkuszy oceny okresowej, skalę ocen i tryb sporządzania oceny okresowej.

SPIS TREŚCI

Ujawnienie wyników konkursu przed upowszechnieniem informacji o naborze

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS 5 / 2016

Wyrok WSA w Łodzi z 28 lutego 2014 r., sygn. akt III SA/Łd 1126/13

Wyrokiem z 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt I OSK 1626/14 NSA oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA w Łodzi z 28 lutego 2014 r., sygn. akt III SA/Łd 1126/13, który stwierdził bezskuteczność czynności dotyczącej postępowania konkursowego na stanowisko Naczelnika Wydziału Dróg w Starostwie Powiatowym. W pierwszej kolejności Sąd – powołując się na orzecznictwo sądowoadministracyjne – wskazał, że rozstrzygnięcia wyników konkursu, w tym konkursu na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, są aktami stosowania prawa przez organ administracji i podlegają kognicji sądów administracyjnych (postanowienie NSA z dnia 13 grudnia 2003 r., sygn. akt II SA 1432/00, postanowienie NSA z 9 maja 2001 r., sygn. akt II SA 3381/00, wyrok NSA z 14 lutego 2001 r., sygn. II SA 2908/00, wyrok NSA z 24 kwietnia 2012 r. sygn. akt I OSK 857/12, LEX 1145133, wyrok NSA z 31 sierpnia 2004 r., sygn. akt OSK 460/04, LEX nr 156420).
Sąd wskazał, że przyjęte w ustawie o pracownikach samorządowych zasady otwartości i konkurencyjności mają gwarantować możliwość udziału w konkursie wszystkich osób spełniających warunki formalne niezbędne do objęcia stanowiska (np. w zakresie posiadanego wykształcenia i stażu pracy), a ponadto zapewniać równe ich traktowanie przez organ administracji publicznej, który z mocy ustawy ma kompetencje do obsadzania określonych stanowisk.  Sąd zwrócił uwagę, że nabór na wolne stanowisko urzędnicze składa się z trzech etapów tj. ogłoszenia o naborze (art. 13 ustawy), rozstrzygnięcia merytorycznego (art. 14 ustawy) oraz podania do publicznej wiadomości wyników naboru (art. 15 ustawy). W opisywanej sprawie Sąd uznał, że postępowanie konkursowe nie zostało przeprowadzone w sposób gwarantujący równe szanse wszystkim uczestnikom, albowiem informacja o wyniku naboru nie została niezwłocznie upowszechniona przez umieszczenie na tablicy informacyjnej w Starostwie Powiatowym oraz nie została opublikowana w Biuletynie. Sąd zwrócił uwagę, że protokół z przeprowadzonego naboru kandydatów na wolne stanowisko pracy oraz informacja o wyniku naboru zostały ogłoszone po około miesiącu od rozstrzygnięcia merytorycznego przez Komisję Rekrutacyjną. Sąd przyznał rację skarżącej, że działania Starosty, polegające na naruszeniu obowiązku niezwłocznego upowszechnienia informacji o wyniku naboru naruszają nie tylko art. 15 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, ale także zasadę obiektywizmu.

SPIS TREŚCI

Ryczałtowa dieta dla sołtysów rażąco naruszy art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym

AKTUALNOŚCI / ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE WOJEWODY - SAS 5 / 2016

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Mazowieckiego z 29 kwietnia 2016 r. nr LEX-0.4131.8.2016.EB stwierdzające nieważność uchwały Rady Gminy w sprawie ustalenia zasad, na jakich sołtysom przysługuje dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej.

Zgodnie z art. 37b ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej. W niniejszej sprawie Rada Gminy
w § 1 uchwały ustaliła miesięczną zryczałtowaną dietę dla sołtysów stanowiącą rekompensatę wydatków wynikającą z pełnienia obowiązków sołtysa. Dieta przyznawana jest miesięcznie w wysokości 150,00 zł. W ocenie Wojewody Mazowieckiego ustanawiając zryczałtowaną dietę dla sołtysów Rada Gminy w sposób rażący naruszyła zakres art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, albowiem ustalona w stałej kwocie dieta w formie ryczałtu miesięcznego traci charakter rekompensacyjny i staje się stałym, miesięcznym wynagrodzeniem, niezależnym od kosztów związanych z pełnieniem funkcji. Zdaniem organu nadzoru użyty przez ustawodawcę w przepisie art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym wyraz „dieta” należy rozumieć jako zwrot kosztów związanych z pełnieniem funkcji. W tym zakresie organ powołał się na stanowisko jakie zajął WSA w Opolu w wyroku z 11 października 2012 r., sygn. akt II SA/Op 387/12, LEX Nr 1234440. Dodatkowo Wojewoda Mazowiecki zauważył, że w użytym w art. 37b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym pojęciu „zasady” mieści się tryb rozliczenia diet i kosztów podróży, w związku z czym w uchwale należy uregulować sytuację, gdy przewodniczący organu wykonawczego przez dłuższy czas nie wykonuje obowiązków wynikających z pełnionej funkcji, czyli nie poniósł żadnych kosztów. Tymczasem Rada Gminy nie zawarła także postanowień o obniżeniu diety sołtysa w przypadku nie wykonywania przez niego czynności sołtysa, co jest sprzeczne z kompetencją art. 37 b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym.

SPIS TREŚCI