Weto Prezydenta RP do ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych

AKTUALNOŚCI - SAS 4 / 2017

12 lipca 2017 r. Prezydent RP zawetował nowelizację ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Nowelizacja wprowadziła szereg zmian w zakresie nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego i uprawnień kontrolnych izb. Poszerzono m.in. zakres działalności kontrolnej przez objęcie nią osób prawnych, na które wpływ wywierają np. jst, czy związki międzygminne czyli przede wszystkim spółek komunalnych z udziałem jst (których samorząd nie jest wyłącznym właścicielem). Bardzo istotną zmianą było także wprowadzenie w ustawach o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa przepisu umożliwiającego nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności rozstrzygnięciom nadzorczym podejmowanym w sytuacji braku skuteczności organów samorządowych w wykonywaniu zadań publicznych (zarząd komisaryczny) oraz wydawanych w sytuacji powtarzającego się naruszania prawa przez organ wykonawczy (rozwiązanie organu lub jego odwołanie). Zastosowanie tego środka uzależnione będzie od oceny okoliczności danej sprawy dokonywanej przez Prezesa Rady Ministrów, natomiast jego weryfikacja podlegać będzie kontroli sądowej. W uzasadnieniu tej zmiany ustawodawca wskazał na dotychczasowe orzecznictwo sądowe, które nakazywało łączyć wykonalność rozstrzygnięć nadzorczych z ich prawomocnością, co czyniło akty nadzoru nieskutecznymi. Autorzy nowelizacji podkreślili, że wprowadzenie rygoru natychmiastowej wykonalności aktów nadzoru Prezesa Rady Ministrów nie pozbawia jednostek samorządu sądowej ochrony, albowiem wojewódzkie sądy administracyjne mogą wstrzymać wykonanie rozstrzygnięcia nadzorczego na podstawie art. 61 § 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Najwięcej kontrowersji i uwag wywołały jednak przepisy rozszerzające kryteria nadzorcze i kontrolne regionalnych izb obrachunkowych. Zgodnie z dotychczas obowiązującym stanem prawnym izby kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne podmiotów samorządowych na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Jedynie w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez ww. podmioty na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień kontrola gospodarki finansowej dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Zgodnie ze znowelizowanym art. 5 izby mają obowiązek kontrolować gospodarkę finansową nie tylko na podstawie kryterium zgodności z prawem, ale również rzetelności. Dodatkowo w odniesieniu do tytułów określonych w art. 72 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych kontrola gospodarki finansowej ww. jednostek, dokonywana będzie także z uwzględnieniem kryterium gospodarności. Wspomniany art. 72 ustawy o finansach publicznych dotyczy długu publicznego obejmującego zobowiązania sektora finansów publicznych m. in. z tytułów wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne, zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów, czy też wymagalnych zobowiązań. Konsekwencją powyższej zmiany jest doprecyzowanie w art. 9 ustawy, że protokół kontroli powinien zawierać m. in. stwierdzone podczas kontroli fakty stanowiące podstawę do oceny działalności jednostki kontrolowanej w zakresie zgodności z prawem, gospodarności i rzetelności, w szczególności nieprawidłowości, z uwzględnieniem ich przyczyn i skutków oraz ze wskazaniem osób odpowiedzialnych za ich powstanie.

Poszerzenie kryteriów nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych spotkało się z reakcją części samorządowców, którzy krytycznie przyjęli ten kierunek zmian dostrzegając w nim próbę ograniczenia samodzielności samorządu terytorialnego. Swoje zastrzeżenia i obawy wyraził m.in. prezes Związku Miast Polskich i prezydent Gliwic, który w wywiadzie stwierdził, że nie jest to zwykła zmiana przepisów, ale zmiana o charakterze ustrojowym. Wskazał przy tym, że badanie decyzji samorządu również pod kątem rzetelności i gospodarności, będzie się opierało na uznaniowości i możliwości ingerencji w te decyzje. Pojawił się również apel organizacji samorządowych o prewencyjnym skierowaniu nowelizacji przez Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego. 22 czerwca 2017 r. Senat przyjął stanowisko, w którym nie wniósł żadnych poprawek do przyjętej ustawy.

12 lipca 2017 r. Prezydent RP zawetował ustawę. Jest to pierwsza ustawa, która została zawetowana. Jak głosi komunikat ze strony Prezydenta RP pojawiła się wątpliwość, „czy proponowany tryb odwołania albo zawieszenia organu jednostki samorządowej, w połączeniu z rozszerzeniem o kryterium gospodarności przedmiotowego zakresu kontroli spraw finansowych samorządu, nie stanowi nadmiernej ingerencji w samodzielność jednostek samorządu terytorialnego”.

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa