Czy samorządy wykorzystają instrumenty przewidziane w tzw. ustawie krajobrazowej?

TEMAT MIESIĄCA - SAS 4 / 2015

W dniu 20 marca 2015 r. Sejm RP uchwalił prezydencki projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Na mocy jej postanowień wprowadzono definicję krajobrazu do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zgodnie z tą definicją krajobrazem jest postrzegana przez ludzi przestrzeń, zawierająca elementy przyrodnicze lub wytwory cywilizacji, ukształtowana w wyniku działania czynników naturalnych lub działalności człowieka. Przewidziano także wprowadzenie powszechnej identyfikacji i waloryzacji krajobrazów, które to zadanie zostaje przypisane jako zadanie własne samorządowi województw. Narzędziem realizacji tego zadania będzie cykliczne sporządzanie audytu krajobrazowego (nie rzadziej niż raz na 20 lat).

Przede wszystkim ustawodawca przewidział wprowadzenie obostrzeń dotyczących lokalizowania reklam i przeciwdziałanie szkodliwemu wpływowi nadmiernego sytuowania nośników reklamowych.
Wprowadzono możliwość określania przez gminy zasad sytuowania tablic i urządzeń reklamowych oraz możliwość pobierania, opłaty od reklam.
Zgodnie z wprowadzonym art. 37a-37c ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym rada gminy może ustalić w formie uchwały zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane. W uchwale tej rada gminy może ustalić zakaz umieszczania tablic reklamowych i urządzeń reklamowych, z wyłączeniem szyldów oraz ogrodzeń. Ustawodawca postanowił, że uchwała ta jest aktem prawa miejscowego i dotyczy całego obszaru gminy, przy czym może przewidywać różne regulacje dla różnych obszarów gminy określając w sposób jednoznaczny granice tych obszarów (z wyłączeniem terenów zamkniętych ustalonych przez inne organy niż ministra właściwego do spraw transportu).

UCHWAŁA MOŻE:

  • wskazywać rodzaje obiektów małej architektury, które nie wymagają dostosowania do zakazów, zasad lub warunków określonych w uchwale;
  • wskazywać obszary oraz rodzaje ogrodzeń dla których następuje zwolnienie z obowiązku dostosowania ogrodzeń istniejących w dniu jej wejścia w życie do zakazów, zasad lub warunków określonych w uchwale.

Przepisów dotyczących reklam nie stosuje się do upowszechniania informacji popularyzującej lub upamiętniającej osoby i informacji o charakterze religijnym, związanym z działalnością kościołów lub innych związków wyznaniowych sytuowanych w granicach terenów użytkowanych jako miejsca kultu i działalności religijnej oraz cmentarzy.

Zgodnie z wprowadzonym art. 17a ustawy rada gminy może wprowadzić opłatę reklamową od posiadania tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych, przy czym może ona być pobierana jedynie na obszarach, dla których obowiązują zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń.

OPŁATĘ REKLAMOWĄ POBIERA SIĘ OD:

  • właścicieli nieruchomości lub obiektów budowlanych, z wyłączeniem nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste,
  • użytkowników wieczystych nieruchomości gruntowych,
  • posiadaczy samoistnych nieruchomości lub obiektów budowlanych,
  • posiadaczy nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:

– wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Nieruchomości Rolnych lub z innego tytułu prawnego,

– jest bez tytułu prawnego – jeżeli na tych nieruchomościach lub obiektach budowlanych znajdują się tablice reklamowe lub urządzenia reklamowe, niezależnie od tego czy na tablicy reklamowej lub urządzeniu reklamowym eksponowana jest reklama.

Zadecydowano, że opłaty reklamowej nie pobiera się jeżeli tablice reklamowe lub urządzenia reklamowe:

  • nie są widoczne z przestrzeni dostępnych publicznie;
  • stanowią szyld;
  • są realizacją obowiązku nałożonego przepisami prawa;
  • służą do upowszechniania informacji popularyzującej lub upamiętniającej osoby i informacji o charakterze religijnym, związanym z działalnością kościołów lub innych związków wyznaniowych sytuowanych w granicach terenów użytkowanych jako miejsca kultu i działalności religijnej oraz cmentarzy.

Opłata reklamowa ma składać się z części stałej i części zmiennej. Część stała ma zryczałtowaną wysokość niezależną od pola powierzchni tablicy reklamowej lub urządzenia reklamowego służącego ekspozycji reklamy, natomiast część zmienna zależy od wielkości pola powierzchni tablicy lub urządzenia reklamowego służących ekspozycji reklamy.
Karane będzie umieszczanie tablic lub urządzeń reklamowych z naruszeniem warunków ich sytuowania, o gabarytach większych niż dopuszczalne lub wykonanych z wyrobów innych niż dopuszczalne. Stanowić to będzie wykroczenie podlegające karze ograniczenia wolności albo grzywny, przy czym karaniem obejmuje się podżeganie i pomocnictwo. Dodatkowo będzie możliwe orzeczenie przepadku przedmiotów stanowiących przedmiot wykroczenia oraz nałożenie obowiązku przywrócenia do stanu poprzedniego.
Wbrew postulatom środowisk sprzeciwiających się nadmiernej obecności reklam, w ustawie nie przewidziano wysokich opłat za bezprawne umieszczenie nośników reklamowych – analogicznych do opłat za nielegalne zajęcie pasa drogowego. Zdaniem przedstawicieli organizacji społecznych ustawa pozbawiona jest właściwego narzędzia egzekucyjnego. Liczą oni na wprowadzenie odpowiednich zmian w Senacie RP.

Paweł Groński

 

KOMENTARZ PRAWNIKA:

Warunkiem wypełniania przez prawo swoich funkcji jest niewątpliwie jego jednolite stosowanie przez wszystkich adresatów norm w nim wyrażonych. Przyjęta przez Sejm 20 marca br. tzw. ustawa krajobrazowa stwarza szerokie instrumentarium prawne służące rozwiązaniu problemu niekontrolowanego lokalizowania reklam w przestrzeni publicznej. Wątpliwości mogą budzić proponowane ustawą gwarancje zabezpieczające przestrzeganie ustanowionego uchwałą rady gminy ładu reklamowego. W przyjętej przez Sejm ustawie zdecydowano się bowiem na karnistyczną metodę egzekwowania przypadków nieprzestrzegania uchwał gminnych. Taka decyzja prawodawcy rodzi daleko idące konsekwencje w zakresie zasad odpowiedzialności sprawcy nielegalnie umieszczającego reklamę w przestrzeni publicznej. Zgodnie z przyjętymi przez Sejm przepisami, naruszenie zasad i warunków sytuowania reklam ma być zagrożone karą ograniczenia wolności albo grzywny – orzekanymi na podstawie ustawy Kodeks wykroczeń. W razie popełnienia omawianego wykroczenia możliwe będzie również orzeczenie przepadku przedmiotów służących lub przeznaczonych do popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy, lub obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego. Stosowanie wymienionych środków karnych nie będzie jednakże obligatoryjne, lecz będzie pozostawione uznaniu organów orzekających w konkretnej sprawie. Skutkiem przyjętej metody egzekwowania reżimu reklamowego jest oparcie odpowiedzialności sprawcy na zasadzie winy. Oznacza to, że w ramach postępowania konieczne będzie zidentyfikowanie sprawcy czynu niedozwolonego oraz przypisanie mu (udowodnienie) zamiaru jego popełnienia. Taka metoda postępowania niewątpliwie może wydłużyć czas reagowania na stwierdzane naruszenia prawa. Równocześnie dolegliwość sankcji przewidzianych ustawą może, potencjalnie, nie wypełniać swej prewencyjnej funkcji. Ograniczenie wolności jest sankcją stosunkowo rzadko stosowaną w praktyce, a maksymalny wymiar grzywny w przypadku wykroczeń ograniczony jest przepisami ustawy do kwoty 5000 zł. Zważywszy na dochodowość działalności reklamowej, zwłaszcza na obszarach wielkich miast, wysokość przedmiotowej sankcji wydaje się relatywnie niska. Ponadto grzywna za wykroczenie, jako sankcja karna, może być nałożona za ten sam czyn wyłącznie jednokrotnie, co wyklucza wielokrotne karanie sprawcy, który wbrew przepisom uchwały nie usuwa nielegalnej reklamy. W stosunku do wykroczeń przewidziany jest nadto stosunkowo krótki, bo wynoszący 12 miesięcy, okres przedawnienia. W konsekwencji podzielić należy głosy niektórych środowisk samorządowych i organizacji społecznych, że zaproponowany w ustawie model prawnokarny może nie zabezpieczyć w oczekiwanym stopniu powszechnego przestrzegania zasad i warunków sytuowania reklam. Jako że ustawa jest obecnie na etapie prac senackich, zgłaszane zastrzeżenia mogą jednakże zostać jeszcze uwzględnione w ostatecznym kształcie ustawy.

Anna Kudra

Prawnik w Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna w Poznaniu, doktorant na Wydziale Prawa i Administracji UAM w Poznaniu

SPIS TREŚCI

 

 



Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa