Rządowy Fundusz Rozwoju Mieszkalnictwa finansowym wsparciem dla gmin nie tylko w ramach SIM

ANALIZY SAMORZĄDOWE

Ustawą z dnia 10 grudnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 11, zwaną dalej nowelizacją, utworzono w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) Rządowy Fundusz Rozwoju Mieszkalnictwa (zwany dalej Funduszem).

CZYM JEST FUNDUSZ?

Fundusz ma być źródłem wsparcia finansowego dla gmin, które zdecydują się uczestniczyć w projekcie społecznej inicjatywy mieszkaniowej (SIM). Wsparcie to nie jest jednak wykluczone również w stosunku do już istniejących towarzystw budownictwa społecznego (TBS) nawet w przypadku, gdy nie zdecydują się one na zmianę nazwy na SIM. Ustawodawca jednoznacznie bowiem przesądził, że ilekroć w przepisach ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 2195 z późn. zm.) [zwanej dalej ustawą] mowa jest o SIM, należy przez to rozumieć również TBS-y działające na dotychczasowych zasadach.
Zasady finansowania w ramach Funduszu uregulowano w nowym rozdziale 4c ustawy, dodanym do niej mocą przywołanej na wstępie nowelizacji. Dysponentem środków zgormadzonych w ramach Funduszu będzie minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa – czyli obecnie minister rozwoju, pracy i technologii.

FORMY WSPARCIA DLA GMIN Z FUNDUSZU

Ustawodawca przewiduje wsparcie dla gmin z Funduszu na dwa różnego rodzaju działania (patrz: art. 30l ustawy), tj. na sfinansowanie części lub całości działania polegającego na objęciu przez tę gminę udziałów lub akcji w:

  • tworzonym SIM;
  • istniejącym SIM.

Wsparcie z Fundusz na objęcie przez gminę udziałów lub akcji w tworzonym SIM udzielane jest jednorazowo i nie może przekroczyć 3 mln zł (nie oznacza to tym samym, że jeśli gmina zawnioskuje o takie wsparcie, a jej wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie – o czym szerzej mowa poniżej – to jej wsparcie będzie na poziomie wspomnianych 3 milionów zł; wydaje się, że wysokość wsparcia zależeć będzie od całokształtu planowanego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego i konkretnego SIM). Wsparcie z Fundusz na objęcie przez gminę udziałów lub akcji w istniejącym SIM nie może natomiast przekroczyć 10% wartości kosztów przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, w celu realizacji, którego obejmowane są udziały lub akcje w istniejącym SIM. Wsparcie w przypadku prowadzenia inwestycji w ramach istniejącego SIM może zostać udzielone danej gminie więcej niż raz, o ile każde z działań związane jest z realizacją innego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego.
Wsparcie ma zatem dotyczyć zarówno gmin, które od podstaw planują utworzenie SIM, jak również gmin, które dopiero na dalszym etapie do takiego istniejącego już SIM przystąpią z zamieram realizacji konkretnego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego. Warto również zaznaczyć, że dla gmin, które tworzyć będą SIM obie wskazane powyżej formy wsparcia będą dostępne – jedna, która przewidziana jest na samo utworzenie SIM i druga, która wspierać będzie już konkretne przedsięwzięcie. Inne zatem będą możliwości wsparcia wobec tzw. gmin założycieli, a inne wobec gmin przystępujących do istniejącej już społecznej inicjatywy mieszkaniowej.

WSPARCIE DLA SIM W FORMIE SPÓŁDZIELNI OSÓB PRAWNYCH?

W praktyce pojawia się jednak pytanie, czy ustawodawca przewiduje wsparcie także dla SIM działających (tworzonych) w formie prawnej spółdzielni osób prawnych. Ustawodawca wskazuje bowiem, że finansowe wsparcie ma być udzielane na objęcie w SIM udziałów lub akcji, co mogłoby sugerować, że mowa o wsparciu jedynie dla SIM-ów tworzonych albo działających w formie spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej). Z jednej strony potwierdzeniem tego faktu może być uregulowanie z ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości, gdzie postanowiono, że KZN może być uczestnikiem wyłącznie w tych SIM-ach, które mają formę prawną spółki kapitałowej. Z drugiej jednak strony, spółdzielnie osób prawnych – zgodnie z przepisami Prawa spółdzielczego – także działają w oparciu o udziały członków spółdzielni. Tym samym, wydaje się, że wsparcie nie jest wykluczone również dla SIM działających w formie spółdzielni osób prawnych.

PROCEDURA UZYSKANIA WSPARCIA Z FUNDUSZU

Wsparcie z Funduszu udzielane będzie gminom na zatwierdzony przez radę gminy w drodze uchwały wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, który powinien zostać skierowany do ministra właściwego do spraw budownictwa, zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa za pośrednictwem prezesa KZN. Podjęta uchwała w tym zakresie, co wydaje się być oczywiste, nie będzie stanowić aktu prawa miejscowego (co jednak nie oznacza, że nie będzie poddawana ocenie pod względem legalności przez organ nadzoru).

Procedura uzyskania wsparcia z Funduszu, zgodnie z art. 33m ustawy:

KROK PIERWSZY

Wójt, burmistrz, prezydent miasta przygotowuje projekt wniosku, który zawiera:

  • wysokość planowanego wkładu pieniężnego gminy związanego z realizacją działania, którego dotyczy wsparcie;
  • wysokość wnioskowanego wsparcia;
  • informację o planowanym terminie realizacji działania, w związku z którym udzielane ma być wsparcie;
  • numer rachunku, na który wypłacone ma być wsparcie.

W przypadku wsparcia z Funduszu na objęcie udziałów lub akcji w już istniejącym SIM do projektu wniosku i finalnego wniosku ponadto dołącza się szacunkowy koszt przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego, w celu realizacji którego obejmowane są udziały lub akcje w istniejącym SIM oraz szacunkową liczbę mieszkań planowaną do utworzenia w ramach tego przedsięwzięcia.

KROK DRUGI

Rada gminy w drodze uchwały zatwierdza wniosek wójta, burmistrza, prezydenta miasta, wyrażając tym samym zgodę na jego złożenie do ministra właściwego do spraw budownictwa, zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

KROK TRZECI

Wniosek kierowany jest do ministra właściwego do spraw budownictwa, zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa za pośrednictwem prezesa KZN. Do wniosku dołącza się uchwałę rady gminy zatwierdzającą wniosek o przyznania wsparcia z Funduszu.

KROK CZWARTY

Wniosek rozpatrywany jest przez ministra w terminie 60 dni od dnia jego złożenia. Ustawa przewiduje przy tym, że minister może zlecić prezesowi KZN samodzielne rozpatrywanie wniosków o przyznanie wsparcia z Funduszu.

KROK PIĄTY

Wsparcie z Funduszu wypłacane jest jednorazowo na rachunek bakowy wskazany we wniosku.

KROK SZÓSTY

Otrzymane przez gminy wsparcie zostaje wykorzystane w celu objęcia udziałów lub akcji SIM.

W przypadku, gdy w terminie 6 miesięcy od dnia wypłaty wsparcia nie dojdzie do zrealizowania działania, w związku z którym je udzielono, wypłacona kwota wsparcia podlega zwrotowi na rachunek Funduszu z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania wypłaty do dnia zwrotu.
Ile środków w Funduszu?
W tym miejscu należy zaznaczyć, że Fundusz dysponować ma środkami w wysokości 1,5 mld zł, a w przypadku gdy łączna kwota wsparcia wynikająca ze złożonych i nierozpatrzonych wniosków o przyznanie wsparcia z Funduszu będzie wyższa niż kwota środków zgromadzonych na rachunku Funduszu, wnioski gmin będą rozpatrywane zgodnie z kolejnością ich złożenia, do czasu wyczerpania środków. Po wyczerpaniu środków na rachunku Funduszu – ulega on likwidacji.

WSPARCIE Z FUNDUSZU A POMOC PUBLICZNA

Ustawodawca w art. 33p ust. 1 ustawy przewidział, że objęcie udziałów lub akcji SIM, z wykorzystaniem wsparcia pochodzącego z Funduszu, stanowi udzieloną temu SIM rekompensatę z tytułu świadczenia usługi publicznej w rozumieniu przepisów prawa Unii Europejskiej, dotyczących pomocy publicznej z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym. W ust. 2 wskazano natomiast, że obejmując udziały lub akcje SIM z wykorzystaniem wsparcia pochodzącego z Funduszu, gmina określa w umowie z tym SIM rodzaj i okres realizacji rekompensowanej tym działaniem usługi publicznej.

STRUKTURA FUNDUSZU – PRZYCHODY I KOSZTY

Przychody Funduszu pochodzą z trzech źródeł, z których za najistotniejsze uznać należy wpłaty z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, o którym mowa w art. 65 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Pozostałe dwa źródła to odsetki od lokat okresowo wolnych środków Funduszu zdeponowanych w bankach oraz wpłaty z innych tytułów. Ustawodawca pozostawił otwarty katalog przychodów, jednak wydaje się, że najbardziej istotne dla funkcjonowania Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa będą właśnie wpłaty z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.
W celu przypomnienia należy zaznaczyć, że Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 został utworzony w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Przeciwdziałanie COVID-19 rozumiane jest zgodnie z art. 2 ust. 2 specustawy koronawirusowej jako wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków, w tym społeczno-gospodarczych COVID-19. Mając na uwadze całokształt nowelizacji oraz uzasadnienie do projektu ustawy zaskakującym wydaje się być fakt, że ustawodawca powiązał te dwa fundusze dając tym samym do zrozumienia, że Fundusz, analogicznie jak Fundusz Przeciwdziałania COVID-19 utworzony został w celu zwalczania skutków społeczno-gospodarczych COVID-19. Ocena zasadności tego rozwiązania wykracza jednak poza ramy niniejszego artykułu i powinna zostać dokonana zwłaszcza przez specjalistów od społeczno-gospodarczych skutków COVID-19.
Jeżeli natomiast chodzi o koszty funkcjonowania Funduszu, to będą to głównie wypłaty wsparcia dla gmin, których wnioski zostaną pozytywnie rozpatrzone, jak również koszty obsługi wypłat i koszty prowadzenia Funduszu przez wspomniany na wstępie Bank Gospodarstwa Krajowego.

PODSUMOWANIE

Rządowy Fundusz Rozwoju Mieszkalnictwa stanowi nowe źródło wsparcia dla gmin. Celem tego wsparcia ma być większe zaangażowanie gmin w nowe inwestycje mieszkaniowe w ramach nowo utworzonych i już istniejących społecznych inicjatyw mieszkaniowych. Z perspektywy samorządu, każda finansowa forma wsparcia budownictwa mieszkaniowego jest na pewno interesującą propozycją, jednak dopiero praktyka pozwoli ocenić, czy ta forma wsparcia będzie wystarczająca i faktycznie zachęci gminy do większej aktywności inwestycyjnej przy budowie społecznie dostępnych mieszkań.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

Karol Kupień
radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa