Popioły i żużle mogą utracić status odpadu

na mocy nowego projektu rozporządzenia

Ministra Klimatu i Środowiska

ANALIZY / KOMENTARZE - SAS 2 / 2022

Przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach uprawniają ministra właściwego do spraw klimatu do wydania rozporządzenia, określającego odrębnie dla jednej lub kilku spraw, dla niektórych odpadów, szczegółowych warunków utraty statusu odpadów. W dniu 8 lutego 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska, w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw.

UTRATA STATUSU ODPADÓW

Prawną podstawą utraty statusu odpadów są przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. (Dz.U.2021 poz. 779 z późn. zm., dalej jako: „ustawa o odpadach”), implementujące do polskiego porządku prawnego postanowienia zawarte w art. 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylające niektóre dyrektywy (Dz.U.UE.L.2008.312.3). Stosownie do art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach, określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli zostały poddane recyklingowi lub innemu odzyskowi i w efekcie przeprowadzonych procesów spełniają łącznie cztery ustawowe warunki. Przepis uzależnia utratę statusu odpadu tego, czy dany przedmiot lub substancja: mają zostać wykorzystane do konkretnych celów, istnieje rynek lub popyt na nie, spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach, w szczególności dotyczących chemikaliów i produktów mających zastosowanie do danego przedmiotu lub danej substancji, i w normach mających zastosowanie do danego produktu, a także ich stosowanie nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska.
Dodatkowe, odrębne warunki określone zostały w art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach, zgodnie z którym utrata statusu odpadu następuje również wówczas, gdy spełnione zostaną szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, określone w przepisach unijnych albo w krajowych przepisach wykonawczych – a jeżeli nie zostały określone w tych przepisach – w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów. Upoważnienie (ale nie zobowiązanie) ministra właściwego do spraw klimatu do wydania rozporządzenia określającego, odrębnie dla jednej lub kilku spraw, dla niektórych odpadów, szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, ustanowione zostało wraz z przyjęciem ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1579). Od tego czasu wyłącznie raz – nie uwzględniając konieczności uchylenia, a następnie przyjęcia rozporządzenia w niemalże niezmienionym brzmieniu, z uwagi na zmianę podstawy prawnej do wydania aktu wykonawczego – Minister Klimatu i Środowiska wydał rozporządzenie w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego. Aktualnie procedowany projekt rozporządzenia w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw („projekt”) stanowi zatem dopiero drugi taki akt prawny.

ZAŁOŻENIA PROCEDOWANEGO PROJEKTU

Opublikowany projekt, jak wynika z uzasadnienia i oceny skutków regulacji („OSR”), ma na celu ułatwienie zagospodarowania odpadów, które powstają w procesie energetycznego spalania paliw poprzez ujednolicenie – a w konsekwencji również uproszczenie – procedury utraty statusu odpadów. Wdrożenie przepisów objętych projektem miałoby doprowadzić do umożliwienia szerszego wykorzystania określonych substancji, takich jak np. popioły, żużle, gipsy, w dalszej praktyce biznesowej, w szczególności w sektorze budowlanym, jako składniki do produkcji m.in. cementu, betonu i spoiw. Szczegółowy katalog odpadów, powstających w procesie energetycznego spalania paliw, określony został w załączniku nr 1 do projektu.
Konieczność przyjęcia regulacji w zakresie odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw, uzasadniona została m.in. poprzez wskazanie, iż sektor energetyczny produkuje rocznie ok. 14 040 tys. Mg odpadów, z których większość nie zostaje dalej zagospodarowana, ale trafia na składowiska odpadów. Wyjątek od powyższego stanowią duże przedsiębiorstwa energetyczne, które uzyskują dla popiołów, żużli i gipsów decyzje administracyjne marszałka województwa o uznaniu tych substancji za produkt uboczny, a następnie powierzają obrót nimi podmiotom współpracującym. Taka praktyka jest niemalże niedostępna dla mniejszych podmiotów, przekazujących powstałe odpady na składowiska, z uwagi na zbyt skomplikowane procedury administracyjne uzyskania decyzji o uznaniu za produkt uboczny, a także brak zaplecza technicznego, niezbędnego do dystrybucji produktów, w powiązaniu ze specyfiką sezonowego cyklu pracy przedsiębiorstw ciepłowniczych. Jak wskazują autorzy projektu, z perspektywy przedsiębiorstw funkcjonujących w sektorze energetycznym, utrata statusu odpadu jest korzystniejsza od uznania za produkt uboczny. W uzasadnieniu wskazano, iż utrata statusu odpadów, w przeciwieństwie do procedury uzyskania statusu ubocznego produktu spalania, umożliwia rozbiórkę i gospodarcze wykorzystanie odpadów zalegających na składowiskach, przez co nastąpi zwolnienie zajmowanych terenów oraz wprowadzenie na rynek tańszych, lokalnie dostępnych materiałów i produktów, powstałych w procesie odzysku w ramach procedury utraty statusu odpadów. Ponadto wskazano, iż posiadacz odpadów powstających w procesie energetycznego spalania paliw, w drodze utraty statusu odpadów może zagospodarować wytwarzane na bieżąco odpady, jak i odpady zdeponowane na składowiskach, zatem pośrednim celem przyjęcia projektu będzie stworzenie możliwości likwidacji składowisk odpadów, powstałych w procesie energetycznego spalania paliw oraz zmniejszenie wydobycia surowców naturalnych, poprzez wprowadzenie do obiegu gospodarczego alternatywnych produktów i materiałów, powstałych w procesie odzysku.
Projekt rozporządzenia zakłada wprowadzenie katalogu minimalnych kryteriów jakościowych powstałych produktów lub materiałów i wskazanie kierunków ich wykorzystania. Autorzy projektu uzależnili utratę statusu odpadów, m.in. od poddania substancji odzyskowi w procesie R5 lub R12, przebadania próbek odpadów przez akredytowane laboratorium, a także dalszego użycia, np. przy wykonaniu robót ziemnych. Spełnienie tych szczegółowych warunków będzie wystarczające do przeprowadzenia procedury utraty statusu odpadów. Efektem przyjęcia projektu ma być pozytywny wpływ wdrożonych regulacji na działanie mikro, małych i średnich przedsiębiorców, poprzez zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, związanej z zagospodarowaniem odpadów pochodzących ze spalania paliw. Projekt ten może się okazać jednak również kluczowy z perspektywy sektora komunalnego, gdyż pozwoli na zagospodarowanie odpadów powstających w procesie ciepłowniczym.

PODSUMOWANIE

Procedowany projekt niewątpliwie wpasowuje się w kierunek gospodarowania odpadami, wyznaczony w przepisach i programach unijnych, wspierając wdrażanie gospodarki obiegu zamkniętego w kraju, jak również pozostając w zgodzie z wytycznymi Europejskiego Zielonego Ładu. Jednocześnie przyjęcie projektu stworzy realną szansę ograniczenia ilości odpadów, trafiających na składowiska, zamiast służyć wtórnemu wykorzystaniu, co w efekcie przyczyni się także do sukcesywnego zmniejszania ilości i wielkości składowisk. Znaczne udogodnienia w procedurach administracyjnych powinny zostać dostrzeżone wśród podmiotów dotychczas niemogących realnie pozwolić sobie na skuteczne zagospodarowanie odpadów, takich jak żużle, popioły czy też gipsy.

Klaudia Skubiszak
associate w Praktyce Infrastruktury
i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka sp.k.

Daniel Chojnacki
counsel w Praktyce Infrastruktury
i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa