Już wkrótce przydomowe oczyszczalnie ścieków pod większą kontrolą gmin?

 

Już wkrótce przydomowe oczyszczalnie

ścieków pod większą kontrolą gmin?

ANALIZY / KOMENTARZE - SAS 2 / 2022

W Ministerstwie Infrastruktury trwają obecnie prace nad projektem ustawy, mającej na celu prawidłowe wdrożenie tzw. dyrektywy osadowej. Projekt zakłada zmianę kilku ustaw, w tym po raz kolejny w ciągu ostatniego roku ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – tym razem w zakresie szeroko rozumianej problematyki osadów ściekowych.

Pod koniec 2021 roku na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (nr UC112). Jego najnowsza wersja datowana jest na dzień 3 marca 2022 r. i przewiduje wiele niezwykle istotnych zmian, z którymi zmierzyć się będą musiały nie tylko gminy, ale również przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne oraz podmioty świadczące usługi w zakresie odbierania nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości nieskanalizowanych. Jak już na wstępie wskazano, głównym celem projektu jest doprowadzenie do stanu, w którym polskie przepisy będą w pełny i prawidłowy sposób implementowały tzw. dyrektywę osadową. Obecnie Polsce grożą bowiem wielomiliardowe kary za częściowo niewłaściwe, a częściowo niepełne wdrożenie wymogów stawianych przez tzw. dyrektywę ściekową, a tym samym wprowadzenie do polskich przepisów stosownych zmian jest niezbędne.
W niniejszym artykule przedstawione zostaną projektowane zmiany, obejmujące głównie problematykę – niezbyt szczegółowo uregulowanej kwestii – przydomowych oczyszczalni ścieków. Zmiany w tym zakresie mają zostać wprowadzone do ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2021 r. poz. 888 z późn. zm., dalej: „u.c.p.g.” albo „ustawa śmieciowa”). Projektodawcy planują jednak wprowadzić szereg nowych przepisów także do innych aktów prawnych – przepisów, których celem również jest prawidłowe implementowanie dyrektywy osadowej. Zmiany te także odnosić się będą do gmin i zostaną przedstawione w kolejnych numerach czasopisma.

SPOSOBY POZBYWANIA SIĘ ŚCIEKÓW

Wyłącznie porządkująco warto wskazać, że powstające na terenie nieruchomości ścieki właściciel tej nieruchomości zobligowany jest „zagospodarować” w odpowiedni, określony przepisami ustawy śmieciowej sposób. Podstawowym sposobem jest pozbywanie się ich za pośrednictwem sieci kanalizacyjnej (w oparciu o stosowną umowę zawartą z przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, w trybie przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków). Czymś oczywistym jest również to, że nie wszystkie nieruchomości w Polsce są jednak skanalizowane. Na taką okoliczność ustawodawca przewidział odpowiednie regulacje, zawarte już nie we wspomnianej przed chwilą ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, lecz w ustawie śmieciowej.

NIECZYSTOŚCI CIEKŁE – CZYLI CO?

Nieczystości obecnie zdefiniowano jako ścieki, gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych (patrz: art. 2 ust. 1 pkt 1 u.c.p.g.) – czyli instalacjach i urządzeniach przeznaczonych do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstawania (patrz: art. 2 ust. 1 pkt 5 u.c.p.g.). Definicji ścieków natomiast nie znajdziemy w ustawie śmieciowej. Pojęcie to jednak zdefiniowano w kilku innych aktach prawnych (w identycznym brzmieniu), tj. w Prawie ochrony środowiska (patrz: art. 3 pkt 38 tej ustawy), w Prawie wodnym (patrz: art. 16 pkt 61 tej ustawy) oraz w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (patrz: art. 2 pkt 8 tej ustawy).
Co przy tym istotne, ścieki (a w konsekwencji również nieczystości ciekłe) nie są traktowane jako odpady, w rozumieniu przepisów ustawy o odpadach (patrz: art. 2 pkt 8 tej ustawy). W praktyce obecnie problemem jest jednak jednolite w skali całego kraju klasyfikowanie osadów, pochodzących z przydomowych oczyszczalni ścieków. W tym zakresie funkcjonują dwa poglądy: pierwszy – zgodnie z którym tego rodzaju osady są odpadami, a więc ich pozbywanie się powinno odbywać się zgodnie z wymogami określonymi w przepisach ustawy o odpadach; oraz drugi – zgodnie z którym osady te są ściekami. W tym drugim przypadku jednak pojawiają się kolejne dwa poglądy: pierwszy – zgodnie z którym osadów z przydomowych oczyszczalni ścieków należy pozbywać się analogicznie jak nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych, a więc za pośrednictwem podmiotu posiadającego w tym zakresie stosowne zezwolenie; oraz drugi – zgodnie z którym nie ma obowiązku pozbywania się tych osadów za pośrednictwem takiego podmiotu, lecz z uwagi na to, że są to ścieki i tak powinny one finalnie trafić do oczyszczalni ścieków.
Każda z wyżej przywołanych interpretacji niewątpliwie ma swoje wady i zalety. Projektowane przepisy mają jednak doprowadzić do tego, że nie będzie potrzeby dokonywania rozważań, czy osady z przydomowych oczyszczalni ścieków to odpady czy ścieki. Zgodnie bowiem z projektowanym nowym brzmieniem definicji nieczystości ciekłych, pod tym pojęciem mieścić się będą nie tylko ścieki, gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych, ale również osadniki w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków.

POZBYWANIE SIĘ OSADÓW Z PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW WG PROJEKTOWANYCH PRZEPISÓW

Uznanie, że osady pochodzące z przydomowych oczyszczalni ścieków będą traktowane jak nieczystości ciekłe spowoduje, że w stosunku do nich zaktualizuje się szereg obowiązków, dotychczas przypisanych wyłącznie do ścieków gromadzonych w zbiornikach bezodpływowych. Projektodawcy planują w tym zakresie wprowadzenie jednak dodatkowych wyraźnych regulacji, takich jak:

  • gromadzenie nieczystości ciekłych, również w osadnikach przydomowych oczyszczalni ścieków, stanie się wyraźnie obowiązkiem właścicieli nieruchomości (nowe brzmienie art. 5 ust. 1 pkt 3a u.c.p.g.);
  • właściciele nieruchomości, pozbywający się osadów ściekowych z przydomowych oczyszczalni ścieków, zobowiązani będą do zawarcia w tym zakresie stosownej umowy oraz posiadania dowodów uiszczania opłat za te usługi (nowe brzmienie art. 6 ust. 1 u.c.p.g.);
  • wprowadzenie obowiązku kontrolowania przez gminę podmiotów, odbierających od właścicieli nieruchomości nieczystości ciekłych (zarówno ze zbiorników bezodpływowych, jak i przydomowych oczyszczalni ścieków) co najmniej raz na dwa lata (nowy art. 6 ust. 5aa u.c.p.g.);
  • za nieprzestrzeganie przez gminę obowiązku z poprzedniego punktu ma grozić administracyjna kara pieniężna w wysokości od 10 tys. zł do 50 tys. zł (nowy art. 9z ust. 7 u.c.p.g.);
  • podmioty utrudniające lub udaremniające przeprowadzenie kontroli zagrożone będą sankcją w postaci kary grzywny (nowy art. 10 ust. 2d u.c.p.g.);
  • obowiązek zorganizowania przez gminę odbierania osadów ściekowych z instalacji przydomowych oczyszczalni ścieków w przypadku, gdy właściciel nie posiada w tym zakresie stosownej umowy oraz wydania decyzji administracyjnej, określającej m.in. wysokość opłaty uiszczanej na rzecz gminy w konsekwencji realizacji tego obowiązku (nowe brzmienie art. 6 ust. 6 i ust. 7 u.c.p.g.).

Powyższe zmiany planuje się, aby weszły w życie już po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Tak krótki okres vacatio legis wydaje się być niewystarczający na przygotowanie się nie tylko gmin, ale również (a nawet zwłaszcza) właścicieli nieruchomości oraz podmiotów świadczących usługi pozbywania się nieczystości ciekłych z przydomowych oczyszczalni ścieków. Należy mieć nadzieję, że zanim projekt ostatecznie zostanie przyjęty, kwestia ta ponownie zostanie przeanalizowana.

KTO BĘDZIE ODBIERAĆ OSADY?

Początkowo (tj. w pierwszej wersji projektu nowelizacji) przewidywano, że opróżnianie osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków będzie działalnością wymagającą uzyskania odrębnego zezwolenia. Aktualnie jednak projektuje się, że działalność ta będzie mieścić się w ramach obecnego zezwolenia na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych (patrz: projektowane brzmienie przepisu art. 7 ust. 1 pkt 2 u.c.p.g.). Podmioty, które obecnie posiadają tego rodzaju zezwolenia, z dniem wejścia w życie projektowanej obecnie nowelizacji mają uzyskać automatycznie możliwość prowadzenia działalności w zakresie osadów z przydomowych oczyszczalni ścieków, lecz – jak wskazuje się w przejściowym przepisie art. 8 ust. 3 nowelizacji – „pod warunkiem udokumentowania gotowości odbioru nieczystości zebranych z osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków przez stację zlewną i zgłoszenia zamiaru prowadzenia w tym zakresie działalności wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, przed rozpoczęciem działalności w zakresie opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych odebranych z tych instalacji”.
Jak wynika z przywołanego powyżej przepisu, projektodawcy planują, aby osady z przydomowych oczyszczalni ścieków również trafiały do stacji zlewnych. Ma to być określane w treści wydawanych w tym zakresie zezwoleń (projektowane nowe brzmienie art. 8 ust. 2 oraz art. 9 ust. 1aa u.c.p.g.). Istotne jest jednak to, że proponuje się, aby dostarczane do stacji zlewnej nieczystości ciekłe spełniały wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 Prawa wodnego, przewidziane dla oczyszczalni ścieków znajdujących się w granicach aglomeracji, z której są dostarczane nieczystości ciekłe” (nowy ust. 6c w art. 7 u.c.p.g.).

PODSUMOWANIE

Projektowane zmiany są na razie na etapie prac w Rządowym Centrum Legislacji, jednakże biorąc pod uwagę ich znaczenie należy przypuszczać, że po stronie Ministerstwa Infrastruktury będzie duża determinacja, aby jak najszybciej projekt trafił do Sejmu i został przyjęty. Czas przy tym pokaże, w jakim ostatecznie kształcie przyjęte zostaną przepisy przez parlament. Już teraz zakładać można jednak, że zakres nowelizacji nie powinien ulec większym zmianom.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych
Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa