Kary za wytwarzanie, oferowanie i zbywanie repliki dokumentu publicznego

ANALIZY I KOMENTARZE - SAS 4 / 2019

Ustawa o dokumentach publicznych z 22 listopada 2018 r. weszła częściowo w życie 12 lipca b.r. i wywołała medialną ofensywę dotyczącą jej głównej zmiany, a zatem wprowadzenie odpowiedzialności karnej za wytwarzanie, oferowanie, zbywanie repliki dokumentu publicznego (art. 58 ustawy dokumentach publicznych). Ustawa ta nie penalizuje kary za kserowanie dokumentów publicznych, co warto podkreślić w związku z dość nieprecyzyjnymi komunikatami w tym zakresie. Karalne jest, wytwarzanie, oferowanie, zbywanie lub przechowywanie w celu zbycia repliki dokumentu publicznego.

Ustawodawca wprowadził legalną definicję pojęcia „replika dokumentu publicznego”, zgodnie z którą, repliką dokumentu publicznego jest odwzorowanie lub kopia wielkości od 75 proc. do 120 proc. oryginału o cechach autentyczności dokumentu publicznego lub blankietu dokumentu publicznego, z wyłączeniem kserokopii lub wydruku komputerowego dokumentu publicznego wykonanych do celów urzędowych, służbowych lub zawodowych określonych na podstawie odrębnych przepisów lub na użytek osoby, dla której dokument publiczny został wydany. Ustawa o dokumentach publicznych wprowadza sporo zmian w innych aktach prawnych, w tym niezwykle ważnej nie tylko dla samorządu terytorialnego, ale i każdego obywatela ustawie o dowodach osobistych (art. 67 ustawy o dokumentach publicznych). Zostaje przede wszystkim wprowadzona nowa przesłanka do otrzymania dowodu osobistego. Zgodnie z nowym pkt 5 a, ust. 1 art. 46 wydanie nowego dowodu osobistego następuje również w przypadku przedstawienia przez posiadacza dowodu osobistego organowi gminy potwierdzenia złożenia organowi uprawnionemu do prowadzenia dochodzeń zawiadomienia o podejrzeniu nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych posiadacza dowodu osobistego, w tym serii i numeru dowodu osobistego, albo przedstawienia dokumentu potwierdzającego wszczęcie z urzędu czynności przez ten organ, albo przedstawienia decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych stwierdzającej naruszenie przepisów o ochronie danych w zakresie bezpieczeństwa danych osobowych posiadacza dowodu osobistego, w tym serii i numeru dowodu osobistego. W takim wypadku należy wystąpić o wydanie nowego dowodu osobistego niezwłocznie (co wynika z nowego brzmienia ust. 2 pkt 2 art. 46 ustawy o dowodach osobistych). Zmiana ta jest konieczna i jest odpowiedzią na fale kradzieży tożsamości z jaką obecnie mamy do czynienia. Konsekwencją tej zmiany jest wprowadzenie nowego art. 48 a, zgodnie z którym, w przypadku zawiadomienia organu uprawnionego do prowadzenia dochodzeń albo wszczęcia przez ten organ z urzędu czynności dotyczących nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych posiadacza dowodu osobistego, albo wydania decyzji, o której mowa w art. 46 ust. 1 pkt 5 a, posiadacz dowodu osobistego może zgłosić osobiście ten fakt organowi dowolnej gminy w celu unieważnienia posiadanego dowodu osobistego. Zgłoszenie takie dokonywane będzie na formularzu zgłoszenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych (art. 48 a ust.2) i będzie możliwe zarówno w formie tradycyjnej – papierowej, jak i dokumentu elektronicznego, który winien być opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Zgłaszając wniosek o unieważniane dowodu osobistego z powodu nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych, do formularza zgłoszeniowego należy przedstawić potwierdzenie złożenia organowi uprawnionemu do prowadzenia dochodzeń zawiadomienia o podejrzeniu nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych zgłaszającego, w tym serii i numeru dowodu osobistego, dokument potwierdzający wszczęcie z Urzędu czynności przez ten organ albo decyzję prezesa urzędu Ochrony Danych Osobowych stwierdzającą naruszenie przepisów o ochronie danych w zakresie bezpieczeństwa danych osobowych posiadacza dowodu osobistego, w tym serii i numeru dowodu osobistego. W takim wypadku unieważnienie dowodu osobistego następuje z dniem zgłoszenia do organu dowolnej gminy nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych, o którym mowa w art. 48 a ust. 1 (co wynika z nowego brzmienia art. 50 ust. 3 pkt 7).
Ustawodawca wskazał również, iż organem właściwym do unieważnienia dowodu osobistego w takiej sytuacji będzie organ gminy, do którego zgłoszono nieuprawnione wykorzystanie danych osobowych – art. 51 ust. 1a ustawy. Bezpieczeństwo danych jest niezwykle ważnym aspektem, dlatego też wszelkie zmiany zmierzające do zwiększenia tego bezpieczeństwa należy oceniać pozytywnie. Sprecyzowania zasad postępowania zarówno właściwych organów jak i zwykłych obywateli, których dane zostały wykorzystane w nieuprawniony sposób, stwarza realne szanse na szybszą reakcję na zaistniałą sytuację i uniemożliwnie dalszego wykorzystania danych konkretnej osobowy wbrew jej woli. Przestępcy często wykorzystują dane osobowe do uzyskania kredytów, tzw. chwilówek, ale również wyłudzenia usług hotelowych, dokonania rejestracji na forach internetowych i podszywania się pod daną osobę, dokonywania zakupów on-line – pomysłowość przestępców jest niestety w tym zakresie spora.
Warto także zauważyć zmiany wprowadzone w art. 49 ustawy regulującym obowiązki wynikające ze znalezienia dowodu osobistego zgłoszonego jako utracony. Nie tak rzadko osoba, która utraciła dowód osobisty, odnajduje go po jakimś czasie u siebie, ma jednak już wystawiony nowy dokument. Po wejściu w życie nowych regulacji, posiadacz dowodu osobistego zgłoszonego jako utracony, w przypadku jego odnalezienia, jest obowiązany niezwłocznie przekazać go organowi dowolnej gminy lub konsulowi Rzeczypospolitej Polskiej (art. 49 ust. 4). Jeśli natomiast funkcjonariusz publiczny stwierdzi, że dowód osobisty okazany przez jego posiadacza został zgłoszony jako utracony, będzie zobowiązany zatrzymać ten dokument i przekazać organowi, który go wydał (tak stanowi nowy ust. 5, art. 49). Jest jeszcze chwila na przygotowanie się do wejścia w życie powyżej wskazanych zmian, nie tylko od strony technicznej, ale w szczególności mentalnej, gdyż wchodzą one w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy o dokumentach publicznych, co miało miejsce 11 stycznia 2019 r.

dr Marcin Adamczyk
radca prawny
Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego,
Wydział Prawa i Administracji UWM w Olsztynie

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa