Nowe zasady gospodarowania odpadami komunalnymi z nieruchomości niezamieszkałych

AKTUALNOŚCI / ANALIZY I KOMENTARZE - SAS 6 / 2019

Lipcowa nowelizacja ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (u.c.p.g.) zmienia zasady uczestniczenia właścicieli nieruchomości niezamieszkałych w gminnych systemach odbioru odpadów komunalnych. Zgodnie z brzmieniem nowo dodanego art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g., właściciele nieruchomości niezamieszkałych samodzielnie zadecydują o dalszym zagospodarowaniu ich odpadów. Znowelizowana ustawa weszła w życie 6 września 2019 r., jednak brzmienie przepisu pozostawia wątpliwości, od kiedy właściciele nieruchomości niezamieszkałych w praktyce zyskują uprawnienie do decydowania o uczestnictwie w systemie gminnym.

ORGANIZACJA ODBIORU ODPADÓW KOMUNALNYCH Z NIERUCHOMOŚCI NIEZAMIESZKAŁYCH PRZED NOWELIZACJĄ

Do momentu wejścia w życie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. w sprawie zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (nowelizacja), o odbiorze odpadów komunalnych z nieruchomości niezamieszkałych mogły władczo zadecydować gminy. Ustawa w dotychczasowym brzmieniu uprawniała rady gminy do objęcia systemem gminnym właścicieli nieruchomości niezamieszkałych w drodze uchwały (art. 6c ust. 2 u.c.p.g.). Podjęcie takiej uchwały zobowiązywało właścicieli nieruchomości niezamieszkałych do przekazywania odpadów komunalnych podmiotowi, któremu gmina udzieliła w tym zakresie zamówienia publicznego. Ministerstwo Środowiska uznało potrzebę zmiany tego mechanizmu.
Podczas prac nad nowelizacją analizowano wszystkie możliwe scenariusze. Wśród propozycji legislacyjnych znalazły się m.in. postulaty objęcia wszystkich nieruchomości systemem zorganizowanym przez gminę, wprowadzenie możliwości wystąpienia lub przystąpienia do takich systemów czy też utrzymania dotychczasowych rozwiązań. Finalne brzmienie nowelizacji – uwzględniające stanowisko Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – pojawiło się zaledwie na dzień przed uchwaleniem ustawy przez Sejm. Ostateczny projekt ustawy wprowadza zasadę dobrowolności partycypacji właścicieli nieruchomości niezamieszkałych w systemie gminnym (art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g.). Komentowany przepis uzależnia uczestnictwo w tym systemie od wyrażenia przez właściciela nieruchomości pisemnej zgody na przekazywanie odpadów komunalnych podmiotowi wybranemu przez gminę. Właściciel nieruchomości będzie uprawniony do włączenia się do systemu gminnego niezależnie od podjęcia uchwały przez gminę.

MOŻLIWE INTERPRETACJE ART. 6 C UST. 2 C U.C.P.G.

Nowelizacja zasadniczo obowiązuje od 6 września 2019 r., jednak praktyczne zastosowanie art. 6 c ust. 2 u.c.p.g. pozostaje niejasne. Przepis nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, od kiedy właściciele nieruchomości niezamieszkałych objętych gminnym systemem przed nowelizacją mogą swobodnie zadecydować o uczestniczeniu w tym systemie. Można wyróżnić co najmniej cztery interpretacje tego przepisu.
Mechanizm dobrowolnego uczestnictwa w systemie gminnym obowiązuje od dnia wejścia w życie ustawy, czyli 6 września 2019 r. Literalna wykładnia przepisu prowadzi do uznania, że dopiero ten moment uaktywnia po stronie właścicieli nieruchomości niezamieszkałych możliwość przystąpienia do systemu. Oznacza to, że w momencie wejścia w życie ustawy każdy z właścicieli nieruchomości niezamieszkałych objętych dotychczas stosowną uchwałą znalazł się poza systemem, zyskując jednocześnie możliwość dobrowolnego przystąpienia do niego.
Kolejna z interpretacji wyłącza stosowanie art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g w stosunku do właścicieli nieruchomości, których objęto systemem gminnym na podstawie starych przepisów. Właściciele nieruchomości, którzy złożyli deklaracje o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami przed wejściem w życie nowelizacji, pozostają w systemie gminnym do czasu wygaśnięcia umowy bez możliwości wystąpienia z systemu. W takim wypadku należy przyjąć, że przepis art. 6 c ust. 2 c skierowany jest wyłącznie do właścicieli pozostających 6 września 2019 r. poza systemem, tj. tych, którzy nie zostali objęci uchwałą rady gminy, a także nowych właścicieli nieruchomości rozpoczynających działalność po wejściu w życie nowelizacji. Pozostali właściciele będą mogli wystąpić z systemu dopiero po upływie okresu, na jaki została zawarta umowa w sprawie odbierania odpadów komunalnych.
Indywidualne wytyczne w sprawie stosowania art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g. przestawił Urząd Miasta Przemyśla, który wyznaczył właścicielom nieruchomości niezamieszkałych uczestniczących w zorganizowanym przez gminę systemie odpadowym trzydziestodniowy termin na złożenie pisemnego oświadczenia o wyłączeniu się z systemu. Wraz ze złożeniem oświadczenia, przedsiębiorca zobowiązuje się do zawarcia z dniem 1 stycznia 2020 r. umowy na odbiór odpadów komunalnych z przedsiębiorcą wpisanym do rejestru działalności regulowanej. Magistrat przemyski nawiązuje do rozwiązań zawartych w uzasadnieniu do (nieaktualnego) pierwszego projektu ustawy.
Własną interpretację ustawy zapowiedziało także Ministerstwo Środowiska, które wdrożenie zasady dobrowolności wiąże z koniecznością zmiany uchwały włączającej właścicieli nieruchomości niezamieszkałych do systemu przed wejściem w życie nowelizacji.

UMOWY O UDZIELENIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO

Przepis art. 11 ust. 1 nowelizacji stanowi, że umowy o udzielenie zamówienia publicznego na odbiór oraz na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy, zachowują ważność do końca okresu, na jaki zostały zawarte. W mocy pozostają jednak przepisy dostosowawcze o zmianie postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty (Prawo zamówień publicznych) lub o możliwości oznaczenia sposobu wykonania zobowiązania lub wysokości świadczenia przez sąd (Kodeks cywilny).
Ponadto umowy na odbieranie odpadów z nieruchomości, których właściciele nie są obowiązani do ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, mają zostać dostosowane do regulaminów utrzymania czystości i porządku na terenie gminy zgodnych z wymaganiami znowelizowanej ustawy (art. 11 ust. 2 nowelizacji). Oznacza to, że ustawodawca zakłada wygaśnięcie tych umów, których nie da się pogodzić z nowym prawem. Wobec braku przepisów przejściowych w odniesieniu do art. 6 c ust. 2 c., przepis należy stosować także do umów sprzecznych z nową zasadą dobrowolności uczestniczenia w systemie gminnym.

UCHWAŁY O OBJĘCIU SYSTEMEM GMINNYM WŁAŚCICIELI NIERUCHOMOŚCI NIEZAMIESZKAŁYCH

Nowelizacja nakłada na rady gminy obowiązek dostosowania uchwał wydanych na podstawie u.c.p.g. przed 6 września 2019 r. do nowych przepisów w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji (art. 9 ust. 1 nowelizacji). Przepis nie ma jednak zastosowania do uchwał rady gminy, do których odnosi się art. 9 c ust. 2 c, bowiem podstawa prawna do wydania tych uchwał (art. 6 c ust. 2) nie uległa zmianie. Co więcej, uprawnienie do swobodnego decydowania o uczestnictwie w systemie gminnym przysługuje właścicielom nieruchomości z mocy ustawy i nie może być przedmiotem uchwały rady gminy.

ZAPOWIEDŹ RZĄDOWEJ INTERPRETACJI PRZEPISÓW

Obowiązujące od 6 września 2019 r. nowe zasady gospodarowania odpadami z nieruchomości niezamieszkałych budzą uzasadnione wątpliwości. Brak przepisów intertemporalnych określających status prawny umów w sprawie zamówień publicznych i uchwał rady gminy podjętych przed wejściem w życie nowelizacji może być źródłem niejednolitej praktyki stosowania nowych przepisów. Być może zapowiadana przez Ministerstwo Środowiska rządowa interpretacja ustawy rozjaśni intencje ustawodawcy.

Ranja Łuszczek
prawnik w Praktyce Infrastruktury
i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

Daniel Chojnacki
counsel w Praktyce Infrastruktury
i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa