Gospodarowanie ściekami komunalnymi – nowe obowiązki i kary pieniężne dla gmin
ANALIZY SAMORZĄDOWE - DODATEK BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5/2022
9 sierpnia 2022 r. weszła w życie zdecydowana większość przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 1549). Dokonują one m.in. znacznych modyfikacji w regulacjach służących realizowaniu przez gminy zadania własnego z zakresu oczyszczania ścieków komunalnych. Wprowadzone zmiany wiążą się z powstaniem nowych obowiązków po stronie gmin i stworzeniem systemu administracyjnych kar pieniężnych za ich niewykonywanie. Ustawodawca nakazał również dostosowanie niektórych uchwał rad gmin do nowego stanu prawnego oraz podjęcie innych działań przez organy gmin.
NOWE OBOWIĄZKI GMIN
Komentowane zmiany stanu prawnego dotknęły szereg przepisów, choć koncentrują się one w głównej mierze na przepisach ustawy z dnia
20 lipca 2017 r. – Prawo wodne. Modyfikacje w tym względzie dzielą się na dotyczące aspektów merytorycznych oczyszczania ścieków komunalnych w aglomeracjach i odnoszące się do zagadnień natury sprawozdawczej.
Kluczowe z punktu widzenia organów gmin jest wyrażenie wprost w art. 87a Prawa wodnego szeregu wymagań stawianych aglomeracjom, które odnoszą się do: wyposażenia ich w odpowiednią sieć kanalizacyjną, postępowania z ładunkiem zanieczyszczeń niezebranym tą siecią, zapewnienia właściwej wydajności oczyszczalni ścieków oraz stosowania technologii oczyszczania ścieków adekwatnej do celów funkcjonowania aglomeracji. Wymagania te będą stanowić punkt odniesienia dla organów Wód Polskich, uzgadniających wyznaczenie aglomeracji albo zmiany obszaru, granic i równoważnej liczby mieszkańców aglomeracji.
Za pośrednictwem zmienianych przepisów Prawa wodnego doszło też do rozszerzenia obowiązku współdziałania organów gmin z Wodami Polskimi na potrzeby przygotowywania aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, za pośrednictwem ankiet i sprawozdań przygotowywanych przez gminy (art. 89-90
i art. 96a Prawa wodnego).
Szczególną uwagę należy zwrócić na bardzo krótkie terminy (7 dni) na opracowanie i przedłożenie poprawek lub uzupełnień do ankiet i sprawozdań. Przekroczenie tych terminów może wywoływać negatywne skutki dla gmin.
ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE DLA GMIN
Zmiany istotne dla samorządu gminnego wiążą się z ustanowieniem w przepisach Prawa wodnego systemu administracyjnych kar pieniężnych za niewykonywanie przez gminy obowiązków związanych z oczyszczaniem ścieków komunalnych w aglomeracjach. W każdym przypadku kary pieniężne będą nakładane w drodze decyzji administracyjnych wymierzanych przez organy wchodzące w skład Wód Polskich. W zależności od rodzaju naruszenia, organem nakładającym karę pieniężną będzie albo dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej albo Prezes Wód Polskich. Od decyzji wydawanych w sprawach zastrzeżonych dla dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej będzie przysługiwało odwołanie do Prezesa Wód Polskich, natomiast od decyzji wydawanych w sprawach zastrzeżonych dla Prezesa Wód Polskich – wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten organ. Administracyjną karę pieniężną należy uiścić w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej nałożeniu stała się ostateczna. W zakresie nieuregulowanym w Prawie wodnym do administracyjnych kar pieniężnych stosuje się przepisy działu IVa ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego („k.p.a.”), w tym dotyczące odstąpienia od wymierzenia takiej kary.
Pierwszą grupę sankcji stanowią administracyjne kary pieniężne dotyczące niewykonywania przez organy wykonawcze gmin obowiązków sprawozdawczych. Są to sprawy zastrzeżone dla dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Przewidziano następujące podstawy wymierzania kar pieniężnych za nieprzekazanie Wodom Polskim:
- sprawozdania albo poprawionego lub uzupełnionego sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania do ich przedłożenia;
- ankiety albo poprawionej lub uzupełnionej ankiety na potrzeby aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania do ich przedłożenia.
Wysokość powyższych kar pieniężnych może wynieść do 10 000 złotych, przy czym w toku określania ich wysokości powinny zostać wzięte pod uwagę ogólne dyrektywy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej, wynikające z art. 189d k.p.a.
Drugą grupę sankcji stanowią administracyjne kary pieniężne dotyczące niespełniania przez aglomeracje, wyznaczane przez organy stanowiące gmin, wymagań określonych w art. 87a Prawa wodnego. Są to sprawy zastrzeżone dla Prezesa Wód Polskich.
Jeżeli kara pieniężna będzie dotyczyć niespełniania przez aglomerację innych wymagań określonych w art. 87a Prawa wodnego, np. wyposażenia aglomeracji w sieć kanalizacyjną gwarantującą zbieranie co najmniej 98% ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji, to jej wysokość może wynieść do 200 zł za każdą równoważną liczbę mieszkańców odpowiadającą ładunkowi zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji:
- który nie jest zbierany przez sieć kanalizacyjną tej aglomeracji i który narusza wymagania określone w art. 87a pkt 1-2 Prawa wodnego;
- który przekracza liczbę równoważną liczbie mieszkańców określającą wydajność oczyszczalni ścieków z aglomeracji – w przypadku warunku obecnego w art. 87a pkt 3 Prawa wodnego.
- Tego rodzaju kary pieniężne będą wymierzane każdego roku za rok poprzedni, do momentu osiągnięcia przez aglomerację zgodności z wymaganiami ujętymi w art. 87a Prawa wodnego.
Jeżeli kara pieniężna będzie dotyczyć niestosowania adekwatnej technologii oczyszczania ścieków z aglomeracji (art. 87a pkt 4 Prawa wodnego), to jej wysokość może wynieść do 10 000 zł, przy czym w toku określania jej wysokości powinny zostać wzięte pod uwagę przede wszystkim: liczba naruszeń i ich waga. Obecny w art. 472b ust. 5 Prawa wodnego zwrot „przede wszystkim” wskazywałby na możliwość uwzględnienia również ogólnych dyrektyw wymiaru administracyjnej kary pieniężnej, wynikających z art. 189d k.p.a.
Co istotne, do 31 grudnia 2027 r. nie stosuje się przepisów Prawa wodnego, dotyczących kar pieniężnych w odniesieniu do aglomeracji istniejących przed 9 sierpnia 2022 r.
DOSTOSOWANIE UCHWAŁ RAD GMIN I DALSZE KROKI
Dokonane zmiany stanu prawnego wymagają ich odzwierciedlenia w niektórych uchwałach podejmowanych przez rady gmin w sprawach usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych.
Na gminy nałożono obowiązek zniesienia w terminie do 9 lutego 2024 r. aglomeracji wyznaczonych przed 9 sierpnia 2022 r. i niespełniających wymagań dotyczących równoważnej liczby mieszkańców.
Dalsze kroki gmin wymagają „niezwłocznego” dostosowania aglomeracji do warunków ujętych w art. 87a Prawa wodnego, przy czym odpowiednie zmiany w ramach aglomeracji powinny nastąpić nie później niż do 31 grudnia 2027 r. Mając na uwadze złożoność nowych wymagań i czasochłonność czynności służących ich wdrażaniu, nie powinno się pozostawiać właściwych działań „na ostatni moment”.
Tymon Grabarczyk
associate w Praktyce Infrastruktury i Energetyki
Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka sp.k.
