ZOBACZ PEŁNY SPIS TREŚCI ATUALNEGO NUMERU

Nawiązanie stosunku pracy z nowym wójtem

TEMAT MIESIĄCA - SAS 11/2014

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1c ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) wójt jest zatrudniany w urzędzie gminy na podstawie wyboru. Stosownie zaś do art. 73 § 1 Kodeksu pracy (dalej: k.p.) nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika.

Konstrukcja art. 73 § 1 k.p. wskazuje, że stosunek pracy ulega nawiązaniu wyłącznie w sytuacji, gdy funkcja, na którą dokonywany jest wybór określonej osoby wymaga wykonywania pracy zawodowej ze wszystkimi elementami stosunku pracy (tj. z wymiarem czasu pracy, wynagrodzeniem i innymi świadczeniami pracowniczymi). Nie każdy wybór wiąże się z koniecznością podjęcia pracy zawodowej. Typowym przykładem jest wybór na radnego gminy, powiatu i województwa, z którym nie nawiązuje się stosunku pracy. Co więcej, radnego obowiązuje ustawowy zakaz świadczenia jakiejkolwiek pracy na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w której uzyskał mandat (także na podstawie umowy cywilnoprawnej) oraz prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem mienia samorządowego. 
Stosunek pracy ulega natomiast nawiązaniu w przypadku: wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty i wicestarosty, marszałka województwa i jego zastępcy (a pozostałych członków zarządu powiatu i województwa, o ile statut tak stanowi), przewodniczącego zarządu związku jednostek samorządu terytorialnego i pozostałych członków zarządu (wyłącznie jeżeli statut związku tak stanowi). 
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1997 r. sygn. akt I PKN 113/97 (publ. OSNAP 1998, nr 4, poz. 123), w którym stwierdzono, że niedopuszczalne jest zatrudnienie na podstawie wyboru pracownika, który nie został wymieniony w powołanym przepisie. 
Zatem wybór jako forma nawiązania stosunku pracy powinna znaleźć swoje umocowanie w odpowiednim przepisie, przy czym należy zauważyć, że ustawa w stosunkowo szerokim zakresie odsyła w tym względzie do przepisów rangi statutowej. W rezultacie odpowiedź na pytanie, czy przewodniczący zarządu związku j.s.t. jest pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru uzależniona jest od postanowień statutu związku. W przepisach statutowych można zatem wprost wskazać, że przewodniczącemu związku przysługują uprawnienia kierownika zakładu pracy i zwierzchnika służbowego pracowników związku oraz inne wynikające z wykonywanej pracy zawodowej na stanowisku kierowniczym z odpowiednim odesłaniem do przepisów ustawy oraz k.p.
Jedynym pracownikiem samorządowym zatrudnianym na podstawie bezpośredniego, powszechnego wyboru w oparciu o zasady prawa wyborczego jest wójt (burmistrz, prezydent miasta).


KODEKS WYBORCZY

Konstytucja RP w art. 169 ust. 2 stanowi, że wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. W zakresie zasad i trybu zgłaszania kandydatów, przeprowadzenia oraz warunków ważności wyborów do organów stanowiących, a także trybu wyborów i odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego Konstytucja odsyła do ustawy. Zasady wyboru na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) reguluje obecnie ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (dalej: k.w.). Zgodnie z art. 473 § 1 k.w. za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej w § 1 liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie (art. 473 § 2). W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku gdy więcej niż dwóch kandydatów otrzyma liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do wyborów w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów, a jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa – rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych (art. 473 § 3 k.w.). Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze albo umrze, w ponownym głosowaniu bierze udział jeden kandydat, a za wybranego w ponownym głosowaniu uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat. Jeżeli liczby obwodów, o których mowa w zdaniu poprzednim, byłyby równe, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia obaj kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych (art. 473 § 7 k.w.). Stosownie do treści art. 490 k.w. gminna komisja wyborcza wydaje wybranemu wójtowi zaświadczenie o wyborze na wójta. Wzór zaświadczenia określa Państwowa Komisja Wyborcza.
Jak już wskazano wyżej podstawą zatrudnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest wybór. Pomimo znacznych różnic wybór jest najbardziej zbliżony do umowy zawartej na czas określony, gdyż z góry można określić jak długo trwa mandat pracownika (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 sierpnia 1995 r. sygn. akt III Aur 271/95). W przypadku wójta (burmistrza, prezydenta miasta) czas trwania jego stosunku pracy należałoby więc powiązać z okresem jego kadencji, która trwa 4 lata, począwszy od rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy (art. 26 ust. 2 u.s.g.). Takie określenie czasu trwania stosunku pracy wójta nie jest jednak ścisłe. Jak bowiem wynika z art. 29a ust. 1 .u.s.g. objęcie przez wójta obowiązków (tj. rozpoczęcie wykonywania pracy na tym stanowisku) następuje z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania, a zakończenie tego stosunku trwa, po upływie kadencji do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta (art. 29 ust. 1 u.s.g.). 
Na tle tych przepisów pojawia się pytanie: kiedy po akcie wyboru przyznającemu wójtowi mandat, nawiązuje się stosunek pracy? Treść art. 73 § 1 k.p. wskazuje, że akt wyboru powierza określonej osobie stanowisko oraz prowadzi do powstania stosunku pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy. Obowiązek ten w stosunku do wójta nie budzi żadnych wątpliwości. Został on bowiem zaliczony do pracowników samorządowych, czyli swej funkcji nie wykonuje honorowo (społecznie). Można pokusić się o przyjęcie interpretacji rozróżniającej dwie kwestie: nawiązanie stosunku pracy i przystąpienie do wykonywania obowiązków. Skoro bowiem ustawa łączy stanowisko wójta z wykonywaniem pracy zawodowej, to już sam akt wyboru potwierdzony ostatecznie przez właściwy organ wyborczy stanowi podstawę nawiązania stosunku pracy, natomiast bez znaczenia pozostaje moment objęcia obowiązków, który uzależniony jest od wcześniejszego złożenia ślubowania. Za takim poglądem przemawia zawodowy (a nie społeczny) charakter stanowiska wójta. Jakkolwiek akt ślubowania jest niezwykle istotny z punktu widzenia funkcjonowania organu wykonawczego gminy i powinien nastąpić niezwłocznie, to jednak z różnych obiektywnych przyczyn moment jego złożenia może być różny. 
Powstaje jednak inne pytanie, a mianowicie: czy nawiązanie stosunku pracy z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) ma charakter jednostronny? Odpowiedź musi być negatywna. Przeciwnego stanowiska nie można obronić zwłaszcza w kontekście przepisów prawa pracy. Wyrażona w art. 11 k.p. ogólna zasada swobodnego nawiązania stosunku pracy uzależnia jego powstanie, bez względu na podstawę prawną tego stosunku (umowa, mianowanie, powołanie czy właśnie wybór), od zgodnego oświadczenia woli obu stron – pracodawcy i pracownika. Zatem dopiero zgoda wójta na objęcie tego stanowiska umożliwia nawiązanie z nim stosunku pracy. Nie oznacza to wszakże konieczności zawarcia z nowo wybranym wójtem umowy o pracę. Wystarczy zgodne oświadczenie woli stron, wyrażone ze strony społeczności gminnej w akcie głosowania na konkretną osobę, a ze strony wójta w akcie ślubowania przed radą gminy. Odmowa złożenia ślubowania skutkuje wygaśnięciem mandatu, a w konsekwencji brakiem możliwości nawiązania stosunku pracy. 
Przewodniczący nie dokonuje żadnego aktu nawiązania tego stosunku np. w postaci podpisania dokumentu wyboru. Jedynym dokumentem może być przedstawienie do wiadomości i akceptacji wójta warunków pracy i płacy, które nota bene osoba kandydująca na wójta powinna doskonale znać z lektury obowiązujących przepisów prawa. Przewodniczący rady gminy powinien, jako organizujący pracę rady zwołać sesję, na której zostanie złożone ślubowanie wójta.
Zgodnie z art. 73 § 3 k.p. stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu.

Paweł Groński

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013, poz. 594 ze zm.)
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1458 ze zm.)
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
– Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r. nr 21, poz. 112 ze zm.)

 

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa