Oświadczenia majątkowe wójtów i radnych gmin w nowej kadencji

Jednym z obowiązków nałożonych przez ustawodawcę zarówno na osoby pełniące funkcję organu wykonawczego gminy (tj. wójtów, burmistrzów, prezydentów miasta), jak i na osoby sprawujące mandat radnego organu stanowiącego gminy (rady gminy, rady miejskiej, rady miasta) jest złożenie prawdziwego oświadczenia o swoim stanie majątkowym. W jakim terminie, w jaki sposób i na jakich zasadach odbywa się realizacja tego obowiązku?

Pomimo tego, że przepisy ustawy o samorządzie gminnym [dalej: „u.s.g.”] w zakresie procedury składania oświadczeń majątkowych nie uległy w ostatnim czasie żadnym zmianom, to biorąc jednak pod uwagę konsekwencje, jakie grożą osobom, na które ów obowiązek został nałożony, za niezłożenie oświadczenia majątkowego w ogóle, bądź złożenie oświadczenia majątkowego, które jest wadliwe (niepełne lub niezgodne z prawdą), niezbędnym zdaje się być – na początku nowej kadencji samorządowej – przypomnienie najistotniejszych kwestii związanych ze składaniem tychże oświadczeń.

CZEGO DOTYCZĄ SKŁADANE PRZEZ WÓJTÓW I RADNYCH GMINY OŚWIADCZENIA MAJĄTKOWE?

Na wstępie odpowiedzi na to pytanie warto przypomnieć, że celem, dla którego ustawodawca zdecydował się na wprowadzenia obowiązku składania oświadczeń majątkowych jest konieczność zapewnienia przejrzystości życia publicznego oraz działalności lokalnej (samorządowej) władzy publicznej. Dzięki jawności składanych oświadczeń każdy członek społeczności lokalnej ma możliwość kontroli nad osobami zobowiązanymi do ich złożenia, tj. m.in. wójtami i radnymi.

Przepisy u.s.g. dotyczące analizowanej problematyki kwalifikowane są również do grupy przepisów o charakterze antykorupcyjnym. Jednym z głównych celów, dla jakich ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie tego typu przepisów jest eliminacja korupcji z tzw. życia publicznego.

Przechodząc z kolei do wskazania, czego dotyczą składane oświadczenia majątkowe, przywołać należy stosowne w tym zakresie przepisy u.s.g., w których ustawodawca zaznaczył, że dotyczą one majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową i zawierają informacje o:

• zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków, komunalnej osoby prawnej lub od związku metropolitalnego mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych
• dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu
• mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł
• zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 zł, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.

Osoba składająca oświadczenie majątkowe zobowiązana jest przy tym określić w tym oświadczeniu przynależność poszczególnych składników majątkowych, dochodów i zobowiązań do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie majątkowe wraz z kopią swojego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą składa się w dwóch egzemplarzach przewodniczącemu rady gminy (radni) albo wojewodzie (przewodniczący rady gminy oraz wójt).

TERMINY SKŁADANIA OŚWIADCZEŃ MAJĄTKOWYCH

W toku całej 5-letniej kadencji wójtowie i radni gminy zobowiązani są do składania następujących oświadczeń majątkowych w następujących terminach:

• pierwsze oświadczenie majątkowe – składane w terminie 30 dni od dnia złożenia ślubowania – do pierwszego oświadczenia majątkowego wójt jest obowiązany dołączyć informację o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli taką działalność prowadził przed dniem wyboru;
• kolejne oświadczenia majątkowe – składane co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego;
• ostatnie oświadczenie majątkowe – składane na 2 miesiące przed upływem kadencji.

Jeżeli powyższe terminy nie zostaną dotrzymane, przewodniczący rady gminy (w odniesieniu do radnych) albo wojewoda (w odniesieniu do przewodniczącego rady gminy albo wójta) w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożył oświadczenia, do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy 14-dniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania.

SKUTKI NIEZŁOŻENIA OŚWIADCZENIA MAJĄTKOWEGO

Jak już zostało na wstępie wskazane, skutki niezłożenia oświadczenia majątkowego należy rozpatrywać w dwóch kategoriach – niezłożenie tego oświadczenia w ogóle, bądź złożenie oświadczenia jednakże w sposób wadliwy (tj. oświadczenie jest niepełne lub zawiera nieprawdziwe informacje o posiadanym majątku).

W pierwszym z ww. przypadków, ustawodawca określił, że niezłożenie oświadczenia majątkowego przez wójta albo radnego gminy, mimo upływu dodatkowego 14-dniowego terminu wyznaczonego odpowiednio przez wojewodę albo przewodniczącego rady gminy, powoduje wygaśnięcie mandatu w trybie odpowiednio przepisu art. 492 § 1 pkt 2 Kodeksu wyborczego (w odniesieniu do wójta) albo przepisu art. 383 § 1 pkt 7 Kodeksu wyborczego (w odniesieniu do radnego, w tym przewodniczącego rady gminy). W drugim z zasygnalizowanych przypadków, skutki takiego działania regulują przepisy karne. I tak, za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym grozi odpowiedzialność na podstawie przepisu art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Stanowi on, że kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

PODSUMOWANIE

Problematyka składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące funkcje publiczne zawsze była niełatwa i nie rzadko kiedy kontrowersyjna. Nie zmienia to jednak faktu, że osoby, na które ustawodawca zdecydował się nałożyć ten obowiązek, nie mają możliwości uchylenia się od jego spełnienia. Należy bowiem pamiętać, że decydując się na kandydowanie, a następnie na objęcie funkcji wójta albo pełnienia mandatu radnego gminy, osoby te – stając się osobami publicznymi – wyrażają zgodę na szereg ograniczeń i obowiązków odnoszących się również do ich życia prywatnego. Tym samym, nie chcąc utracić pełnionej przez siebie funkcji, wójt i radni muszą pamiętać o terminach, w których ustawodawca wymaga złożenia oświadczeń majątkowych, pod groźbą określonej powyżej odpowiedzialności.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski
i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu