Obywatel sprawdzi, jak głosował radny

AKTUALNOŚCI / ANALIZY - KOMENTARZE - SAS 2 / 2018

Głosowania na sesjach rad oraz sejmików mają zgodnie z założeniem odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. W ocenie ustawodawcy wprowadzenie imiennego głosowania wraz z obowiązkiem publikacji wyników głosowań spowoduje, że transparentność działań organów stanowiących będzie większa.

Uchwalona 11 stycznia 2018 r. ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych wprowadziła – jako zasadę – imienne głosowanie nad uchwałami podejmowanymi na sesjach rady gminy (powiatu) sejmiku. Co więcej ustawa wymaga, aby imienne wykazy głosowań były niezwłocznie podawane do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze gminy.


ZASADA JAWNOŚCI GŁOSOWANIA

Zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Podobne postanowienia znajdują się w art. 13 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz w art. 19 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.
Art. 14 ustawy o samorządzie gminnym został w istotny sposób znowelizowany ustawą z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Dopisane do jego treści nowe ustępy przesądzają, że głosowania jawne na sesjach rady odbywają się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych (ust. 2). A także nakładają na, samorząd obowiązek niezwłocznego podawania do wiadomości publicznej imiennych wykazów głosowań radnych (ust. 4). Przepis ten precyzuje, że to „upublicznienie” informacji o wynikach głosowań następuje poprzez ich zamieszczenie na stronach internetowych gminy, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo w danej gminie przyjęty.

 

Postulat wprowadzenia – jako zasady – imiennego głosowania w radzie (sejmiku) był postulowany już od dawna. Na konieczność wprowadzenia takiego rozwiązania zwracali uwagę m.in. posłowie w interpelacji nr 12371 z 23 października 2009 r. Wskazywali w niej, że „Wprowadzenie głosowania w formie pisemnej na kartach lub głosowania za pomocą elektronicznych urządzeń, którego wyniki – podawane wraz z informacją, jak głosowali konkretni radni – będą udostępniane do publicznej wiadomości, przyczyni się do zwiększenia odpowiedzialności radnych, a tym samym do zapewnienia, iż wszelkie decyzje podejmowane będą z należną troską o mieszkańców.”


Z kolei ustęp 3 art. 14 ustawy o samorządzie gminnym to ukłon ustawodawcy w stronę tych gmin, które jeszcze nie są wyposażone w urządzenia umożliwiające „sporządzanie i utrwalanie imiennego wykazu głosowania radnych”. Przepis ten stanowi bowiem, że w przypadku gdy przeprowadzenie głosowania w sposób określony w ust. 2 nie jest możliwe z przyczyn technicznych przeprowadza się głosowanie imienne.
Analogiczne zmiany zostały wprowadzone do pozostałych samorządowych ustaw ustrojowych, czyli do ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa.

 

KWALIFIKOWANE FORMY GŁOSOWANIA

Samorządowe ustawy ustrojowe przewidują ponadto możliwość podejmowania uchwał przez rady (sejmiki) w kwalifikowanej formie głosowania, jaką jest głosowanie tajne. Jej zastosowanie jest możliwe tylko i wyłącznie wtedy, gdy ustawa wyraźnie stanowi, że decyzja rady (sejmiku) ma zostać podjęta właśnie w głosowaniu tajnym. Oznacza to, że rada gminy (powiatu) albo sejmik województwa nie mogą „wprowadzić” głosowania tajnego postanowieniami aktów prawa miejscowego.
Stanowisko takie potwierdza orzecznictwo, chociażby wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2001 r., w którym czytamy, że rada gminy nie może określić w akcie prawa miejscowego, że dopuszczalne jest tajne głosowanie nad sprawą należącą do jej kompetencji (sygn. akt III RN 87/00).


TRZY RODZAJE WIĘKSZOŚCI

Uchwały rady gminy (powiatu) sejmiku województwa mogą zapadać zwykłą, bezwzględną albo kwalifikowaną większością głosów.
Zwykła większość oznacza, że za podjęciem uchwały oddano więcej głosów „za” niż „przeciw”. Głosy „wstrzymujące” nie są brane pod uwagę.
Wymóg uzyskania bezwzględnej większości zostaje natomiast spełniony, jeżeli za uchwałą (jej odrzuceniem) opowiedziało się więcej głosów „za” niż „przeciw” oraz „wstrzymujących”.
Do podjęcia uchwały większością kwalifikowaną potrzeba natomiast poparcia określonej ułamkiem liczby głosujących. Taka większość wymagana jest tylko w przypadku głosowania nad wnioskiem w sprawie przeprowadzenia referendum, którego przedmiotem ma być odwołanie wójta ze stanowiska z przyczyny innej niż nieudzielenie absolutorium. Aby wniosek przeszedł, konieczne jest uzyskanie większości wynoszącej co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady.


JAK LICZYĆ KWORUM?

Kworum to określona liczba radnych, których obecność jest wystarczająca do prowadzenia obrad i podejmowania uchwał. Z reguły jest ono określane jako połowa ustawowego składu danego organu kolegialnego. Ponieważ liczba radnych jest różna – zależy od liczby mieszkańców danej gminy, to kworum w poszczególnych gminach również będzie wynosiło różną liczbę radnych.
Czasami jednak ustawodawca wymaga wyższego kworum, tak jest w przypadku wspomnianej wyżej uchwały w sprawie referendum. W tym wypadku – większość kwalifikowana 3/5 ustawowego składu – wymagana jest obecność przynajmniej tylu radnych, ilu stanowi tę większość (w 15-osobowej radzie będzie to dziewięciu radnych). Oczywiście uchwała przejdzie, jeżeli wszyscy obecni zagłosują „za”. Każdy inny wynik spowoduje, że uchwała przepadnie – nie uzyska wymaganej większości.
Wymagane kworum musi istnieć rzeczywiście, podczas głosowania. Nie wystarczy obecność „tylko na liście”. Konieczna jest obecność na sali. Żaden przepis nie wymaga jednocześnie, aby wszyscy obecni brali udział w głosowaniu. Taka postawa, zwłaszcza w sytuacji, w której do podjęcia uchwały wymagana jest większość bezwzględna lub kwalifikowana, zmniejsza szanse jej podjęcia.

Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa