BUDŻET ROKU 2019

23 października 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2019, ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz ustawy o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 8 października 2019 r., poz. 1907).

Czytaj więcej: BUDŻET ROKU 2019

Koalicja na Rzecz Przeciwdziałania Osteoporozie w Powiecie Wałeckim

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / PROFILAKTYKA ZDROWOTNA W SAMORZĄDACH - SAS5/2019

Powiat Wałecki w 2018 r. rozpoczął intensywne działania na rzecz profilaktyki oraz diagnostyki osteoporozy i zapobiegania złamaniom. Na zaproszenie Starosty Wałeckiego 21 września 2018 r. przybyła do Wałcza delegacja na czele z panią prof. dr hab. med. Ewą Marcinowską-Suchowierską. Nasz gość zawodowo związany jest z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Narodową Radą Rozwoju przy Prezydencie RP oraz należy do Grupy Ekspertów ds. Osteoporozy. Jest autorką i współautorką wielu prac naukowych z zakresu chorób metabolicznych kości, a zwłaszcza osteoporozy u ludzi w wieku senioralnym.

Zapoczątkowanie naszej współpracy było poprzedzone wykładem Pani Profesor w ramach koła naukowego w 107 Szpitalu Wojskowym z Przychodnią dla lekarzy oraz dla studentów Uniwersytetu III Wieku i wałeckich emerytów, który był okazją uświadomienia seniorom, że profilaktyka osteoporozy w ich wieku jest ważnym elementem dbania o zdrowie.
Od dwóch lat Powiat Wałecki podejmuje kroki zmierzające do uruchomienia poradni osteoporozy, gdyż potrzeby w tym zakresie są ogromne. Na terenie województwa zachodniopomorskiego nie funkcjonuje ani jedna poradnia osteoporozy, a chorzy albo się nie leczą, albo wyjeżdżają do poradni daleko poza granice województwa.

Podjęliśmy kroki zmierzające do uruchomienia programu profilaktyki osteoporozy i zapobiegania złamaniom, w ramach którego planowane jest utworzenie Poradni Osteoporozy w Powiecie Wałeckim.

Deklaracja przystąpienia do “Koalicji na rzecz Przeciwdziałania Osteoporozie” została podpisana 19 września 2019 r. m.in. w czasie konferencji “Seniorze – żyj zdrowo i kolorowo”, zorganizowanej przez Powiat Wałecki wspólnie z Wałeckim Uniwersytetem III Wieku oraz PWSZ w Wałczu. Dokument został podpisany przez Starostę Wałeckiego, Burmistrzów i Wójta Gminy Wałcz, a także prof. Ewę Marcinowską-Suchowierską, Gabora Sztaniszlava – dyrektora Generalnego Amgen Polska, Szymona Chrostowskiego z Fundacji “Wygrajmy Zdrowie”, Jadwigę Grzonkowską – Prezesa WUTW, Rektora PWSZ w Wałczu – dr Dariusza Skalskiego oraz Mariana Leszczyńskiego z Serwisu Administracyjno-Samorządowego.
Działania te podjęliśmy, gdyż dostrzegamy ten ogromny problem, o którym mówią nie tylko mieszkańcy i przedstawiciele środowisk seniorów. Chcemy dać naszym mieszkańcom możliwość wczesnego wykrywania choroby i leczenia jej u specjalistów. Taki głos wybrzmiał także podczas ostatniego Konwentu Starostów Województwa Zachodniopomorskiego, na którym gościliśmy dyrektora Zachodniopomorskiego NFZ.

Dzięki zaangażowaniu się tylu podmiotów jest szansa, że przy wałeckim szpitalu powstanie poradnia osteoporozy.

Bogdan Wankiewicz
Starosta Powiatu Wałeckiego

SPIS TREŚCI

Wywiad z Szymonem Chrostowskim – Prezesem Fundacji „Wygrajmy Zdrowie”

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / PROFILAKTYKA ZDROWOTNA W SAMORZĄDACH - SAS5/2019

Od jak dawna działa Fundacja „Wygrajmy Zdrowie”?

Fundacja „Wygrajmy Zdrowie” jest organizacją pożytku publicznego, założoną w 2004 roku przez pacjentów i lekarzy. Ma na celu promowanie problematyki zdrowotnej i chorób cywilizacyjnych, działań legislacyjnych oraz systemowych w ochronie zdrowia. Prowadzimy działania edukacyjne w obszarze zdrowia zorientowane na wszystkie środowiska, w tym: młodzieży, osób dorosłych i seniorów. Naszą misją jest podnoszenie wiedzy społeczeństwa na temat chorób cywilizacyjnych oraz promocja badań profilaktycznych, pozwalających na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie. Od 10 lat zajmujemy się także promocją Samorządowych Programów Profilaktycznych. Zjeździliśmy Polskę wzdłuż i wszerz z różnego rodzaju akcjami i kampaniami na rzecz samorządowych programów szczepień typu HPV, grypy WZW A. Organizowaliśmy także sympozja, pokazując jak ważna jest inwestycja w zdrowie, ale także byliśmy wsparciem dla referatów lub innych jednostek, zajmujących się zdrowiem w samorządzie.

Dlaczego tak ważne jest działanie samorządu na rzecz zdrowia?

Wsparcie działań samorządów na rzecz poprawy losu pacjentów chorych ma szczególne znaczenie. To przede wszystkim kształtowanie lokalnej polityki zdrowotnej, przekładającej się wprost na zdrowie Polek i Polaków w ujęciu makrospołecznym. Mogą to zapewnić również przy wsparciu lokalnych organizacji pacjenckich, klubów seniora, uniwersytetów trzeciego wieku oraz innych osób i instytucji, zainteresowanych rozwiązania tego społecznego problemu, jakim jest brak profilaktyki.

A jakie są najbardziej skuteczne programy profilaktyczne?

Przede wszystkim te, które są dobrze skonstruowane, a ich efekty dają się przewidzieć. Wiele samorządowych programów zdrowotnych jest obecnie oceniana przez Agencję Oceny Technologicznych i Taryfikacji (AOTMiT). Są one coraz lepsze, lepiej pisane przez samorządowców i coraz lepiej realizowane. Do tych najpopularniejszych przez lata należały szczepienia. Natomiast ostatnio pozytywnie został oceniony przez AOTMiT samorządowy program przeciwdziałania osteoporozie. Światowy Dzień Osteoporozy, który obchodziliśmy 20 października, skłania do bliższego przyjrzenia się problemom pacjentów z tą groźną chorobą, która może prowadzić do niesprawności, kalectwa, a nawet śmierci. Osteoporoza zwana „cichym złodziejem kości” sytuowana jest przez ekspertów wśród najpoważniejszych schorzeń naszych czasów. Samorządowe programy profilaktyki w zakresie osteoporozy mogą także zwiększyć dostępność do badań diagnostycznych, szczególnie w odpowiednio zdefiniowanych grupach ryzyka oraz upowszechnić standardy leczenia tej choroby. Dzięki tym działaniom seniorzy będą mogli dłużej pozostać sprawni i być aktywną częścią społeczności lokalnej w swojej małej ojczyźnie.

Czy osteoporoza to ważny epidemiologicznie problem?

Osteoporoza staje się także coraz poważniejszym problemem dla starzejącego się polskiego społeczeństwa. Szacuje się, że w Polsce z osteoporozą żyje około
1,5 miliona kobiet i około 340 tys. mężczyzn w wieku powyżej 50 lat, z czego zaledwie od 10 do 20 proc. poddaje się leczeniu. Około 8 milionów Polek i Polaków jest w grupie ryzyka. Koszty złamań osteoporotycznych ponoszone są nie tylko przez budżet państwa (wydatki na leczenie czy też późniejsze renty lub zasiłki), ale także przez samorządy lokalne (koszty ponoszone na opiekę świadczoną na rzecz pacjenta przez uprawnione do tego instytucje, np. MOPS). To powoduje, że ciężar opieki nad osobami chorymi na osteoporozę w dużej mierze spada na samorządy. Ponadto osoby dotknięte osteoporozą często wypadają z rynku pracy. Zamiast pracować i odprowadzać podatek PIT, który trafia do samorządów, stają się klientami samorządowej pomocy społecznej. Z tego punktu widzenia leczenie osób chorych na osteoporozę jest dla kraju oraz dla samorządów lokalnych rentowne.

Jakie wynikają z tego korzyści dla jednostek samorządy terytorialnego?

Inwestycja w profilaktykę, diagnostykę i leczenie osteoporozy jest bardzo korzystna dla jednostek samorządu terytorialnego ze względów humanitarnych, społecznych i finansowych. Brak nakładów w tym zakresie prowadzi do pogorszenia jakości życia seniorów, eliminuje ich z bycia aktywnymi członkami społeczności lokalnej i oznacza konieczność zwiększania wydatków na pomoc społeczną. Wspaniałym przykładem korzyści dla wszystkich zainteresowanych stron jest zawiązanie Koalicji na Rzecz Przeciwdziałania Osteoporozie w Powiecie Wałeckim. Powiat, gminy, oraz instucje i organizacje pacjentów podpisały się pod wspólną deklaracją.

Dziękujemy za rozmowę.

SPIS TREŚCI

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może skarżyć uchwałę rady w sprawie referendum odwoławczego

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / SĄDY O SAMORZĄDACH - SAS5/2019

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 maja 2014 r., sygn. akt II OSK 1279/14

Brak jest podstaw do wyłączenia prawa do sądu w przypadku kwestionowania przez wójta, podjętej w trybie art. 28 a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, uchwały rady gminy o przeprowadzeniu referendum w sprawie jego odwołania przed upływem kadencji.

Tak wynika z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 maja 2014 r. W ocenie NSA przyjęcie, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie posiada interesu prawnego w zaskarżeniu uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania go ze stanowiska spowodowałoby, że niemożliwe byłoby jakiekolwiek poszukiwanie przez ten podmiot ochrony sądowej na jakimkolwiek etapie postępowania, zmierzającego do pozbawienia go mandatu pochodzącego z powszechnych wyborów. – Oznaczałoby to m.in. brak możliwości kwestionowania przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) uchybień proceduralnych, w sprawie np. pozbawienia go prawa do wysłuchania, zagwarantowanego art. 28 a ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym.

STAN FAKTYCZNY SPRAWY

Rada gminy podjęła uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta z powodu nieudzielenia absolutorium z wykonania budżetu
(art. 28 a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym).
Wójt zaskarżył uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. Sąd, postanowieniem z 5 lutego 2014 r. (sygn. akt III SA/Lu 41/14) skargę odrzucił. W uzasadnieniu sąd I instancji wskazał, że skarżący będący wójtem gminy i osobą, której referendum miałoby dotyczyć, nie posiada interesu prawnego w zaskarżeniu przedmiotowej uchwały. Sąd wojewódzki wyjaśnił, że podjęcie przez radę gminy inicjatywy przeprowadzenia referendum, powoduje wszczęcie określonej procedury, której ostateczny wynik zależy od wyborców. Zatem podjęcie przedmiotowej uchwały nie wpływa w sposób bezpośredni na sferę prawną wójta. Zaskarżona uchwała nie doprowadza w istocie do zmiany zakresu praw lub obowiązków osoby pełniącej funkcję wójta, a jedynie zmierza do poddania osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego gminy ocenie, dokonywanej przez członków wspólnoty gminnej w drodze głosowania w referendum i obliguje komisarza wyborczego do wydania w określonym trybie postanowienia o przeprowadzeniu referendum.
Skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem sądu administracyjnego i niekorzystne dla siebie postanowienie zaskarżył do NSA.

NSA: WÓJT MA INTERES PRAWNY

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że wniesiona do niego skarga kasacyjnie opiera się na uzasadnionych podstawach. Podkreślił, że zgodnie z treścią art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem, podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Jednocześnie NSA nie zgodził się z sądem I instancji, że osoba pełniąca funkcję organu administracji publicznej (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) nie ma interesu prawnego (w rozumieniu art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym) w zaskarżeniu uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania z zajmowanego stanowiska.
W uzasadnieniu swego stanowiska NSA wskazał, że zaskarżona uchwała podjęta została w trybie określonym w art. 28 a ust. 3-5 ustawy o samorządzie gminnym, regulującym procedurę odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przed upływem kadencji.
– Podjęcie takiej uchwały jest wynikiem wcześniejszego podjęcia uchwały o nieudzieleniu absolutorium. Przed podjęciem uchwały o przeprowadzeniu referendum organ uchwałodawczy zapoznaje się z opinią komisji rewizyjnej, a także uchwałą Regionalnej Izby Obrachunkowej w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu absolutorium, przy zapewnieniu czynnego udziału organu wykonawczego w tym postępowaniu – przypomniał skład orzekający.
NSA wskazał ponadto, że z mocy art. 28 a ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym rada gminy przed podjęciem ewentualnej uchwały o przeprowadzeniu referendum „wysłuchuje wójta”.
– Innymi słowy z mocy ustawy osoba pełniąca funkcję wójta ma zapewnioną formę ochrony swych interesów na etapie rozważania woli podjęcia uchwały w przedmiocie referendum – podkreślił NSA.
Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że zgodnie z dominującym w orzecznictwie poglądem wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie może zaskarżyć uchwały w sprawie nieudzielenia absolutorium (brak interesu prawnego, por. postanowienie NSA z 15 kwietnia 2014 r., sygn. akt II GSK 38/14).

W konsekwencji przyjęcie, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie posiada także interesu prawnego w zaskarżeniu uchwały o przeprowadzeniu referendum, niemożliwym stałoby się jakiekolwiek poszukiwanie przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) ochrony sądowej na jakimkolwiek etapie postępowania, zmierzającego do pozbawienia go mandatu pochodzącego z powszechnych wyborów – wskazał NSA. – Co prawda ani przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ani też przepisy ustawy o referendum lokalnym, nie przewidują drogi sądowej dla tego typu spraw, jednak milczenie ustawodawcy w tej kwestii nie może być traktowane jako równoznaczne z zamknięciem drogi sądowej – czytamy w uzasadnieniu postanowienia NSA.

SPIS TREŚCI

Prawidłowe przygotowanie uchwały w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia budżetu obywatelskiego

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / ANALIZY SAMORZĄDOWE - SAS5/2019

Budżet obywatelski obecny jest w praktyce wielu jednostek samorządu terytorialnego od kilku lat. Do tej pory stosowano do tej instytucji przepisy o konsultacjach społecznych i z tego powodu względnie swobodnie regulowano ją w prawie miejscowym. Ten stan rzeczy zmieniła nowelizacja ustaw samorządowych z 2018 r., która wprowadziła ustawowe ramy budżetu obywatelskiego. Jest to o tyle istotne, że niektóre rozwiązania obecne w ustawach samorządowych różnią się od przyjmowanych dotychczas w praktyce. Nie oznacza to jednak, że organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego nie mają swobody w określaniu zasad i trybu przeprowadzenia budżetu obywatelskiego. Przeciwnie, muszą one podjąć regulującą te kwestie uchwałę, której prawidłowe przygotowanie może budzić pewne wątpliwości praktyczne.

Art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) przewiduje, że organ stanowiący określa w drodze uchwały wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego. Brzmienie tego przepisu może sugerować, że w uchwale tej powinny znaleźć się wyłącznie normy dotyczące struktury i treści projektów zgłaszanych przez mieszkańców w procedurze budżetu obywatelskiego. Tak jednak nie jest. Art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) wymienia bowiem elementy, które powinny znaleźć się w każdym takim akcie. Ich treść pozwala przyjąć, że uchwała ta może regulować całość postępowania, zmierzającego do wyłonienia projektów w ramach budżetu obywatelskiego. Oznacza to w szczególności, że uchwała podejmowana na podstawie art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) stanowi odpowiednik uchwały określającej zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami, o której mowa w art. 5 a ust. 2 u.s.g. (art. 3 d ust. 2 u.s.p., art. 10 a ust. 2 u.s.w.). Uchwała ta może mieć albo charakter jednorazowy i odnosić się do jednego, konkretnego procesu wyłaniania projektów w budżecie obywatelskim, albo wielokrotny i regulować te kwestie w stosunku do wszystkich przyszłych budżetów obywatelskich. W każdym przypadku uchwała ta jest aktem prawa miejscowego.
Elementy, które zostały wymienione w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), muszą znaleźć się w każdej uchwale, wydanej na podstawie tego przepisu i obejmować wyczerpującą regulację wskazanych tam spraw. W orzecznictwie nadzorczym utrwaliło się już bowiem stanowisko, że brak którejkolwiek z tych regulacji ma charakter istotnego naruszenia prawa i stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności takiej uchwały przez organ nadzoru. W uchwale tej mogą znajdować się także inne postanowienia. Katalog regulowanych w niej spraw ma bowiem charakter otwarty. Wskazać jednak należy, że wszystkie unormowania zamieszczone w tym akcie nie mogą wykraczać poza ciąg czynności podejmowanych przez mieszkańców gminy, jej organy i jednostki organizacyjne, który zmierza do wyboru projektów do finansowania w ramach budżetu obywatelskiego. Kompetencja do wydania wspomnianej uchwały przysługuje przy tym wyłącznie organowi stanowiącemu, a w konsekwencji – nie ma możliwości, by przenieść upoważnienie do regulowania spraw, wskazanych w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) w całości lub nawet w niewielkiej części na inny podmiot, w tym w szczególności – organ wykonawczy. Naruszenie tej reguły tworzy podstawę do stwierdzenia nieważności uchwały przez organ nadzoru.

W uchwale, o której mowa w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), należy obligatoryjnie określić:

  • Wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty. W uchwale należy wymienić wszystkie treści, które musi zawierać projekt zgłaszany do budżetu obywatelskiego, żeby został mu nadany dalszy bieg. Minimalna treść tych wymogów wynika z art. 5 a ust. 7 pkt 1-4 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 pkt 1-4 u.s.p., art. 10 a ust. 6 pkt 1-4 u.s.w.). Są to: opis projektu umożliwiający ocenę jego zgodności z prawem i wykonalności technicznej, kwota środków finansowych, która ma zostać przeznaczona na dany projekt oraz lista mieszkańców, którzy popierają projekt i ich podpisy.
  • Wskazaną w liczbach bezwzględnych lub procentowo, z odwołaniem się do liczby mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, wymaganą liczbę podpisów mieszkańców, którzy popierają projekt.
  • Zasady oceny zgłoszonych projektów. W uchwale należy wskazać terminy dokonywania ich oceny i formę jej przeprowadzenia. Nie należy natomiast wskazywać jej kryteriów. Wyczerpująco wymienia ją bowiem art. 5 a ust. 7 pkt 3 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 pkt 3 u.s.p., art. 10 a ust. 6 pkt 3 u.s.w.). Są to: spełnianie wymogów formalnych, zgodność z prawem powszechnie obowiązującym oraz wykonalność techniczna.
  • Tryb odwołania od decyzji o niedopuszczeniu projektu do głosowania. W uchwale niezbędne jest wskazanie: podmiotu uprawnionego do wniesienia środka odwoławczego; terminu na jego wniesienie; wymogów formalnych, którym powinien on odpowiadać; terminu na jego rozpatrzenie oraz formy, w jakiej należy tego dokonać.
  • Zasady przeprowadzania głosowania, ustalania jego wyników i podawania ich do publicznej wiadomości. W uchwale należy określić ciąg czynności zmierzający do wyłonienia w głosowaniu projektów przeznaczonych do finansowania w ramach budżetu obywatelskiego. Mowa tu więc w szczególności o: zarządzeniu głosowania, jego terminie, czasie trwania, formie oddawania głosu, przesłankach uznania głosu za ważny, podmiocie odpowiedzialnym za zorganizowanie i przeprowadzenie głosowania, sposobie obliczenia oddanych głosów, formie ustalenia wyników głosowania oraz nośnikach, na których podawane są one do publicznej wiadomości.

Podjęcie uchwały, o której mowa w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), stanowi niezbędny warunek przeprowadzenia budżetu obywatelskiego w danej jednostce samorządu terytorialnego. W szczególności więc nie jest to dopuszczalne na podstawie uchwały, określającej zasady i tryb konsultacji z mieszkańcami (art. 5 a ust. 2 u.s.g., art. 3 d ust. 2 u.s.p., art. 10 a ust. 3 u.s.w.).

dr Sebastian Gajewski
Katedra Prawa Administracyjnego
Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji

SPIS TREŚCI

Prawie trzymilionowa kara za wyciek danych dla spółki prowadzącej sklepy internetowe

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / ANALIZY SAMORZĄDOWE - SAS5/2019

Jakie wnioski powinien wyciągnąć każdy administrator danych z decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z 10 września 2019 r.

WYCIEK DANYCH to hasło pojawia się niezwykle często w różnego rodzaju doniesieniach medialnych. Serwisy internetowe informowały swoich czytelników w ostatnich dniach o wycieku danych klientów spółki mFinanse S.A. (grupa mBanku) czy spółki PKO Leasing S.A. – obie organizacje padły ofiarą hakerów. Taki sam los spotkał w listopadzie 2018 r. Spółkę Morele.net Sp. z o.o., właściciela sklepów internetowych: morele.net, hulahop.pl, amfora.pl, pupilo.pl, trenujesz.pl, motoria.pl, digitalo.pl, ubieramy.pl, meblujesz.pl, sklep-presto.pl, budujesz.pl. W związku z tym zdarzeniem Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wszczął postępowanie kontrolne, w którym stwierdził uchybienia w zakresie wypełnienia przez administratora danych osobowych obowiązków z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r., w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych – dalej RODO). Następnie Prezes UODO wszczął postępowanie administracyjne w celu wyjaśnienia okoliczności sprawy.
W wyniku tego postępowania Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych w dniu 10 września 2019 r. wydał decyzję, w której, stwierdzając naruszenie przez Morele.net Sp. z o.o. przepisów art. 5 ust. 1 lit. a oraz lit. f, art. 5 ust 2, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1, art. 24  ust. 1, art. 25 ust. 1, art. 32 ust. 1 lit. b, lit. d, art. 32 ust. 2 RODO, nałożył na tę spółkę karę pieniężną w wysokości 2 830 410 zł (co stanowi równowartość 660 000 euro), według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w tabeli kursów na dzień 28 stycznia 2019 r.

W przedmiotowej decyzji spółce zarzucono, że w procesie przetwarzania danych osobowych naruszyła przepisy o ochronie danych osobowych. Uchybienia te polegały na:

  • naruszeniu przez spółkę zasady poufności danych, wyrażonej w art. 5 ust 1 lit. f RODO, odzwierciedlonej w postaci obowiązków określonych w art. 24 ust. 1, art. 25 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 lit. b oraz d, art. 32 ust. 2, polegającym na niezapewnieniu bezpieczeństwa i poufności przetwarzanych danych osobowych, co spowodowało, że dostęp do danych osobowych klientów spółki uzyskały osoby nieuprawnione;
  • naruszeniu zasady legalności, rzetelności i rozliczalności, wyrażonych w art. 5 ust 1 lit. a oraz art. 5 ust. 2 RODO, uszczegółowionych w art. 7 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1, poprzez niewykazanie, że dane osobowe z wniosków ratalnych, zbierane przed 25 maja 2018 r., były przetwarzane przez Morele.net Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie na podstawie zgody osoby, której dane dotyczyły.

Niniejsze opracowanie poświęcone jest pierwszemu z powyższych naruszeń, które doprowadziło do wycieku danych klientów spółki, a następnie wykorzystania tych danych w celu wyłudzenia środków pieniężnych od podmiotów danych metodą tzw. „phishingu”. W uzasadnieniu omawianej decyzji Prezesa UODO możemy przeczytać: „Jak wynika z raportów rocznych dotyczących działalności CERT Polska za 2016, 2017 i 2018 rok, phishing to jeden z najczęściej występujących typów incydentów i najbardziej wyróżniająca się kategoria na tle pozostałych ataków, a odsetek tego typu incydentów utrzymuje się wciąż na podobnym poziomie (w 2018 r. ok 44 proc.). Jak wskazuje CERT Polska, najbardziej powszechnym motywem przestępców jest chęć pozyskania danych uwierzytelniających do różnych serwisów internetowych, w tym banków. Ponadto scenariusze dotyczące podszywania się pod pośredników płatności, co miało miejsce w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy, stały się w 2018 r. najpopularniejszym atakiem na użytkowników bankowości elektronicznej, powodując znaczne straty finansowe. CERT Polska wskazuje, że pierwsze tego typu praktyki miały miejsce już w 2017 r., co potwierdzają również doniesienia prasowe”.
W związku z powyższym wszystkim administratorom danych osobowych nasuwa się pytanie:

JAK ZABEZPIECZYĆ DANE PRZED WYCIEKIEM, BĘDĄCYM WYNIKIEM ATAKU HACKERSKIEGO?

W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na stanowisko pełnomocnika ukaranej spółki, przedstawione w uzasadnieniu decyzji, zgodnie z którym: „Rozporządzenie 2016/679 nakłada na administratorów obowiązek odpowiednich (do zagrożeń) zabezpieczeń, a nie zabezpieczeń skutecznych w każdych okolicznościach. Ryzyko związane z przetwarzaniem zawsze istnieje, niezależnie od zastosowanych środków. Zadaniem administratora jest to, by je minimalizować, stosując środki adekwatne”.
Takie stanowisko należy w pełni podzielić. Wydaje się bowiem, że nie można dyskutować z faktem, iż żaden administrator nie jest w stanie (niezależnie od zastosowanych środków bezpieczeństwa) zredukować ryzyka utraty poufności danych do zera. Tym bardziej brak jest możliwości całkowitego wyeliminowania ryzyka wycieku danych z systemów informatycznych. Dlatego też niezwykle istotna wydaje się treść przepisu art. 83 ust. 2 d RODO, zgodnie z którym decydując, czy nałożyć administracyjną karę pieniężną, oraz ustalając jej wysokość, zwraca się w każdym indywidualnym przypadku należytą uwagę na stopień odpowiedzialności administratora lub podmiotu przetwarzającego, z uwzględnieniem środków technicznych i organizacyjnych wdrożonych przez nich na mocy art. 25 i 32. Oznacza to, że gdy dojdzie do incydentu skutkującego utratą poufności danych (tj. gdy dojdzie do wycieku danych), organ nadzorczy musi ocenić, czy wdrożone środki bezpieczeństwa były odpowiednie do występującego ryzyka i nie może a priori przyjmować, że sam fakt wycieku danych świadczy o braku odpowiednich środków. Słusznie bowiem zauważył pełnomocnik spółki, że administrator jest zobowiązany do wdrożenia środków odpowiednich do zagrożeń, a nie skutecznych w każdym przypadku. Może bowiem okazać się, że mimo wprowadzenia najwyższej jakości zabezpieczeń, zaangażowania ogromnych środków finansowych i zastosowania najlepszych technologicznie rozwiązań – dojdzie do skutecznego ataku hackerskiego i w konsekwencji do wycieku danych.
Wobec powyższego, prawidłowo postawione pytanie przez administratora danych brzmi:

JAKIE ŚRODKI TECHNICZNE I ORGANIZACYJNE BĘDĄ ODPOWIEDNIE I ZMNIEJSZĄ STOPIEŃ
ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WYSTĄPIENIE NARUSZEŃ?

Przed wejściem w życie RODO administratorzy danych mieli znacznie ułatwione zadanie, gdyż obowiązywało Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne, służące do przetwarzania danych osobowych, które dawało konkretne wytyczne co do koniecznych zabezpieczeń, w tym bezpieczeństwa systemów informatycznych. Wypełnienie tych wytycznych było gwarantem zwolnienia administratora z odpowiedzialności za ewentualne naruszenia, w tym za wycieki danych. Obecnie brak jest takiego dokumentu i administratorzy danych muszą opierać się na własnej ocenie ryzyka i poszukiwać odpowiedzi na powyższe pytanie w wystąpieniach Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, który jest jedynym organem w świetle przepisów RODO, który może obecnie dawać wytyczne w tym zakresie.
Niestety omawiana decyzja Prezesa UODO tylko w niewielkim stopniu zawiera przedmiotowe wytyczne. W uzasadnieniu tej decyzji znajduje się bowiem odwołanie do norm ISO (PN-EN ISO/IEC 27001:2017-06 oraz PN-ISO/IEC 29115:2017 07 – „Technika informatyczna – Techniki bezpieczeństwa – Ramy uzasadnionej pewności poziomów uwierzytelnienia”); do wytycznych Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA); do dokumentu Fundacji OWASP pt. „OWASP Top 10 – 2017”; czy do opracowania amerykańskiej agencji federalnej – Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii (National Institute of Standards and Technology, NIST) dokumentu – „NIST 800-63B”.
Powyższe opracowania dają jedynie wskazówki i wytyczają pewne standardy, co do zasad wdrażania i funkcjonowania zabezpieczeń systemów informatycznych. Co więcej wdrożenie zasad wskazanych w tych dokumentach, nie jest osiągalne dla większości administratorów danych i w dalszym ciągu muszą oni polegać wyłącznie na własnej ocenie ryzyka i liczyć na to, że wdrożone przez nich zabezpieczenia będą wystarczające.

Urszula Danilczuk-Karnas
adwokat
Karnas. Kancelaria Adwokacka

SPIS TREŚCI

Od kiedy wejdzie w życie obowiązek selektywnej zbiórki odpadów komunalnych?

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / ANALIZY SAMORZĄDOWE - SAS5/2019

6 września 2019 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która wprowadziła dla wszystkich właścicieli nieruchomości (zarówno zamieszkałych, jak i niezamieszkałych) obowiązek zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny. W praktyce pojawia się jednak pytanie, czy w świetle zawartych w tej nowelizacji przepisów przejściowych, obowiązek ten faktycznie już funkcjonuje?

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1579) wprowadziła szereg niezwykle istotnych dla każdej gminy w Polsce zmian, w zakresie funkcjonowania gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. W swojej zasadniczej części weszła ona w życie 6 września 2019 r. Z tym też dniem wszedł w życie przepis art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: „u.c.p.g.”) w nowym brzmieniu, który ostatecznie rozstrzygnął pojawiający się dotychczas spór co do tego, czy w polskim porządku prawnym istnieje obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych, czy też wybór w tym zakresie należy do samych właścicieli nieruchomości (a pośrednio tym samym, do samych mieszkańców gmin). Zgodnie z nową treścią przywołanego przepisu „Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych, zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 a ust. 1”.

KONIECZNOŚĆ DOSTOSOWANIA UCHWAŁ DO NOWYCH REGULACJI PRAWNYCH

Pomimo tego, że w istocie skutek w postaci wejścia w życie obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych wystąpił z ww. dniem, tj. 6 września 2019 r. (z tym dniem nastąpiła bowiem zmiana brzmienia przepisu art. 5 ust. 1 pkt 3 u.c.p.g.), to jednak z uwagi na fakt, iż obowiązek ten musi być zgodny także z postanowieniami obowiązującego na terenie danej gminy prawa miejscowego, a w szczególności regulaminu utrzymania czystości i porządku, de facto obowiązek ten wejdzie w życie dopiero z chwilą dostosowania uchwał rady danej gminy do nowych, wynikających z nowelizacji, regulacji prawnych. Zgodnie natomiast z przepisem art. 9 ust. 1 nowelizacji „Rada gminy jest obowiązana dostosować uchwały wydane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, na podstawie przepisów ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym do przepisów ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”.
W konsekwencji powyższego obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych przez właścicieli nieruchomości powinien zostać wprowadzony najpóźniej 6 września 2020 r., do kiedy to powinny zostać zmienione (dostosowane do nowej rzeczywistości prawnej, ukształtowanej w drodze nowelizacji) w szczególności następujące uchwały rady gminy, określające kształt danego gminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi:

  • uchwała, o której mowa w art. 4 u.c.p.g., tj. regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy – w zakresie wyraźnego określenia w jego treści istnienia tego obowiązku oraz określenia frakcji podlegających temu obowiązkowi (określonych w art. 4 ust. 2 pkt 1 lit. a u.c.p.g., tj. papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła, odpadów opakowaniowych wielomateriałowych oraz bioodpadów);
  • uchwała, o której mowa w art. 6 k ust. 1 u.c.p.g., tj. uchwała w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty – w zakresie zastąpienia stawek opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości, w przypadku gdy odpady komunalne nie są zbierane w sposób selektywny, sankcyjną stawką opłaty podwyższonej za naruszenie obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
  • uchwała, o której mowa w art. 6 n u.c.p.g., tj. uchwała w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, składanej przez właścicieli nieruchomości – w zakresie usunięcia we wzorze deklaracji możliwości deklarowania nieselektywnego zbierania odpadów komunalnych.

W konsekwencji powyższego zaznaczyć należy, że tak długo, jak rada danej gminy nie dostosuje do nowych przepisów uchwał, określających sposób funkcjonowania gminnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, tak długo w danej gminie nie będzie obowiązywać obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Czas na takie działanie gminy mają do 6 września 2020 r.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp. k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Nowe obowiązki gmin, miast i powiatów w celu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami - ALERT

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / AKTUALNOŚCI / ALERTY PRAWNE - SAS5/2019

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. Nr 1696) weszła w życie 21 września 2019 r. Ustawa reguluje środki, służące zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Podmioty powinny publikować informację na stronie internetowej podmiotu o zakresie prowadzonej przez siebie działalności w postaci dostępnego pliku elektronicznego, nagrania treści w polskim języku migowym, informacji w tekście łatwym do czytania. Strony internetowe podmiotów publicznych nieopublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. powinny od dnia 23 września 2019 r., spełnić wymogi określone w art. 6 ustawy, natomiast, strony internetowe podmiotów opublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. dopiero z dniem 23 września 2020 r.

SPIS TREŚCI

Rady gmin muszą znowelizować uchwały w sprawie stawek opłat za odbiór odpadów komunalnych z nieruchomości niezamieszkałych

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / AKTUALNOŚCI / ALERTY PRAWNE - SAS5/2019

Do końca 2019 roku rady gmin, które objęły gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi nieruchomości niezamieszkałe, muszą znowelizować uchwały w sprawie stawek opłat za odbiór odpadów komunalnych z tych nieruchomości, jeżeli stawki te przekraczają maksymalne stawki, określone przepisem art. 6 k ust. 2 a pkt 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach („3,2 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za pojemnik o pojemności 1100 litrów lub 1 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za worek o pojemności 120 litrów, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości; za pojemniki lub worki o mniejszej lub większej pojemności stawki opłat ustala się w wysokości proporcjonalnej do ich pojemności”).

SPIS TREŚCI

Nowe obowiązki gmin, miast i powiatów w celu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

ANALIZY / KOMENTARZE - SAS5/2019

Nowa ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami ma na celu usuwanie barier i zapewnienie każdemu obywatelowi, w szczególności osobom mającym problem w mobilności czy też w postrzeganiu, równego dostępu do dóbr i usług. Istniejące rozwiązania prawne i organizacyjne w niedostatecznym stopniu regulowały przedmiotową materię.

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. Nr 1696) zwana dalej ustawą, weszła w życie 21 września 2019 r. Część przepisu ma dłuższe vacatio legis, niektóre rozwiązania w niej przewidziane wejdą życie 6 września 2020 r., a część dopiero w 2021 r. Ustawa reguluje środki służące zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Istniejące analizy m.in. raport NIK-u na temat: „Dostępność przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych” wskazują, że przepisy prawa nie zapewniały w dostateczny sposób dostępu do przestrzenni publicznej. W 40 procentach dokumentacja przetargowa nie przewidywała rozwiązań dla osób niepełnosprawnych, natomiast istniejące rozwiązania dotyczyły jedynie osób z niepełnosprawnością ruchową, pomijając inne niepełnosprawności, czy też potrzeby osób starszych. Przedmiotowa regulacja ma celu systemowe uregulowania zapewnienia różnych aspektów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.

OSOBY ZE SZCZEGÓLNYMI POTRZEBAMI – DEFINICJA

Ustawa, na jej potrzeby, definiuje osoby ze szczególnymi potrzebami. Zgodnie z art. 2 pkt 3 ustawy osobą ze szczególnymi potrzebami jest osoba, która ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajduje, musi podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia bariery, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Definicja ta obejmuje zarówno osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 511, z późn. zm.), ale także osoby, których niepełnosprawność nie została potwierdzona orzeczeniem medycznym czy też administracyjnym, ale których cechy utrudniają lub uniemożliwiają im udział w różnych sferach życia społecznego. Osobami korzystającymi z ustawy będą zarówno osoby starsze, osoby niepełnosprawne lub inne osoby mające trwałe lub czasowo naruszoną sprawność w zakresie mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków inwalidzkich, słabi, chorujący, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi).

PODMIOTY ZOBOWIĄZANE DO ZAPEWNIENIA DOSTĘPNOŚCI

Art. 3 ustawy wskazuje podmioty zobowiązanie do zapewnienia dostępności osób ze szczególnymi potrzebami. Zgodnie z pkt. 1 zobowiązanymi do realizacji jej postanowień są jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 869, 1622 i 1649). Tym samym zobowiązanymi do jej realizacji są jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz państwowe i samorządowe instytucje kultury. Jednostki są ustawowo zobligowane do usuwania barier i zapewnienie osobom ze szczególnymi potrzebami minimalnej dostępności architektonicznej, cyfrowej oraz informacyjno-komunikacyjnej. Minimalna dostępność określona jest w art. 6 ustawy.

DOSTĘPNOŚĆ ARCHITEKTONICZNA

W zakresie dostępności architektonicznej jednostki sektora finansów publicznych powinny zapewnić wolne od barier (przez to należy rozumieć przeszkodę lub ograniczenie architektoniczne) poziome i pionowe przestrzenie komunikacyjne budynków. Co oznacza, że korytarze, klatki schodowe i windy powinny być pozbawione barier, co ma umożliwić poruszanie się po nich osobom na wózku, osobom korzystającym z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osobom starszym, czy osobom z wózkami dziecięcymi. Jednostki powinny zadbać o instalację urządzeń lub zastosowanie środków technicznych i rozwiązań architektonicznych w budynku, które umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń (z wyłączeniem pomieszczeń technicznych); zapewnienie wstępu do budynku osobie korzystającej z pasa asystującego, o którym mowa w art. 2 pkt 11 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1172 i 1495). Ponadto należy zapewnić informację na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy oraz możliwość ewakuacyjne osobom ze szczególnymi potrzebami.

DOSTĘPNOŚĆ CYFROWA

W zakresie dostępności cyfrowej ustawodawca odwołuje się do zasad określonych w ustawie z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 848). Podmioty powinny publikować informację na stronie internetowej podmiotu o zakresie prowadzonej przez siebie działalności w postaci dostępnego pliku elektronicznego, nagrania treści w polskim języku migowym, informacji w tekście łatwym do czytania. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 73 ustawy, który w kwestii dostępności cyfrowej wskazuje dwa terminy wejścia w życie jej postanowień. Strony internetowe podmiotów publicznych nieopublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. powinny od dnia 23 września 2019 r., spełnić wymogi określone w art. 6 ustawy, natomiast, strony internetowe opublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. dopiero z dniem 23 września 2020 r. Ustawodawca dla stron działających zachował roczne vacatio legis umożliwiające dostosowanie sposobu prezentowania zwartych tam treści do nowych przepisów prawnych.

DOSTĘPNOŚĆ INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNA

Dostępność w zakresie informacyjno-komunikacyjnym polega na zapewnieniu obsługi, osobom doświadczającym trwałych lub okresowych trudności w komunikowaniu się, z wykorzystaniem środków wspierających komunikację takich jak korzystanie z poczty elektronicznej, przesyłanie wiadomości tekstowych, w tym z wykorzystaniem wiadomości SMS, MMS lub komunikatorów internetowych, komunikację audiowizualną, w tym z wykorzystaniem komunikatorów internetowych. Instalację urządzeń lub innych środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących oraz zapewnienie na stronie internetowej danego podmiotu informacji o zakresie jego działalności – w postaci elektronicznego pliku zawierającego tekst odczytywalny maszynowo, nagrania treści w polskim języku migowym oraz informacji w tekście łatwym do czytania.

DOSTĘPNOŚĆ ALTERNATYWNA

Ustawodawca w art. 7 przewidział, że nie wszystkie podmioty będą mogły spełnić wymagania przewidziane ustawą. Zgodnie z art. 7 ustawy w indywidualnych przypadkach, jeżeli podmiot publiczny nie jest w stanie, w szczególności ze względów technicznych (brak możliwości instalacji windy lub zamontowania podjazdu) lub prawnych (wykluczające dane rozwiązanie przepisy przeciwpożarowe, konserwatorskie), zapewnić osobie uprawnionej alternatywną dostępność architektoniczną oraz informacyjno-komunikacyjną. Dostęp alternatywny obejmuje przede wszystkim zapewnienie wsparcia innej osoby (np. kontakt telefoniczny, zorganizowanie spotkania w innym dostępnym miejscu, pomoc innej osoby, np. pracownika lub wolontariusza) lub takie rozwiązania techniczne, które nie gwarantując samodzielnego dostępu do danego budynku, ale za pomocą rozwiązań technicznych zastępują dostęp (np. okulary VR, film czy nagranie, na których można zobaczyć wnętrza niedostępnych pomieszczeń).

KOORDYNATOR DO SPRAW DOSTĘPNOŚCI

Dodatkowo organ administracji samorządowej ma obowiązek wyznaczyć, co najmniej jedną osobę pełniącą funkcję koordynatora do spraw dostępności. Zgodnie z art. 59 ustawy wyznaczenie koordynatora musi nastąpić do dnia 30 września 2020 r. Do zakresu zadań koordynatora należeć będzie wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami w dostępie do usług danego podmiotu, przygotowanie i koordynacja wdrożenia planu działania na rzecz poprawy dostępności oraz monitorowanie działalności podmiotu pod kątem zapewnienia dostępności. Plan działania, o którym mowa powyżej, obejmuje w szczególności analizę stanu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz planowane działania w zakresie poprawy realizacji zadań w zakresie dostępności przez ten podmiot.

Paweł Duszyński
radca prawny

SPIS TREŚCI

Zmiany w zakresie stawek opłat śmieciowych

ANALIZY / KOMENTARZE - SAS5/2019

6 września 2019 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ustawa z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. poz. 1579). Wprowadziła ona szereg zmian, które wymuszają na gminach podjęcie odpowiednich działań zmierzających do dostosowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi do nowej rzeczywistości prawnej. Część tych zmian dotyczy tzw. opłat śmieciowych, czyli opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Wprowadzone zmiany należy podzielić na następujące obszary tematyczne:

  • opłaty za nieselektywne zbieranie odpadów komunalnych;
  • opłaty w przypadku posiadania przydomowego kompostownika;
  • opłaty ponoszone przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych;
  • opłaty ponoszone przez właścicieli nieruchomości rekreacyjno-wypoczynkowych;
  • opłaty za odbiór odpadów komunalnych z rodzinnych ogrodów działkowych;
  • zmiana wysokości dotychczasowej stawki opłaty śmieciowej.

OPŁATY ZA NIESELEKTYWNE
ZBIERANIE ODPADÓW KOMUNALNYCH

Najistotniejsza zmiana wynikająca z analizowanej nowelizacji odnosi się do wprowadzonego przez ustawodawcę obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych przez właścicieli wszystkich nieruchomości, a więc zarówno zamieszkałych, jak i niezamieszkałych (również w przypadku, gdy znajdują się oni poza gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi). W tym zakresie ustawodawca zmienił brzmienie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: „u.c.p.g.) i jednoznacznie stwierdził, że „właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 a ust. 1”.
Konsekwencją wprowadzenia ww. obowiązku po stronie gmin jest obligatoryjne dostosowanie przepisów prawa lokalnego (zwłaszcza regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz wzoru deklaracji śmieciowej), aby wynikał z nich brak możliwości nieselektywnego zbierania odpadów komunalnych. Szczególnie istotne będzie to z punktu widzenia stosowanych wzorów deklaracji śmieciowych, gdzie dotychczas właściciele nieruchomości mogli zadeklarować tak selektywne, jak i nieselektywne zbieranie odpadów komunalnych.
W ślad za wprowadzonym obowiązkiem selektywnego zbierania odpadów komunalnych ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie odpowiedniej sankcji za jego nieprzestrzeganie. Ma nią być tzw. opłata podwyższona, której wysokość rada gminy będzie samodzielnie ustalać jako wielokrotność stawki opłaty „podstawowej” w przedziale pomiędzy dwu- a czterokrotnością. Stanowi o tym nowe brzmienie przepisu art. 6 k ust. 3 u.c.p.g. Zgodnie z jego treścią „rada gminy określi stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny, wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość i nie wyższej niż czterokrotna wysokość stawki ustalonej przez radę gminy odpowiednio na podstawie ust. 1 albo w art.
6 j ust. 3 b”. Stawka opłaty podwyższonej zastępuje tym samym stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne nie są zbierane w sposób selektywny, którą to stawkę właściciel nieruchomości mógł samodzielnie i dobrowolnie zadeklarować, jako tą, którą chce uiszczać. Ustawodawca zdecydował się na taki ruch również z tego powodu, że bardzo często pomiędzy stawką opłaty uiszczanej przy selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych, a stawką za zbieranie odpadów komunalnych w sposób nieselektywny, była niewielka wynosząca wyłącznie kilka złotych.
W związku z tym, że analizowana nowelizacja wyłączyła możliwość zadeklarowania nieselektywnego sposobu zbierania odpadów komunalnych, niezbędne stało się również uregulowanie przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach sposobu postępowania na wypadek, gdyby właściciel nieruchomości nie realizował obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych. W tym zakresie wprowadzono nowy przepis art. 6 ka u.c.p.g. Zgodnie z treścią ust. 1 tego przepisu, w przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, podmiot odbierający odpady komunalne przyjmuje je jako niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne i powiadamia o tym wójta, burmistrza lub prezydenta miasta oraz właściciela nieruchomości.
Aby jednak w praktyce nakładanie na właścicieli nieruchomości opłaty podwyższonej za zbieranie odpadów w sposób nieselektywny było skuteczne, należy zwrócić uwagę na inne przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wprowadzone najnowszą nowelizacją. Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 2 a pkt 5 u.c.p.g. jednym z fakultatywnych elementów każdego regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy jest określenie warunków uznania, że odpady są zbierane w sposób selektywny. O ile działanie to ma – jak już wskazano – charakter fakultatywny, to nieskorzystanie z tej możliwości może w praktyce uniemożliwić danej gminie (czy też ściślej mówiąc – jej organowi wykonawczemu) dochodzenia opłaty podwyższonej w przypadku nieselektywnego zbierania odpadów komunalnych przez właściciela nieruchomości przynależącej do gminnego systemu.
Drugim z istotnych elementów wpływających na skuteczne egzekwowanie selektywnego zbierania odpadów komunalnych jest właściwe określenie w umowie w sprawie zamówienia publicznego na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości albo na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w części dotyczącej odbierania odpadów szczegółowego sposobu postępowania w przypadku stwierdzenia nieselektywnego zbierania odpadów. Obowiązek określenia tego elementu w przywołanej umowie wynika z przepisu art. 6 f ust. 1a pkt 7 u.c.p.g., jednakże należy pamiętać, że powinien on być określony w tak szczegółowy sposób, aby później organ wykonawczy na podstawie powiadomienia, o którym mowa w przepisie art. 6 ka ust. 1 u.c.p.g., mógł wydać skuteczną decyzję wymierzającą opłatę podwyższoną.
Ustawodawca w przepisie art. 6 ka ust. 2 u.c.p.g. określił, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta na podstawie otrzymanego od przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne ww. powiadomienia, wszczyna postępowanie w sprawie określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ustęp 3 przywołanego przepisu stanowi z kolei, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa, w drodze decyzji, wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za miesiąc lub miesiące, a w przypadku nieruchomości, o których mowa w art. 6 j ust. 3 b u.c.p.g. (tj. nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe – o ile objęte są one gminnym systemem na podstawie uchwały rady gminy, o której mowa w przepisie art. 6 c ust. 2 u.c.p.g.), za rok, w których nie dopełniono obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, stosując wysokość stawki opłaty podwyższonej, o której mowa w art. 6 k ust. 3 u.c.p.g.

OPŁATY W PRZYPADKU POSIADANIA
PRZYDOMOWEGO KOMPOSTOWNIKA

W drodze analizowanej nowelizacji ustawodawca zdecydował się również na „usankcjonowanie” na gruncie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach sytuacji posiadania przydomowych kompostowników na bioodpady stanowiące odpady komunalne. W tym zakresie wprowadzono przepis art. 6 k ust. 4 a u.c.p.g. nakazujący radzie gminy wprowadzenie zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (w wysokości proporcjonalnej do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych) dla właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostownikach przydomowych. Wprowadzone zwolnienie niesie za sobą obowiązek dostosowania wzoru deklaracji śmieciowej – stosownie do przepisu art. 6 m ust. 1b pkt 7 u.c.p.g.
Ustawodawca wraz z wprowadzeniem obowiązku określenia wysokości ww. zwolnienia, dał gminom mechanizmy mające na celu przeciwdziałanie sytuacjom bezpodstawnego korzystania z przyznanego zwolnienia. I tak, zgodnie z przepisem art. 6 k ust. 4 b u.c.p.g., w razie stwierdzenia, że właściciel nieruchomości, który złożył informację, o której mowa w art. 6 m ust. 1 b pkt 7 u.c.p.g.:

  • nie posiada kompostownika przydomowego lub
  • nie kompostuje bioodpadów stanowiących odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, lub
  • uniemożliwia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, lub upoważnionej przez niego osobie dokonanie oględzin nieruchomości, w celu weryfikacji zgodności informacji, o której mowa w art. 6 m ust. 1b pkt 7, ze stanem faktycznym

– wójt, burmistrz lub prezydent miasta stwierdza, w drodze decyzji, utratę prawa do zwolnienia, o którym mowa w przepisie art. 6 k ust. 4 a u.c.p.g. Utrata prawa do zwolnienia, o którym mowa w ust. 4 a przepisu art. 6 k u.c.p.g., następuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym stwierdzono wystąpienie co najmniej jednej z przesłanek, o których mowa w ww. pkt. 1-3.
W odniesieniu do przypadków bezpodstawnego korzystania z ww. zwolnienia, o którym mowa w art. 6 k ust. 4 a u.c.p.g., w drodze nowelizacji wprowadzono również nowy przepis karny. Zgodnie z nowododanym do art. 10 u.c.p.g. ust. 2 c, kto wbrew złożonej informacji, o której mowa w art. 6 m ust. 1 b pkt 7 u.c.p.g., nie posiada kompostownika przydomowego lub nie kompostuje w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne, podlega karze grzywny.

OPŁATY PONOSZONE PRZEZ WŁAŚCICIELI
NIERUCHOMOŚCI NIEZAMIESZKAŁYCH

Z punktu widzenia opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, oprócz określenia w nowo dodanym przepisie art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g., że przystąpienie właściciela nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, z wyłączeniem właściciela nieruchomości, o której mowa w art. 6 j ust. 3 b u.c.p.g., do zorganizowanego przez gminę systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest dobrowolne i następuje na podstawie zgody właściciela nieruchomości wyrażonej w formie pisemnej (które musi uwzględniać przejściowe przepisy art. 11 i art. 12 samej nowelizacji), szczególnie istotne znaczenie odgrywa wprowadzenie do przepisu art. 6 k ust. 2 a u.c.p.g. maksymalnych stawek opłat ponoszonych przez tych właścicieli. I tak, zgodnie z dodanym do tego przepisu pkt. 5, maksymalna stwka opłaty śmieciowej wynosi 3,2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę ogółem za pojemnik o pojemności 1100 litrów lub 1% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za worek o pojemności 120 litrów, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości – za pojemniki lub worki o mniejszej lub większej pojemności stawki opłat ustala się w wysokości proporcjonalnej do ich pojemności. Zgodnie z aktualnym obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 27 marca 2019 r. (M. P. poz. 278) przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę ogółem w 2018 r. wyniósł 1693 zł. Tym samym, maksymalna stawka opłaty za pojemnik o pojemności 1100 litrów może obecnie wynosić 54,18 zł, a za worek o pojemności 120 litrów 16,93 zł.

OPŁATY PONOSZONE PRZEZ WŁAŚCICIELI
NIERUCHOMOŚCI REKREACYJNO-WYPOCZYNKOWYCH

Nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, lub inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe niewątpliwie stanowią nieruchomości niezamieszkałe. W tym zakresie jednak ustawodawca w drodze analizowanej nowelizacji wprowadził szereg odmienności. Podstawową różnicą w odniesieniu do „klasycznych” nieruchomości niezamieszkałych jest to, że – jak postanowiono w przywoływanym już w niniejszym opracowaniu przepisie art. 6 c ust. 2 c u.c.p.g. – jeżeli rada gminy obejmie te nieruchomości gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi (na podstawie uchwał, o której mowa w przepisie art. 6 c ust. 2 u.c.p.g.), to właściciele tych nieruchomości automatycznie w tym systemie będą się znajdować. Nie znajduje bowiem do nich zastosowania konieczność wyrażenia zgody na przystąpienie do systemu.
Innym istotnym zagadnieniem związanym z tego rodzaju nieruchomościami jest wprowadzenie maksymalnej stawki opłaty za odbiór odpadów komunalnych. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem przepisu art. 6 j ust. 3 b u.c.p.g., w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie wyższą niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę ogółem – za rok od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Obecnie jest to tym samym kwota 169,30 zł.

OPŁATY ZA ODBIÓR ODPADÓW KOMUNALNYCH
Z RODZINNYCH OGRODÓW DZIAŁKOWYCH

W stanie prawnym obowiązującym przed dniem 6 września 2019 r., rodzinne ogrody działkowe traktowane były jako inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, a tym samym za odbiór odpadów komunalnych z tych terenów uiszczana była opłata w wysokości ustalonej ryczałtowej rocznej stawki. Z uwagi na problemy, jakie stwarzało w praktyce uiszczanie tej opłaty, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do przepisu art. 6 j u.c.p.g. nowego ust. 3 d. Zgodnie z jego brzmieniem, do rodzinnego ogrodu działkowego w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 5 ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, stosuje się przepis art. 6 j ust. 3 u.c.p.g. W konsekwencji, zdecydowano, że odbiór odpadów komunalnych z terenów ogrodów działkowych odbywać się będzie na zasadach ogólnych dla odbioru odpadów komunalnych z terenów „klasycznych” nieruchomości niezamieszkałych, a więc w oparciu o zadeklarowaną ilość worków lub pojemników.

ZMIANA WYSOKOŚCI DOTYCHCZASOWEJ STAWKI OPŁATY ŚMIECIOWEJ

Drobne zmiany wprowadzono również do przepisów regulujących przypadek zmiany wysokości dotychczasowej stawki opłaty śmieciowej. Dotychczas regulowały to przepisy art. 6 m ust. 2 a i ust. 2 b u.c.p.g. Z dniem 6 września 2019 r. uchylono ust. 2 b wspomnianego przepisu, natomiast ust. 2 a otrzymał nowe brzmienie. I tak, w dalszym ciągu, w przypadku uchwalenia nowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wójt, burmistrz lub prezydent miasta zawiadamia właściciela nieruchomości o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wyliczonej jako iloczyn nowej stawki opłaty i danych podanych w deklaracji. Dalej również w takim przypadku właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do złożenia nowej deklaracji i uiszcza opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wysokości podanej w zawiadomieniu. Nowością natomiast jest to, że przed dniem 6 września 2019 r. w przypadku, gdy właściciel nieruchomości nie uiszczał opłaty śmieciowej w wysokości podanej w zawiadomieniu, konieczne było wydanie przez organ wykonawczy gminy decyzji określającej wysokość nowej opłaty, a po dokonanej zmianie brzmienia ust. 2 a już samo zawiadomienie będzie musiało zawierać pouczenie, że stanowi ono podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego.

PODSUMOWANIE

Co do zasady, ustawodawca dał radom poszczególnych gmin 12 miesięcy na dostosowanie wszystkich uchwał kształtujących gminne systemy gospodarowania odpadami komunalnymi do nowej rzeczywistości prawnej (a więc termin do dnia 6 września 2020 r.), jednakże jest w tym zakresie kilka wyjątków. Z punktu widzenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi istotne jest to, że ryczałtowa stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, określona w uchwale wydanej przed dniem wejścia w życie nowelizacji na podstawie art. 6 j ust. 3 b u.c.p.g. w brzmieniu dotychczasowym, wyższa niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem – za rok od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe (a więc wyższa niż 169,30 zł), obowiązuje do dnia wejścia w życie nowej uchwały wydanej na podstawie art. 6 j ust. 3 b u.c.p.g., nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2019 r.
Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany w zakresie funkcjonowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi mogą stanowić dobry moment na podjęcie decyzji o przeprowadzeniu kompleksowego audytu tego systemu, zmierzającego do wyboru najkorzystniejszego jego modelu, czy to choćby w kontekście metody ustalania opłaty śmieciowej, czy też decyzji o realizacji zadania z zakresu utrzymania czystości i porządku wspólnie z innymi gminami (w formie tak związku międzygminnego, jak i porozumienia międzygminnego).

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych
Zygmunt Jerzmanowski
i Wspólnicy sp. k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

VAT od gminnych zakupów – korzystne stanowisko NSA kontra wyrok Trybunału Sprawiedliwości

AKTUALNOŚCI / ORZECZNICTWO - SAS5/2019

Wyrok NSA z 2 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 119/17, Wyrok NSA z 3 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 73/17, Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 8 maja 2019 r

W wyroku z 8 maja 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości udzielił odpowiedzi na pytanie prejudycjalne przedstawione przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 10 lipca 2017 r. sygn. akt. I SA/Wr 123/17.

Trybunał w wyroku z dnia 8 maja 2019 r. w sprawie C-566/17 Związek Gmin Zagłębia Miedziowego w Polkowicach przeciwko szefowi Krajowej Administracji Skarbowej stwierdził, że: „Artykuł 168 lit. a dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on praktyce krajowej zezwalającej podatnikowi na pełne odliczenie podatku od wartości dodanej (VAT) naliczonego w związku z nabyciem przez niego towarów i usług w celu prowadzenia zarówno działalności gospodarczej, opodatkowanej VAT, jak i działalności niemającej charakteru gospodarczego, która nie wchodzi w zakres stosowania VAT, ze względu na brak we właściwych przepisach podatkowych szczególnych uregulowań dotyczących kryteriów i metod podziału, które umożliwiłyby podatnikowi określenie części tego VAT naliczonego, którą należy uważać za związaną, odpowiednio, z jego działalnością gospodarczą i z działalnością niemającą charakteru gospodarczego.” (źródło: http://www.nsa.gov.pl/komunikaty/wyrok-trybunalu-sprawiedliwosci-z-dnia-8-maja-2019-r-w-sprawie-c-566-17-zwiazek-gmin-zaglebia-miedziowego-w-polkowicach-przeciwko-szefowi-krajowej-administracji-skarbowej,news,4,637.php).
Naczelny Sąd Administracyjny, w wyroku z dnia z 2 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 119/17, oraz w wyroku z dnia 3 lipca 2019 r., sygn. akt I FSK 73/17, stwierdził, że:
1) Przepis art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm., dalej: u.p.t.u.) należy – w świetle wyroku TSUE z 8 maja 2019 r. w sprawie C-566/17 Związku Gmin Zagłębia Miedziowego w Polkowicach – rozumieć w ten sposób, że brak w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. w ww. ustawie uregulowań, dotyczących kryteriów i metod podziału, które umożliwiłyby podatnikowi określenie podlegającej odliczeniu części naliczonego podatku od towarów i usług związanego z jego działalnością gospodarczą i z działalnością niemającą charakteru gospodarczego, nie dawał podatnikowi podstawy do pełnego odliczenia tego podatku;
2) Wyrażone w art. 2 Konstytucji RP zasady demokratycznego państwa prawa oraz pewności prawa sprzeciwiają się temu, aby w przypadku okresów rozliczeniowych sprzed 1 stycznia 2016 r. podatnicy, którzy z uwagi na brak w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. w u.p.t.u. uregulowań dotyczących kryteriów i metod podziału, umożliwiających podatnikowi określenie podlegającej odliczeniu części naliczonego podatku od towarów i usług związanego z jego działalnością gospodarczą i z działalnością niemającą charakteru gospodarczego, dokonali pełnego odliczenia tego podatku zgodnie z wykładnią prawa wyrażoną przez NSA w uchwale tego Sądu z 24 października 2011 r. (sygn. akt I FPS 9/10), ponosili tego konsekwencje i byli — z uwagi na zmianę wykładni art. 86 ust. 1 u.p.t.u. w sposób określony w punkcie 1 – zobligowani do korekty rozliczeń tych okresów rozliczeniowych, co do których zobowiązania podatkowe nie uległy przedawnieniu.”
W uzasadnieniu m.in. jako przyczynę obecnie zajętego przez Naczelny Sąd Administracyjny stanowiska wskazano to, że uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 października 2011 r. (sygn. akt I FPS 9/10) orzeczono o tym, że czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT nie mogą wpłynąć na zakres prawa do odliczenia podatku naliczonego. Stwierdzono, że w przypadku działalności mieszanej wolno potrącać 100 proc. podatku. Przypomnieć należy, że polska ustawa podatku od towarów i usług przed 2016 r. nie zawierała przepisów prawa regulujących prewspółczynniku, co powodowało, że m.in. gminy, które wykonywały działalność opodatkowaną tym podatkiem i znajdującą się poza zakresem ustawy, odliczały cały podatek naliczony.
Obecnie Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że musi być konsekwentny w swoich działaniach, pomimo związania wykładnią Trybunału; nie można obciążać podatników skutkami dokonanej uprzednio przez ten sąd wykładni przepisów prawa. W efekcie powyższego, z uwagi na okoliczność, że Naczelny Sąd Administracyjny dwukrotnie, pomimo powyżej przytoczonego stanowiska Trybunału i wbrew niemu, na tle spraw dwóch spraw dotyczących gmin Brok i Kiełczygłów, które do 2016 r. odliczały VAT bez uwzględniania prewspółczynnika (art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług) i stosowały tylko proporcję sprzedaży (brały poda uwagę tylko sprzedaż opodatkowaną i zwolnioną z VAT), uznał, że gminy te, pomimo tego, że nie brały pod uwagę czynności opodatkowanych, nie muszą obecnie płacić nieprzedawnionych jeszcze zobowiązań w podatku od towarów i usług za lata 2014-2015.
Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego ma doniosłe i daleko idące znaczenie dla wszystkich gmin, które jak te ww. w taki sam sposób rozliczały podatek VAT, gdyż w efekcie powyższego, korzystnego dla gmin, stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak się wydaje nie muszą one obecnie płacić nieprzedawnionych zobowiązań w podatku od towarów i usług za lata 2014-2015.

Adrianna Elżbieta Grzymska-Truksa
radca prawny

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI / PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 5/2019

BUDŻET ROKU 2019

23 października 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2019, ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz ustawy o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 8 października 2019 r., poz. 1907).

Zgodnie z nowelizacją od 1 stycznia 2019 r. podstawą naliczania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2013 r. w wysokości 3278,14 zł. Podstawa w tej wysokości obowiązywała do 31 lipca 2019 r. Od 1 sierpnia 2019 r., podstawą naliczania funduszu jest wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2014 r. w wysokości 3389,9 zł. Oznacza to wzrost o 3,4 proc.

W 2019 r. odpis podstawowy na fundusz na jednego pracownika wynosi:

  • 1229,3 zł – od 1 stycznia do 31 lipca 2019 r.,
  • 1271,2 zł – od 1 sierpnia do 31 grudnia 2019 r.

WIELOLETNIA PROGNOZA FINANSOWA

23 października 2019 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 1 października 2019 r. zmieniającerozporządzenie w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego (Dz.U. z 8 października 2019 r., poz. 1903).

Nowelizacja zmienia zasady przekazywania przez regionalne izby obrachunkowe dokumentów związanych z wieloletnimi prognozami finansowymi (WPF) jednostek samorządu terytorialnego. Projekty WPF przekazuje się za pomocą aplikacji w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Natomiast uchwały w sprawie WPF regionalne izby obrachunkowe przekazują w terminie 5 dni roboczych liczonych od wydania rozstrzygnięć nadzorczych w ich sprawie (wraz z tymi rozstrzygnięciami). Jeżeli z powodu awarii przekazanie ww. dokumentów jest niemożliwe w terminach ustawowych, ich przekazanie powinno nastąpić pierwszego dnia roboczego po usunięciu awarii.

ZABYTKI

19 października 2019 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 września 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz.U. z 4 października 2019 r., poz. 1886).

Nowelizacja wprowadza zasady postępowania w razie stwierdzenia niezgodności danych zawartych w karcie ewidencyjnej zabytku włączonej do wojewódzkiej ewidencji zabytków ze stanem faktycznym lub prawnym. Czynności zastąpienia danych nieprawidłowych odpowiednimi danymi zgodnymi ze stanem faktycznym lub prawnym, jak też ujawnienia nowych danych lub usunięcia błędnych danych wykonywać ma wojewódzki konserwator zabytków – który w razie stwierdzenia stanu niezgodności – sporządzać będzie nową kartę ewidencyjną zabytku, zawierającą już dane zgodne ze stanem faktycznym, jak też i prawnym. Projekt przewiduje jednocześnie obowiązek pozostawienia pierwotnej karty ewidencyjnej zabytku w wojewódzkiej ewidencji zabytków, w drodze trwałego jej połączenia z nową kartą ewidencyjną. Nowa karta ewidencyjna będzie następnie przekazywana Generalnemu Konserwatorowi Zabytków, celem włączenia jej do krajowej ewidencji zabytków.

REHABILITACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

8 października 2019 r. weszło w życie rozporządzenie Rad Ministrów z dnia 2 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz.U. z 7 października 2019 r., poz. 1898).

Nowelizacja wskazuje m.in., że wysokość kwoty na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej wynosi:

  • w 2019 r. – 18 096 zł;
  • w 2020 r. – 20 496 zł;
  • w 2021 r. – 21 696 zł;
  • w 2022 i w latach następnych – 22 896 zł.

ZUŻYTY SPRZĘT ELEKTRONICZNY – JEDNOLITY TEKST USTAWY

W Dzienniku Ustaw z dnia 7 października 2019 r., pod pozycją 1895 opublikowany został jednolity tekst ustawy z dnia 11 września 2015 r.  o zużytym sprzęcie elektronicznym i elektrycznym.

Ustawa określa środki służące ochronie środowiska i zdrowia ludzi przez zapobieganie niekorzystnym skutkom wytwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zwanego dalej „zużytym sprzętem”, i gospodarowania nim lub przez ograniczanie tych skutków oraz ogólnych skutków wykorzystania zasobów i poprawę efektywności ich wykorzystania.

CENY ENERGII ELEKTRYCZNEJ

W Dzienniku Ustaw z dnia 3 października 2019 r. pod pozycją 1874 opublikowany został jednolity tekst ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej.

Ustawa reguluje zasady pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej, w tym zasady:

  • przedterminowego rozwiązywania umów długoterminowych;
  • finansowania kosztów powstałych w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych;
  • wypłacania środków na pokrycie kosztów związanych z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych;
  • obliczania, korygowania i rozliczania kosztów rozwiązywania umów długoterminowych.

SPIS TREŚCI

Szkolnictwo specjalne

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS5/2019

3 października 2019 r. do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej zmieniającego rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo-wychowawczych w przedszkolach i szkołach specjalnych, zorganizowanych w podmiotach leczniczych i jednostkach pomocy społecznej.

Zaprojektowane zmiany umożliwią chorym uczniom klas dotychczasowego czteroletniego technikum, realizację w szkole zorganizowanej w podmiocie leczniczym programów nauczania uwzględniających podstawę programową kształcenia oraz ramowy plan nauczania trzyletniego liceum ogólnokształcącego trzyletniego liceum ogólnokształcącego, a po powrocie technikum, uczeń uzupełni obowiązkowe zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego teoretycznego oraz praktycznej nauki zawodu w sposób ustalony przez dyrektora szkoły, do której uczęszczał przed przyjęciem do podmiotu leczniczego.

SPIS TREŚCI

Centralna Informacja Emerytalna

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS5/2019

8 października 2019 r. do konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o Centralnej Informacji Emerytalnej.

Projekt przewiduje utworzenie Centralnej Informacji Emerytalnej (CIE). Za pomocą strony internetowej i aplikacji mobilnej CIE, nastąpi także elektronizacja kontaktów pomiędzy instytucjami systemu emerytalnego a ubezpieczonymi i oszczędzającymi. Wyspecjalizowane strony, na których zainteresowani mogą sprawdzić stan swoich oszczędności i uprawnień emerytalnych, funkcjonują w: Belgii, Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii, Holandii, Izraelu i Australii.

SPIS TREŚCI

Centralna ewidencja pojazdów

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS5/2019

9 października 2019 r. do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Cyfryzacji w sprawie rodzaju i zakresu danych udostępnianych z centralnej ewidencji pojazdów.

W stosunku do obecnie obowiązujących przepisów w niniejszym projekcie rozszerzono zakres danych, udostępnianych poszczególnym podmiotom, o dane dotyczące wymiany drogomierza oraz odczytu wskazania drogomierza w czasie kontroli – odpowiednio do realizowanych przez te podmioty zadań.

SPIS TREŚCI

Energia ze źródeł odnawialnych

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS5/2019

10 października 2019 r. do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w 2020 r.

Projekt przewiduje, że w przypadku instalacji modernizowanych ilość i wartość energii elektrycznej z OZE w ramach aukcji w 2020 r. pozostanie na poziomie „zero”. Szacuje się, iż w związku z realizacją aukcji w 2020 r. powstaną instalacje wykorzystujące:

  • energię promieniowania słonecznego – 1000 MW,
  • energię promieniowania słonecznego – 500 MW,
  • hydroenergię – 20 MW,
  • hydroenergię – 10 MW,
  • biogaz rolniczy – 20 MW,
  • biogaz pozyskany ze składowisk odpadów oraz biogaz pozyskany z oczyszczalni ścieków do wytwarzania energii elektrycznej – łącznie 10 MW,
  • biomasę, w dedykowanej instalacji spalania biomasy – 100 MW.

SPIS TREŚCI

Gospodarka wodna

AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS5/2019

11 października 2019 r. do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie sposobu prowadzenia ewidencji urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów i ustalania obszaru, na który urządzenia melioracji wodnych wywierają korzystny wpływ.

Projekt przewiduje stworzenie ewidencji melioracji wodnych, która ma stanowić ujednoliconą bazę informacyjną dla planowania odbudowy, przebudowy oraz utrzymania urządzeń melioracji wodnych. Ewidencja nie będzie już obejmować m.in. dotychczasowych wód istotnych dla rolnictwa oraz wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami wodnymi związanymi z nimi funkcjonalnie. Rozporządzenie określa też na nowo sposób prowadzenia ewidencji, zbierania, aktualizowania oraz udostępniania danych z ewidencji melioracji wodnych, oraz ustalania obszaru, na który urządzenia melioracji wodnych wywierają korzystny wpływ.

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI SAS 5 / 2019

AKTUALNOŚCI

PROJEKTY

Gospodarka wodna
Energia ze źródeł odnawialnych
Centralna ewidencja pojazdów
Centralna Informacja Emerytalna
Szkolnictwo specjalne

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY

ORZECZNICTWO

VAT od gminnych zakupów – korzystne stanowisko NSA kontra wyrok Trybunału Sprawiedliwości

ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE WOJEWODY

Rada gminy powinna ocenić zasadność ustalonych przez wójta przepisów porządkowych

ANALIZY I KOMENTARZE

Opłata śmieciowa w świetle nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Zmiany w zakresie stawek opłat śmieciowych
Zawiadomienia o zmianie wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi
Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi według ilości zużytej wody

Nowe obowiązki gmin, miast i powiatów w celu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami
Finansowanie przez samorządy infrastruktury kolejowej

FUNKCJONOWANIE SAMORZADU

Dowożenie do szkoły i zapewnienie opieki uczniom niepełnosprawnym
Czy w uchwale w sprawie poboru podatków rada gminy może wskazać termin wypłaty wynagrodzenia inkasenta?
Kto poza wójtem, burmistrzem, prezydentem może wydawać decyzje administracyjne

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Zakres upoważnienia w celu zapewnienia ciągłości pracy organu – tryb art. 268 a KPA
Pozwolenie na budowę może być przedmiotem dziedziczenia
Poświadczanie oryginałów dokumentów przez organ administracji publicznej
Oględziny w postępowaniu administracyjnym i podatkowym
Doręczenie przesyłki rejestrowanej tylko w mieszkaniu adresata?

FINANSE SAMORZĄDU

Jak wyliczyć wynagrodzenie nauczycieli uwzględniając okres strajku?
Dotacja z powiatu dla niepublicznego domu wczasów dziecięcych
Czy finansowanie przez powiat niepublicznych placówek jest obligatoryjne?

PRAWO PRACY

Czy zastępca wójta, sekretarz gminy lub kierownik mogą odbierać nadgodziny?
Powierzenie zadań bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy w urzędzie
Czy służbę wojskową można wliczyć do stażu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej?
Umowa na zastępstwo w czasie urlopu rodzicielskiego pracownika

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Od stycznia 2021 r. nowa ustawa Prawo zamówień publicznych
Obowiązek złożenia oferty w języku polskim – dla jakich dokumentów?
Faktury elektroniczne – jakie zapisy zawrzeć w umowie?
Czy e-mail może zastąpić przesłanie odwołania za pomocą ePUAP?
Ryczałtowe wynagrodzenie może ulegać zmianie

BIULETYN SAMORZĄDOWCA - 5/2019

AKTUALNOŚCI / ALERTY PRAWNE

Rady gmin muszą znowelizować uchwały w sprawie stawek opłat
za odbiór odpadów komunalnych z nieruchomości niezamieszkałych

Organ prowadzący szkołę musi zapewnić wszystkim
uczniom możliwość korzystania z leczenia stomatologicznego

Nowe obowiązki gmin, miast i powiatów w celu
zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

ANALIZY SAMORZĄDOWE

Od kiedy wejdzie w życie obowiązek selektywnej zbiórki odpadów komunalnych?
Dziennikarz nie ma odrębnych przywilejów w dostępie do informacji publicznej
Prawie trzymilionowa kara za wyciek danych dla spółki prowadzącej sklepy internetowe
Prawidłowe przygotowanie uchwały w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia budżetu obywatelskiego

HISTORIA SAMORZĄDU

Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej

ZE ZWIĄZKU GMIN WIEJSKICH W II RZECZYPOSPOLITEJ

Stanowisko XIX Kongresu Gmin Wiejskich w sprawie sytuacji finansowej samorządów

ZE ZWIĄZKU MIAST POLSKICH

Z Zarządu ZMP w Warszawie

PROMOCJA MIAST

Miasta mają dobry PR

ZE ZWIĄZKU POWIATÓW POLSKICH

Wnioski z analizy sytuacji szpitali powiatowych w połowie 2019 roku

SĄDY O SAMORZĄDACH

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może skarżyć uchwałę rady w sprawie referendum odwoławczego
Spór sądowy wójta i rady gminy dotyczący rozwiązania umowy z radnym – pracownikiem
Rada miasta nie może postanowić, że gminne spółki będą podlegać kontroli komisji rewizyjnej

SAMORZĄDOWY SAVOIR-VIVRE

Wizytówki i netykieta

PROFILAKTYKA ZDROWOTNA W SAMORZĄDACH

Wywiad z Szymonem Chrostowskim – Prezesem Fundacji „Wygrajmy Zdrowie”
Koalicja na Rzecz Przeciwdziałania Osteoporozie w Powiecie Wałeckim

DOTACJE DLA SAMORZĄDÓW

Program STOP SMOG

WYDARZENIA SAMORZĄDOWE

„Niepodległa do hymnu”

 

ORZECZNICTWO I ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE DLA SAMORZĄDÓW - 5/2019

ORZECZNICTWO SN I SĄDÓW POWSZECHNYCH

Negatywne materiały w mediach a ochrona dóbr osobistych gminy
Częściowa odpowiedzialność gminy za uszkodzenie auta na drodze
Zwrot kosztów za prywatną ekspertyzę, niezbędną do dochodzenia odszkodowania
Prawo do renty rodzinnej do czasu zakończenia studiów

ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

Rada gminy nie może naruszać przepisów k.c., uchwalając regulamin korzystania z cmentarza
Fundusz sołecki nie może być przeznaczony na wycieczki dla mieszkańców

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODY

Rada gminy nie ma uprawnienia do ustalania rozkładów jazdy
Nieprawidłowe określenie zasad i trybu wyboru rady sołeckiej
Rada miejska nie może w regulaminie uzależnić uzyskania stypendium od oceny z zachowania
Przenoszenie prawa własności urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych na gminę

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE
REGIONALNYCH IZB OBRACHUNKOWYCH

Rada miasta nie może określać w uchwale, dotyczącej opłat za odpady,
kogo należy uważać za mieszkańca nieruchomości

Określenie terminu „wejścia w życie” jest ważnym elementem aktu prawnego
Opłata targowa musi być określona dla wszystkich form i sposobów sprzedaży
Brak rozstrzygnięcia w kwestii absolutorium dla wójta

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa