Jakie odpady komunalne gmina odbiera od mieszkańców po nowelizacji?
AKTUALNOŚCI / PROJEKTY - SAS 6 / 2019
Z dniem 6 września 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1579, dalej: „nowelizacja”), która po raz kolejny od dnia przeprowadzenia tzw. rewolucji śmieciowej (tj. od dnia 1 lipca 2013 r.) wymusza na wszystkich gminach w Polsce podjęcie działań niezbędnych do dostosowania zasad funkcjonowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi do nowej rzeczywistości prawnej. W świetle przywołanej nowelizacji pojawia się niezwykle istotne pytanie, jakie odpady komunalne – od dnia jej wejścia – gmina jest zobligowana odbierać od mieszkańców w świetle przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2019 r. poz. 2010, dalej: „u.c.p.g.”).
W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że odpowiedź na tak zadane pytanie będzie dotyczyć de facto właścicieli tych nieruchomości zlokalizowanych na terenie gminy, którzy są objęci gminnym systemem, tj. obligatoryjnie właścicieli wszystkich nieruchomości zamieszkałych oraz – w zależności od decyzji gminy (wyrażonej w drodze uchwały, o której mowa w przepisie art. 6 c ust. 2 u.c.p.g. – właścicieli (wszystkich lub wybranych) nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Co więcej, przywołana na wstępie nowelizacja – czy też ściślej mówiąc, jej wejście w życie – nie spowodowało z mocy prawa, że z dniem 6 września 2019 r. zaktualizował się katalog frakcji odpadów komunalnych, które gmina zobligowana jest odbierać. Wymagana w tym zakresie jest bowiem zmiana dwóch uchwał określających kształt gminnego systemu, tj. regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (tj. uchwały, o której mowa w art. 4 u.c.p.g.) oraz uchwały w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych w zamian za uiszczona przez właścicieli nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi (tj. uchwały, o której mowa w art. 6 r ust. 3 u.c.p.g.). Czas, jaki dostały gminy od ustawodawcy na zmianę tych uchwał, wynosi 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, a więc upływa z dniem 6 września 2020 r.
Odpady komunalne, jakie gmina zobligowana jest odbierać od właścicieli nieruchomości objętych gminnym systemem, podzielić należy na odpady komunalne odbierane „u źródła” (tj. bezpośrednio z terenu nieruchomości, na której powstały) oraz na odpady komunalne, których właściciele nieruchomości mogą się pozbyć również w funkcjonujących na terenie danej gminy punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych (tzw. PSZOK-ach).
ODPADY ODBIERANE U ŹRÓDŁA
W pierwszej grupie odpadów komunalnych (tj. tych odbieranych bezpośrednio od właścicieli nieruchomości) musza znaleźć się następujące frakcje odpadów komunalnych: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady. Co przy tym istotne, przywołane frakcje odpadów komunalnych nie stanowią katalogu zamkniętego, a jedynie minimalny zakres usług, jaki zobligowana jest prowadzić gmina w stosunku do właścicieli nieruchomości objętych gminnym systemem. Tym samym, nic nie stoi na przeszkodzie, aby również inne frakcje odpadów komunalnych odbierane były bezpośrednio z terenów nieruchomości.
W tym miejscu warto jednak poczynić spostrzeżenia w odniesieniu do frakcji bioodpadów stanowiących odpady komunalne. Przepisem art. 6 k ust. 4 a u.c.p.g. ustawodawca nakazał bowiem, aby rada gminy, w drodze uchwały, zwolniła (działanie to ma charakter obligatoryjny) w części z opłaty śmieciowej właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym. Konsekwencją skorzystania przez właścicieli tych nieruchomości z przywołanego zwolnienia jest to, że gmina nie odbiera już z terenu tych nieruchomości bioodpadów stanowiących odpady komunalne. W sytuacji natomiast, gdyby właściciel takiej nieruchomości przekazał tę frakcję odpadów komunalnych przedsiębiorcy odbierającemu odpady komunalne – albo jako odrębną frakcję, albo wraz z odpadami zmieszanymi – to jest to podstawa do stwierdzenia przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) utraty prawa do zwolnienia, w trybie przepisu art. 6 k ust. 4 b u.c.p.g.
ODPADY W PSZOK-ACH
Drugą grupę odpadów komunalnych stanowią te odpady komunalne, których przyjmowanie gmina zobligowana jest zapewnić w PSZOK-ach. Frakcjami tych odpadów komunalnych – oprócz wyżej przywołanych (bowiem PSZOK-i zobligowane są przyjmować również te frakcje odpadów komunalnych, które są obierane bezpośrednio z terenów nieruchomości – z zastrzeżeniem bioodpadów, których PSZOK nie musi przyjmować, jeśli gmina zapewni ich odbieranie w całości z miejsc ich wytwarzania, o czym stanowi przepis art. 3 ust. 2 c u.c.p.g.) – są stanowiące odpady komunalne: odpady niebezpieczne, przeterminowane leki i chemikalia, odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych powstałe w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igły i strzykawki, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady budowlane i rozbiórkowe oraz odpady tekstyliów i odzieży. Również w tym przypadku jest to katalog przykładowy, określający jedynie minimalny zakres funkcjonowania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
ODBIÓR DODATKOWYCH FRAKCJI ODPADÓW
Mając powyższe na uwadze wskazać należy, że z dniem 6 września 2019 r. ustawodawca wprowadził obowiązek zapewnienia przez gminy odbioru takich dodatkowych (w porównaniu z uprzednio obowiązującym stanem prawnym) frakcji odpadów komunalnych, jak: odpady niebezpieczne, przeterminowane leki i chemikalia, odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych powstałe w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igły i strzykawki oraz odpady tekstyliów i odzieży.
Dodatkową zmianą, jaka zaszła z dniem 6 września 2019 r. jest zmiana nazwy frakcji odpadów zielonych oraz frakcji odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na jedną frakcję bioodpadów stanowiących odpady komunalne (z możliwością postanowienia przez gminę w drodze regulaminu o zbieraniu odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy odrębnie od innych bioodpadów stanowiących odpady komunalne).
Istotne zastrzeżenie należy poczynić jednak w odniesieniu do frakcji odpadów komunalnych w postaci odpadów tekstyliów i odzieży. Jak stanowi bowiem w tym zakresie przepis art. 14 nowelizacji, obowiązek przyjmowania odpadów tekstyliów i odzieży przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych stosuje się od dnia 1 stycznia 2025 r. W konsekwencji, do tego dnia gminy mogą samodzielnie zadecydować, czy chcą, aby również ta frakcja odpadów komunalnych była przyjmowana przez funkcjonujące na ich terenie PSZOK-i.
Z punktu widzenia analizowanej problematyki niezwykle istotne znaczenie odgrywa również przepis art. 6 r ust. 3 a u.c.p.g. określający dopuszczalność ograniczenia ilościowego przyjmowanych przez PSZOK-i wybranych frakcji odpadów komunalnych. Zgodnie z treścią tego przepisu, w uchwale w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych w zamian za uiszczoną przez właścicieli nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi (tj. w uchwale, o której mowa w art. 6 r ust. 3 u.c.p.g.), dopuszcza się ograniczenie ilości zużytych opon (np. do 8 sztuk na rok na nieruchomość), odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych, stanowiących odpady komunalne (np. do 1 m3 tych odpadów na rok na nieruchomość), odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Do dnia 6 września 2019 r. dopuszczalne było jeszcze ograniczenie ilościowe w odniesieniu do odpadów zielonych (obecnie określanych mianem bioodpadów), jednakże ustawodawca w drodze nowelizacji zrezygnował z takiej możliwości.
Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych
Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy
sp.k. w Poznaniu
