Nowe obowiązki gmin, miast i powiatów w celu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

ANALIZY / KOMENTARZE - SAS5/2019

Nowa ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami ma na celu usuwanie barier i zapewnienie każdemu obywatelowi, w szczególności osobom mającym problem w mobilności czy też w postrzeganiu, równego dostępu do dóbr i usług. Istniejące rozwiązania prawne i organizacyjne w niedostatecznym stopniu regulowały przedmiotową materię.

Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. Nr 1696) zwana dalej ustawą, weszła w życie 21 września 2019 r. Część przepisu ma dłuższe vacatio legis, niektóre rozwiązania w niej przewidziane wejdą życie 6 września 2020 r., a część dopiero w 2021 r. Ustawa reguluje środki służące zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Istniejące analizy m.in. raport NIK-u na temat: „Dostępność przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych” wskazują, że przepisy prawa nie zapewniały w dostateczny sposób dostępu do przestrzenni publicznej. W 40 procentach dokumentacja przetargowa nie przewidywała rozwiązań dla osób niepełnosprawnych, natomiast istniejące rozwiązania dotyczyły jedynie osób z niepełnosprawnością ruchową, pomijając inne niepełnosprawności, czy też potrzeby osób starszych. Przedmiotowa regulacja ma celu systemowe uregulowania zapewnienia różnych aspektów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami.

OSOBY ZE SZCZEGÓLNYMI POTRZEBAMI – DEFINICJA

Ustawa, na jej potrzeby, definiuje osoby ze szczególnymi potrzebami. Zgodnie z art. 2 pkt 3 ustawy osobą ze szczególnymi potrzebami jest osoba, która ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajduje, musi podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia bariery, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Definicja ta obejmuje zarówno osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 511, z późn. zm.), ale także osoby, których niepełnosprawność nie została potwierdzona orzeczeniem medycznym czy też administracyjnym, ale których cechy utrudniają lub uniemożliwiają im udział w różnych sferach życia społecznego. Osobami korzystającymi z ustawy będą zarówno osoby starsze, osoby niepełnosprawne lub inne osoby mające trwałe lub czasowo naruszoną sprawność w zakresie mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków inwalidzkich, słabi, chorujący, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi).

PODMIOTY ZOBOWIĄZANE DO ZAPEWNIENIA DOSTĘPNOŚCI

Art. 3 ustawy wskazuje podmioty zobowiązanie do zapewnienia dostępności osób ze szczególnymi potrzebami. Zgodnie z pkt. 1 zobowiązanymi do realizacji jej postanowień są jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 869, 1622 i 1649). Tym samym zobowiązanymi do jej realizacji są jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz państwowe i samorządowe instytucje kultury. Jednostki są ustawowo zobligowane do usuwania barier i zapewnienie osobom ze szczególnymi potrzebami minimalnej dostępności architektonicznej, cyfrowej oraz informacyjno-komunikacyjnej. Minimalna dostępność określona jest w art. 6 ustawy.

DOSTĘPNOŚĆ ARCHITEKTONICZNA

W zakresie dostępności architektonicznej jednostki sektora finansów publicznych powinny zapewnić wolne od barier (przez to należy rozumieć przeszkodę lub ograniczenie architektoniczne) poziome i pionowe przestrzenie komunikacyjne budynków. Co oznacza, że korytarze, klatki schodowe i windy powinny być pozbawione barier, co ma umożliwić poruszanie się po nich osobom na wózku, osobom korzystającym z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osobom starszym, czy osobom z wózkami dziecięcymi. Jednostki powinny zadbać o instalację urządzeń lub zastosowanie środków technicznych i rozwiązań architektonicznych w budynku, które umożliwiają dostęp do wszystkich pomieszczeń (z wyłączeniem pomieszczeń technicznych); zapewnienie wstępu do budynku osobie korzystającej z pasa asystującego, o którym mowa w art. 2 pkt 11 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1172 i 1495). Ponadto należy zapewnić informację na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy oraz możliwość ewakuacyjne osobom ze szczególnymi potrzebami.

DOSTĘPNOŚĆ CYFROWA

W zakresie dostępności cyfrowej ustawodawca odwołuje się do zasad określonych w ustawie z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 848). Podmioty powinny publikować informację na stronie internetowej podmiotu o zakresie prowadzonej przez siebie działalności w postaci dostępnego pliku elektronicznego, nagrania treści w polskim języku migowym, informacji w tekście łatwym do czytania. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 73 ustawy, który w kwestii dostępności cyfrowej wskazuje dwa terminy wejścia w życie jej postanowień. Strony internetowe podmiotów publicznych nieopublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. powinny od dnia 23 września 2019 r., spełnić wymogi określone w art. 6 ustawy, natomiast, strony internetowe opublikowanych przed dniem 23 września 2018 r. dopiero z dniem 23 września 2020 r. Ustawodawca dla stron działających zachował roczne vacatio legis umożliwiające dostosowanie sposobu prezentowania zwartych tam treści do nowych przepisów prawnych.

DOSTĘPNOŚĆ INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNA

Dostępność w zakresie informacyjno-komunikacyjnym polega na zapewnieniu obsługi, osobom doświadczającym trwałych lub okresowych trudności w komunikowaniu się, z wykorzystaniem środków wspierających komunikację takich jak korzystanie z poczty elektronicznej, przesyłanie wiadomości tekstowych, w tym z wykorzystaniem wiadomości SMS, MMS lub komunikatorów internetowych, komunikację audiowizualną, w tym z wykorzystaniem komunikatorów internetowych. Instalację urządzeń lub innych środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących oraz zapewnienie na stronie internetowej danego podmiotu informacji o zakresie jego działalności – w postaci elektronicznego pliku zawierającego tekst odczytywalny maszynowo, nagrania treści w polskim języku migowym oraz informacji w tekście łatwym do czytania.

DOSTĘPNOŚĆ ALTERNATYWNA

Ustawodawca w art. 7 przewidział, że nie wszystkie podmioty będą mogły spełnić wymagania przewidziane ustawą. Zgodnie z art. 7 ustawy w indywidualnych przypadkach, jeżeli podmiot publiczny nie jest w stanie, w szczególności ze względów technicznych (brak możliwości instalacji windy lub zamontowania podjazdu) lub prawnych (wykluczające dane rozwiązanie przepisy przeciwpożarowe, konserwatorskie), zapewnić osobie uprawnionej alternatywną dostępność architektoniczną oraz informacyjno-komunikacyjną. Dostęp alternatywny obejmuje przede wszystkim zapewnienie wsparcia innej osoby (np. kontakt telefoniczny, zorganizowanie spotkania w innym dostępnym miejscu, pomoc innej osoby, np. pracownika lub wolontariusza) lub takie rozwiązania techniczne, które nie gwarantując samodzielnego dostępu do danego budynku, ale za pomocą rozwiązań technicznych zastępują dostęp (np. okulary VR, film czy nagranie, na których można zobaczyć wnętrza niedostępnych pomieszczeń).

KOORDYNATOR DO SPRAW DOSTĘPNOŚCI

Dodatkowo organ administracji samorządowej ma obowiązek wyznaczyć, co najmniej jedną osobę pełniącą funkcję koordynatora do spraw dostępności. Zgodnie z art. 59 ustawy wyznaczenie koordynatora musi nastąpić do dnia 30 września 2020 r. Do zakresu zadań koordynatora należeć będzie wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami w dostępie do usług danego podmiotu, przygotowanie i koordynacja wdrożenia planu działania na rzecz poprawy dostępności oraz monitorowanie działalności podmiotu pod kątem zapewnienia dostępności. Plan działania, o którym mowa powyżej, obejmuje w szczególności analizę stanu zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz planowane działania w zakresie poprawy realizacji zadań w zakresie dostępności przez ten podmiot.

Paweł Duszyński
radca prawny

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa