Prawidłowe przygotowanie uchwały w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia budżetu obywatelskiego

BIULETYN SAMORZĄDOWCA / ANALIZY SAMORZĄDOWE - SAS5/2019

Budżet obywatelski obecny jest w praktyce wielu jednostek samorządu terytorialnego od kilku lat. Do tej pory stosowano do tej instytucji przepisy o konsultacjach społecznych i z tego powodu względnie swobodnie regulowano ją w prawie miejscowym. Ten stan rzeczy zmieniła nowelizacja ustaw samorządowych z 2018 r., która wprowadziła ustawowe ramy budżetu obywatelskiego. Jest to o tyle istotne, że niektóre rozwiązania obecne w ustawach samorządowych różnią się od przyjmowanych dotychczas w praktyce. Nie oznacza to jednak, że organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego nie mają swobody w określaniu zasad i trybu przeprowadzenia budżetu obywatelskiego. Przeciwnie, muszą one podjąć regulującą te kwestie uchwałę, której prawidłowe przygotowanie może budzić pewne wątpliwości praktyczne.

Art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) przewiduje, że organ stanowiący określa w drodze uchwały wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego. Brzmienie tego przepisu może sugerować, że w uchwale tej powinny znaleźć się wyłącznie normy dotyczące struktury i treści projektów zgłaszanych przez mieszkańców w procedurze budżetu obywatelskiego. Tak jednak nie jest. Art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) wymienia bowiem elementy, które powinny znaleźć się w każdym takim akcie. Ich treść pozwala przyjąć, że uchwała ta może regulować całość postępowania, zmierzającego do wyłonienia projektów w ramach budżetu obywatelskiego. Oznacza to w szczególności, że uchwała podejmowana na podstawie art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) stanowi odpowiednik uchwały określającej zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami, o której mowa w art. 5 a ust. 2 u.s.g. (art. 3 d ust. 2 u.s.p., art. 10 a ust. 2 u.s.w.). Uchwała ta może mieć albo charakter jednorazowy i odnosić się do jednego, konkretnego procesu wyłaniania projektów w budżecie obywatelskim, albo wielokrotny i regulować te kwestie w stosunku do wszystkich przyszłych budżetów obywatelskich. W każdym przypadku uchwała ta jest aktem prawa miejscowego.
Elementy, które zostały wymienione w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), muszą znaleźć się w każdej uchwale, wydanej na podstawie tego przepisu i obejmować wyczerpującą regulację wskazanych tam spraw. W orzecznictwie nadzorczym utrwaliło się już bowiem stanowisko, że brak którejkolwiek z tych regulacji ma charakter istotnego naruszenia prawa i stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności takiej uchwały przez organ nadzoru. W uchwale tej mogą znajdować się także inne postanowienia. Katalog regulowanych w niej spraw ma bowiem charakter otwarty. Wskazać jednak należy, że wszystkie unormowania zamieszczone w tym akcie nie mogą wykraczać poza ciąg czynności podejmowanych przez mieszkańców gminy, jej organy i jednostki organizacyjne, który zmierza do wyboru projektów do finansowania w ramach budżetu obywatelskiego. Kompetencja do wydania wspomnianej uchwały przysługuje przy tym wyłącznie organowi stanowiącemu, a w konsekwencji – nie ma możliwości, by przenieść upoważnienie do regulowania spraw, wskazanych w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.) w całości lub nawet w niewielkiej części na inny podmiot, w tym w szczególności – organ wykonawczy. Naruszenie tej reguły tworzy podstawę do stwierdzenia nieważności uchwały przez organ nadzoru.

W uchwale, o której mowa w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), należy obligatoryjnie określić:

  • Wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty. W uchwale należy wymienić wszystkie treści, które musi zawierać projekt zgłaszany do budżetu obywatelskiego, żeby został mu nadany dalszy bieg. Minimalna treść tych wymogów wynika z art. 5 a ust. 7 pkt 1-4 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 pkt 1-4 u.s.p., art. 10 a ust. 6 pkt 1-4 u.s.w.). Są to: opis projektu umożliwiający ocenę jego zgodności z prawem i wykonalności technicznej, kwota środków finansowych, która ma zostać przeznaczona na dany projekt oraz lista mieszkańców, którzy popierają projekt i ich podpisy.
  • Wskazaną w liczbach bezwzględnych lub procentowo, z odwołaniem się do liczby mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego, wymaganą liczbę podpisów mieszkańców, którzy popierają projekt.
  • Zasady oceny zgłoszonych projektów. W uchwale należy wskazać terminy dokonywania ich oceny i formę jej przeprowadzenia. Nie należy natomiast wskazywać jej kryteriów. Wyczerpująco wymienia ją bowiem art. 5 a ust. 7 pkt 3 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 pkt 3 u.s.p., art. 10 a ust. 6 pkt 3 u.s.w.). Są to: spełnianie wymogów formalnych, zgodność z prawem powszechnie obowiązującym oraz wykonalność techniczna.
  • Tryb odwołania od decyzji o niedopuszczeniu projektu do głosowania. W uchwale niezbędne jest wskazanie: podmiotu uprawnionego do wniesienia środka odwoławczego; terminu na jego wniesienie; wymogów formalnych, którym powinien on odpowiadać; terminu na jego rozpatrzenie oraz formy, w jakiej należy tego dokonać.
  • Zasady przeprowadzania głosowania, ustalania jego wyników i podawania ich do publicznej wiadomości. W uchwale należy określić ciąg czynności zmierzający do wyłonienia w głosowaniu projektów przeznaczonych do finansowania w ramach budżetu obywatelskiego. Mowa tu więc w szczególności o: zarządzeniu głosowania, jego terminie, czasie trwania, formie oddawania głosu, przesłankach uznania głosu za ważny, podmiocie odpowiedzialnym za zorganizowanie i przeprowadzenie głosowania, sposobie obliczenia oddanych głosów, formie ustalenia wyników głosowania oraz nośnikach, na których podawane są one do publicznej wiadomości.

Podjęcie uchwały, o której mowa w art. 5 a ust. 7 u.s.g. (art. 3 d ust. 6 u.s.p., art. 10 a ust. 6 u.s.w.), stanowi niezbędny warunek przeprowadzenia budżetu obywatelskiego w danej jednostce samorządu terytorialnego. W szczególności więc nie jest to dopuszczalne na podstawie uchwały, określającej zasady i tryb konsultacji z mieszkańcami (art. 5 a ust. 2 u.s.g., art. 3 d ust. 2 u.s.p., art. 10 a ust. 3 u.s.w.).

dr Sebastian Gajewski
Katedra Prawa Administracyjnego
Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa