Ochrona sygnalistów w JST

Dyrektywa PE i Rady (UE) 2019/1937 o ochronie sygnalistów orazprojekt polskiej ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa wprowadzają katalog podmiotów zobowiązanych do ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości i umieszcza wśród nich także podmioty administracji samorządowej – np. gminy, powiaty, województwa i ich jednostki zależne.
Będzie to wiązało się z szeregiem obowiązków, takich jak: opracowanie odpowiednich dokumentów wewnętrznych, stworzenie kanałów sygnalizowania, wyznaczenie osób odpowiedzialnych za nadzór nad systemem, czy też szkolenia dla pracowników w zakresie wprowadzonych rozwiązań. Zapraszamy na bezpłatny webinar, podczas którego omówione zostaną obowiązki JST wynikających z wymienionych aktów prawnych.

Projekt ustawy zakłada, że sygnalistą może zostać prawie każda osoba mająca wiedzę o naruszeniu prawa w swoim środowisku zawodowym.
Zgłoszenia może dokonać m.in.: pracownik (w tym niegdysiejszy lub osoba w procesie rekrutacji), osoba współpracująca z organizacją na kontrakcie B2B, wolontariusz i stażysta czy osoba w randze członka organu osoby prawnej.
Bycie sygnalistą oznacza możliwość objęcia reżimem ochronnym przed działaniami odwetowymi.

Ochrona ma przysługiwać przede wszystkim przed: zwolnieniem, zmianą warunków zatrudnienia na mniej korzystne i wszelką formą mobbingu i dyskryminacji, które byłyby formą represji w związku ze zgłoszeniem.

Chociaż celem regulacji jest przede wszystkim o ochrona osób zgłaszających, wprowadza ona również szereg obowiązków dla podmiotów w sektorze publicznym, aby mogła się ona realizować w praktyce. Podmioty administracji publicznej, w tym samorządowej po upływie 14-dniowego vacatio legis będą zobowiązane posiadać rozwiązania wewnętrzne (system whistleblowing) umożliwiające bezpieczne, poufne lub anonimowe zgłaszanie nieprawidłowości. Należy nie tylko stworzyć bezpieczne kanały sygnalizowania, ale też efektywnie zapoznać pracowników z zasadami ich funkcjonowania. Otrzymane zgłoszenia właściwy, niezależny i kompetentny podmiot w organizacji powinien procedować na zasadach określonych w ustawie, udzielać sygnaliście informacji zwrotnych w ustalonych terminach Mając na uwadze krótkie vacatio legis, od chwili przyjęcia ustawy czasu na podjęcie działań będzie bardzo niewiele. Warto zainteresować się tym tematem już teraz, szczególnie ze względu na sankcje karne czy konieczność konsultacji z przedstawicielami pracowników.

Udostępnianie danych pracownika JST, stanowiących informację publiczną, nie oznacza wyłączenia ochrony jego prywatności

ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2021 r., sygn. akt III OSK 3275/21

Stanowisko, że umowy o pracę osoby pełniącej funkcję publiczną stanowią informację publiczną – nie oznacza, że zostaje wyłączona jej ochrona prywatności. Rozważając możliwość udostępnienia informacji o wynagrodzeniu osoby pełniącej funkcje publiczne, organ powinien każdorazowo analizować, czy jest ona niezbędna z punktu widzenia celów prawa do informacji publicznej, a także czy nie narusza godności i intymności osoby, której taka informacja dotyczy. O ile ujawnienie wynagrodzenia „zasadniczego” funkcjonariusza nie będzie ograniczone prawem do prywatności, to już różnego rodzaju dodatki, np. o charakterze pomocy socjalnej, mogą być taką ochroną objęte (np. świadczenia związane w chorobą członka rodziny).

Tak wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. W badanej sprawie wnioskodawca chciał, aby prezydent miasta udostępnił mu kopie umów o pracę i aneksów do nich wraz z zakresem obowiązków kierownika referatu podatków i windykacji urzędu miejskiego. Ponadto zwrócił się o informację, ile zarabia ta osoba na tym stanowisku. Chodziło o wysokość zarobków brutto wraz z dodatkami oraz nagrodami i premiami. Organ przesłał wnioskodawcy zakres obowiązków, a co do zarobków odesłał go do oświadczenia majątkowego kierownika referatu, które widniało w biuletynie informacji publicznej. W pozostałym zakresie żądania prezydent wydał decyzję odmowną. Wnioskodawca wniósł skargę na bezczynność organu.
Rozpoznający ją WSA w Gliwicach (wyrok z 27 kwietnia 2020 r., sygn. akt III SAB/Gl 76/20) wskazał, że wnioskodawca zwrócił się o udzielenie informacji publicznej dotyczącej konkretnego urzędnika. Osoba ta zajmowała stanowisko o charakterze kompetencyjno-decyzyjnym i należała do kategorii osób pełniących funkcje publiczne. Tym samym informacje dotyczące podejmowanych przez nią działań służbowych były co do zasady informacją publiczną. W ocenie WSA w Gliwicach informacją publiczną nie jest treść umowy o pracę zawartej z pracownikami samorządowymi. Dotyczy ona bowiem indywidualnego stosunku pracy. Ponadto art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej (dalej: u.d.i.p.) przewiduje, że prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do wglądu jedynie do dokumentów urzędowych, a nie prywatnych. Tym samym stanowisko organu zostało uznane za zasadne.
Wnioskodawca nie zgodził się z takim rozstrzygnięciem i wniósł skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna jest zasadna.
– Słusznie zwrócono w niej uwagę, że sprzeczne z treścią art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. f w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.i.p. jest stanowisko Sądu I instancji, wedle którego treść umów o pracę i aneksów do tych umów osoby pełniącej funkcję kierowniczą w jednostce samorządu terytorialnego nie stanowi informacji publicznej. NSA podkreślił, że zgodnie z ustawową konstrukcją „informacji publicznej” oraz wyrażoną w art. 61 Konstytucji RP gwarancją do jej uzyskania, informacją publiczną jest każda wiadomość wytworzona lub odnoszona do władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub Skarbu Państwa. Tymczasem zakres wniosku łączył się z materią finansów publicznych, a gospodarowanie nimi objęte jest przez ustawodawcę szczególnie szeroką jawnością, na co wskazuje art. 33 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Tym samym obywatel ma pełne prawo wiedzieć, jak i na co jednostki samorządu terytorialnego wydatkują środki publiczne. Sposób dysponowania tym majątkiem jest informacją publiczną, co wynika wprost z art. 6 ust. 2 lit. f w zw. z art. 1 ust. 1 u.d.i.p.
NSA podkreślił, że z treści umów o pracę lub innego rodzaju umów zawieranych z osobami zatrudnionymi w urzędzie, mogą wynikać nie tylko kwestie dotyczące dysponowania majątkiem publicznym, ale również zasady funkcjonowania danej jednostki, informacje o osobach sprawujących określone funkcje i ich kompetencje. Nie oznacza to jednak, że ochrona prywatności zostaje wyłączona. Organ powinien bowiem każdorazowo analizować, czy udostępnienie dokumentów jest niezbędne z punktu widzenia celów prawa do informacji publicznej, a także czy nie narusza to godności i intymności. Ponadto udzielenie informacji o wysokości środków publicznych wydatkowanych na wynagrodzenie określonego pracownika nie zawsze będzie oznaczało ujawnienie rzeczywiście wypłaconego świadczenia, na które może składać się wiele elementów.

Debata o finansach gmin i miast

Z GMIN I POWIATOW - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego, który odbył się dniach 20-22 września 2021 r. w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach dyskutowano na temat sytuacji w samorządach i skutkach zmian wynikających z Polskiego Ładu. W ramach Kongresu Gospodarczego 20 września odbyła się sesja pt. „Finanse samorządów”.

Debata odbywała się ze zdalnym udziałem Pawła Szefernakera, sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do udziału w sesji zaproszeni zostali także samorządowcy, skarbnicy, przedstawiciele agencji ratingowych.
Na zaproszenie grupy PTWP, w debacie w roli prelegenta w imieniu Unii Miasteczek Polskich udział wziął Grzegorz Cichy – Burmistrz Gminy i Miasta Proszowice i prezes Unii Miasteczek Polskich.
W rozmowie poruszano tematy m.in. o wpływie zmian w podatkach PIT i CIT i pandemii na samorządowe budżety, zachwianych planach wpływów a rosnących wydatkach i źródłach dodatkowego finansowania oraz możliwych efektach Polskiego Ładu dla małych miasteczek.
– Choć środki dla samorządów, które wynikają ze zmiany ustawy o dochodach samorządu, nazywają się subwencją, będą mogły być wydatkowane w ramach wsparcia dochodów bieżących. Nie można zgodzić się z niektórymi zarzutami opozycji, że rząd wiąże ręce samorządom. Te środki (8 mld zł w 2022 r.) zostały wyliczone na podstawie prognoz, które zgłosiły same samorządy. Wszystkie te straty wynikające z Polskiego Ładu zostaną zrekompensowane – zapewnił w czasie debaty Paweł Szefernaker, sekretarz stanu w MSWiA.
Jak zwrócił uwagę Prezes Unii Miasteczek Polskich Grzegorz Cichy, odpływ ludzi młodych oraz starzenie się społeczeństwa, brak atrakcyjnych miejsc pracy, wysoki odsetek biernych zawodowo, ograniczony dostęp do usług rozwojowych dla przedsiębiorstw czy utrudniony transport zbiorowy to główne trudności, z którymi borykają się mieszkańcy małych miast. To także ograniczone możliwości inwestycyjne samorządów lokalnych, wynikające z ich niskich dochodów własnych.
Zmartwieniem małych miast i miasteczek jest zrównoważenie wydatków bieżących, głównie wynagrodzeń w oświacie. Dużo jest problemów związanych z gminnymi inwestycjami. Teraz jest dosyć ciężko ze znalezieniem wykonawców poszczególnych inwestycji oraz wykwalifikowanych pracowników administracyjnych do sprawnego prowadzenia i rozliczenia projektów, wniosków i dotacji.
Według moderatora debaty jednorazowe zastrzyki w postaci subwencji mogą powodować efekt chwilowego „wow”, ale raczej w małych samorządach. Poza tym na dłuższą metę nie przynoszą dobrego efektu.
Grzegorz Cichy, prezes Unii Miasteczek Polskich przypomniał, że dla samorządowych budżetów jednorazowe wypłaty pieniędzy w ramach tzw. tarcz antykryzysowych miały duże znaczenie.
– Dzięki nim udało się zrealizować inwestycje, na które trudno było pozyskać pieniądze z Unii Europejskiej czy z Funduszy Norweskich. Bo mówimy o projektach w małych miejscowościach, które często przegrywały „na punkty” z innymi projektami. Jeżeli rzeczywiście będzie tak, że zaproponowaną subwencję będzie można włączyć do dochodów własnych, to uważam to za dobre rozwiązanie – powiedział Grzegorz Cichy. Dodał także, że samorządy – z finansowego punktu widzenia – mają poważny problem w innym miejscu. Chodzi o subwencję oświatową oraz pensje nauczycieli.
– Unia Miasteczek Polskich stoi na stanowisku, że nauczyciele powinni mieć wypłacane wynagrodzenie bezpośrednio z budżetu państwa, czyli z Ministerstwa Edukacji i Nauki. W praktyce jest tak, że rząd negocjuje ze związkami zawodowymi podwyżki, a potem to samorząd musi je sfinansować. W latach 2014-2020 w Proszowicach musieliśmy w ten sposób dopłacić, głównie do wynagrodzeń w edukacji aż 61 mln zł. Te pieniądze pozwoliłyby na skanalizowanie całej gminy – powiedział Grzegorz Cichy.

SPIS TREŚCI

Uchwała w sprawie wotum zaufania dla wójta, burmistrza, prezydenta miasta musi posiadać uzasadnienie

SĄDY O SAMORZĄDACH - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 3 marca 2021 r., sygn. akt IV SA/Po 1222/20

Zwieńczeniem procedury rozpatrywania raportu o stanie gminy jest podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wójtowi wotum zaufania. Co przy tym istotne, projekt uchwały w tym zakresie powinien zawierać stosowne uzasadnienie, z którego będą wynikać motywy rady gminy dla udzielenia lub też nieudzielenia wójtowi wotum zaufania. Brak uzasadnienia – zwłaszcza w sytuacji, gdy rada gminy nie udzieli wójtowi wotum zaufania – może skutkować w skrajnych przypadkach nawet stwierdzeniem przez organ nadzoru nieważności podjętej uchwały, jako sprzecznej z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Tak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w sprawie dotyczącej uchwały o nieudzieleniu absolutorium Wójtowi Gminy. Skargę na tę uchwałę rady gminy wniósł wójt. Zarzucił, że uchwała została podjęta z naruszeniem przepisów ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) oraz Konstytucji RP. W uzasadnieniu skargi podnosił, że nie zna motywów, jakimi kierowali się radni odmawiając mu wotum zaufania, bowiem przedłożenie raportu radnym nie spotkało się z żadną merytoryczną, a nawet formalną oceną, a uchwała w sprawie nieudzielenia absolutorium jest całkowicie pozbawiona jakiegokolwiek uzasadnienia. – Taka sytuacja uniemożliwia ustalenie rzeczywistych motywów podjęcia przez radę gminy takiej właśnie uchwały – podkreślał skarżący – wójt.
W odpowiedzi na powyższe nadesłano do WSA w Poznaniu pismo zatytułowane jako „oświadczenie” podpisane przez przewodniczącego rady gminy, w którym przewodniczący rady, działający osobiście oraz w imieniu radnych głosujących za nieudzieleniem wotum zaufania uznał zarzuty skargi za całkowicie bezpodstawne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu dokonując kontroli legalności zaskarżonej uchwały, stwierdził, że narusza ona prawo w stopniu skutkującym koniecznością stwierdzenia jej nieważności.
Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 4a u.s.g. do wyłącznej właściwości rady gminy należy rozpatrywanie raportu o stanie gminy oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wotum zaufania z tego tytułu.
Zanim raport o stanie gminy zostanie rozpatrzony podczas sesji rady gminy, musi on zostać przygotowany i przedstawiony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w terminie do 31 maja roku następującego po roku, którego dotyczy, o czym wprost stanowi przepis art. 28aa ust. 1 u.s.g.
W myśl art. 28aa u.s.g. wójt co roku do dnia 31 maja przedstawia radzie gminy raport o stanie gminy (ust. 1). Raport obejmuje podsumowanie działalności wójta w roku poprzednim, w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego (ust. 2). Rada gminy może określić w drodze uchwały szczegółowe wymogi dotyczące raportu (ust. 3). Rada gminy rozpatruje raport, o którym mowa w ust. 1, podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Raport rozpatrywany jest w pierwszej kolejności. Nad przedstawionym raportem o stanie gminy przeprowadza się debatę (ust. 4). W debacie nad raportem o stanie gminy radni zabierają głos bez ograniczeń czasowych (ust. 5). W debacie nad raportem o stanie gminy mieszkańcy gminy mogą zabierać głos (ust. 6).
Zgodnie natomiast z art. 28aa ust. 9 i 10 u.s.g. po zakończeniu debaty nad raportem o stanie gminy rada gminy przeprowadza głosowanie nad udzieleniem wójtowi wotum zaufania. Uchwałę o udzieleniu wójtowi wotum zaufania rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Niepodjęcie uchwały o udzieleniu wójtowi wotum zaufania jest równoznaczne z podjęciem uchwały o nieudzieleniu wójtowi wotum zaufania. W przypadku nieudzielenia wójtowi wotum zaufania w dwóch kolejnych latach rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta. Przepisy art. 28a ust. 3 i 5 stosuje się odpowiednio.
W ocenie Sądu z powołanych przepisów wynika przede wszystkim, że pomiędzy raportem o stanie gminy, a podjęciem uchwały o wotum zaufania występuje ścisły związek. Powołane przepisy wzajemnie się dopełniają i wynika z nich określona rola i udział różnych podmiotów, tj. rady gminy – organu stanowiącego, wójta - organu wykonawczego oraz mieszkańców gminy, w procesie rozpatrywania raportu o stanie gminy oraz stosowania instytucji wotum zaufania.
Uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wójtowi wotum zaufania podejmowana jest przez radę gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Co przy tym istotne, projekt uchwały w tym zakresie powinien zawierać stosowne uzasadnienie, z którego będą wynikać motywy rady gminy dla udzielenia lub też nieudzielenia wójtowi wotum zaufania. Brak uzasadnienia – zwłaszcza w sytuacji, gdy rada gminy nie udzieli wójtowi wotum zaufania – może skutkować w skrajnych przypadkach nawet stwierdzeniem przez organ nadzoru nieważności podjętej uchwały jako sprzecznej z art. 7 ustawy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowiąc, że „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.” Formułuje tzw. zasadę praworządności.
„Choć przepisy u.s.g., normujące zagadnienia związane z podejmowaniem uchwał w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wójtowi wotum zaufania, nie formułują wprost obowiązku uzasadniania przez radę gminy tego rodzaju uchwał, to nie sposób uznać aby rada gminy, realizując ww. kompetencję była niczym nieskrępowana i mogła wykorzystywać instytucję wotum zaufania dla wójta wyłącznie jako instrument stricte polityczny. W demokratycznym państwie prawnym nie może być bowiem akceptowana samowolna, arbitralna decyzja organów publicznych, niepodporządkowana celom tego porządku i wartościom, którym ma służyć władza publiczna. Reguła ta należy do samej istoty zasady praworządności (art. 7 Konstytucji RP).” – czytamy w uzasadnieniu orzeczenia poznańskiego sądu administracyjnego.

SPIS TREŚCI

Ustalanie wynagrodzenia wójta, burmistrza, prezydenta miasta należy do wyłącznej właściwości rady gminy/miasta i następuje w formie uchwały wydawanej na podstawie przepisów u.p.s. oraz rozporządzenia

SĄDY O SAMORZĄDACH - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 grudnia 2020 r., sygn. akt II OSK 372/20

Rada gminy nie posiada kompetencji do określenia wynagrodzenia pracowników samorządowych pochodzących z wyboru w sprzeczności z regulacjami ustawy o pracownikach samorządowych oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygając spór pomiędzy radą miasta a wojewodą, którego przedmiotem była podjęta przez radę miasta uchwała w sprawie ustalenia wynagrodzenia prezydenta miasta. W uchwale tej rada miasta ustaliła wynagrodzenie prezydenta na poziomie 6200 zł. Organ nadzoru uchwałę zakwestionował wskazując w rozstrzygnięciu nadzorczym, że rada miasta była zobowiązana do określenia wysokości wynagrodzenia z zastosowaniem wskazanego w przepisach rozporządzenia z 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Przepisy rozporządzenia uzależniają zaś wysokość wynagrodzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) od wielkości gminy (liczba ludności). W konsekwencji rada miasta powinna ustalić wynagrodzenie prezydenta miasta w przedziale 3 800 zł – 5 000 zł.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody rada miasta zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Ten wyrokiem z 2 września 2019 r. (sygn. akt III SA/Gl 658/19) skargę rady miasta oddalił. Sąd wskazał, że pomimo tego, że kwestia wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru nie stanowi przedmiotu samodzielnej regulacji ustawowej, to na mocy art. 37 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) kompetencja do określenia ww. zasad przyznana została Radzie Ministrów, która dokonuje tego w drodze rozporządzenia. Konsekwencją powyższego jest okoliczność, że rada gminy nie jest upoważniona do ustanawiania zasad wynagradzania pracowników samorządowych odmiennych bądź szczególnych w stosunku do regulacji rozporządzenia. Sąd przyjął więc ostatecznie, że wojewoda słusznie uznał podjętą przez skarżącą uchwałę za nieważną, jako pozostającą w sprzeczności z przepisami obowiązującego prawa.
Skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia wniosła gmina, zarzucając mu naruszenie art. 37 ust. 3 w związku z art. 37 ust. 1 pkt 4 u.p.s., poprzez: „błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie co skutkowało błędnym uznaniem, że przepisy rozporządzenia stanowią podstawę dla ustalenia wynagrodzenia miesięcznego za pracę Prezydenta Miasta [...] i nie pozostają w sprzeczności z przepisami ustawy wskazującymi, iż górny limit wynagrodzenia osoby wybranej do pełnienia funkcji prezydenta miasta nie może przekroczyć siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe”. Gmina wniosła jednocześnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, wojewoda wniósł o jej oddalenie.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalając skargę kasacyjną rady miasta wskazał, że rada gminy nie posiada zatem kompetencji do określenia wynagrodzenia pracowników samorządowych pochodzących z wyboru w sprzeczności z regulacjami u.p.s. oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym ustalanie wysokości wynagrodzenia wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta należy do wyłącznej właściwości rady gminy, a następuje w formie uchwały wydawanej na podstawie przepisów u.p.s. oraz rozporządzenia. Przepisy te są bowiem nie tylko źródłem prawa pracy, ale źródłem prawa powszechnie obowiązującego w RP. Natomiast za nieuzasadnione NSA uznał argumenty skarżącej o sprzeczności regulacji rozporządzenia z przepisami u.p.s. Zgodnie bowiem z art. 37 ust. 3 u.p.s.: „Maksymalne wynagrodzenie […] nie może przekroczyć w okresie miesiąca siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe”. Powyższe oznacza, że wynagrodzenie pracowników pochodzących z wyboru nie może przekraczać ww. kwoty. Ustalenie jej przez Radę Ministrów na poziomie niższym niż wskazany pozostaje w zgodzie z przepisami ustawy. Jak wskazał NSA: „określając w rozporządzeniu wysokość poszczególnych składników wynagrodzenia prezydentów miast Rada Ministrów musi uczynić to w taki sposób, by wysokość wynagrodzenia ustalana przez radę miasta nie mogła określić wynagrodzenia w kwocie wyższej niż kwota wyliczona w sposób określony w art. 37 ust. 3 u.p.s.”.

SPIS TREŚCI

Samorząd terytorialny a kontrolna funkcja mediów

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Samorząd terytorialny od ponad trzydziestu lat stanowi ważny element systemu społeczno-gospodarczego, tak w jego ujęciu lokalnym, regionalnym, jak i krajowym. Znaczenie tej sfery życia trudno przecenić. Upodmiotowienie samorządu terytorialnego spowodowało nie tylko wyjątkowy wzrost jego efektywności i skuteczności działania, ale też niesie ono ze sobą odpowiedzialność za podejmowane decyzje czy zaniechania.

Samorząd terytorialny nie tylko wykonuje zadania publiczne, ale też „obraca” środkami publicznymi o znacznej wartości. W efekcie działalność samorządu terytorialnego jest poddana szczególnej kontroli społecznej, w której to kategorii mieści się kontrolna funkcja mediów, mediów o różnym charakterze, ze szczególną rolą prasy lokalnej. Jednostki samorządu terytorialnego, a ściślej rzecz ujmując organy tych jednostek, spotykają się więc z nieustanną oceną, a często też krytyką. Warto w tym miejscy zauważyć, że relacje miedzy władzami samorządowymi (organy, urzędy), a prasą (mediami) możne analizować na gruncie tak ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. z 2018 r. poz. 1914), ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2020 r. poz. 2176), a także, o czym się często zapomina, Kodeksu postepowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735). Środki prawne stosowane w ww. aktach prawnych są zróżnicowane i o ile w pierwszych dwóch chodzi o gwarancję uzyskania przez prasę (media) informacji, co jest kluczowe z punktu widzenia kontroli społecznej, o tyle w przypadku rozwiązań zawartych w Kodeksie, chodzi przede wszystkim o skargi i wnioski. Z punktu widzenia działalności prasy (mediów) najważniejsze jest „zdobycie” informacji, wiedzy, opinii. Na gruncie omawianych ustaw będziemy więc mieli do czynienia z udostepnieniem informacji publicznej lub udostepnieniem informacji prasowej. W przypadku zaś Kodeksu postępowania administracyjnego z możliwości korzystania przez media z przysługujących im środków w postaci złożenia do organu skargi lub wniosku.

DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ

Zgodnie z art. 3a ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe w zakresie prawa dostępu prasy do informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Powołany przepis jest nieprecyzyjny ponieważ operuje zwrotem „w zakresie prawa dostępu prasy do informacji publicznej” w odniesieniu do podmiotu korzystającego z prawa do informacji publicznej. Natomiast w ustawie o dostępie do informacji publicznej wnioskodawcą może być „każdy”. W związku z powyższym, przyjąć należy, że wniosek dziennikarza, czy redakcji, dotyczący udostepnienia informacji publicznej od jednostki samorządu terytorialnego powinien zostać rozpoznany w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, a więc bez oceny wnioskodawcy. Oznacza to, że nie należy żądać od wnioskodawcy, czy będzie nim dziennikarz czy redakcja, dowodów potwierdzających wykonywanie przez taką osobę funkcji dziennikarskich czy redakcyjnych. Charakter wnioskodawcy, jeśli powołuje się na ustawę o dostępie do informacji publicznej nie ma znaczenia, skoro ustawodawca przyjął, że uprawnionym do uzyskania informacji jest „każdy”.

INFORMACJA PRASOWA

Inaczej jest w sytuacji, gdy wnioskodawca powoła się na przepisy Prawa prasowego. Wówczas odpowiedź ma charakter odpowiedzi prasowej i jest udzielana „prasie”, jako ściśle określonej instytucji. Zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa prasowego, przedsiębiorcy i podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatność. Pojęcie „prasa” może być interpretowane w różny sposób, a to może rodzić różne skutki prawne. Może mianowicie chodzi i o dziennikarza, ale też zespół prasowy, redakcję, czy redaktora naczelnego. W kontekście udzielenia odpowiedzi przez organ jednostki samorządu terytorialnego, kwestia ta nie jest – jak się okazuje – bez znaczenie. W wyroku z dnia 17 marca 2016 r. (I OSK 1088/15) NSA stwierdził, że: „Jeżeli zatem wnioskodawca domaga się udzielenia informacji prasie, a więc powołuje się na swój przymiot wynikający z art. 7 ust. 2 pkt 1 lub pkt 5 Prawa prasowego, to winien go wykazać, bo bez tego nie może uzyskać żadnej informacji prasowej, w odróżnieniu od udostępniania informacji w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, o którą mogą ubiegać się również osoby anonimowe, posługujące się przykładowo jedynie nazwą internetową”. Z powyższego wynika, że o ile złożony wniosek w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej nie może być badany co do charakteru wnioskodawcy, ponieważ ustawowe sformułowanie „każdy” nie pozwala podmiotom zobowiązanym do udzielenia informacji publicznej na jakiekolwiek różnicowanie wnioskodawców, to w sytuacji natomiast, gdy wnioskodawca występuje jako „prasa” lub dziennikarz, a więc w oparciu o art. 7 ust. 2 pkt 1 lub 2 ustawy Prawo prasowe, musi wykazać, że spełnia warunek, o którym mowa w art. 4 ust. 1 Prawa prasowego. Organ jest wówczas zobowiązany zbadać, czy wnioskodawcę można kwalifikować jako „prasę” w rozumieniu art. 3a ustawy – Prawo prasowe.

SKARGA W TRYBIE KODEKSU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Środkiem prawnym, który pozwala na prowadzenie działań nie tyle ocennych i krytycznych, co raczej interwencyjnych w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego jest skarga składana w trybie art. 248 Kodeksu postępowania administracyjnego. Mediom, bo o nich mowa, poświęcony jest Rozdział 4 Działu VIII zatytułowany: „Udział prasy i organizacji społecznych”. Zgodnie z art. 248 § 1 k.p.a. skargi i wnioski przekazane przez redakcje prasowe, radiowe i telewizyjne do organów właściwych w myśl art. 228-230 i 242 podlegają rozpatrzeniu i załatwieniu w trybie określonym w przepisach Rozdziałów 2 i 3 niniejszego działu. Ustawodawca zdecydował się na podmiotowe wyodrębnienie mediów, jako podmiotów wnoszących skargi i wnioski. Warto podkreślić, że skargę lub wniosek, o których mowa, podmioty wymienione w art. 248 § 1 k.p.a. mogą wnieść w imieniu własnym, ale też działając jako pośrednik, a więc w imieniu innych podmiotów. Występują wówczas pro publico bono. Rozpoznawanie skarg i wniosków wniesionych czy przekazanych przez redakcje odbywa się na zasadach ogólnych.

Artur Leśko
Główny specjalista
Urząd m.st. Warszawy

SPIS TREŚCI

Zmiany w systemie wyrównywania dochodów samorządów

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, stanowiąca element Polskiego Ładu, wprowadza znaczące zmiany w systemie wyrównywania dochodów samorządów. Nie ma wśród nich najpoważniejszej zmiany systemowej, nad którą – według licznych wypowiedzi – Ministerstwo Finansów pracowało od miesięcy.

Główna nowość to wyrównywanie dochodów w odniesieniu do ich średnich wysokości w danym roku budżetowym, a nie – jak obecnie – w roku o dwa lata wcześniejszym. Ponadto system wyrównawczy zostaje rozszerzony. Subwencja mająca rekompensować samorządom ubytek dochodów wynikający z nowej konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych także zostaje obciążona mechanizmem wyrównawczym.

WYRÓWNYWANIE DOCHODÓW „W CZASIE RZECZYWISTYM”

Podstawowa zmiana jest pochodną wprowadzanego równolegle nowego sposobu ustalania wysokości udziałów samorządów we wpływach z PIT i CIT. W kontekście wyrównywania dochodów same mechanizmy nie są istotne. Ważny jest fakt, że przed rozpoczęciem roku budżetowego znane będą konkretne kwoty, jakie zostaną przekazane każdej JST jako jej udziały we wpływach z PIT i CIT.
Nie ma więc potrzeby odwoływania się do danych sprzed dwóch lat. Tak dzieje się obecnie, ponieważ w momencie przygotowywania ustawy budżetowej i budżetów JST na następny rok są to dane najnowsze. Zmiana nie jest pełna, nie obejmuje pozostałych dochodów podatkowych gmin. Będą one brane pod uwagę tak jak obecnie – na podstawie ich wysokości sprzed dwóch lat.
W efekcie system wyrównawczy na poziomie wojewódzkim i powiatowym (obejmującym powiaty i powiatowe dochody miast na prawach powiatu) będzie w całości oparty na relacjach dochodowych z roku budżetowego. Na poziomie gminnym (gminy i gminne dochody miast na prawach powiatu) system będzie w tym zakresie mieszany – uwzględniając aktualne dane dotyczące PIT i CIT i dane historyczne dotyczące pozostałych dochodów podatkowych (podatki i opłaty lokalne oraz wpływy z niektórych innych podatków, np. od czynności cywilnoprawnych czy spadków i darowizn).
Ponieważ – w odniesieniu do PIT i CIT – od 2022 r. zrealizowane dochody mają się równać planowanym dochodom, ustalanie wskaźników zamożności poszczególnych JST na podstawie planów na dany rok budżetowy spowoduje bardziej trafne działanie systemu wyrównawczego.
Wyeliminowane zostaną sytuacje, w których wskutek zasadniczego spadku poziomu dochodów podatkowych dana jednostka otrzymuje zbyt niską subwencję wyrównawczą lub płaci zbyt wysokie janosikowe oraz – odwrotnie – wskutek zasadniczego wzrostu dochodów podatkowych otrzymuje zbyt wysoką subwencję lub dokonuje zbyt niskiej wpłaty.
Znika jedna z najczęściej podnoszonych wad systemu wyrównywania dochodów JST, wskazywana także w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego: postanowieniu sygnalizacyjnym z 26 lutego 2013 r. (sygn. akt S 1/13; OTK ZU z 2013 r. nr 2A poz. 22) i wyroku z 4 marca 2014 r. (sygn. akt K 13/11; OTK ZU nr 3A z 2014 r. poz. 28).
Ma to znaczenie przede wszystkim dla tych samorządów, których dochody podatkowe opierają się głównie na CIT, a więc województw i pojedynczych gmin, powiatów i miast na prawach powiatu. Szczególnie narażone na wahania dochodów z CIT są te JST na obszarze których działają wielcy podatnicy, jak Orlen czy KGHM. Zdarzenia gospodarcze dotykające takiego podatnika wywołują gwałtowne zmiany – na plus lub na minus – niezależnie od ogólnej koniunktury.
Tam, gdzie podstawą dochodów podatkowych są udziały we wpływach z PIT (większość gmin, powiatów i miast na prawach powiatu) lub podatki lokalne, zwłaszcza podatek od nieruchomości (Kleszczów, generalnie gminy z kopalniami odkrywkowymi), duże wahania poziomu dochodów podatkowych pojedynczych JST są rzadkie.
Historycznie rzecz biorąc, dochody podatkowe, zwłaszcza z PIT, najczęściej rosły z roku na rok. Średnia dochodów stale „uciekała” uboższym JST, gdyż wysokość transferów naliczano na podstawie niższej średniej sprzed dwóch lat.
W rzadszej sytuacji odwrotnej, ogólnego spadku dochodów podatkowych, dochodziło do nadkompensacji niskich dochodów, a „najbogatyszm” samorządom janosikowe potrafiło zabrać ponad połowę dochodów podatkowych. Zmiana znosi tego typu nieprawidłowości działania systemu.

SKUTKI FINANSOWE

Ocena Skutków Regulacji załączona do projektu ustawy szacuje, że naliczanie subwencji wyrównawczej w relacji do średnich dochodów podatkowych z roku budżetowego, a nie sprzed dwóch lat, zwiększy jej ogólną wielkość o 441 mln zł rocznie.
Szczególnej uwagi wymagają konsekwencje zmian w dwóch pierwszych latach, tj. 2022 i 2023. W starym systemie wysokość subwencji byłaby ustalona na podstawie dochodów – odpowiednio – ze słabego 2020 r. i raczej dobrego 2021 r.
Projekt ustawy przekazany do konsultacji zawierał prognozę wpływów z podatków dochodowych w 2022 r. Zgodnie z nią łączne dochody samorządów z udziałów w PIT powinny wynieść ok. 53 mld zł, a z udziałów w CIT – ok. 13,8 mld zł (kwoty prognoz zniknęły w ostatecznej wersji projektu ustawy, złożonym w Sejmie. Jednak nawet jeżeli nie są już aktualne, dają orientacje co do przybliżonego poziomu przyszłorocznych dochodów podatkowych).
W stosunku do 2020 r. bardzo znacząco zwiększą się dochody z CIT i nieco spadną dochody z PIT. Należy się spodziewać, że odpowiednio do tego nowy sposób ustalania transferów znacznie podwyższy subwencję wyrównawczą dla województw i wpłatę woj. mazowieckiego na janosikowe oraz nieco obniży subwencję wyrównawczą i wpłaty na poziomie powiatowym.
Także w w 2023 r. może nie sprawdzić się założenie wzrostu subwencji wyrównawczej. W pierwszym półroczu 2021 r. dochody samorządów z PIT były wyższe o 15% niż w pierwszym półroczu 2020 r. Przy podobnej dynamice w ciągu całego roku, może się okazać, że prognoza na 2023 r. będzie zdecydowanie niższa od podatku należnego za 2021 r., co prowadziłoby do niższych, a nie wyższych, niż w obecnym systemie gminnych i powiatowych transferów wyrównawczych.

WRESZCIE ZADZIAŁAJĄ PRZEPISY WOJEWÓDZKIE

Ustawa przedłuża do 2024 r. obowiązywanie tymczasowych przepisów dotyczących wyrównywania dochodów na poziomie wojewódzkim (pierwsza wersja projektu zmieniała ich charakter na stały).
Pomimo tego dojdzie do zasadniczych zmian w podziale subwencji regionalnej. Obecne przepisy dotyczące tej kwestii wprowadzono i przedłużano ich obowiązywanie za pomocą kolejnych ustaw nowelizujących ustawę o dochodach JST. Każdorazowo zawierały one – niewprowadzany do ustawy o dochodach – przepis nakazujący porównywanie naliczeń subwencji według nowych zasad z naliczeniami według zasad, które straciły moc z powodu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r., i przesuwanie środków z województw, które na nowych zasadach zyskiwały, do tych, które na nich traciły. Ostateczny podział subwencji był realnie wyznaczony przez już nieobowiązujące przepisy.
Ten szczególny przepis nie został przeniesiony do ustawy o dochodach JST i od 1 stycznia 2022 r. nie będzie obowiązywał. W przyszłym roku po raz pierwszy rzeczywiście zadziałają „nowe” zasady podziału subwencji regionalnej (teoretycznie obowiązujące od 2015 r.).
Pierwszym ich krokiem jest podział 52% łącznej kwoty subwencji według złożonego wzoru dotyczącego relatywnej liczby bezrobotnych w rozmaitych grupach wiekowych. Pozostałe 48% otrzymują samorządy województw o relatywnie niższych dochodach z pięciu źródeł: udziałów w CIT i PIT, kwoty podstawowej i uzupełniającej subwencji wyrównawczej i pierwszego tytułu subwencji regionalnej. Pułapem wyrównania jest 125% dochodów podatkowych województw w przeliczeniu na mieszkańca kraju. W praktyce uzupełnienie dochodów będzie kierowane przede wszystkim do województw, które nie otrzymują kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej i subwencji równoważącej z tytułu wysokiej liczebności bezrobotnych.
Pozytywnym skutkiem tej zmiany będzie zakończenie dyskryminacji województw o dużej liczbie mieszkańców. Kwoty uzupełniające subwencji (ok. 1/3 całej subwencji) otrzymuje bowiem 12 województw o liczbie mieszkańców poniżej 3 milionów.

WYRÓWNYWANIE W NOWYCH CZĘŚCIACH SUBWENCJI

Elementy wyrównywania dochodów zostają wprowadzone do mechanizmów rekompensujących samorządom ubytek w dochodach z udziałów w PIT spowodowany zmianami w konstrukcji podatku - zarówno do nadzwyczajnej, 8-miliardowej subwencji, którą samorządy jeszcze w tym roku mają otrzymać na 2022 r., jak i wprowadzonej na stałe od 2023 r., znacznie mniejszej (startującej od 3 mld zł) subwencji rozwojowej.
Podział subwencji nadzwyczajnej na 2022 r. będzie proporcjonalny do udziału wyrównawczo przeliczonej kwoty dochodów danej jednostki samorządowej z PIT w łącznej kwocie dochodów z PIT wszystkich JST, czyli technicznie: jaki ułamek całości kwoty dochodów samorządów z PIT zaplanowanych na 2022 r. będą stanowiły takie „skorygowane” dochody danej jednostki. W efekcie im dochody niższe w przeliczeniu na mieszkańca, tym relatywnie wyższa (procentowo) traconych dochodów z PIT.
Wskaźniki obliczane są podobnie do wskaźników używanych w podstawowym mechanizmie wyrównawczym, osobno dla gmin, powiatów i województw. Dla miast na prawach powiatu obliczane są zarówno wskaźniki powiatowe, jak gminne. Różnica polega na tym, że uwzględnia się nie tylko wysokość dochodów podatkowych ale i transferów wyrównawczych (części: wyrównawczą i równoważącą/regionalną subwencji oraz wpłaty na janosikowe), czyli przy ocenie zamożności JST bierze się pod uwagę efekty działania podstawowego systemu wyrównawczego.
Za takim rozwiązaniem przemawia fakt, że dochody z PIT – których ubytek jest rekompensowany – podlegają działaniom wyrównawczym. Jednak podstawowe mechanizmy wyrównawcze tolerują pewien zakres nierówności dochodów podatkowych, zwłaszcza na poziomie gminnym (janosikowe powyżej 150% średnich dochodów podatkowych). Nowy, dodatkowy mechanizm wyrównawczy obniża każde dochody ponad średnią, czyli także rekompensatę za utracone dochody, które w mechanizmie podstawowym nie były dotknięte wyrównywaniem.
Pozytywnym aspektem jest nakierowanie wyrównywania nie na wyjściowe dochody podatkowe, ale na efekt działania podstawowych mechanizmów wyrównawczych.
Dodatkowo wprowadzone zostają minimalne i maksymalne kwoty subwencji, określone procentowo w relacji do łącznej kwoty przeznaczonej odpowiednio dla gmin (0,005 do 5%), powiatów (0,025 do 10%) i województw (2,5 do 15%).
Dolny próg oznacza relatywnie wyższą rekompensatę dla jednostek o najmniejszej liczbie mieszkańców, jednak kosztem zaniżenia rekompensaty dla jednostek o największej liczbie mieszkańców. W dodatku wartości progów zostały dobrane tak, że dyskryminacyjnie, bez realnego uzasadnienia obniżają rekompensatę dla jednego podmiotu –m.st. Warszawy (i być może dla woj. mazowieckiego).
Odmienny mechanizm włączono do subwencji rozwojowej. Tzw. kwota podstawowa, 60% całości – liczone osobno dla gmin, powiatów i województw – rozdzielana będzie według liczby mieszkańców. Taki podział można by uważać za neutralny, znaczenia wyrównawczego nabiera w kontekście traktowania go jako rekompensowania traconych dochodów z PIT. Podobnie – w podobny sposób, jak w przypadku subwencji nadzwyczajnej ustalono dolną i górną wysokość subwencji dla pojedynczej JST. Mniejszy dopuszczalny zakres wysokości subwencji spowoduje, nieuzasadnione obniżenie kwot:

  • na poziomie gminnym dla Warszawy;
  • na poziomie powiatowym dla Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia, Poznania, Gdańska, Szczecina i pow. poznańskiego;
  • na poziomie wojewódzkim dla woj. mazowieckiego i śląskiego.

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych

SPIS TREŚCI

Dochody niższe i inaczej dzielone – wpływ Polskiego Ładu na finanse komunalne JST

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2021

Sejm pracuje nad rządowymi projektami dwóch ustaw, mających zasadniczy wpływ na finanse samorządowe. Obie ustawy są częścią Polskiego Ładu. Jedna z nich zabiera JST 1/5 dochodów z PIT. Druga – wprowadza częściową, daleko niewystarczającą, rekompensatę traconych dochodów. Dodatkowo konstruuje nowy system wyznaczania wielkości udziałów samorządów we wpływach z państwowych podatków dochodowych, który spowolni odbudowę finansów komunalnych.

MNIEJSZE DOCHODY

Ocena Skutków Regulacji dołączona do projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, złożonego w Sejmie szacuje łączny ubytek dochodów wszystkich samorządów z udziałów we wpływach z PIT na 13 545 mln zł w 2022 r. i 125 mld zł w ciągu 10 lat w cenach stałych z 2022 r. (OSR wersji projektu ustawy przesłanej do zaopiniowania Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zawierał znacząco wyższe szacunki: w 2022 r. 13 698 mln zł w cenach stałych z 2018 r., co przekłada się na ponad 15 mld zł w cenach z 2022 r., oraz 132 mld zł dla 10 lat- znów w cenach z 2018 r.). W kolejnych latach wielkość ubytku – w cenach stałych z 2022 r. – ma stopniowo maleć, do 11 723 mln zł w 2031 r.
Mówimy tutaj o zmniejszeniu dochodów samorządów z udziałów we wpływach z PIT w stosunku do wysokości, którą uzyskiwałyby w kolejnych latach – począwszy od 2022 r. – gdyby nie zostały wprowadzone przepisy obniżające obciążenie podatkiem dochodów podatników. Jak przełoży się to na realne kwoty dochodów samorządów?
Projekt ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład (ostatecznie uchwalona jako ustawa o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw), w wersji przesłanej do konsultacji zwierał przepis w gruncie rzeczy ustalający wysokość łącznych dochodów samorządów z PIT w 2022 r. na ok. 53 mld zł. (wersja złożona w Sejmie zawiera tylko ogólne wskazanie, że ustalając wysokość tych dochodów należy się oprzeć na prognozie wykorzystanej do opracowania projektu budżetu państwa).

Dochody z udziałów we wpływach z PIT i CIT w 2022 r. w złotych
wg projektu ustawy o wsparciu z 31 sierpnia 2021 r.

bs tab3

Odwołując się do tej kwoty, możemy wskazać, że w 2022 r. samorządy stracą ok 1/5 potencjalnych dochodów z tego źródła. Przed zakończeniem roku trudno określić wysokość straty w stosunku do tegorocznych dochodów. Na rok 2021 prognozowano nieco ponad 57 mld zł, jednak dochody samorządów z PIT będą z pewnością znacznie wyższe i zapewne przekroczą 60 mld zł. Samorządy mogą się więc spodziewać w przyszłym roku spadku rok do roku dochodów z PIT rzędu co najmniej 7-8 mld zł.

CZĘŚCIOWA REKOMPENSATA

Jednorazowa, nadzwyczajna subwencja, która ma zostać wypłacona jeszcze w 2021 r. stanowi więc realną osłonę finansów samorządowych, chociaż nie jest wystarczającą rekompensatą traconych dochodów: 8 mld zł subwencji w stosunku do 13,5 mld zł ubytku dochodów z PIT. Dzięki niej nie dojdzie jednak do dramatycznego spadku dochodów w stosunku do 2021 r., a nawet być może jedynie do zahamowania ich wzrostu. Kontrowersje budzi jej podział, obciążony celem wyrównawczym i nie w pełni proporcjonalny do utraty dochodów, o czym piszę bliżej w tym numerze SAS, w tekście dotyczącym zmian w systemie wyrównawczym.
Najtrudniejszy dla JST będzie rok 2023. Pojawi się co prawda nowa część subwencji – tzw. subwencja rozwojowa, będzie miała jednak znacznie skromniejszy wymiar finansowy niż wsparcie na 2022 r., gdyż startuje z poziomu 3 mld zł. W odróżnieniu od nadzwyczajnej subwencji na 2022 r. nie nadano jej charakteru bezpośrednio rekompensacyjnego; jej podział pomiędzy poszczególne JST jest wyznaczony przez inne czynniki niż wysokość ubytku dochodów z PIT.
Podział subwencji rozwojowej na część gminną, powiatową i wojewódzką odpowiada proporcji dokonywanych prze te trzy kategorie wydatków majątkowych (dwa lata przed rokiem budżetowym). Na użytek obliczeń wydatki miast na prawach powiatu dzieli się na gminne i powiatowe proporcją ich łącznych gminnych i powiatowych dochodów podatkowych. W 2022 r., na podstawie danych za 2020 r., proporcja wynosiłaby 85 % dochodów gminnych do 15% dochodów powiatowych, a podział 3 mld zł obejmowałby 2 104 mln zł dla gmin, 466 mln zł dla powiatów i 430 mln dla województw.
Tak ustalone kwoty będą dzielone pomiędzy poszczególne JST według trzech algorytmów. Tzw. kwota podstawowa, 60% całej subwencji dla każdej z kategorii samorządów, ma być dzielona według liczby mieszkańców. Tak jak w przypadku nadzwyczajnej subwencji na 2022 r., ustawa wprowadza wielkość minimalną i maksymalną subwencji dla pojedynczej jednostki samorządowej, zdefiniowane jako procent łącznej kwoty podstawowej subwencji dla wszystkich – odpowiednio – gmin, powiatów i województw, co dyskryminuje JST o największej liczbie mieszkańców.
Dwie pozostałe części subwencji, liczące po 20% całej kwoty, to tzw. premia inwestycyjna, dla JST o ponadśredniej stopie wydatków majątkowych (wydatki majątkowe w przeliczeniu na mieszkańca), oraz tzw. premia aktywizująca dla JST o ponadśrednim wzroście stopy wydatków majątkowych w relacji do roku poprzedniego (oba wskaźniki liczone dla roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata).
Ustalono dwa mechanizmy wzrostu łącznej kwoty subwencji: stały i interwencyjny. Ten pierwszy zapewnia coroczny wzrost odpowiadający średniej geometrycznej wzrostu PKB rok do roku w cenach bieżących w ciągu 8 lat, do roku o dwa lata wcześniejszego od roku budżetowego. Dla 2022 r. wskaźnik indeksacji wyniósłby 4,6% (przy wykorzystaniu nieostatecznej wielkości wskaźnika dynamiki PKB dla 2020 r.).
Drugi mechanizm zwiększający subwencję rozwojową zadziała, kiedy łączne dochody gmin, powiatów lub województw z udziałów w PIT i CIT, powiększone o subwencją rozwojową, będą niższe od ustalonego na podstawie przepisów ustawy poziomu kontrolnego, tzw. kwoty referencyjnej – odpowiednio dla gmin, powiatów i województw. Kwota zwiększenia odpowiadała będzie różnicy pomiędzy tymi wielkościami (tj. kwotą referencyjną a suma dochodów z PIT, CIT oraz subwencji rozwojowej ustalonych na rok budżetowy).
Kwota referencyjna jest jednym z podstawowych elementów wprowadzanego przez ustawę nowego systemu wyznaczania udziałów JST we wpływach z państwowych podatków dochodowych.

UDZIAŁY W PIT I CIT PO NOWEMU

Zasadniczą nowością będzie przekazywanie samorządom nie – jak to się dzieje obecnie – ustawowo określonego procentu rzeczywistych, bieżących wpływów podatkowych, a z góry określonych kwot. Odpowiadały będą one tym samym procentom udziału, jednak obliczonym w relacji do ustalonych w Budżecie Państwa prognozowanych wpływów z PIT i CIT. Realne dochody będą więc równe prognozie.
Różnice pomiędzy prognozami a rzeczywistymi wpływami będą wyrównywane po dwóch latach, zwiększając lub zmniejszając dochody samorządów prognozowane na dany rok budżetowy.
Podkreślaną przez rząd zaletą nowego rozwiązania jest stałość i pewność dochodów. Każda jednostka samorządowa otrzyma je w 12 równych ratach, a ich wysokość znana będzie przed początkiem roku budżetowego i w jego trakcie nie ulegnie zmianie. Ma to szczególne znaczenie w sytuacjach, w których – jak w 2020 r. – wskutek nieprzewidywalnych okoliczności wpływy podatkowe są niższe od prognozowanych.
Trzeba jednak zwrócić uwagę, że są to sytuacje wyjątkowe. Poprzednio doszło do spadku wpływów w stosunku do prognoz w 2009 r., również na skutek zbiegu prawnego obniżenia obciążeń podatkowych i pogorszenia sie koniunktury gospodarczej.
Prognozy wpływów z PIT i CIT sporządzane na użytek budżetu państwa mają zazwyczaj bardzo ostrożny charakter i niemal nieodmiennie okazują się niższe od realnych wpływów podatkowych w ciągu roku budżetowego. Konserwatyzm prognoz jest zresztą zrozumiały. Negatywne konsekwencje może przynieść raczej zawyżony niż zaniżony plan dochodów, prowadząc do konieczności redukcji zaplanowanych wydatków lub zwiększenia potrzeb pożyczkowych.
Jednak w nowej sytuacji samorządów, gdzie dochody równe będą prognozie a nie realnym wpływom, zaniżenie prognoz oznacza opóźnienie – o dwa lata – pełnego wzrostu dochodów. Bedzie to miało szczególne znaczenie od 2022 r., kiedy spowolni to odbudowę dochodów podatkowych JST z nowego, niższego poziomu.

Kwoty referencyjne

Częściowo zapobiegnie temu system kontrolny, oparty na kwotach referencyjnych. Jest to arbitralnie przyjęte w ustawie sześć wielkości dla 2022 r.: wysokość łącznych dochodów z PIT i CIT dla gmin, powiatów i województw. Kwoty te będą rosnąć rok do roku, według przywołanego już wskaźnika: średniej geometrycznej wzrostu PKB w cenach bieżących w ciągu 8 lat.
To właśnie kwoty referencyjne – a nie rzeczywiste ubytki dochodów – stały się punktem odniesienia dla konstruowania subwencji rozwojowej, rozumianej jako rekompensata dochodów traconych w wyniku zmian w PIT – zarówno w kwestii wyznaczenia jej początkowej wielkości, jak i kontroli późniejszych zwiększeń (o czym pisałem wyżej).

Wartości referencyjne dochodów z PIT i CIT na 2022 r. według ustawy o wsparciu; w mln zł

bs tab4

Kwoty referencyjne to wielkości dla 2022 r. zsumowane z wieloletnich prognoz finansowych (według stanu na 5 maja tego roku). Dzięki takiemu ich oparciu, Ministerstwo Finansów wskazuje, że dochody z PIT i CIT, uzupełnione 8-miliardową subwencją, będą w 2022 r. wyższe niż prognozowały to same samorządy.
Twierdzenie to ma jednak większy walor propagandowy niż merytoryczny. WPF-y w ich formalnej postaci stanowią raczej narzędzie kontroli poziomu zadłużenia wykorzystywane przez ministerstwo, niż instrument zarządzania finansowego stosowany przez samorządy. Szacunki przyszłych dochodów sporządzane są zapewne według różnych metodologii, a w zakresie PIT i CIT prawdopodobnie najczęściej opierają się na prognozach rządowych. W pierwszych miesiącach tego roku nie było ani przesłanek, ani potrzeby aktualizacji prognoz przygotowanych w warunkach znacznie niższych wpływów podatkowych. Nastąpiłaby ona niewątpliwie wraz z pracami nad budżetami na 2022 r.
Ustawa wprowadza też nowy mechanizm podziału ogólnej kwoty dochodów z udziałów we wpływach z PIT i CIT pomiędzy poszczególne jednostki samorządowe. W przypadku PIT zmiana jest stosunkowo niewielka. Już obecnie dla każdej JST obliczany jest wskaźnik udziału w ogólnokrajowych wpływach podatkowych na podstawie danych historycznych. Jest to ułamek, jaki łączna kwota podatku należnego od mieszkańców danej JST stanowiła w kwocie podatku należnego od wszystkich podatników w kraju za rok wcześniejszy o dwa lata od roku budżetowego. Zmiana polega na rozszerzeniu bazy obliczeń na trzy lata: rok n-1 z wagą 0,50, rok n-2 z wagą 0,33 i rok n-3 z wagą 0,17.
Analogicznie ustalany będzie udział danej jednostki w łącznej kwocie CIT przypadającej wszystkim samorządom. Tu zmiana jest większa, gdyż obecnie dana JST otrzymuje stosowny procent bieżących wpływów podatkowych od podatników z jej obszaru.

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów samorządowych

SPIS TREŚCI

Zwiększa się zaangażowanie Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w procedury udzielania zamówień publicznych

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 5 / 2021

Ustawa z dnia 8 lipca 2021 r. o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1598) wprowadziła zmianę w zakresie obowiązku uzyskania przez podmioty reprezentujące Skarb Państwa opinii prawnej Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w przedmiocie wzoru umowy o udzielenie zamówienia publicznego.

Ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2020 r. poz. 762 ze zm.) obliguje podmioty reprezentujące Skarb Państwa między innymi do uzyskania opinii prawnej w przedmiocie projektu:

  • umowy o doradztwo prawne, jeżeli wysokość wynagrodzenia przewidzianego łącznie za świadczone usługi przekracza kwotę 500 000 zł netto, w stosunku rocznym;
  • zmiany umowy o doradztwo prawne podwyższającej wynagrodzenie do kwoty przekraczającej kwotę, o której mowa w pkt 1;
  • umowy o doradztwo prawne, w której maksymalna wysokość wynagrodzenia nie jest określona.

Wniosek o wydanie opinii prawnej, o której mowa wyżej powinien być przedkładany Prokuratorii Generalnej nie później niż na 15 dni, a w uzgodnieniu z Prezesem Prokuratorii Generalnej nie później niż na 4 dni, przed planowanym zawarciem umowy.
Opinie prawne, o których mowa powyżej Prokuratoria Generalna wydaje w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku, nie później jednak niż w dniu poprzedzającym dzień dokonania planowanej czynności prawnej. Niewydanie w tym terminie opinii prawnej przez Prokuratorię Generalną jest równoznaczne z brakiem zastrzeżeń do opiniowanej umowy.
Obniżono próg wartości zamówienia, którego przekroczenie obliguje do uzyskania opinii Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej nt. umowy o wykonanie zamówienia publicznego.
W stanie prawnym przed wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym […] podmioty reprezentujące Skarb Państwa są obowiązane uzyskać opinię prawną Prokuratorii Generalnej o projektach umów, ugód oraz jednostronnych czynności prawnych dokonywanych przez Skarb Państwa, jeżeli wartość przedmiotu czynności prawnej przekracza kwotę 100 000 000 zł. Z dniem 1 stycznia 2022 r. wskazany próg z kwoty 100 000 000 zł netto zostaje obniżony do kwoty 50 000 000 zł netto.

Obniżono próg wartości zamówienia, którego przekroczenie obliguje do uzyskania opinii Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej nt. umowy o wykonanie zamówienia publicznego.

Marek Okniński
praktyk, zajmujący się od 1995 r. udzielaniem zamówień publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego oraz spółkach Skarbu Państwa. Prowadzi szkolenia z zakresu
zamówień publicznych, które po zdaniu egzaminu państwowego dają tytuł zawodowy „specjalista zamówień publicznych”

SPIS TREŚCI

Wypłata wynagrodzenia dla pracownika samorządowego za czas pełnienia terytorialnej służby wojskowej

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 5 / 2021

PYTANIE

Nasz pracownik jest tzw. terytorialsem (czyli żołnierzem Obrony Terytorialnej) i otrzymał wezwanie na ćwiczenia. Co mamy zrobić w tej sytuacji – szczególnie problem dla nas stanowią kwestie dotyczące wypłaty wynagrodzenia dla tego pracownika – czy mamy je wypłacać z naszych środków, czy też przysługuje nam rekompensata z tego tytułu?

ODPOWIEDŹ

Pracownik powołany do okresowej terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem Obrony Terytorialnej przysługuje  świadczenie pieniężne za okres odbywania ćwiczeń wojskowych, pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie przez tego żołnierza

Jak wynika z art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (dalej u.p.o.o.), osoby pełniące terytorialną służbę wojskową są żołnierzami w czynnej służbie wojskowej. Zgodnie zatem z art. 124 u.p.o.o., pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do odbycia ćwiczeń wojskowych, pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie urlopu bezpłatnego na okres trwania tych ćwiczeń
lub służby. W czasie trwania urlopu bezpłatnego, pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Zgodnie z treścią art. 125 u.p.o.o. pracownik powołany do okresowej terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej
samej służby. Natomiast zasady obliczania ekwiwalentu urlopowego szczegółowo określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (dalej r.z.u.u.w.).
Istotnym jest, że pracodawca realizując ciążący na nim obowiązek wypłaty odprawy, winien stosować się do obowiązujących przepisów prawa. Przy ustalaniu zasad wypłacania odprawy należy zważyć na prawidłowość wyliczenia ekwiwalentu za urlop, w szczególności zaś należy odnieść się do wszelkich podlegających uwzględnieniu składników wynagrodzenia pracownika.
Pojawia się wprawdzie stanowisko, zgodnie  z którym w praktyce, dla uproszczenia, w przypadku odprawy dotyczącej okresu dwóch tygodni przyjąć można, że winna ona wynosić połowę miesięcznej płacy pracownika. Na poparcie tego stanowiska powołuje się uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 12/00, OSNP 2000/22/806, o następującej treści:  „Przy ustalaniu wysokości odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) podstawę jej wyliczenia stanowi miesięczne średnie wynagrodzenie z okresu poprzedzającego nabycie prawa do tej odprawy ustalone zgodnie z regułami określonymi w § 14-17 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczególnych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14)”. Niemniej jednak zważyć należy, iż uchwała ta dotyczyła odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Z uwagi na powyższe, budzi uzasadnioną wątpliwość zasadność jej odnoszenia do stanu faktycznego analizowanego w zadanym pytaniu.
Jednocześnie, dla zupełności udzielanej odpowiedzi, zauważyć należy, że – odnośnie wypłaty omawianego wynagrodzenia – w § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wskazano, że podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy wypłaconej pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej
na podstawie art. 125 u.p.o.o.
Wyjaśnić należy, co istotne dla udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie, że stosownie do treści art. 134a ust. 1 u.p.o.o. pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem Obrony Terytorialnej przysługuje  świadczenie pieniężne za okres odbywania ćwiczeń wojskowych, pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie przez tego żołnierza. Świadczenie obejmuje wyłącznie rekompensatę kosztów, bez kwot wynagrodzenia, poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nowego pracownika w celu zastępstwa żołnierza rezerwy, o którym mowa w ust. 1, lub z tytułu powierzenia tego zastępstwa innemu pracownikowi zatrudnionemu dotychczas u tego pracodawcy, a także wypłaty żołnierzowi
rezerwy odprawy, o której mowa w art. 125. W judykaturze przyjmuje się, że „Pracodawcy zatrudniającemu żołnierza obrony terytorialnej, za okres pełnienia terytorialnej służby rotacyjnej, przysługuje świadczenie, obejmujące zwrot wypłaconej odprawy” (por. – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 stycznia 2019 r., II SA/Wa 579/18).
W celu uzyskania omawianej rekompensaty, pracodawca przesyła wniosek w sprawie wypłaty świadczenia wraz z dokumentami potwierdzającymi poniesione koszty szefowi wojewódzkiego sztabu wojskowego właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy, nie później niż przed upływem dziewięćdziesięciu dni od dnia zwolnienia żołnierza rezerwy z ćwiczeń wojskowych, z pełnienia okresowej służby wojskowej lub pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie. Kwotę świadczenia ustala właściwy szef wojewódzkiego sztabu wojskowego. Odmowa wypłaty świadczenia lub ustalenie kwoty niższej niż wskazana we wniosku pracodawcy następuje w drodze decyzji administracyjnej. Kwota świadczenia za każdy dzień odbywania przez żołnierza rezerwy ćwiczeń wojskowych, pełnienia przez żołnierza rezerwy okresowej służby wojskowej lub pełnienia przez żołnierza OT
terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie nie może być wyższa od 1/21 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, obowiązującego w okresie poprzedzającym termin powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych albo w okresie poprzedzającym dany miesiąc pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, którego wysokość ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Kwotę świadczenia ustala się i wypłaca każdorazowo za
czas odbywania danego rodzaju ćwiczeń wojskowych, a w przypadku okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie – za dany miesiąc ich pełnienia. Jeżeli żołnierz rezerwy posiadający nadany przydział kryzysowy lub żołnierz OT jest zatrudniony u dwóch lub więcej pracodawców, świadczenie przysługuje wszystkim  zatrudniającym go pracodawcom, proporcjonalnie do poniesionych przez nich kosztów, z uwzględnieniem, że wysokość świadczenia dla jednego pracodawcy za każdy dzień odbytych ćwiczeń wojskowych albo pełnionej  okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie nie może przekraczać kwoty obliczonej na podstawie ust. 8. 
Wydatki z tytułu wypłaty świadczeń, o których mowa w ust. 1, pokrywa się z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Minister Obrony Narodowej.

Adrianna Elżbieta Grzymska-Truksa
radca prawny

Wiesława Kulig-Wyporska
radca prawny

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1541 ze zm.) 
– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. z 1997 r. Nr 2 poz. 14 ze zm.)
– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)

SPIS TREŚCI

Od nowego roku ważna zmiana w wysokości stawek maksymalnych w podatkach i opłatach lokalnych

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 5 / 2021

Od 1 stycznia 2022 r. następuje ważna zmiana w wysokości stawek maksymalnych, które gmina może ustalić w podatkach i opłatach lokalnych – stawki ponownie znacząco rosną, bo aż o 3,6 % (od 1 stycznia 2020 r. wzrost stawek maksymalnych wynosił 1,8 %), aczkolwiek mniej, niż w 2021 r., gdy wzrost stawek wyniósł 3,9 %.

Podkreślić w tym miejscu należy, że są to stawki maksymalne. W wyłącznych kompetencjach rady gminy pozostaje uchwalenie wysokości stawek na 2022 r. Zatem rada gminy ma trzy wyjścia. Po pierwsze, gmina na 2022 r. może pozostawić stawki podatków na dotychczasowym poziome, po drugie, może uchwalić wzrost stawek poniżej 3,6 % (np. o 2 %), po trzecie, może uchwalić wzrost stawek o maksymalne 3,6 %. W każdej z wymienionych sytuacji będzie działać na podstawie i w granicach obowiązujących przepisów prawa.
Od 1 stycznia 2022 r. następuje wzrost maksymalnych stawek podatku:

  • od nieruchomości,
  • od środków transportowych,
  • opłat lokalnych:

– targowej,
– miejscowej,
– uzdrowiskowej,
– od posiadania psów,
– reklamowej.

 

Nowe stawki w podatkach i opłatach lokalnych.

SAS5 3 FOTO

Zestawienie nowych stawek w podatku od środków transportowych będzie przedstawione w kolejnym numerze SAS.

Adrianna Elżbieta Grzymska-Truksa
radca prawny

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1170 ze zm.)
– Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie górnych granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych na rok 2021 (M.P. poz. 724)

SPIS TREŚCI

NSA nie rozstrzygnął wątpliwości w interpretacji pojęć „budowli” i „budynku”, pojawiających się przy stosowaniu przepisów prawa regulujących opodatkowanie podatkiem od nieruchomości

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 5/2021

W dniu 29 września 2021 r., za  sygn. akt III FPS 1/21, Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów, podjął następującą uchwałę: „Obiekt budowlany, będący budowlą w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) w związku z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 63, poz. 613 ze zm.), może być dla celów opodatkowania podatkiem od nieruchomości uznany za budynek w rozumieniu art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jeżeli spełnia kryteria bycia budynkiem wymienione w tym przepisie, a jego wyróżniającą cechą jest powierzchnia użytkowa, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych”.

Tak więc, pomimo pokładanych w podejmowanej uchwale oczekiwań, Naczelny Sąd Administracyjny nie rozstrzygnął w sposób ostateczny wątpliwości w interpretacji definicji ustawowych pojęć „budowli” i „budynku”, które pojawiają  się nie tylko przy stosowaniu przepisów prawa regulujących opodatkowanie podatkiem od nieruchomości przez samych podatników, czy też organy podatkowe, ale i przez sądy administracyjne, w tym również Naczelny Sąd Administracyjny,  o czym świadczy fakt przekazania do rozpoznania zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. akt III FSK 1611/21.
Ponieważ w dacie przekazywania tekstu do publikacji uchwała nie miała jeszcze pisemnego uzasadnienia, to opierając się na stanowisku podmiotu, który przystąpił do postępowania uchwałodawczego (RPO) wskazać należy, że z powyższej uchwały wynika, iż obiekt budowlany, będący budowlą w rozumieniu art. 3 pkt 3 Prawa budowalnego, może być dla celów opodatkowania podatkiem od nieruchomości uznany za budynek w rozumieniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, pod warunkiem jednak, że spełnia kryteria bycia budynkiem (tj. jest trwale związany z gruntem, jest wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, ma fundament i dach), a jego wyróżniającą cechą jest powierzchnia użytkowa, jednocześnie wskazując na występowanie dodatkowego warunku. Otóż w uchwale Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że w procesie kwalifikacji danego obiektu budowlanego jako budynku, na cele podatkowe należy uwzględniać parametr, jakim jest podstawa opodatkowania – w przypadku zaś budynków podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia użytkowa. Zastrzeżenie to będzie miało decydujące znaczenie dla opodatkowania takich obiektów, jak silosy.
W związku z powyższym, dopóki ustawodawca nie wprowadzi do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych odrębnej definicji pojęcia „budowla” na użytek tej ustawy, nadal podatnicy, organy podatkowe i sądy administracyjne obu instancji borykać się będą z problemami w interpretacji i stosowaniu przepisów prawa, regulujących opodatkowanie podatkiem od nieruchomości budowli.

Adrianna Elżbieta Grzymska-Truksa
radca prawny

źródło:

https://www.nsa.gov.pl/komunikaty/uchwala-7-sedziow-nsa-w-sprawie-opodatkowania-budowli-podatkiem-od-nieruchomosci-sygn-akt-iii-fps-1-21,news,4,826.php
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/nsa-podatek-definicja-budynek-rpo

SPIS TREŚCI

Po nowelizacji KPA nieruchomości nabyte przez gminy w trybie tzw. komunalizacji praktycznie nie będą mogły być im odbierane

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE - SAS 5 / 2021

16 września 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2021.1491), zwana dalej „ustawą zmieniającą”. Zmiany w przepisach mają fundamentalne znaczenie dla gmin.

Mocą art. 1 ww. ustawy znowelizowany zostały art. 156 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735, z późn. zm.). Zgodnie z nowym brzmieniem ww. przepisu, nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także, gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Ustawa zmieniająca znowelizowała ponadto art. 158 k.p.a., poprzez dodanie § 3. Zgodnie z dodanym przepisem, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, o której mowa w art. 156 § 2 k.p.a., upłynęło trzydzieści lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.
W myśl art. 2 ust. 1 ustawy zmieniającej, do postępowań administracyjnych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Jednocześnie ust. 2 stanowi, że postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie trzydziestu lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, umarza się z mocy prawa.
Z powołanych przepisów wynika, zatem, że od dnia 16 września 2021 r. nie można stwierdzić nieważności decyzji, które zostały doręczone lub ogłoszone, co najmniej przed dziesięcioma laty. Dotychczas, do dnia 15 września 2021 r., upływ dziesięcioletniego terminu od wydania lub ogłoszenia decyzji, stanowił przesłankę negatywną jedynie w przypadku przyczyn wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1, 3, 4 i 7 k.p.a. Wśród tych przyczyn nie było najczęstszej przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji, określonej w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., tj. wydania decyzji bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Upływ 30 lat, o którym mowa w art. 158 § 3 k.p.a., stanowi natomiast negatywną przesłankę wyłączającą możliwość wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, która została wydana lub ogłoszona, co najmniej 30 lat przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania. Zgodnie bowiem z art. 61 § 3 k.p.a., datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej, chyba, że żądanie, o którym mowa w art. 61 k.p.a., zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte. W takim przypadku, zgodnie z art. 61a § 1 k.p.a., organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
Brak możliwości wszczęcia postępowania, którego przedmiotem miałaby być ocena legalności decyzji administracyjnej (pod kątem ewentualnego stwierdzenia jej nieważności) uniemożliwi dochodzenie odszkodowania za szkodę wywołaną tą decyzją. Taką możliwość daje bowiem decyzja stwierdzająca wydanie decyzji z naruszeniem prawa, z uwagi na przesłankę negatywną – upływ dziesięcioletniego terminu od dnia wydania lub ogłoszenia decyzji, a także, gdy decyzja została wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Ustawa nowelizująca jest konsekwencją tzw. „dzikiej reprywatyzacji” oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r., sygn. akt P 46/13 (OTK-A 2015/5/62), w którym Trybunał uznał, że art. 156 § 2 k.p.a., w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
 Analizowane przepisy mają fundamentalne znaczenie dla gmin. Gminy nabyły bowiem mienie Skarbu Państwa (z mocy prawa lub na wniosek) w trybie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. 32, poz. 191 z późn. zm.), co potwierdzają decyzje komunalizacyjne wojewodów. W przypadku nabycia przez gminy mienia Skarbu Państwa z mocy prawa (art. 5 ust. 1 i 2 ww. ustawy), nabycie to nastąpiło z dniem wejścia w życie ww. ustawy komunalizacyjnej, tzn. z dniem 27 maja 1990 r. Większość decyzji komunalizacyjnych wojewodowie wydali w latach 90 XX wieku, a zatem przed ponad dziesięcioma laty. Tym samym, po 16 września 2021 r. te decyzje (komunalizacyjne) nie będą mogły być unieważniane (wyeliminowane z obrotu prawnego), co obecnie niejednokrotnie miało miejsce z uwagi na podważenie tytułu prawnego Skarbu Państwa do danej nieruchomości w trybie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. W przypadku decyzji komunalizacyjnych wydanych w 1990 r. i większej części 1991 r. brak będzie możliwości nawet wszczęcia postępowania w przedmiocie oceny legalności decyzji komunalizacyjnych (upłynęło 30 lat od ich wydania). Z roku na rok liczba tych decyzji, co, do których niemożliwe będzie nawet wszczęcie postępowania o stwierdzenie ich nieważności będzie wzrastała. Biorąc pod uwagę, że wcześniejsze decyzji o nabyciu przez Skarb Państwa skomunalizowanego mienia zostały wydane ponad 30 lat temu, praktycznie przestanie istnieć możliwość stwierdzania nieważności deklaratoryjnych decyzji komunalizacyjnych (potwierdzających nabycie z mocy prawa).
Analogiczne regulacje dotyczą powiatów i samorządu województwa, które nabyły mienie odpowiednio w trybie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (Dz.U. z 2020 r. poz. 920, z późn. zm. oraz ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 1668, z późn. zm.).

Sławomir Pyźlak
radca prawny

PODSTAWA PRAWNA:
– Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2021.1491),
– Ustawa z dnia 14 czerwca 1960
– Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735, z późn. zm),
– Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. 32, poz. 191 z późn. zm.)
– Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r., sygn. akt P 46/13 (OTK-A 2015/5/62)

SPIS TREŚCI

Konieczność uchwalenia nowych statutów młodzieżowych rad gmin, powiatów, samorządów województw

FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 5 / 2021

23 czerwca 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2021 r. poz. 1038). Powołana na wstępie ustawa znowelizowała przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1372), poprzez określenie zarówno trybu utworzenia młodzieżowej rady gminy, jak również zakresu jej uprawnień.

W myśl art. 5b ust. 2 u.s.g., rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy z własnej inicjatywy lub na wniosek:

  • wójta;
  • podmiotów reprezentujących zainteresowane środowiska, w szczególności:

– organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1057), działających na terenie danej gminy,
– samorządu uczniowskiego lub samorządu studenckiego z terenu danej gminy.

Wniosek, o którym mowa wyżej jest rozpatrywany przez radę gminy w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia jego złożenia (ust. 3).
W przypadku odrzucenia wniosku złożonego przez podmiot, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, kolejny wniosek może być złożony przez ten sam podmiot nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia odrzucenia poprzedniego wniosku (ust. 4).
Zgodnie zaś z ust. 5, młodzieżowa rada gminy ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny.
Młodzieżowa rada gminy może zgłosić do uprawnionych podmiotów wniosek o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej. Tryb zgłaszania wniosku o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej określa statut gminy lub odrębna uchwała rady gminy (ust. 6)
W sprawach dotyczących gminy młodzieżowa rada gminy może kierować zapytania lub wnioski w formie uchwały. Uchwała powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające z niej pytania. Wójt lub osoba przez niego wyznaczona są obowiązani udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały (ust. 7).
Zadaniami młodzieżowej rady gminy w myśl ust. 8 należy w szczególności:

  • opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży;
  • udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
  • monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
  • podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez radę gminy.

Młodzieżowa rada gminy może współuczestniczyć w działaniach związanych z tworzeniem i realizacją rządowych dokumentów strategicznych dotyczących polityki młodzieżowej (ust. 9).
Ustawodawca zobowiązał rady gmin do nadania tworzonym młodzieżowym radom gmin statutów (ust. 10). Statut ma określać w szczególności zasady działania młodzieżowej rady gminy, tryb i kryteria wyboru jej członków oraz zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członka młodzieżowej rady gminy. Podmioty, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, mogą przedstawiać opinie w zakresie projektu statutu.
Jednocześnie ustawodawca zdecydował, że członkowi młodzieżowej rady gminy biorącemu udział w posiedzeniach młodzieżowej rady gminy lub w zorganizowanym wydarzeniu, na którym reprezentuje on młodzieżową radę gminy, a w przypadku niepełnoletniego członka młodzieżowej rady gminy – także jego rodzicowi lub opiekunowi prawnemu, zwraca się, na jego wniosek, koszty przejazdu na terenie kraju związane z udziałem w posiedzeniu młodzieżowej rady gminy lub w zorganizowanym wydarzeniu, na którym reprezentuje on młodzieżową radę gminy, na podstawie dokumentów, w szczególności rachunków, faktur lub biletów, potwierdzających poniesione wydatki lub informacji o wysokości poniesionych kosztów przejazdu samochodem. Szczegółowe zasady zwrotu kosztów oraz zasady delegowania przedstawicieli młodzieżowej rady gminy na zorganizowane wydarzenia, na których reprezentują oni młodzieżową radę gminy, reguluje statut młodzieżowej rady gminy (ust. 11).
Młodzieżowa rada gminy może ponadto posiadać opiekuna (ust. 12), zaś jej statut może określać szczegółowe wymagania, które musi spełniać opiekun, zakres jego obowiązków oraz zasady jego odwoływania (ust. 13). Wyboru opiekuna młodzieżowej rady gminy dokonuje rada gminy spośród kandydatów wskazanych przez młodzieżową radę gminy (ust. 14).
Obsługę administracyjno-biurową młodzieżowej rady gminy zapewnia urząd gminy. Koszty obsługi młodzieżowej rady gminy pokrywa urząd gminy (ust. 15).
Analogiczne regulacje znajdują się w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 920, z późn. zm. ) oraz ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 1668, z późn. zm.).
W przepisach przejściowych powołanej na wstępie ustawy zmieniającej z dnia ustawy z dnia 20 kwietnia 2021 r. ustawodawca zdecydował, że młodzieżowe rady gmin, młodzieżowe rady powiatów i młodzieżowe sejmiki województw utworzone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stają się odpowiednio młodzieżowymi radami gmin, młodzieżowymi radami powiatów i młodzieżowymi sejmikami województw w rozumieniu odpowiednio ustawy zmienianej w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (art. 5).
Mocą art. 6 ww. ustawy zmieniającej ustawodawca nałożył na rady gmin, rady powiatów oraz sejmiki województw obowiązek dostosowania statutów, istniejących przed dniem 23 czerwca 2021r., młodzieżowych rad oraz młodzieżowych sejmików do wymagań przedmiotowej ustawy zmieniającej w terminie do 6 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy, tzn. do dnia 23 grudnia 2021r. Jednocześnie w przepisie art. 7 ust. 1 powołanej na wstępie ustawy zmieniającej ustawodawca zdecydowała, że kadencja młodzieżowych rad gmin, młodzieżowych rad powiatów oraz młodzieżowych sejmików województw utworzonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy - 23 czerwca 2021 r. - kończy się z upływem okresu określonego w przepisach o ich utworzeniu.
W przypadku gdy przepisy o utworzeniu rad lub sejmików, o których mowa w ust. 1, nie określały ich kadencji, rady i sejmiki te działają do dnia ustalenia ich składu zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustaw o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym oraz o samorządzie województwa, nie dłużej jednak niż do dnia 23 grudnia 2021 r.

Sławomir Pyźlak
radca prawny

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz.U. z 2021 r. poz. 1038)
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1372)
– Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 920, późn. zm.)
– Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 1668, z późn. zm.)

SPIS TREŚCI

Regulamin organizacyjny jako akt prawny o charakterze wewnętrznym

FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 5 / 2021

Regulaminy organizacyjne urzędów, w tym urzędów jednostek samorządu terytorialnego należą do kategorii aktów prawnych o charakterze wewnętrznym. Na potrzeby niniejszego artykułu zagadnienia w nim poruszane będą dotyczyć wyłącznie gminy, z pominięciem powiatów i samorządowych województw, w których występują regulacje w zasadniczej części analogiczne z gminnymi.

Na wstępie zaznaczyć wypada, że wewnętrzy charakter regulaminów organizacyjnych rozstrzyga też o zakresie ich odziaływania; otóż przepisy w nich zawarte nie mogą stać się podstawą rozstrzygnięć, na mocy których na podmioty zewnętrzne, znajdujące się poza strukturą organizacyjną danego urzędu, nakładane byłyby obowiązki lub przyznawane uprawnienia. Inaczej mówiąc, przepisy regulaminów organizacyjnych nie mogą stać się podstawą wydania np. decyzji administracyjnych w rozumieniu przepisów Kodeksu postepowania administracyjnego. W sposób zwięzły można przyjąć, że istotą tych przepisów jest przede wszystkim ich porządkujący charakter, polegający na tym, że urząd, jako jednolita struktura organizacyjna jest podzielony na komórki, którym przydano określony zakres zadań i kompetencji. W skrócie regulamin organizacyjny (zarządzenie wójta) tworzy (powołuje do życia) komórki wewnętrzne i przypisuje im zakres zadania i kompetencje oraz określa ich wzajemne relacje. Należy też podkreślić, że brak jakiegoś zadania ujętego w regulaminie organizacyjnym urzędu, nie zwalnia organu z jego realizacji, jeśli zadanie takie wynika wprost z przepisów prawa powszechnie obowiązującego.
Co istotne, ustawodawca w zakresie tworzenia struktury organizacyjnej nie nakłada żadnych ograniczeń, pozostawiając w tym zakresie dowolność wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), jako kierownikowi urzędu. Nie wskazuje też, jak taka struktura powinna wyglądać i jaki powinien być podział zadań. Także przepisy prawa powszechnie obowiązującego, które nakładają na gminy obowiązek wykonywania zadań, nie precyzują ich realizacji w zakresie samej struktury organizacyjnej. Warto też przypomnieć, że zadania i kompetencje wykonują organy gminy (gmina jako jednostka samorządu terytorialnego), a nie urząd, czy komórka wewnętrzna urzędu. Z punktu widzenia mieszkańca gminy nieistotne jest, jaka komórka wewnętrzna przygotuje projekt np. decyzji, postanowienia, czy zezwolenia lub kto podpisuje się pod projektem aktu administracyjnego czy czynności materialno-technicznej. Należy też wyraźnie podkreślić, że ewentualne spory między komórkami wewnętrznymi co do realizacji zadań i załatwiania spraw nie mogą rzutować na ich terminowe wykonywanie.

PODSTAWA PRAWNA

Zgodnie z art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1994 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1372 – dalej: ustawa) organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny, nadany przez wójta w drodze zarządzenia. Powołany przepis wyraźnie wskazuje na charakter spraw objętych regulaminem organizacyjnym, podmiot uprawniony do jego podjęcia oraz nazwę aktu prawnego. Upoważnienie do wydania zarządzenia, o którym mowa, z oczywistych względów należy rozpatrywać w ścisłym związku z funkcją wójt jako kierownika urzędu (art. 33 ust. 3 ustawy) oraz wójtem, jako organem wykonawczym gminy, który wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy (art. 33 ust. 1 ustawy). Z treści cytowanych wyżej przepisów można wyciągnąć wniosek, że wolą ustawodawcy było powierzenie wójtom wyłącznej kompetencji kształtowania struktury organizacyjnej urzędu. Należy więc w tym miejscu przypomnieć, że wójt wykonuje zadania określone w art. 30 ustawy oraz kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Istotą wspomnianych przepisów kompetencyjnych jest to, by wójt miał możliwość nie tylko stworzenia sprawnej i efektywnej struktury organizacyjnej, ale też aby miał możliwość dokonywania szybkich zmian w zależności od pojawiających się okoliczności i potrzeb. Jaka jest więc rola urzędu, jako jednostki organizacyjnej, w kontekście realizacji zadań gminy, jako osoby prawnej. W wyroku z dnia 8 lutego 2010 r. (sygn. akt I SA/Bk 564/09) WSA w Białymstoku stwierdził, że: „Urząd gminy jest […] wyłącznie aparatem pomocniczym gminy, jednostką zapewniającą obsługę administracyjną, organizacyjną i techniczną wójta. Jest to zorganizowana struktura, której celem jest zapewnienie sprawnej realizacji zadań gminy”. W wyroku tym Sąd rozważał kwestie odmienności gminy i urzędu w kontekście zobowiązania podatkowego i w swej konkluzji stwierdził, że: „ […] podatnikiem podatku od towarów i usług jest gmina, która posiada osobowość prawną, a nie urząd gminy”. Podstawą powyższych stwierdzeń jest podmiotowość gminy na gruncie prawa cywilnego. Z kolei w systemie prawa administracyjnego zadania i kompetencje przypisane są do organu, a nie do urzędu. Inaczej mówiąc zadanie wykonuje wójt, burmistrz czy prezydent miasta, a nie urząd, wydział, czy jakakolwiek inna komórka organizacyjna, której byt określony został przepisami regulaminu organizacyjnego.

KOMPETENCJA WÓJTA

Kompetencja ta ma charakter wyłączny, co oznacza, że żaden inny podmiot nie jest właściwy, by podejmować wiążące rozwiązania w tym zakresie. W wyroku z dnia 18 lutego 2020 r. (sygn. akt III SA/Łd 1071/19) WSA w Łodzi stwierdził, że: „Rada gminy nie jest uprawniona do nakładania na pracowników urzędu gminy konkretnych obowiązków. Kompetencje w tym zakresie posiada wyłącznie wójt gdyż zgodnie z treścią art. 33 ust. 2 u.s.g. organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny nadany przez wójta w drodze zarządzenia”. Wspomniana kompetencja w oczywisty sposób związana jest nie tylko z kierowniczą funkcją wójta wynikającą z przepisów ustawy o samorządzie gminnym, ale też z jego uprawnieniami wynikającymi z ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r., 1282) oraz ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeksu pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320). Zgodnie z art. 7 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za jednostki, […] wykonują wójt (burmistrz, prezydent miasta) – wobec zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarza gminy, skarbnika gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Należy też podkreślić, że kompetencje wójta, w tym zakresie, rozciągają się nie tylko na pracowników urzędu, ale też i pracowników gminnych jednostek organizacyjnych. W wyroku WSA w Poznaniu z dnia 23 kwietnia 2015 r. (sygn. akt IV SA/Po 1320/14), sąd stwierdził, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), który jest kierownikiem urzędu, wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Ma on również prawo zwolnić z zajmowanego stanowiska, jeśli istnieją ku temu uzasadnione powody.

SPOSÓB TWORZENIA

Akty wewnętrznych, a więc także regulaminy organizacyjne urzędów gmin, powinny być tworzone w oparciu o rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad Techniki Prawodawczej” (Dz. U. z 2016 r. poz. 283). Zgodnie z § 141 rozporządzenia do projektów uchwał i zarządzeń stosuje się odpowiednio zasady wyrażone w dziale V, z wyjątkiem § 132, w Dziale I w Rozdziałach 1-7 i w dziale II, […]. Tytułem przypomnienia, dział V reguluje zasady tworzenia projektów rozporządzeń. Inaczej mówiąc, w przypadku tworzenia regulaminu organizacyjnego należy stosować wytyczne i zasady obowiązujące w procedurze przygotowywania rozporządzeń, czyli aktów wykonawczych o charakterze powszechnie obowiązującym.

Artur Leśko
Główny specjalista
Urząd m.st. Warszawy

SPIS TREŚCI

System indywidualnego rozliczania obowiązku segregowania odpadów w budynkach wielolokalowych

ANALIZY | KOMENTARZE - SAS 5/2021

W dniu 8 września 2021 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę z 11 sierpnia 2021 r. nowelizującą m.in. przepisy ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej jako: u.c.p.g.). Wśród licznych zmian, w ramach nowelizacji wprowadzono art. 2a u.c.p.g., który wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. Przepis ten zakłada możliwość tworzenia w gminach systemów indywidualnego rozliczania obowiązku segregowania odpadów w budynkach wielolokalowych. Zgodnie z treścią uchwalonego art. 2a ust. 1 u.c.p.g., w przypadku gdy właściciel nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewni techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, rada gminy może podjąć uchwałę stanowiącą o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali, osób, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych, osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących te lokale lub osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej.

TRYB DOKONANIA UZGODNIEŃ

Ustawa nie wskazuje jednoznacznie sposobu, w jaki miałoby dojść do uzgodnień pomiędzy właścicielem nieruchomości a gminą. Określa jedynie, że jest to element poprzedzającym ewentualne powzięcie uchwały przez radę gminy. Również uzasadnienie nowelizacji nie rozstrzyga wątpliwości co właściwej interpretacji przepisów – w pierwotnym brzmieniu, na etapie złożenia propozycji projektu, zapewnienie technicznych możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych miało bowiem należeć do wyłącznych kompetencji gminy. Zmiana, wprowadzająca konieczność uzyskania zgody właściciela na zastosowanie danych technologii potrzebnych do indywidualizacji rozliczeń, zaproponowana została na etapie dodatkowego sprawozdania, zatem nie znalazła odzwierciedlenia w uzasadnieniu.
Kluczowym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia jest zatem przesądzenie o formie dokonania uzgodnień. Ustawodawca wskazuje w przepisie 2a ust. 1 u.c.p.g. na gminę, jako jeden z podmiotów, pomiędzy którymi miałoby dojść do uzgodnienia. Wydaje się właściwym wnioskowanie, że ze względów praktycznych – i jednocześnie mając na uwadze tryb funkcjonowania samorządu gminnego – uzgodnienia dokonywane będą z organem wykonawczym, a nie kolegialnym ciałem jakim jest rada gminy złożona z kilkunastu członków. Choć ustawa nakłada uprawnienia na właścicieli nieruchomości, zadania powiązane z ustanowieniem systemu będą wykonywać wspólnoty lub spółdzielnie mieszkaniowe z upoważnienia i w imieniu użytkowników lokali.

KWALIFIKACJA UZGODNIEŃ W OPARCIU O ODRĘBNE PRZEPISY PRAWA

Wątpliwości wzbudza również charakter prawny uzgodnień. Mechanizm ten funkcjonuje z powodzeniem na gruncie przepisów odrębnych ustaw, jednakże z ograniczeniem wyłącznie do organów administracji publicznej. Wówczas, jak w przypadku chociażby uchwały tworzącej strefę przemysłową sejmik województwa działa w uzgodnieniu z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym oraz regionalnym dyrektorem ochrony środowiska (art. 136d ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska). W doktrynie wskazuje się, że uzgodnienie to najdalej idąca forma współdziałania pomiędzy organami administracji, co uzależnia podjęcie działań dopiero w efekcie uzyskania konsensusu (K. Gruszecki [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2019). Powyższego nie można stosować bezpośrednio do omawianej konstrukcji prawnej, gdyż właściciel nieruchomości nie jest i nie może być postrzegany jako organ administracji publicznej lub podmiot o tożsamych uprawnieniach. Dodatkowo, nie jest to procedura uregulowana przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
Jednakże, stosując przytoczoną interpretację pomocniczo, należałoby uznać, że przyjęcie przez radę gminy niewadliwej uchwały uzależnione jest od wyrażenia zgody przez właściciela nieruchomości. Jakkolwiek przepisy ustawy nie precyzują sposobu, w jaki powinno nastąpić skuteczne wyrażenie zgody, nie uprawnia to do przyjęcia, że została ona wyrażona w sposób dorozumiany w przypadku niezajęcia stanowiska przez właściciela nieruchomości. Ilekroć przepisy prawa dopuszczają milczącą zgodę, znajduje to odzwierciedlenie w treści aktów prawnych – prawodawca wówczas wprost wskazuje konsekwencję niezajęcia stanowiska przez dany podmiot, jednocześnie zakreślając termin na podjęcie czynności. Brak zastosowania analogicznej konstrukcji w nowelizacji przesądza o konieczności uzyskania przez gminę faktycznej zgody.

PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE SYSTEMU INDYWIDUALNEGO
ROZLICZANIA OBOWIĄZKU SEGREGOWANIA ODPADÓW

Ustawodawca nie rozstrzyga również postępowania w sytuacji, w której po wyrażeniu zgody przez właściciela nieruchomości, będzie on chciał zgodę cofnąć lub też wnioskować o naniesienie zmian w jej treści. Tymczasem, skoro przyjęcie uchwały przez radę gminy uzależnione jest od ustalenia konsensusu pomiędzy podmiotami prywatnymi, a samorządem, taka możliwość powinna być zapewniona. Brak określenia trybu uzgodnień stwarza możliwość zaistnienia sytuacji, w której wyrażona zgoda zostanie zakwestionowana – niekoniecznie przez właściciela nieruchomości, ale chociażby użytkownika lokalu. System indywidualnego rozliczania obowiązku segregowania odpadów stanowi bowiem zabezpieczenie przed koniecznością uiszczania opłat podwyższonych z tytułu nieprawidłowej segregacji odpadów, ale wyłącznie wówczas, gdy zapewnione zostaną faktyczne techniczne możliwości identyfikacji pochodzenia poszczególnych odpadów komunalnych. Z uwagi na brak jednolitych przepisów i utrwalonej praktyki, istnieje realne zagrożenie nieefektywności wprowadzonego systemu, skutkujące odpowiedzialnością zbiorową. Ponadto, wprowadzenie systemu wiąże się z wprowadzeniem odrębnej infrastruktury gospodarowania odpadami, co również co do zasady podlega finansowaniu przez właścicieli nieruchomości (art. 5 ust. 1 pkt. 1 u.c.p.g.). Odrębnym zagadnieniem jest problem niedotrzymywania uzgodnionych warunków przez którąkolwiek ze stron.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach uzależnia przyjęcie uchwały rady gminy o przyjęciu systemu indywidualnego rozliczania obowiązku segregowania odpadów w przypadku budynków wielolokalowych od zgody właściciela nieruchomości, tym samym zapewnia jego silną pozycję na etapie negocjacji uzgodnień. W świetle uchwalonych przepisów pojawiają się jednak uzasadnione wątpliwości co do praktycznego funkcjonowania wprowadzanych rozwiązań.

Klaudia Skubiszak
prawnik w Praktyce Infrastruktury
i Energetyka kancelarii
Domański Zakrzewski Palinka sp.k.

Daniel Chojnacki
radca prawny, Counsel w Praktyce
Infrastruktury i Energetyka kancelarii
Domański Zakrzewski Palinka sp.k.

SPIS TREŚCI

Najnowsza nowelizacja ustawy śmieciowej – omówienie najważniejszych zmian

ANALIZY | KOMENTARZE - SAS 5 / 2021

Indywidualne rozliczanie mieszkańców w zabudowie wielolokalowej, zmienione reguły uczestniczenia właścicieli nieruchomości niezamieszkałych w gminnym systemie, odstępstwo od 5-pojemnikowego systemu zbierania odpadów komunalnych u tzw. źródła, zmiany w metodach ustalania opłat śmieciowych, czy możliwość dopłacania do systemu – to tylko niektóre z nowości wprowadzonych do tzw. ustawy śmieciowej przez ustawodawcę mocą ostatniej nowelizacji.

Z dniem 23 września 2021 r. weszła w życie kolejna duża nowelizacja tzw. ustawy śmieciowej, tj. ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2021 r. poz. 888 z późn. zm., dalej również jako: u.c.p.g. albo ustawa). Jest nią ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz.U. poz. 1648). Należy jednak mieć na uwadze, że część ujętych w niej zmian wejdzie w życie dopiero dnia 1 stycznia 2022 r.
Analiza nowych rozwiązań prowadzi do wniosku, że niewątpliwie wprowadzone zmiany częściowo są korzystne dla gmin, niektóre z nich przynajmniej pozornie na takie wyglądają, pozostałe natomiast będą dla nich niekorzystne. Wielu pożądanych przez samorządy zmian nie udało się przy tym wprowadzić.
Wprowadzone do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zmiany zaprezentowane zostaną w kolejności umiejscowienia ich w ustawie.

1. INDYWIDUALIZACJA ROZLICZEŃ

Jedną z bardziej „interesujących” nowości jest dodany do ustawy przepis art. 2a określający możliwość wprowadzenia indywidualnych rozliczeń właścicieli lokali w zabudowie wielolokalowej. Przypomnijmy, że obecnie w przypadku tego rodzaju zabudowy, deklarację – zbiorczo za wszystkie lokale – składa spółdzielnia albo wspólnota mieszkaniowa, która jest jedyną stroną dla gminy w zakresie tzw. opłaty śmieciowej (czyli opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi). Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest m.in. odpowiedzialność zbiorowa wszystkich mieszkańców (czy też ściślej mówiąc – właścicieli lokali) korzystających z danego miejsca gromadzenia odpadów. Gmina bowiem, w przypadku, gdy wykryje nieprawidłową zbiórkę odpadów komunalnych w danym miejscu, opłatą podwyższoną zmuszona jest obciążyć wszystkich z tego miejsca korzystających z uwagi na brak możliwości ustalenia – kolokwialnie mówiąc – kto zawinił.
Przyjęte nowe rozwiązania, przynajmniej w teorii mają zapobiegać takim przypadkom umożliwiając ukaranie konkretnej osoby, która nie prowadzi zgodnie z prawem selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Także teoretycznie nie sposób jednak nie zauważyć, że tego typu rozwiązanie można było osiągnąć na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, lecz w praktyce było ono niewykonalne. Mowa w tym miejscu o możliwości, jaką dawał i w dalszym ciągu daje przepis art. 6m ust. 1ca u.c.p.g., który stanowi, że „Dopuszcza się złożenie odrębnych deklaracji dla poszczególnych budynków lub ich części w przypadku nieruchomości zabudowanej budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, jeżeli poszczególne budynki lub ich części posiadają przyporządkowane im oddzielne miejsca gromadzenia odpadów komunalnych”. Tym samym, teoretycznie można było rozwiązać tym przepisem problem odpowiedzialności zbiorowej przy dalszym składaniu deklaracji (nie jednej ale kilkudziesięciu lub nawet kilkuset) przez spółdzielnię albo wspólnotę mieszkaniową za wszystkich właścicieli lokali, lecz w praktyce trudno sobie wyobrazić, aby w zabudowie wielolokalowej było miejsce na indywidualne miejsca gromadzenia odpadów przypisane odrębnie dla każdego lokalu. Podkreślić jedynie w tym miejscu należy, że to nie był jednak główny cel wprowadzenia do ustawy przywołanego przepisu art. 6m ust. 1ca u.c.p.g., lecz jest to jedynie przykład skrajnej możliwości jego zastosowania (wykorzystania).
Wracając natomiast do nowych regulacji prawnych – przed omówieniem ich w sposób bardziej szczegółowy wskazać należy, że jako jedne z kilku z całej nowelizacji nie weszły one w życie w jej podstawowym terminie, tj. z dniem 23 września 2021 r., a będą mogły być wykorzystywane dopiero od 1 stycznia 2022 r. Już teraz jednak zainteresowane gminy mogą rozpocząć przygotowania do ich wdrożenia w praktyce, w tym podjęcie stosownej uchwały (która nie będzie mogła jednak wejść w życie wcześniej niż właśnie 1 stycznia nadchodzącego roku).
Indywidualne rozliczenia właścicieli lokali w zabudowie wielolokalowej jest fakultatywne. Ustawodawca pozostawił decyzję w tym zakresie w pierwszej kolejności gminom. Sama decyzja gminy będzie jednak niewystarczająca. Aby móc wprowadzić taką indywidualizację, konieczne będzie dokonanie przez gminę, wspólnie z właścicielami nieruchomości, stosownych uzgodnień co do kształtu takiego systemu. Przepis art. 2a ust. 1 u.c.p.g. w tym zakresie jednoznacznie bowiem stanowi, że „W przypadku gdy właściciel nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewni techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, rada gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b [tj. przez właścicieli poszczególnych lokali – przyp. własny]”. Istotne jest tym samym, aby pomiędzy gminą a zainteresowanymi właścicielami nieruchomości (przez których należy rozumieć spółdzielnie lub wspólnoty mieszkaniowe upoważnione w odpowiednim wewnętrznym trybie do takiego działania przez właścicieli poszczególnych lokali) dokonane zostały uzgodnienia co do technicznej strony takiej indywidualizacji rozliczeń, tj. przykładowo, czy worki do zbierania odpadów komunalnych będą oznakowane kodami kreskowymi, czy właściciele lokali będą mieli indywidualne karty lub kody dostępu do miejsca gromadzenia odpadów, itp. Jeżeli obie strony nie dojdą do porozumienia, to indywidualizacji rozliczeń w danej gminie nie będzie. Ustawodawca nie umożliwia bowiem gminie wymuszenia wprowadzenia takich rozwiązań.
Ważną kwestią przy wprowadzaniu indywidualizacji rozliczeń jest przy tym to, aby identyfikacja odpadów komunalnych zapewniała możliwość przypisania właścicielom poszczególnych lokali danej frakcji odpadów komunalnych w taki sposób, aby osoby nieuprawnione nie mogły odczytać danych osobowych.
Samo wprowadzenie na terenie gminy indywidualizacji rozliczeń właścicieli poszczególnych lokali następuje – jak już wyżej wskazano – poprzez przyjęcie przez radę gminy stosownej uchwały w tym przedmiocie. Uchwała ta może przy tym dotyczyć wszystkich albo określonych nieruchomości zabudowanych budynkami wielolokalowymi, w zależności od tego, czy właściciele nieruchomości w uzgodnieniu z gminą zapewnią techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach na wszystkich nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi albo na części tych nieruchomości. Tym samym, brak jest potrzeby dokonania stosownych uzgodnień z właścicielami wszystkich nieruchomości wielolokalowych, aby wprowadzić na terenie gminy taki system. W praktyce wystarczające może być bowiem uzgodnienie z jedną wspólnotą albo spółdzielnia mieszkaniową i to nawet w odniesieniu do poszczególnych, a nie wszystkich, jej budynków. System indywidualizacji rozliczeń może być przy tym stopniowo rozszerzany wraz z jego sprawdzeniem się w miejscach pierwotnego ich wdrożenia.
Ustawodawca wskazał przy tym również, że podejmując ww. uchwałę rada gminy kieruje się technicznymi możliwościami identyfikacji odpadów komunalnych w poszczególnych lokalach w budynkach wielolokalowych, w tym:

  • liczbą lokali mieszkalnych w danym budynku wielolokalowym;
  • liczbą mieszkańców;
  • ilością odpadów komunalnych wytwarzanych na danych nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi;
  • istniejącą infrastrukturą do gospodarowania odpadami komunalnymi.

Podejmowana uchwała nie może być tym samym oderwana od indywidualnych, lokalnych uwarunkowań na nieruchomości, której miałaby dotyczyć. Potwierdza to przy tym twierdzenie, że gmina bez dokonanych uzgodnień z poszczególnymi właścicielami nieruchomości nie może samodzielnie zdecydować o wprowadzeniu indywidualizacji rozliczeń, bowiem bez nich nie jest w stanie poznać szczegółowych informacji, dzięki którym ta indywidualizacja będzie działać.
Konsekwencją podjęcia uchwały obejmującej określone nieruchomości indywidualizacją rozliczeń jest to, że spółdzielnia albo wspólnota mieszkaniowa: 1) składa deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi – w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie tej uchwały, 2) ponosi opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, począwszy od miesiąca, w którym ta uchwała weszła w życie – w stosunku do odpadów komunalnych wytworzonych na nieruchomościach zabudowanych budynkami wielolokalowymi, z wyłączeniem odpadów komunalnych wytworzonych w lokalach objętych tą uchwałą.
Niewątpliwie wprowadzone mocą nowelizacji nowe rozwiązania prawne są korzystne dla właścicieli poszczególnych lokali, którzy dzięki nim nie będą musieli się martwić, że będą ponosić zbiorową odpowiedzialność za niewłaściwe segregowanie odpadów komunalnych przez ich sąsiadów. Również gminy mogą na tym rozwiązaniu dużo zyskać – chociażby selektywną zbiórkę na wyższym poziomie pozwalającym osiągnąć poziomy wymagane ustawą pod groźbą stosownej kary finansowej. Czy w praktyce rozwiązania te będą w takim razie popularne i często wprowadzane w życie? Niekoniecznie, bowiem już teraz widać, że wprowadzenie indywidualizacji rozliczeń, zwłaszcza od strony technicznych rozwiązań, będzie bardzo kosztowne i może okazać się ostatecznie od strony finansowej mało opłacalne. Koszty te co do zasady będą bowiem ponosić właściciele nieruchomości, a nie gminy. Wydaje się tym samym, że jedynym sposobem, aby nowe przepisy były wykorzystywane, jest uzyskanie w odpowiedniej wysokości dofinansowania na wyposażenie nieruchomości we wspomniane rozwiązania techniczne, dzięki którym możliwe będzie identyfikowanie pochodzenia odpadów komunalnych z poszczególnych lokali.

2. NOWOŚCI W GMINNYCH REGULAMINACH UTRZYMANIA CZYSTOŚCI I PORZĄDKU

Częściowo uzupełnieniem regulacji dotyczących indywidualizacji rozliczeń w zabudowie wielolokalowej jest uzupełnienie katalogu elementów, jakie fakultatywnie zawierać może każdy gminny regulamin utrzymania czystości i porządku. Ustawodawca do katalogu takich elementów, wymienionych w art. 4 ust. 2a u.c.p.g., dodał bowiem, że rada gminy w regulaminie może również wprowadzić obowiązek stosowania indywidualnego oznakowania pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych w sposób, który pozwoli na identyfikację z jednej strony samych właściciela nieruchomości, na której są wytwarzane odpady komunalne, lub właścicieli lokali w przypadku podjęcia uchwały w sprawie indywidualizacji rozliczeń. Co przy tym niewątpliwie jest zauważalne, z takiej możliwości gminy korzystały również dotychczas, tj. wprowadzały np. czipowanie pojemników i oznakowanie worków kodami kreskowymi, więc możliwość w tym zakresie uznać należy za co najwyżej dopuszczalność dotychczasowej praktyki. To jednak nie jedyny nowy element fakultatywny, który od dnia 23 września 2021 r. może pojawiać się w regulaminie.
Kolejną nowością jest umożliwienie gminom wprowadzenia do regulaminów postanowień określających sposób zgłaszania lokalizacji miejsca gromadzenia odpadów przez właściciela nieruchomości w celu zapewnienia prawidłowej realizacji usługi odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. W tym zakresie pojawia się jednak pytanie, czy ustawodawca we właściwej uchwale określił możliwość wprowadzenia takiej regulacji, tj. czy nie powinna być ona elementem ustalanego przez radę gminy wzoru deklaracji.
Ostatnia nowość w zakresie dodatkowych fakultatywnych elementów gminnego regulaminu utrzymania czystości i porządku w praktyce może okazać się najbardziej pożądana. Umożliwia bowiem ona radzie gminy „wprowadzenie innych obowiązków dotyczących utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości”. Postanowienia regulaminu oparte o tę podstawę prawną nie mogą przy tym jednak powielać regulacji już zawartych w ustawie, np. w zakresie obowiązków właścicieli nieruchomości określonych w przepisie art. 5 u.c.p.g., lub też takich istniejących już regulacji ustawowych modyfikować. Wskazanie to uznać jednak należy za jedyne ograniczenie dotyczące możliwości regulowania określonych kwestii w gminnym regulaminie – o ile dotyczą one oczywiście „utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości”. Czas pokaże, jakie regulacje z punktu widzenia tego przepisu zaczną pojawiać się w regulaminach i w jaki sposób będą do nich podchodzić organy nadzoru. Już teraz jednak pojawiają się pierwsze pytania i propozycje co do dopuszczalności określenia na tejże podstawie prawnej np. obowiązku jednolitego i wyraźnego (wg określonych w regulaminie wskazań) oznaczania na terenie gminy miejsc gromadzenia odpadów, czy też obowiązku okresowego przykaszania (przycinania) rosnącej na terenie nieruchomości roślinności zwłaszcza traw i chwastów (co jest obecnie bolączką wielu gmin, które nie mogą wymusić takiego działania na właścicielach nieruchomości). Warto w tym zakresie przy tym również pamiętać, że wraz z wprowadzeniem tego rodzaju obowiązków do regulaminu, pojawia się możliwość karania właścicieli nieruchomości za ich nieprzestrzeganie, m.in. przez straż gminną (miejską) w drodze mandatu karnego w wysokości do 500 zł – na podstawie art. 10 ust. 2a u.c.p.g.

3. ODSTĘPSTWO OD 5-POJEMNIKOWEGO SYSTEMU ZBIERANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH

Część samorządów mogą ucieszyć nowe regulacje prawne, dzięki którym będą mogły zaproponować swoim mieszkańcom 4-pojemnikowy system zbierania odpadów komunalnych (zakładając, że mamy na terenie tej gminy do czynienia z podstawowym, 5-pojemnikowym systemem). W tym zakresie w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach pojawiły się dwa nowe przepisu – art. 4b i art. 4c. Skorzystanie z takiej możliwości nie tylko jednak nie będzie łatwe, ale nie będzie również dla wszystkich. Zakłada się, że z nowych rozwiązań skorzystać będą mogły te gminy, które korzystają z zaawansowanych instalacji, w szczególności do sortowania odpadów komunalnych, dla których bez różnicy jest czy określone frakcje odpadów komunalnych zbieranych selektywnie trafią do nich łącznie czy też będą rozdzielone. Natomiast zbieranie części frakcji łącznie może okazać się korzystne finansowo dla określonych gmin, bez jednoczesnego uszczerbku na poziomach odzysku.
Odstępstwo od systemu 5-pojemnikowego jest jednak bardzo konkretne. Udzielanie przez ministra właściwego do spraw klimatu (obecnie Ministra Klimatu i Środowiska) w drodze decyzji administracyjnej zezwolenie polega na łącznym zbieraniu tzw. frakcji żółtej (tj. tworzyw sztucznych, metali i opakowań wielomateriałowych) oraz tzw. frakcji zielonej (tj. szkła). Aby jednak takie zezwolenie zostało udzielone, gmina musi spełnić co najmniej trzy z następujących warunków:

  • łączne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie wpływa na możliwość poddania ich przygotowaniu do ponownego użycia, recyklingowi lub innym procesom odzysku, a uzyskiwany z tych procesów materiał wyjściowy ma jakość porównywalną do jakości uzyskiwanej przy selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych;
  • selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie przynosi wyniku najlepszego dla środowiska, biorąc pod uwagę całkowity wpływ gospodarowania selektywnie zebranymi frakcjami odpadów komunalnych na środowisko;
  • selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie jest technicznie wykonalne, biorąc pod uwagę dobre praktyki w zakresie zbierania odpadów komunalnych;
  • selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych pociągnęłoby za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty, biorąc pod uwagę koszty negatywnego wpływu zbierania i przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych na środowisko i zdrowie ludzi, możliwości poprawy efektywności zbierania i przetwarzania odpadów komunalnych, dochody ze sprzedaży surowców wtórnych oraz zasadę, że koszty gospodarowania odpadami są ponoszone przez pierwotnego wytwórcę odpadów lub przez obecnego lub poprzedniego posiadacza odpadów.

Wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o udzielenie zezwolenia musi przy tym zawierać analizy potwierdzające, że zostały spełnione łącznie co najmniej trzy z ww. warunków oraz wskazanie, czy odstępstwo ma dotyczyć obszaru całej gminy czy jej określonej części. Wydaje się, że jeżeli gminy będą już korzystały z możliwości wnioskowania o wskazane odstępstwo, to będzie ono dotyczyć obszaru całej gminy. Trudno bowiem wyobrazić sobie nie tylko wyjaśnienie mieszkańcom, dlaczego część z nich musi zbierać odpady komunalne w systemie 4-pojemnikowym, a część w systemie 5-pojemnikowym, ale również chociażby prowadzenie skutecznej kampanii edukacyjnej dot. selektywnej zbiórki na obszarze całej gminy.
Pomimo tego, że zezwolenie wydawane jest na czas nieoznaczony, to ustawodawca przewidział możliwość jego cofnięcia. Stanowi o tym przepis art. 4c ust. 1 u.c.p.g., zgodnie z którym jeżeli gmina, która uzyskała zezwolenie nie osiągnęła w danym roku poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, o którym mowa w art. 3b ust. 1 u.c.p.g., minister właściwy do spraw klimatu cofa to zezwolenie w drodze decyzji i określa termin jej wykonania. Postępowanie w sprawie cofnięcia zezwolenia wszczyna się z urzędu. Skutkiem cofnięcia zezwolenia będzie natomiast zakończenie możliwości stosowania systemu 4-pojemnikowego na terenie tym zezwoleniem objętym.

4. NIERUCHOMOŚCI NIEZAMIESZKAŁE PONOWNIE NA NOWYCH (CZĘŚCIOWO STARYCH) ZASADACH

Najwięcej istotnych zmian nowelizacja wprowadza w odniesieniu do tzw. nieruchomości niezamieszkałych (tj. nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne). W dalszym ciągu objęcie ich przez gminę wspólnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi z nieruchomościami zamieszkałymi będzie fakultatywne. W tym zakresie przepisy art. 6c ust. 2 i ust. 3 u.c.p.g. nie uległy zmianie. Zmianie nie uległo również wskazanie, że w odniesieniu do nieruchomości niezamieszkałych (z wyłączeniem tzw. nieruchomości mieszanych, czyli takich, które w części są zamieszkałe, a w części niezamieszkałe) konieczne jest przeprowadzenie przetargu na odbieranie odpadów komunalnych z terenu tych nieruchomości (o czym stanowi przepis art. 6c ust. 2a u.c.p.g.). Co w takim razie uległo zmianie?
W pierwszej kolejności wskazać należy na zmiany odnoszące się do właścicieli tych nieruchomości niezamieszkałych, którzy nie są objęci gminnym systemem – bo albo gmina nie podjęła w stosunku do nich uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2 u.c.p.g., albo też w odpowiednim, nowym trybie się z gminnego systemu wypisali (o tych zmianach w dalszej części artykułu). Zmiany te wprowadzone zostały do przepisu art. 6 u.c.p.g., który stanowi też ramy dla kontroli sprawowanej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w zakresie właściwego pozbywania się odpadów komunalnych przez właścicieli takich nieruchomości.
Przypomnijmy, że obowiązkiem każdego właściciela nieruchomości (tak zamieszkałej, jak i niezamieszkałej) jest zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 u.c.p.g. (obecnie są to przepisy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów; Dz.U. poz. 906), co wynika wprost z przepisu art. 5 ust. 1 pkt 3 u.c.p.g. W takim brzmieniu przepis ten wszedł w życie z dniem 6 września 2019 r. na podstawie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1579 z późn. zm., dalej również: nowelizacja z 2019 r.), o której jeszcze będziemy pisać w dalszej części artykułu. Przepisy gminnych regulaminów do tego obowiązku musiały zostać dostosowane do końca 2020 r., więc najpóźniej od początku 2021 r. każdy właściciel nieruchomości musi zbierać odpady w sposób selektywny. W przypadku właścicieli nieruchomości niezamieszkałych musi znaleźć to odzwierciedlenie w posiadanych przez nich umowach na odbieranie odpadów komunalnych zawartych z podmiotem wpisanym do rejestru działalności regulowanej, o którym mowa w art. 9b u.c.p.g. Z uwagi jednak na to, że nie było to tak oczywiste, ustawodawca zdecydował się dać temu jednoznacznie wyraz na gruncie wspomnianego właśnie przepisu art. 6 u.c.p.g.
I tak, w pierwszej kolejności dodany został ust. 1c, zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej przez właściciela nieruchomości niezamieszkałej z podmiotem wpisanym do rejestru działalności regulowanej muszą zapewniać odbiór wszystkich frakcji odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie wspomnianego powyżej przepisu art. 4a ust. 1 u.c.p.g. To, czy umowa ta zawiera rzeczywiście tego rodzaju postanowienia, kontrolować będzie – jak dotychczas – wójt (burmistrz, prezydent miasta), razem z weryfikacją, czy taka umowa w ogóle jest i czy jest ona „aktywna”, tj. czy właściciel nieruchomości niezamieszkałej jest w stanie przedłożyć dowody uiszczania opłat za usługi wynikające z tej umowy (patrz: nowe brzmienie ust. 5a w art. 6 u.c.p.g.). W przypadku natomiast, gdy z toku kontroli wyjdzie, że umowa nie spełnia wspomnianych powyżej wymogów dot. zapewnienie odbioru wszystkich podstawowych frakcji odpadów obowiązujących na terenie danej gminy (tj. co do zasady 5 frakcji), wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany będzie wezwać strony takiej umowy do usunięcia uchybień, w terminie samodzielnie przez siebie określonym w tym wezwaniu (o czym stanowi nowy ust. 5b w art. 6 u.c.p.g.). Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu, niepoprawiona umowa wygasa, a wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany będzie do wydania decyzji, o której mowa w niezmienionym od wielu lat ust. 7 przepisie art. 6 u.c.p.g. Warto w tym miejscu również zauważyć, że o ile dotychczas, tj. przed wejściem w życie z dniem 23 września 2021 r. nowelizacji, możliwe było zawarcie przez właściciela nieruchomości niezamieszkałych kilku umów z podmiotami wpisanymi do rejestru działalności regulowanej tak, aby łącznie obejmowały one wszystkie frakcje odpadów komunalnych (ponieważ np. jeden podmiot oferował tańszą frakcję X, a kolejny frakcję Y, itp.), o tyle obecnie nowy przepis art. 6 ust. 1c u.c.p.g. jednoznacznie wskazuje na konieczność posiadania jednej umowy obejmującej wszystkie frakcje.
Kolejne rewolucyjne zmiany objęły natomiast właścicieli tych nieruchomości niezamieszkałych, którzy objęci zostali uchwałą rady gminy podjętą na podstawie art. 6c ust. 2 u.c.p.g. Przypomnijmy, że poprzednia zmiana wprowadzona z dniem 6 września 2019 r. mocą nowelizacji z 2019 r. polegała na tym, że w systemie byli tylko ci właściciele nieruchomości niezamieszkałych, którzy wyrazili na to zgodę (pomijam w tym miejscu prowadzone wtedy rozważania, czy nowe przepisy dotyczyły uchwał, o których mowa w art. 6c ust. 2 u.c.p.g. podjętych po wprowadzonych zmianach, czy również przed oraz czy znajdowały zastosowanie od razu, czy dopiero po upływie terminu, na jaki zawarta była ówczesna umowa na odbieranie odpadów komunalnych). Najnowsza nowelizacja nie dość, że odwraca te zasady o 180 stopni, to znacząco je uszczegóławia – jednak nie bez błędów i nieścisłości.
Obecnie, tj. od dnia 23 września 2021 r., właściciele nieruchomości niezamieszkałych, jeśli ich nieruchomości objęte zostały gminnym systemem mocą uchwały z art. 6c ust. 2 u.c.p.g. z mocy prawa będą trafiać do tego systemu z możliwością jednak wypisania się z niego w ściśle określonych przypadkach, w ściśle określonym czasie, poprzez złożenie stosownego oświadczenia:

  • przy podejmowaniu przez radę gminy uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2 u.c.p.g. – w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia tej uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym (nowy art. 6c ust. 3a u.c.p.g.);
  • w przypadku powstania nieruchomości niezamieszkałej w trakcie obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych – w terminie 60 dni od dnia powstania takiej nieruchomości (nowy art. 6c ust. 3b u.c.p.g.);
  • w przypadku zamieszczenia na stronie podmiotowej BIP urzędu gminy, na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji o zamiarze przeprowadzenia przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta kolejnego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych – w terminie określonym w tej informacji, nie krótszym jednak niż 60 dni od dnia jej zamieszczenia na stronie podmiotowej BIP (nowy art. 6c ust. 3c u.c.p.g.).

W ostatnim z ww. przypadków właściciel nieruchomości niezamieszkałej będzie miał również możliwość odwołania swojego wcześniejszego oświadczenia o wyłączeniu się z gminnego systemu, które uprzednio – w jednej z powyższych sytuacji – zostało złożone. I w rzeczywistości jest to jedyna wprost określona sytuacja, kiedy wspomniany właściciel nieruchomości ma możliwość cofnięcia (odwołania) takiego oświadczenia. Co więcej w ust. 3a analizowanego przepisu art. 6c u.c.p.g. odnoszącego się do sytuacji podjęcia przez radę gminy uchwały obejmującej systemem nieruchomości niezamieszkałe podkreślono, że „Oświadczenie […] nie może być odwołane przez okres obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, zawartej pod dniu ogłoszenia tej uchwały (tj. uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2 u.c.p.g. – przyp. własny)”. Do tego przepisu odsyła również ust. 3c odnoszący się do możliwości składania oświadczeń o wyłączeniu się z systemu przy każdym kolejnym przetargu. O braku możliwości odwołania oświadczenia w przypadku określonym w pkt 2 stanowi natomiast ust. 3e.

5. ZMIANY W OPŁATACH ŚMIECIOWYCH

Zmiany wprowadzone przez ustawodawcę nie ominęły również przepisów odnoszących się do opłat śmieciowych. Część z nich niewątpliwie była pożądana przez samorządy, część natomiast może okazać się dla nich nie lada wyzwaniem.
Na początku warto wskazać na jedną, zasadniczo to jedynie porządkującą zmianę w odniesieniu do tzw. metody od powierzchni. Z uwagi na to, że niekiedy pojawiały się wątpliwości co do tego, o jakim rodzaju powierzchni lokalu mieszkalnego jest mowa w kontekście opłaty śmieciowej ustawodawca doprecyzował, że chodzi o powierzchnię użytkową takiego lokalu w rozumieniu Prawa budowlanego. I o ile doprecyzowanie, że istotna jest powierzchnia będąca wyłącznie powierzchnią użytkową jest jak najbardziej słuszna, o tyle niezrozumiałe może w praktyce się okazać dookreślenie, że mowa o powierzchni użytkowej w rozumieniu Prawa budowlanego, bowiem Prawo budowlane tego pojęcia nie definiuje.
Kolejną zmianą porządkującą, aczkolwiek niezwykle istotną z punktu widzenia orzecznictwa niektórych organów nadzoru oraz sądów administracyjnych, jest modyfikacja przepisu umożliwiającego różnicowanie stawek opłat, tj. art. 6j ust. 2a u.c.p.g., dzięki czemu wyeliminowana zostanie chociażby wątpliwość co do dopuszczalności różnicowania stawki opłaty przy metodzie od gospodarstwa domowego. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu, „Rada gminy może zróżnicować stawki opłat, o których mowa w ust. 1 i 2, w zależności od powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, liczby osób lub ilości zużytej wody w gospodarstwie domowym, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy lub od faktu objęcia nieruchomości uchwałą, o której mowa w art. 2a ust. 1. Rada gminy może stosować łącznie różne kryteria różnicujące stawki opłat”. Dodatkowo w samym ust. 2 odnoszącym się do metody od gospodarstwa domowego wykreślono wyraz „jedną” odnoszącą się do stawki opłaty. Omawiana zmiana powoduje, że gminy, które obecnie stosują metodę od gospodarstwa domowego różnicowaną, np. ze względu na liczbę osób wchodzących w skład tego gospodarstwa powinny – dla bezpieczeństwa – podjąć taką uchwałę ponownie, tym razem już w oparciu o podstawę prawną w nowym brzmieniu.
Pożądaną przez wiele gmin zmianą było również dookreślenie, że w odniesieniu do stawek opłat przy nieruchomościach niezamieszkałych odnoszą się one do jednorazowego opróżnienia pojemnika albo jednorazowego odbioru worka z odpadami komunalnymi. Dotychczas bowiem niektóre regionalne izby obrachunkowe w Polsce twierdziły, że stawka opłaty jest stawką miesięczną niezależną od liczby opróżnień lub odbiorów, co było całkowicie niezrozumiałe. Obecnie do ust. 3 w przepisie art. 6j u.c.p.g. dodane zostało zdanie, zgodnie z którym „Przez zadeklarowaną liczbę pojemników lub worków rozumie się iloczyn liczby pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz liczby ich opróżnień lub odbiorów wynikającej z częstotliwości odbioru odpadów komunalnych określonych na podstawie art. 6r ust. 3 i 3b albo harmonogramu odbioru odpadów komunalnych dla danej nieruchomości”.
Szereg niezwykle korzystnych dla samorządów zmian dotknął nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. W pierwszej kolejności doprecyzowano, że opłata jest należna za każdy domek letniskowy na takiej nieruchomości, a nie za całą nieruchomość niezależnie od liczby domków nie niej zlokalizowanych (nowe brzmienie art. 6j ust. 3b u.c.p.g., które wejdzie jednak w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2022 r.). Co więcej, już od 23 września 2021 r. ustawodawca umożliwił gminom rozliczanie tego rodzaju nieruchomości w klasyczny sposób przeznaczony dla nieruchomości niezamieszkałych, tj. od zadeklarowanej liczby pojemników lub worków (nowy art. 6j ust. 3ba u.c.p.g.). Zmiana ta jest pewną formą uzupełnienia dotychczasowej możliwości, jaką dawał gminom ustawodawca, aby w składanych przez właścicieli takich nieruchomości deklaracjach śmieciowych określali oni okresy (tj. miesiące), w jakich z tych nieruchomości korzystają. Przejście przez gminę na taki sposób rozliczania nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe spowoduje, że ich właściciele będą uiszczać opłatę śmieciową w te miesiące, które zadeklarują.
Dodatkową, korzystną dla gmin nowością, jest wskazanie, że uchwała w sprawie opłaty śmieciowej od nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe podjęta na podstawowych zasadach (tj. opłata od domku albo innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe) może zostać podjęta lub zmieniona do końca kwietnia danego roku (nowy art. 6j ust. 3bb u.c.p.g.).
Szereg, niekoniecznie korzystnych zmian wprowadzonych został do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zakresie tzw. metody od wody. Po doniesieniach medialnych z ostatniego roku nie trudno domyślić się, że wymierzone one były głównie w Warszawę i jej próby poszukiwania optymalnej metody. Warszawa jest bowiem specyficznym miastem, które oprócz tego, że jest największym miastem w Polsce oraz stolicą, co przyciąga tysiące ludzi do życia w nim, ale również miastem akademickim oraz odwiedzanym przez wielu turystów. Powoduje to, że wszelkie metody ustalenia opłaty śmieciowej oparte na pewnego rodzaju subiektywnych danych, jak liczba zadeklarowanych osób, się nie sprawdzają, bo są po prostu nieweryfikowalne w praktyce. Stąd też nie dziwi skorzystanie z jednej z dwóch względnie obiektywnych do zweryfikowania metod, tj. metody od wody (która być może i nie jest akceptowalna społecznie z uwagi na niezrozumienie jej powiązania z ilością wytwarzanych odpadów, lecz w dalszym ciągu bardziej akceptowalną i zrozumiałą niż druga „obiektywna” metoda, tj. metoda od powierzchni). Wprowadzenie tej metody w Warszawie spowodowało, że w gospodarstwach domowych, w których zużywane są duże ilości wody, opłaty poszybowały w górę o kilkaset procent, co zostało wykorzystane przez rządzących, aby ograniczyć tę metodę wprowadzając jej górną granicę dla gospodarstwa domowego. I tak, oprócz dotychczas występującego limitu przy metodzie od wody (na poziomie 0,7% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem - za m3 zużytej wody, tj. obecnie nie więcej niż 13,43 zł za m3 zużytej wody) wprowadzono limit przy tej metodzie na poziomie 7,8% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za gospodarstwo domowe, czyli obecnie 149,68 zł. Warto również w tym miejscu zauważyć, że ustawa określa także samodzielny limit dla metody od gospodarstwa na poziomie 5,6% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem – za gospodarstwo domowe, czyli obecnie 107,46 zł.
Z punktu widzenia metody od wody wprowadzono również inne zmiany. Po pierwsze, doprecyzowano przepis art. 6j ust. 3e u.c.p.g. określający, co powinna określić rada gminy w uchwale, mocą której wybrano właśnie tę metodę. I tak, od dnia 23 września 2021 r. przywołany przepis stanowi, że w przypadku:

  • wyboru przez radę gminy metody od wody,
  • wyboru przez radę gminy metody od gospodarstwa zróżnicowanej ze względu na ilość zużytej wody w tym gospodarstwie,
  • ustalenia opłaty od wody w przypadku nieruchomości niezamieszkałych, na których świadczone są usługi hotelarskie (o drobnych zmianach w tym zakresie poniżej)
  • rada gminy w uchwale w sprawie wyboru metody określa sposób ustalania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w szczególności sposób ustalania ilości zużytej wody w przypadku braku wodomierza lub w przypadku nieruchomości, dla których brak jest odpowiednich danych dotyczących ilości zużytej wody, lub odliczania wody zużytej na określone cele.

Jak wyżej zaznaczono, drobne zmiany dotknęły również fakultatywnej metody naliczania opłaty śmieciowej od nieruchomości niezamieszkałych, na których świadczone są usługi hotelarskie. Metoda ta uzyskała wyraźną podstawę prawną poprzez dodanie pkt. 3 w art. 6k ust. 1 u.c.p.g.
Chyba najbardziej pożądaną zmianą, a przynajmniej pożądaną od nowelizacji z 2019 r., było podniesienie maksymalnego limitu opłaty śmieciowej dla nieruchomości niezamieszkałych. Przypomnijmy, że od dnia 6 września 2019 r. limit ten wynosił 3,2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę ogółem za pojemnik o pojemności 1100 litrów (czyli wg obecnego przelicznika 61,40 zł) lub 1% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za worek o pojemności 120 litrów (czyli wg obecnego przelicznika 19,19 zł). Samorządy wskazywały, że nawet stosując maksymalne stawki nie były one w stanie pokryć kosztów odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych z terenu tego rodzaju nieruchomości. Od 23 września 2021 r. górny limit został podniesiony do 1,3% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za pojemniki lub worki o pojemności 120 l przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości, czyli 24,94 zł. Zdaniem samorządów, mimo że jest to krok w dobrą stronę, bo podnoszący górne stawki prawie 4-krotnie, maksymalne stawki w dalszym ciągu są na zbyt niskim, nierynkowym poziomie.
Na zakończenie rozważań odnoszących się do zmian wprowadzonych nowelizacją w odniesieniu do opłaty śmieciowej wskazać należy na przepisy przejściowe wskazujące na konieczność dostosowania obecnie obowiązujących uchwał w sprawie metody:
uchwała rady gminy w sprawie metody podjęta przed dniem wejścia w życie nowelizacji, w której rada gminy dokonała wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na podstawie ilości zużytej wody z danej nieruchomości zachowuje moc do dnia wejścia w życie nowej uchwały w sprawie metody, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2021 r.;
uchwała rady gminy w sprawie stawek opłat dla nieruchomości niezamieszkałych podjęta przed dniem wejścia w życie nowelizacji zachowuje moc do dnia wejścia w życie nowej uchwały w tym przedmiocie, nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2022 r.;
stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6k ust. 2a pkt 2 u.c.p.g. (tj. wg zużycia wody), ma zastosowanie do nieruchomości, o których mowa w art. 6j ust. 3a u.c.p.g. (tj. do nieruchomości, na których świadczone są usługi hotelarskie), do dnia wejścia w życie uchwały podjętej na nowej podstawie prawnej dla tego rodzaju nieruchomości, tj. na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 3 u.c.p.g.

6. MOŻLIWOŚĆ POZYSKIWANIA DODATKOWYCH DANYCH NA POTRZEBY WERYFIKACJI DEKLARACJI ŚMIECIOWYCH

Chcąc pomóc gminom w wykrywalności nieprawidłowości w złożonych deklaracjach śmieciowych ustawodawca zdecydował się na dodanie nowego ustępu w art. 6o u.c.p.g. Jego analiza prowadzi jednak do wniosku, że tylko teoretycznie może on być przydatny. Przepisem tym jest art. 6o ust. 1a u.c.p.g., który stanowi, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta w celu weryfikacji złożonych deklaracji może wykorzystać informacje i dane znajdujące się w jego posiadaniu oraz posiadaniu gminnych jednostek organizacyjnych, w tym przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Problemy z tym przepisem są natomiast co najmniej dwa. Po pierwsze, przepis ten jest całkowicie oderwany od przepisów dotyczących ochrony danych osobowych (w szczególności RODO) i próba ustalenia, jak pogodzić te dwa reżimy prawne kończy się szeregiem komplikacji. Drugim problemem jest natomiast to, że jedne z bardziej pożądanych danych, które mogą być przydatne do weryfikacji deklaracji śmieciowych są w posiadaniu przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, a te natomiast w dużej części działają w formie spółek komunalnych. Ustawodawca na gruncie analizowanego przepisu natomiast wskazał, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) może korzystać z danych pochodzących od przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych będących gminnymi jednostkami organizacyjnymi. Te z kolei, o ile na gruncie przepisów prawa samorządowego (zwłaszcza ustawy o samorządzie gminnym) rzeczywiście są gminnymi jednostkami organizacyjnymi, o tyle na gruncie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach są traktowane odrębnie od gminnych jednostek organizacyjnych, którymi są wyłącznie jednostki gminy, które nie posiadają osobowości prawnej, tj. jednostki i zakłady budżetowe. Wynika to z analizy przepisu art. 7 u.c.p.g. W wykładni prawa przyjmuje się natomiast, że na gruncie tego samego aktu prawnego tym samym pojęciom każdorazowo należy przypisywać to samo znaczenie. Innymi słowy, jeżeli na gruncie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach za gminną jednostkę organizacyjną nie uznajemy spółki komunalnej, to niedopuszczalna jest taka wykładnia nowego przepisu art. 6o ust. 1a u.c.p.g., zgodnie z którą przez gminną jednostkę organizacyjną należy rozumieć również spółkę komunalną. W konsekwencji uznać należy, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) na podstawie nowego przepisu nie będzie uprawniony do żądania informacji i danych od przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego działającego w formie komunalnej spółki prawa handlowego.

7. DOPŁATY DO SYSTEMU OFICJALNIE DOPUSZCZALNE

Jedną ze zmian będących – pozornie – korzystnych dla samych mieszkańców jest wyraźne wskazanie w przepisach ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, że dopłaty do systemu ze źródeł innych niż opłata śmieciowa są dopuszczalne. Dotychczas przepisy, mimo że nie literalnie wprost, wskazywały na konieczność samobilansowania się systemu, co oznaczało, że wpływy do budżetu odpadowego powinny być w miarę na podobnym poziomie, co koszty funkcjonowania tego systemu. Innymi słowy, gmina ani nie powinna na opłatach śmieciowych zarabiać, ani nie powinna musieć pieniędzy na funkcjonowanie systemu poszukiwać z innych źródeł. Dotychczas, z uwagi na brak wyraźnego nakazu samobilansowania się systemu w przepisach, według części osób dopłaty do systemu były w pełni dopuszczalne. Co prawda, regionalne izby obrachunkowe na kierowane do nich zapytania wskazywały na niedopuszczalność takiego działania, lecz za tymi słowami nigdy nie szły konkretne czyny kwestionujące wysokość stawek opłat śmieciowych w gminach, w których wspomnianego samobilansowania się nie było.
Na marginesie warto przy tym zauważyć, że wskazanie, jakoby system dotychczas musiał się samobilansować, uznać należy za pewne uproszczenie, bowiem przepisy u.c.p.g. określają dwa przypadki, w jakich możliwe jest przekazanie do systemu środków z innych źródeł:

  • w przypadku wprowadzenia zwolnień, o których mowa w art. 6k ust. 4 u.c.p.g., tj. zwolnień w całości lub części opłaty śmieciowej uiszczanej przez właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 z późn. zm.), lub rodziny wielodzietne, o których mowa w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1348 z późn. zm.);
  • w przypadku, o którym mowa w art. 6k ust. 2b u.c.p.g., tj. uzyskania dochodów ze środków własnych pozyskanych ze sprzedaży surowców wtórnych i produktów przygotowanych do ponownego użycia.

Powyższe jest już jednak historią, bo nowelizacja z dniem 23 września 2021 r. wprowadziła przepis, który jednoznacznie dopuszcza dopłacanie do gminnego systemu i to – mimo wprowadzenia teoretycznie odpowiednich przesłanek, przy których jest to możliwe – przez każdą gminę, kiedy tylko zechce. Określone ustawą przesłanki są bowiem możliwe do spełnienia przez każdą jednostkę.
I tak, zgodnie z nowym ust. 2da w art. 6r u.c.p.g., rada gminy może postanowić, w drodze uchwały, o pokryciu części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych niepochodzących z pobranej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w przypadku gdy:

  • środki pozyskane z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi są niewystarczające na pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym kosztów, o których mowa w ust. 2–2c, lub
  • celem jest obniżenie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieranych od właścicieli nieruchomości.

Co prawda ustawodawca wskazał w uzasadnieniu do projektu nowelizacji (patrz: druk nr 1275 Sejmu RP IX kadencji), że gminy będą mogły skorzystać z nowo wprowadzonej możliwości dopłat jedynie w sytuacjach nadzwyczajnych (np. w przypadku wzrostu cen za zagospodarowanie odpadów, co przekłada się na brak możliwości pokrycia wszystkich kosztów z pobranych od mieszkańców opłat), jednak intencja ta nie znajduje oparcia w treści nowego przepisu. Jeżeli rzeczywiście tak miałyby w praktyce być stosowane te przepisy – niezależnie już od tego, czy wyrażają one wskazaną przez projektodawców myśl – to pojawia się bardzo istotne pytanie o to, kto i w jakim zakresie miałby kontrolować decyzję rady gminy o dopłacaniu do systemu? Czy decyzja ta powinna być poprzedzona jakimiś bardziej sformalizowanymi analizami? Czy gmina powinna wykazać, że próbowała obniżyć koszty funkcjonowania systemu innymi sposobami, a więc czy dopłaty to faktycznie wyłącznie rozwiązanie ostateczne?
Nowych rozwiązań w powyższym zakresie nie można oczywiście skreślać w sposób bezwzględny. Niewątpliwie bowiem obecne przepisy kształtujące gminne systemy gospodarki odpadami komunalnymi dalekie są od doskonałości. Każda gmina znajduje się w innej sytuacji faktycznej (z uwagi na szereg czynników dotyczących uwarunkowań lokalnych). Niewykluczone tym samym, że mechanizm dopłat może okazać się pozytywnym rozwiązaniem dla niektórych samorządów, np. które mimo chęci samobilansowania się systemu nie są w stanie tego zrobić, bo stawki opłaty śmieciowej musiałyby być ustalone na poziomie wyższym niż maksymalne stawki ustawowe, co jak wiadomo jest niedopuszczalne.
Największym ryzykiem z punktu widzenia wprowadzonych rozwiązań zdaje się natomiast być możliwość wykorzystywania dopłat jako argumentu politycznego, który pogłębiać tylko będzie patologie systemu odpadowego poprzez doraźne tuszowanie jego wad. Subsydiowanie systemu dochodami gmin pochodzącymi z innych źródeł niż opłata śmieciowa z założenia nie powinno mieć miejsca. Z pola widzenia w tym zakresie nie powinna nam bowiem znikać jedna z kardynalnych zasad prawa ochrony środowiska, jaką jest zasada „zanieczyszczający płaci”, która w przypadku stosowania dopłat nie będzie nawet w najmniejszym stopniu respektowana. Na marginesie można przy tym tylko zauważyć, że nawet bez regulacji dotyczących dopuszczalności dopłacania do systemu, przepisu u.c.p.g. nie respektują tej zasady w pełni.
Niczym odkrywczym nie będzie również przy tym zauważenie, że odciążenie portfeli mieszkańców poprzez zastosowanie mechanizmu dopłat z innych źródeł niż opłata śmieciowa, będzie wyłącznie pozorne. Przerzucenie środków budżetowych do budżetu śmieciowego z innych źródeł spowoduje albo podniesienie innych opłat i podatków lokalnych, albo ograniczenie gminnych inwestycji. Trzecią, wydaje się przy tym, że najgorszą alternatywą będzie z kolei dalsze zadłużanie się gmin.

8. ZMIANY W TZW. MAŁYM REGULAMINIE

Kolejną, niezwykle pożądaną zmianą (zwłaszcza przez gminy wiejskie i miejsko-wiejskie) jest powrót do zasad określania częstotliwości odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne sprzed 6 września 2019 r. Przypomnijmy, że właśnie z tym dniem nowe brzmienie otrzymał przepis art. 6r ust. 3b u.c.p.g. wpływający na kształt tzw. małego regulaminu, czyli podejmowanej na podstawie art. 6r ust. 3 u.c.p.g. uchwały w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług. Przepis ten (tj. art. 6r ust. 3b u.c.p.g.) po zmianie dokonanej nowelizacją z 2019 r. stanowił, że dopuszcza się zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów, w szczególności w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Samorządy wskazywały, że wprowadzenie takiego minimum, bez względu na to, czy dotyczy ono terenów miejskich czy wiejskich, wpłynie na znaczny wzrost kosztów odbioru odpadów komunalnych z tych drugich terenów, tj. terenów wiejskich. W praktyce rzeczywiście doszło do takich skutków wprowadzonych rozwiązań. Na szczęście ustawodawca zreflektował się, że wprowadzenie tak sztywnych minimalnych częstotliwości nie poprawiło w żaden sposób selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, wycofał się do stanu prawnego sprzed 6 września 2019 r. I tak, od dnia 23 września 2021 r. przepis art. 6r ust. 3b u.c.p.g. stanowi, że dopuszcza się zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów, w szczególności w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i raz na dwa tygodnie z budynków mieszkalnych jednorodzinnych, z wyłączeniem gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich, w przypadku których częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne może być rzadsza.
Drobnym modyfikacjom uległ również przepis art. 6r ust. 3a u.c.p.g. odnoszący się do możliwych do wprowadzenia ograniczeń w zakresie odpadów komunalnych przyjmowanych przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) w ramach uiszczanej opłaty śmieciowej. I tak, do dotychczasowych możliwych do ograniczenia frakcji zużytych opon, odpadów wielogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych, stanowiących odpady komunalne dopisano odpady stanowiące części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy. Zmiana ta częściowo również w tym przypadku przywraca stan sprzed 6 września 2019 r., a ponadto nawiązuje do zmiany wprowadzonej z tym dniem mocą nowelizacji z 2019 r., kiedy to dano gminie możliwość odrębnego zbierania odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy odrębnie od innych bioodpadów stanowiących odpady komunalne (patrz: art. 4 ust. 2a pkt 2 u.c.p.g.).
Ostatnią zmianą dokonaną nowelizacją, która wpływa na kształt małego regulaminu jest nowy przepis art. 3 ust. 2d u.c.p.g., który stanowi, że gmina może nie zapewniać odbierania bioodpadów stanowiących odpady komunalne, jeżeli właściciel nieruchomości zabudowanej jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym podał w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi informacje, o których mowa w art. 6m ust. 1b pkt 7 u.c.p.g., oraz korzysta ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o którym mowa w art. 6k ust. 4a u.c.p.g., a regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy przewiduje zwolnienie w całości z obowiązku posiadania pojemnika lub worka na te odpady. Co prawda, wiele gmin i przed dniem 23 września 2021 r. w ten sposób traktowało tzw. zwolnienie kompostownikowe, lecz z uwagi na to, że to nie była jednolita praktyka, ustawodawca zdecydował się uregulować tę kwestię wprost i wyraźnie i to jako działanie fakultatywne, a nie obligatoryjne.

9. PSZOK A ZEZWOLENIE NA ZBIERANIE ODPADÓW

Co prawda zmiany w zakresie funkcjonowania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) w zakresie konieczności posiadania na ich prowadzenie zezwolenia na zbieranie odpadów dotyczą ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2021 r. poz. 779 z późn. zm., dalej: u.o.), to jednak niewątpliwie mają one wpływ na kształt gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi. Tym samym, nie sposób pominąć ich na łamach niniejszego artykułu.
Przypomnijmy, że zasadą obowiązującą na gruncie przepisów ustawy o odpadach jest to, że gospodarowanie odpadami polegające na ich zbieraniu lub przetwarzaniu wymaga stosowanego zezwolenia udzielanego w drodze decyzji administracyjnej przez właściwy organ (najczęściej starosta albo marszałek województwa). Ustawodawca przepisem art. 45 ust. 1 u.o. wprowadził jednak szereg wyjątków. Jeden z nich odnosi się właśnie do zbierania odpadów w ramach PSZOK i został doprecyzowany mocą analizowanej nowelizacji. Przepisem tym jest pkt 11 w ww. art. 45 ust. 1 u.o. Jego nowe brzmienie weszło w życie z dniem 23 września 2021 r., jednakże – w ocenie samych projektodawców – nie wprowadza ono zmiany w jego rozumieniu, a polega na doprecyzowaniu „w związku z wątpliwościami interpretacyjnymi” (patrz: druk nr 1275 Sejmu RP IX kadencji).
Do 23 września 2021 r. przywołany przepis art. 45 ust. 1 pkt 11 u.o. stanowił, że z obowiązku uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów zwalnia się punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych prowadzony samodzielnie przez gminę lub wspólnie z inną gminą lub gminami. Problemem interpretacyjnym, jaki pojawił się w praktyce, było wskazanie, czy z przywołanego zwolnienia mogą korzystać również spółki komunalne, których jednym z powierzonych im zadań jest właśnie prowadzenie PSZOK. Wielu prawników, w sposób nieuprawniony nadinterpretowywała to zwolnienie rozciągając je również właśnie na spółki komunalne przyjmując, że przez użyte w tym pojęcie gminy należy rozumieć każdą gminną jednostkę organizacyjną, za którą na gruncie przepisów ustrojowych (m.in. ustawy o samorządzie gminnym) uważa się również spółkę komunalną. Co więcej, zbliżony pogląd – aczkolwiek odrobinę bardziej restrykcyjny – można było znaleźć również w pojedynczych orzeczeniach sądów administracyjnych. Przykładowo, w jednym ze swoich wyroków Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (wyrok z dnia 8 czerwca 2016 r., sygn. akt II SA/Wr 108/16) stwierdził, że podziela stanowisko organów administracji rozstrzygających w pierwszej i drugiej instancji w przedmiocie wydania zezwolenia na zbieranie odpadów, zgodnie z którym przepis art. 45 ust. 1 pkt 11 u.o. znajduje zastosowanie w odniesieniu do spółki komunalnej utworzonej przez gminę, w akcie założycielskim której wskazano, że jednym z jej zadań jest prowadzenie PSZOK, wskazując jednocześnie, że ze zwolnienia nie będzie mogła jednak skorzystać taka spółka komunalna, której prowadzenie PSZOK powierzono w drodze umowy.
W związku z pojawiającymi się poglądami odmiennymi od zamierzeń ustawodawcy przy wprowadzaniu tego zwolnienia zdecydowano się na jednoznaczne doprecyzowanie, że zwolnienie to odnosi się do PSZOK-u prowadzonego samodzielnie przez gminę, przez co należy rozumieć prowadzenie bezpośrednio przez urząd obsługujący wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, gminną jednostkę budżetową lub gminny zakład budżetowy. Innymi słowy, dookreślono, że w odniesieniu do spółki komunalnej wymagane jest uzyskanie zezwolenia na zbieranie odpadów komunalnych.

PODSUMOWANIE

Przedstawione w niniejszym artykule zmiany nie są jedynymi, jakie uwzględniono w nowelizacji. Są one jednak najistotniejszymi, na które należy zwrócić uwagę. Mnogość wprowadzonych zmian nie pozwala na szczegółowe omówienie ich wszystkich. Czas przy tym pokaże, które z nowych przepisów się sprawdziły, które będą w najbliższym czasie poprawiane, a które należałoby jak najszybciej wyeliminować z porządku prawnego. Część z wprowadzonych rozwiązań może okazać się przy tym martwymi z uwagi na brak zainteresowania gmin ich wdrożeniem. Niezależnie jednak od dalszych losów tak nowelizacji, jak i samej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, czas najwyższy rozpocząć poważne rozmowy nad napisaniem nowego prawa odnoszącego się do gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce.

Mateusz Karciarz
prawnik w Kancelarii Radców Prawnych
Zygmunt Jerzmanowski
i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu

SPIS TREŚCI

Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków

AKTUALNOŚCI | ORZECZNICTWO - SAS 5/2021

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 2 września 2021 r., nr 116/2021

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie opiniuje projekt gminnego regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Nieprzesłanie organowi regulacyjnemu projektu tego regulaminu stanowi naruszenie prawa, skutkujące nieważnością takiej uchwały.

Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Kujawsko-Pomorskiego stwierdzającego nieważność uchwały rady gminy w sprawie zmiany regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie gminy.
Podstawę prawną niniejszej uchwały stanowi m. in. art. 19 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – dalej: ustawa.
W myśl § 3 uchwały podlega ona ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko -Pomorskiego i wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków jest aktem prawa miejscowego. Z kolei art. 19 ust. 2 ustawy wskazuje, że organ regulacyjny opiniuje projekt regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków w zakresie zgodności z przepisami ustawy i wydaje, w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, opinię nie później niż w terminie miesiąca od dnia doręczenia tego projektu. Natomiast na podstawie art. 13 pkt 2 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych w wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy.
Jak ustalił organ nadzoru, badając uchwałę rady gminy jej projekt nie został przesłany do zaopiniowania organowi regulacyjnemu, czyli Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie. Uchwała nie została zatem podjęta we właściwym trybie i dlatego nie ma waloru aktu prawa miejscowego i nie podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

SPIS TREŚCI

Rada miasta nie może wskazać terminu na zgłoszenie niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne

AKTUALNOŚCI | ORZECZNICTWO - SAS 5/2021

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Mazowieckiego z 19 kwietnia 2021 r., nr WNP-I.4131.67.2021.MW

Wskazanie przez radę miasta terminu na zgłoszenie niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę, odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub prowadzącego Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, stanowi przekroczenie delegacji ustawowej.

Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Mazowieckiego, stwierdzającego nieważność części postanowień uchwały rady miasta w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów.
W § 3 uchwały rada miasta określiła tryb i sposób zgłaszania przez właścicieli nieruchomości przypadków niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub przez prowadzącego Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, ustalając, że: „1. Przypadki niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne lub przez prowadzącego Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych zgłaszać należy osobiście, mailowo lub telefonicznie do urzędu miasta w godzinach pracy urzędu. 2. Reklamacje dotyczące nieterminowego odbioru odpadów można przekazać najwcześniej następnego dnia roboczego po planowanym odbiorze”.
Za istotnie naruszające prawo uznać należy ustalenie rady miasta zawarte w § 3 ust. 2 uchwały w zakresie, w jakim rada, nie mając do tego upoważnienia, określiła termin na złożenie reklamacji dotyczącej niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę, odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub przez prowadzącego punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Organ nadzoru wskazuje, że art. 6r ust. 3d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku nie zawiera upoważnienia dla rady do określania terminu na złożenie reklamacji, o której mowa w ww. przepisie. Wobec powyższego uznać niewątpliwie należy, że wskazanie przez radę terminu na zgłoszenie niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę, odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub prowadzącego Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, stanowi przekroczenie delegacji ustawowej.
W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 18 stycznia 2021 r., sygn. akt IV SA/Wa 2302/20 Sąd, uwzględniając zarzuty wojewody dotyczące braku upoważnienia dla rady do określenia w uchwale w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów terminu na złożenie reklamacji, o której mowa w art. 6r ust. 3d ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wskazał, że: „Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie przewiduje w swojej treści upoważnienia dla rady do ustanowienia jakiegokolwiek terminu, w którym mieszkańcy mieliby informować organy gminy o wskazanych w tym przepisie sytuacjach”.

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI | PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 5/2021

KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

16 września 2021 r. weszły w życie przepisy ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1491).

Nowelizacja wprowadza zmianę art. 156 § 2 k.p.a stanowiąc, że nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. Oznacza to, iż ustawa dokonuje rozszerzenia dotychczasowego zakresu regulacji art. 156 k.p.a, dotyczącego możliwości stwierdzania nieważności decyzji, poprzez przyjęcie, że nie stwierdza się nieważności decyzji jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne, również odnośnie decyzji, które zostały wydane bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa oraz decyzji, które były niewykonalna w dniu ich wydania a ich niewykonalność ma charakter trwały a także odnośnie decyzji, których wykonanie wywołałoby czyn zagrożony karą.

CZYSTOŚĆ I PORZĄDEK W GMINACH

23 września 2021 r. weszła w życie uchwalona 11 sierpnia 2021 r. ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz.U. z 2021 poz. 1648).

Nowelizacja m.in.:

  • umożliwia związkowi metropolitalnemu realizację niektórych, spoczywających dotąd na gminach, zadań związanych z gospodarką odpadami komunalnymi;
  • umożliwia gminom indywidualne rozliczania wytwórców odpadów z obowiązku selektywnego zbierania odpadów w lokalach budynków wielolokalowych (pod warunkiem zapewnienia technicznych możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach);
  • umożliwia gminom częściowe odstępstwa od obowiązku selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych. Odstępstwo byłoby wprowadzane w drodze decyzji ministra właściwego do spraw klimatu, pod określonymi warunkami, np. selektywne zbieranie wybranych frakcji odpadów komunalnych nie jest technicznie wykonalne, lub pociągnęłoby za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty ekonomiczne;
  • wprowadzają możliwość obligatoryjnego objęcia gminnym systemem odbioru odpadów tych właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Zamiast pisemnej zgody na przystąpienie do zorganizowanego przez gminę systemu (jak jest obecnie), właściciele nieruchomości zostaną automatycznie objęci tym systemem, choć będą mogli złożyć oświadczenie o wyłączeniu się z tego systemu.

WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH

1 października 2021 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 8 września 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wynagradzaniapracowników samorządowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1723).

Minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę jest określony w dwudziestu dwóch kategoriach zaszeregowania. Jak uzasadniało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w uzasadnieniu projektu, zmiany mają związek ze wzrostem określanej przez rząd płacy minimalnej, aktualnie 2800 zł, a od stycznia 2022 r. – 3010 zł. Resort zaznacza przy tym, że minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy nie jest tożsamy z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Nowela wprowadza nowe kwoty w kategoriach zaszeregowania dla pracowników samorządowych: I - 2000 zł; II - 2020 zł; III - 2040 zł; IV - 2070 zł; V - 2100 zł; VI - 2130 zł; VII - 2160 zł; VIII - 2190 zł; IX - 2220 zł; X - 2250 zł; XI - 2280 zł; XII - 2310 zł; XIII - 2340 zł; XIV - 2370 zł; XV - 2400 zł; XVI - 2440 zł; XVII - 2500 zł; XVIII - 2600 zł; XIX - 2700 zł; XX - 2900 zł; XXI - 3100 zł; XXII - 3300 zł. Znowelizowane rozporządzenie przenosi też stanowisko starszy intendent z grupy stanowisk urzędniczych do grupy stanowisk pomocniczych i obsługi w celu umożliwienia przeprowadzania awansu wewnętrznego ze stanowiska intendent. Nowela przywraca dla stanowiska palacz c.o. możliwość posiadania wykształcenia podstawowego. Uzupełnia również katalog stanowisk w grupie „stanowiska pomocnicze i obsługi” o stanowiska kierowca-operator maszyn specjalnych oraz kierowca ciągnika (obecnie stanowiska te określone są jedynie dla samorządowych jednostek organizacyjnych).

INFORMACJA PUBLICZNA

8 grudnia 2021 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1641).

Celem ustawy jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Ustawa wprowadza również nowe rozwiązania wykraczające poza minimum wyznaczone ww. dyrektywą, które usprawnią ponowne wykorzystywanie danych. Ustawa z dnia 23 lipca 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego zastąpi obecnie obowiązującą ustawę z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego opiera się w zasadniczej części na dotychczasowych zasadach i procedurze udostępniania informacji sektora publicznego do ponownego wykorzystywania, uwzględnia zmiany wprowadzone dyrektywą 2019/1024/UE i jednocześnie zawiera rozwiązania wykraczające poza minimum przez nią określone.

OCHRONA ŚRODOWISKA

18 grudnia 2021 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1718).

Celem ustawy jest zapewnienie prawidłowego stosowania rozporządzenia nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1143/2014”. Zgodnie z rozporządzeniem nr 1143/2014 na państwach członkowskich ciąży obowiązek ustanowienia ram prawnych na poziomie kraju dla działań służących zapobieganiu niepożądanemu oddziaływaniu na różnorodność biologiczną inwazyjnych gatunków obcych, zwanych dalej „IGO” oraz minimalizowanie i łagodzenie tego oddziaływania.

Rozporządzenie nr 1143/2014 upoważnia państwa członkowskie do regulowania kwestii dotyczących IGO stwarzających zagrożenie dla danego kraju lub regionu Unii Europejskiej.

Ustawa określa w szczególności:

  • zadania i kompetencje organów administracji publicznej oraz innych podmiotów w zakresie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się gatunków obcych;
  • ograniczenia, inne niż wynikające z rozporządzenia nr 1143/2014, dotyczące wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku gatunków obcych;
  • zasady odpowiedzialności za naruszenie przepisów ustawy oraz rozporządzenia nr 1143/2014.
  • Ustawa w ramach gatunków obcych wyszczególnia dwa zasadnicze rodzaje IGO – gatunki stwarzające zagrożenie dla Unii Europejskiej oraz gatunki stwarzające zagrożenie dla Polski.

SPIS TREŚCI

Prawo budowlane

AKTUALNOŚCI | PROJEKTY - SAS 5/2021

6 października 2021 r. senacka Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisja Infrastruktury kontynuowały rozpatrywanie ustawy z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Nowelizacja przewiduje możliwości budowy budynków mieszkalnych jednorodzinnych, o powierzchni zabudowy do 70 m2, bez uzyskania pozwolenia na budowę, ustanawiania kierownika budowy oraz prowadzenia dziennika budowy – domy takie będą mogły być budowane jedynie w procedurze tzw. zgłoszenia wraz z projektem budowlanym.

SPIS TREŚCI

Kapitał opiekuńczy

AKTUALNOŚCI | PROJEKTY - SAS 5/2021

1 października 2021 r. Sejm uchwalił ustawę o rodzinnym kapitale opiekuńczym.

Ustawa dotyczy wprowadzenia do systemu prawnego nowego świadczenia, którego celem jest kontynuacja wsparcia dla rodzin w ramach programu Polski Ład polegającego na przyznaniu pomocy o wartości 12 tys. zł na drugie i kolejne dziecko w wieku od 12 do 36 miesiąca życia; zwiększy się ponadto wsparcie systemu opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz wprowadzone zostanie dofinansowanie do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł.

SPIS TREŚCI

Polski Ład

AKTUALNOŚCI | PROJEKTY - SAS 5/2021

1 października 2021 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja dotyczy zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych, które polegają w szczególności na: podwyższeniu do 30 000 zł kwoty wolnej od podatku dla ogółu podatników obliczających podatek według skali podatkowej, podwyższeniu do 120 000 zł progu dochodów, po przekroczeniu którego ma zastosowanie 32% stawka podatku, zmianie zasad ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców oraz likwidacji możliwości odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne od podatku dochodowego od osób fizycznych, zmianie wysokość kosztów podatkowych od przychodów otrzymywanych przez osoby pełniące obowiązki społeczne lub obywatelskie. Zmianom tym sprzeciwiały się organizacje samorządowe wchodzące w skład Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wskazując, że na proponowanych rozwiązaniach JST stracą w ciągu najbliższych 10 lat dochody o wartości 139,5 mld złotych (po uwzględnieniu oferowanego przez rząd wsparcia dla JST).

SPIS TREŚCI

Wynagrodzenia

AKTUALNOŚCI | PROJEKTY - SAS 5/2021

30 września 2021 r. Prezydent RP podpisał ustawę z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja przewiduje m.in. podwyższenie maksymalnej wysokości przysługującej radnemu w ciągu miesiąca diety, a także podwyżkę wynagrodzeń przysługujących wójtom (starostom i marszałkom województw) oraz innym pracownikom samorządowym zatrudnianym na podstawie wyboru. Jak wynika z jej przepisów maksymalna kwota diety przysługującej radnemu będzie wynosić 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Taka zmiana oznacza wzrost maksymalnej wysokości diety o 60% w stosunku do obecnej wartości. Maksymalne wynagrodzenie tych osób nie będzie mogło przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, co oznacza wzrost tej wartości o 60% w stosunku do wartości poprzedniej.

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI - SAS 5 / 2021

AKTUALNOŚCI

PROJEKTY

Wynagrodzenia
Polski Ład
Kapitał opiekuńczy
Prawo budowlane

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY

ORZECZNICTWO

Rada miasta nie może wskazać terminu na zgłoszenie niewłaściwego
świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne

Regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków

ANALIZY I KOMENTARZE

Najnowsza nowelizacja ustawy śmieciowej – omówienie najważniejszych zmian
System indywidualnego rozliczania obowiązku segregowania odpadów w budynkach wielolokalowych
Elektroniczna altana śmietnikowa

FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU

Regulamin organizacyjny jako akt prawny o charakterze wewnętrznym
Konieczność uchwalenia nowych statutów młodzieżowych rad gmin, powiatów, samorządów województw

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Kolejna nowelizacja Kodeksu Postępowania Administracyjnego
Po nowelizacji KPA nieruchomości nabyte przez gminy
w trybie tzw. komunalizacji praktycznie nie będą mogły być im odbierane

FINANSE SAMORZĄDU

NSA nie rozstrzygnął wątpliwości w interpretacji pojęć „budowli” i „budynku”, pojawiających się
przy stosowaniu przepisów prawa regulujących opodatkowanie podatkiem od nieruchomości
Od nowego roku ważna zmiana w wysokości stawek maksymalnych w podatkach i opłatach lokalnych
Wypłata wynagrodzenia dla pracownika samorządowego za czas pełnienia terytorialnej służby wojskowej

PRAWO PRACY

Pracownik domu kultury obejmuje stanowisko urzędnicze
Czy urlop na żądanie jest prawem pracownika i obowiązkiem pracodawcy?
Wliczanie okresu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Zwiększa się zaangażowanie Prokuratorii Generalnej
Rzeczypospolitej Polskiej w procedury udzielania zamówień publicznych

Opcja w nowym Prawie zamówień publicznych
Nadzór autorski należy uwzględnić w umowie o sporządzenie dokumentacji projektowej
Zmiana ilości zamawianego asortymentu jest zgodna z Prawem zamówień publicznych
Zawarcie umowy barterowej musi poprzedzić procedura udzielenia zamówienia publicznego


DODATEK BIULETYN SAMORZĄDOWCA

AKTUALNOŚCI / ALERTY PRAWNE

Coraz mniej czasu na zmiany w zakresie funkcjonowania młodzieżowych rad i sejmików
Gminy korzystające z tzw. metody „od wody” muszą do końca
tego roku zmienić uchwałę w sprawie stawki opłaty śmieciowej

ANALIZY SAMORZĄDOWE

Wyniki budżetów JST za I półrocze 2021 r.
– choć lepiej niż przed rokiem, to powrót do poziomu sprzed dwóch lat

Dochody niższe i inaczej dzielone – wpływ Polskiego Ładu na finanse komunalne JST
Zmiany w systemie wyrównywania dochodów samorządów
Samorząd terytorialny a kontrolna funkcja mediów
Ulga podatkowa dla członków związku zawodowego

SĄDY O SAMORZĄDACH

Ustalanie wynagrodzenia wójta, burmistrza,
prezydenta miasta należy do wyłącznej właściwości

rady gminy/miasta i następuje w formie uchwały wydawanej
na podstawie przepisów u.p.s. oraz rozporządzenia

Uchwała w sprawie wotum zaufania dla wójta, burmistrza,
prezydenta miasta musi posiadać uzasadnienie

Z GMIN I POWIATÓW

Debata o finansach gmin i miast
Relacja z Forum Miasteczek Polskich
Stanowisko ZGWRP w sprawie zmiany ustawy o dochodach JST

SAMORZĄDOWY SAVOIR-VIVRE

Zachowania niewerbalne jako nieodzowny składnik wizerunku

 

DODATEK ORZECZNICTWO I ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE DLA SAMORZĄDÓW

ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO I SĄDÓW POWSZECHNYCH

Lokatorom gwarantuje się ochronę ich praw

ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

Tryb i zasady przyznawania nagród uczniom należą do kompetencji rady gminy
Udostępnianie danych pracownika JST, stanowiących informację publiczną,
nie oznacza wyłączenia ochrony jego prywatności 

Rada gminy w uchwale o gminnym programie opieki nad zwierzętami
powinna wskazać wysokość oraz sposób wydatkowania środków

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW

Uchwała w sprawie lokalizacji nowych przystanków komunikacyjnych
ma jednorazowe zastosowanie i nie stanowi aktu prawa miejscowego

Zasady przydzielania lokali socjalnych nie mogą zawężać granic tego ustawowego obowiązku gminy
Uchwała w sprawie diet radnych  nie jest aktem prawa miejscowego
Rada miasta w uchwale w sprawie regulaminu udzielania pomocy
dla uczniów powinna zawrzeć wszystkie konieczne elementy

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE REGIONALNYCH IZB OBRACHUNKOWYCH

Rada gminy nie może wprowadzić ograniczeń stosowania zwolnienia
od podatku od nieruchomości, naruszających zasady równości podatników

O warunkach i trybie finansowania zadania własnego, polegającego
na tworzeniu warunków dla rozwoju sportu, decyduje organ stanowiący JST

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa