Zmiany w ustawie o dochodach samorządów – dodatkowe wsparcie finansów JST?

ANALIZY SAMORZĄDOWE - DODATEK BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5/2022 

Potrzebą wsparcia samorządów w zakresie poprawy efektywności energetycznej oraz ograniczenia kosztów zakupu ciepła rząd tłumaczy uchwaloną przez Sejm nowelizację ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw.

Z nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw wynika, że samorządy będą mogły wykorzystać dodatkowe środki już w 2022 r.
Nowelizacja umożliwia przekazanie samorządom w roku 2022 dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie 13 673 mld zł, co ma przede wszystkim poprawić efektywność energetyczną oraz ograniczyć koszty zakupu ciepła ponoszone przez odbiorców. Z uwagi na wcześniejsze dofinansowanie samorządów, w roku 2023 nie otrzymają one części rozwojowej subwencji ogólnej. Nie zostanie ona zaplanowana w projekcie ustawy budżetowej na rok 2023.
Łączna kwota dodatkowych dochodów składa się z dwóch kwot. Pierwsza (7 793 mld zł) nawiązuje do wysokości części rozwojowej subwencji ogólnej, która zostanie przekazana do gmin, powiatów i województw w roku 2023. Środki z tej kwoty otrzymają wszystkie jednostki, proporcjonalnie do wysokości dochodów, z tytułu udziału we wpływach z PIT planowanych na rok 2023. Druga kwota (5 880 mld zł), pozostająca po rozdysponowaniu wskazanej wyżej kwoty odpowiadającej części rozwojowej subwencji ogólnej, zostanie rozdzielona na części przysługujące poszczególnym rodzajom JST, tj. gminom, powiatom i województwom, proporcjonalnie do wysokości udziału planowanych na rok 2023 dochodów, z tytułu udziałów we wpływach z PIT.
Dodatkowe dochody Minister Finansów przekaże do JST do końca 2022 r., możliwe będzie ich przekazanie w ratach.
Zmienione przepisy obligują samorządy do przeznaczenia na poprawę efektywności energetycznej oraz wspomaganie ograniczenia kosztów zakupu ciepła ponoszonych przez odbiorców w latach 2022–2025, wydatków w kwocie nie mniejszej niż równowartość 15 % kwoty otrzymanych w 2022 r. dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Nowelizacja wprowadza czasowe preferencje w zakresie zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz limitu długu. Zmiany przewidują przedłużenie możliwości bilansowania części bieżącej budżetu jednostki samorządu terytorialnego na lata 2023-2025 wolnymi środkami będącymi w dyspozycji samorządu. Zmienione przepisy umożliwiają niespełnienie przez samorząd relacji ograniczającej wysokość spłaty długu, czyli indywidualnego limitu spłaty zobowiązań, o którym mowa w art. 243 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, pod warunkiem że łączna kwota długu samorządu nie przekroczy 100% jej dochodów, ogółem
pomniejszonych o dotacje i środki o podobnym oraz powiększonych o planowane przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4-8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (między innymi z prywatyzacji majątku samorządu, spłaty udzielonych pożyczek w latach ubiegłych) nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego. Samorząd będzie mógł przekroczyć indywidualny limit spłaty zobowiązań wyłącznie w przypadku, gdy taka sytuacja nie zagrozi realizacji zadań publicznych.
Nastąpi wydłużenie o rok wydatkowania środków otrzymanych z budżetu państwa przez gminy w roku 2021, z przeznaczeniem na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz w zakresie kanalizacji.
Znowelizowane przepisy umożliwiają w roku 2023 modyfikację sposobu obliczania części stałej składki rocznej, płaconej przez gminy na rzecz związku metropolitalnego. Podstawą do ustalenia składki będzie dochód gminy z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, powiększony o wartość dodatkowego dochodu przypadającego gminie w roku 2022 z tytułu udziału we wpływach z PIT.
Omawiana nowelizacja wejdzie w życie z dniem następującym po dniu jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Obecnie trafiła do prac w Senacie.

OPINIA ZMP I UMP

Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich odniosły się krytycznie do rządowej nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw. Wskazują, że nie stanowi ona żadnego dodatkowego wsparcia finansów JST; jest tylko przesunięciem o kilka miesięcy przekazania kwot, które byłyby należne JST według nowego, ryczałtowego mechanizmu redystrybucji udziałów w PIT. Zgodnie z nowelizacją, w przyszłorocznym budżecie państwa kwoty te nie będą zaplanowane, zlikwidowana jest część rozwojowa subwencji ogólnej. Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich domaga się zamiast tego przesunięcia – objęcia JST, realizujących podstawowe usługi publiczne dla obywateli, osłoną inflacyjną z budżetu centralnego, analogicznie do osłony antyinflacyjnej innych sektorów. Rząd przekazał ważny dla samorządów projekt, bez zachowania trybu określonego w przepisach, w tym bez opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
W ocenie Związku Miast Polskich i Unii Metropolii Polskich nowelizacja, podobnie jak jednorazowa kwota 8 mld w grudniu 2021 roku na konto ubytków w roku 2022, zakłóci płynność tegorocznych oraz przyszłorocznych budżetów JST. Ich zdaniem nowelizacja w żadnym stopniu nie rekompensuje dotychczasowych ubytków JST w bieżących dochodach własnych, jakimi są udziały we wpływach z podatku PIT. Ponadto zmienione przepisy przewidują redystrybucję kwoty, która jest przenoszona z likwidowanej, przyszłorocznej subwencji rozwojowej, w sposób niezwiązany z tymi ubytkami, zasilając niektóre JST kosztem innych. Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich domagają się pełnego zrekompensowania skutków, wprowadzanych od 2019 r. kolejnych zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Aneta Mościcka
prawnik, dziennikarka prawna od 2001 r.

SPIS TREŚCI

Wydawca: SKIBNIEWSKI MEDIA, Warszawa