Szacowanie śladu węglowego
w cyklu życia budynków jako nowy
kierunek zmian w sektorze budowlanym
STOWARZYSZENIE FALA RENOWACJI
Już dziś, biorąc pod uwagę działania legislacyjne na poziomie Unii Europejskiej, inwestorzy powinni zwracać uwagę na emisyjność całego procesu budowlanego, a rząd powinien rozpocząć prace analityczne, które pozwolą na sprawne wdrożenie metodyki obliczeń śladu węglowego w cyklu życia budynku. Konieczne jest przygotowanie odpowiednich baz danych oraz regulacji prawnych, dzięki którym polskie budynki będą coraz mniej negatywnie wpływać na zmiany klimatyczne, których skutki w postaci ekstremalnych zjawisk pogodowych są coraz bardziej odczuwalne.
Na szczeblu unijnym trwają finalne negocjacje w sprawie kształtu nowelizacji dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków (EPBD), których zakończenie spodziewane jest jeszcze w 2023. To jeden z filarów pakietu Gotowi na 55 (Fit for 55), którego wdrożenie ma doprowadzić do redukcji emisji gazów cieplarnianych z terenu Unii Europejskiej do roku 2030.
Aby tak się stało, konieczne będzie obniżenie emisji kluczowych sektorów, m.in. budynków, których udział w całkowitych emisjach gazów cieplarnianych wynosi w UE aż 37%. Najskuteczniejszym sposobem obniżenia tej wartości jest zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania, chłodzenia i oświetlenia budynków, ale istotny jest także ślad węglowy, powstający już na etapie produkcji i transportu materiałów budowlanych, służących do konstrukcji budynku. Jak oceniają w raporcie opublikowanym w październiku 2022 r. eksperci Ramboll Management Consulting(1), około ¼ emisji generowanych przez budynki to emisje, które powstały jeszcze przed oddaniem budynku do użytkowania, a więc około 10% emisji w UE jest związane ze zużyciem energii do produkcji materiałów i technologii wykorzystywanych w budownictwie oraz samych procesów budowlanych (tzw. wbudowany ślad węglowy, ang. embodied carbon).
Operacyjne emisje gazów cieplarnianych z budynków, czyli te związane z użytkowaniem istniejących budynków, są regulowane w Unii Europejskiej i na poziomie krajowym w przepisach dotyczących efektywności energetycznej. W przeciwieństwie do tego, wymogi prawne dotyczące emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia(2), które obejmują również wbudowany ślad węglowy budynku, wdrożyło tylko kilka państw: Dania, Finlandia, Francja, Holandia i Szwecja. Inwestorzy na ich terenie są zobowiązani do raportowania emisji dwutlenku węgla dla nowych projektów budowlanych, a wartości te nie mogą przekroczyć określonego pułapu, choć dopuszczalna wielkość emisji i metodyka obliczania śladu węglowego przyjęta przez poszczególne państwa różni się.
Z tego właśnie powodu w propozycji nowelizacji dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków założono, że od 2027 roku powstanie zharmonizowany system obliczania i ujawniania na świadectwach charakterystyki energetycznej globalnego współczynnika ocieplenia (WLC) na postawie propozycji metodyki jego obliczania zaproponowanej do roku 2027 przez Komisję Europejską.
Ważna w tym kontekście jest wiedza o tym, jakie etapy życia budynku będą brane pod uwagę. Przede wszystkim, oprócz fazy użytkowania budynku, istotna będzie faza wyrobu materiałów budowlanych, samej budowy oraz faza końca życia budynku.
Zgodnie z proponowanymi zapisami EPBD, obliczanie współczynnika globalnego ocieplenia będzie obowiązkowe dla nowych budynków od 2030 r., a w przypadku nowych dużych budynków, będzie obowiązywało nawet wcześniej, bo już w 2027 r. Zgodnie z zapisami projektu dyrektywy ramą prawną dla krajowych wytycznych odnośnie obliczania współczynnika globalnego ocieplenia będzie norma EN 15978, a współczynnik dla poszczególnych faz będzie musiał być komunikowany jako wartość liczbowa podawana w kgCO2e/m2.
W Polsce, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, informacje na temat jednostkowej emisji dwutlenku węgla muszą znajdować się na świadectwie charakterystyki energetycznej, jednak aktualna metoda wykorzystywana w przygotowywaniu świadectwa dotyczy tylko emisji operacyjnych (fazy B) i opiera się na wskaźniku Wi.
To niepełna informacja, bo dla przykładowego nowego budynku biurowego(3) z 2019 r. emisje w całym cyklu życia wynoszą około 2000 kg CO2e/m2 (przy założeniu 50-letniego cyklu życia), Emisje z fazy użytkowania (B) stanowią około 60%, przy czym emisje związane ze zużyciem energii podczas użytkowania to około 40%.
Choć jeszcze nie wypracowaliśmy metodyki obliczania śladu węglowego w całym cyklu życia budynku, warto już teraz przeanalizować różne rozwiązania stosowane w innych krajach ze względu na wspomniane działania legislacyjne na poziomie europejskim, a także zobowiązania naszego kraju w kontekście redukcji emisji gazów cieplarnianych, w tym wdrożenia założeń #EuropejskiZielonyŁad.
Już dziś także, biorąc pod uwagę działania legislacyjne na poziomie Unii Europejskiej, inwestorzy powinni zwracać uwagę na emisyjność całego procesu budowlanego. Rząd z kolei powinien rozpocząć prace analityczne, które pozwolą na sprawne wdrożenie metodyki obliczeń, przygotowanie odpowiednich baz danych oraz regulacji prawnych, dzięki którym polskie budynki będą coraz mniej negatywnie wpływać na zmiany klimatyczne, których skutki w postaci ekstremalnych zjawisk pogodowych są coraz bardziej odczuwalne.
Dr Justyna Glusman, Anna Sokulska
Stowarzyszenie Fala Renowacji
1. „W kierunku wskaźników szacowania wbudowanego śladu węglowego budynków w Europie”
2. Tzw globalny współczynnik ocieplenia, ang. Whole Life Carbon (WLC)
3. Obliczenia wykonane przez KAPE dla Stowarzyszenia Fala Renowacji w ramach projektu....
