Po zwolnieniu nauczyciela z publicznego gimnazjum
TEMAT MIESIĄCA - SAS 1 / 2012
Czy zakład pracy słusznie potrącił zaliczkę na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od zasądzonego odszkodowania w związku z zawartą ugodą sądową?
PYTANIE SEKRETARZA:
Nauczyciel w publicznym gimnazjum był zatrudniony na umowę o pracę na czas określony - ostatnia umowa do dnia 31 sierpnia 2008 r., następnej umowy nie zawarto. Pracownik złożył pozew do sądu i został przywrócony przez sąd na mocy wyroku do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony od dnia 1 września 2008 r. Pracodawca nawiązał stosunek pracy z nauczycielem z dniem 17 lutego 2009 r., po zakończonym postępowaniu sądowym. W okresie nieświadczenia pracy dla gimnazjum nauczyciel zatrudniony został na zastępstwo w innym zakładzie pracy. Pracownik ponownie wystąpił do sądu o wypłatę różnicy wynagrodzenia, jakie by otrzymał pracując jako nauczyciel w gimnazjum. Sąd rejonowy umorzył postępowanie w sprawie o wynagrodzenie, a strony zawarły na tę okoliczność ugodę tytułem odszkodowania w wysokości 3.500,00 zł. Pracodawca pomniejszył zasądzoną kwotę o zaliczkę na podatek dochodowy, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Pracownikowi wypłacono odszkodowanie w wysokości 2.438,34 zł. Czy zakład pracy słusznie potrącił zaliczkę na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od zasądzonego odszkodowania w związku z zawartą ugodą sądową?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
W zadanym pytaniu należy rozdzielić kwestię opodatkowania od kwestii „oskładkowania” wypłaconego odszkodowania.
W zakresie kwestii dotyczących opodatkowania należy sięgnąć do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 21 ust. 1 powołanej ustawy wolne od podatku dochodowego są :
- otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:
– określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
– odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
– odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
- inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
– otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
– dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono;
Natomiast w zakresie wyjaśnienia kwestii objęcia składkami ubezpieczeniowymi wypłaconego odszkodowania sięgnąć należy do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i przepisów wykonawczych do niej. Szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 3 powołanego rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z tytułu rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
Zatem, zwolnieniu spod opodatkowania podatkiem dochodowym podlegałoby wymienione w pytaniu odszkodowanie, jeśli możliwe byłoby do zaliczenia do jednej z grup odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W pytaniu nie podano tytułu odszkodowania, będącego przedmiotem ugody. Decydująca jest tu treść sentencji orzeczenia sądowego wymieniającego tytuł prawny do wypłaty odszkodowania. Jeśli zaś z treści sentencji orzeczenia nie wynika wprost taki tytuł, ewentualnie można się posiłkować treścią uzasadnienia orzeczenia.
Tak więc, jeśli odszkodowanie to może zostać zaliczone do kategorii odszkodowań, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (i nie należy do jednej z grup odszkodowań uniemożliwiających wyłączenie spod opodatkowania wyżej wymienionych), to podlegałoby zwolnieniu spod opodatkowania. W takiej sytuacji pracodawca, działając jako płatnik, nie miał podstaw do pobrania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Natomiast jeśli odszkodowanie zostało wypłacone w związku z wyłączeniem spod zwolnienia od opodatkowania, czyli jako inne z odszkodowań otrzymanych na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, to pytający miał podstawy do naliczenia, pobrania i przekazania na konto właściwego urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
W odniesieniu do kwestii „oskładkowania” wypłaconego odszkodowania, to w tym przypadku, podobnie jak w kwestii dotyczącej opodatkowania uzyskanego przychodu, o tytule jego wypłaty decyduje treść sentencji orzeczenia sądowego. Jeśli wynika z niej, że wypłacone odszkodowanie można zaliczyć do jednej z wymienionych w § 2 ust. 1 kategorii wcześniej powołanego rozporządzenia, to brak było podstaw do „oskładkowania” wypłaconego odszkodowania.
Zauważyć przy tym należy, że – po pierwsze – zasadą jest, że „oskładkowaniu” podlegają przychody w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wypłacane przez pracodawców. Po drugie, uznanie danego przychodu za przychód w rozumieniu powyższej ustawy, a w efekcie zaistnienia w sytuacji jego wypłacania za dochód zwolniony spod opodatkowania, nie oznacza automatycznie, że jest on zwolniony spod „oskładkowania” dla celów ubezpieczeniowych.
Jeśli odszkodowanie może zostać zaliczone do kategorii odszkodowań, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (i nie należy do jednej z grup odszkodowań uniemożliwiających wyłączenie spod opodatkowania wyżej wymienionych), to podlegałoby zwolnieniu spod opodatkowania.
Monika Truksa
