Akty własności ziemi a możliwość stosowania postępowania administracyjnego
POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE - SAS 1 / 2012
Akty własności ziemi stanowiły element regulowania własności gospodarstw rolnych w ramach reformy rolnej. Podstawę prawną stanowiła tu ustawa z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, w myśl której organy administracji właściwe do gospodarowania nieruchomościami (prezydium powiatowej rady narodowej,) w formie decyzji administracyjnej – aktu własności ziemi, uwłaszczały posiadaczy nieruchomości rolnych, którzy do chwili wydania ustawy nie uregulowali swojego prawa własności do posiadanych nieruchomości. Akty własności ziemi wydawane były już po wejściu w życie (1.01.1961 r.) przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a więc w pełni miały do tych aktów zastosowanie normy związane z wszczęciem i prowadzeniem postępowania administracyjnego, w tym kwestii dotyczących m.in. niezbędnych elementów decyzji administracyjnej, możliwości stosowania odwołań, nadzwyczajnych trybów kontroli ostatecznych decyzji, takich jak wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności i uchylenia lub zmiany decyzji.
Z dniem 6.04.1982 r., ustawa o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych została uchylona w oparciu o art. 4 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.
W myśl tego przepisu ustawę uchylono z tym że utrzymano w mocy nabyte na jej podstawie własność nieruchomości oraz związane z tym nabyciem skutki prawne. Jednocześnie przepis ten przyniósł zasadniczą zmianę w rodzaju postępowania w zakresie uwłaszczania. Została wyłączona możliwość prowadzenia sprawy w postępowaniu administracyjnym, a rozpoznawanie spraw o stwierdzenie nabycia na podstawie tej ustawy własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego oraz o odroczenie terminu zapłaty należności z tytułu nabycia własności tych nieruchomości przekazano sądom powszechnym. Choć przepisy wyłączyły możliwość dalszego uwłaszczania w trybie administracyjnym „na przyszłość” (brak podstawy prawnej do wydawania aktów własności ziemi) to nie wyłączyły możliwości stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w odniesieniu do już funkcjonujących w obrocie prawnym aktów własności ziemi.
W USTAWIE O GOSPODAROWANIU NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI SKARBU PAŃSTWA
Problem ten został podjęty przez ustawę z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Art. 63 ust. 2 i ust. 3 ustawy stanowi, że „do ostatecznych decyzji wydanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 i z 1975 r. Nr 16, poz. 91) nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczących wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności i uchylenia lub zmiany decyzji, a postępowanie administracyjne toczące się w sprawach, o których mowa, podlega umorzeniu”.
Analiza powyższych regulacji prawnych prowadzi do wniosku, że choć ustawa o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych została uchylona i ostatecznie wyłączono możliwość stosowania nadzwyczajnych trybów weryfikacji wydanych decyzji administracyjnych (wznowienie postępowania (art. 151 kpa), stwierdzenie nieważności, uchylenie lub zmiana decyzji (art. 154-163 kpa)) to nadal organ, który aktualnie reprezentuje Skarb Państwa w zakresie gospodarki nieruchomościami, posiada kompetencje do tego, by prowadzić postępowanie w sprawie o sprostowanie błędów pisarskich i rachunkowych oraz innych oczywistych omyłek (art. 113 § 1 kpa), a także o wyjaśnienie wątpliwości co do treści decyzji. (art. 113 § 1 kpa). Tego bowiem cytowany art. 63 ust. 2 ustawy z 1991 r. nie sankcjonuje. „ (...) Przepisy art. 63 ust. 2 i 3 tej ustawy są przepisami szczególnymi i jako takie muszą być interpretowane ściśle.
Artykuł 63 ust. 2 tej ustawy wyraźnie i wyczerpująco określa zakres wyłączenia stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego do ostatecznych decyzji wydanych na podstawie powołanej ustawy z dnia 26 października 1971 r. Są to przepisy dotyczące wyłącznie wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności i uchylenia lub zmiany decyzji.(...)” (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 marca 1996 r.,). Sprostowanie błędów, omyłek, jak wyjaśnienie wątpliwości co do treści decyzji, następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie takie może być wydane przez organ w każdym terminie i jest wydawane wyłącznie w oparciu o kodeks postępowania administracyjnego, bowiem przepisy merytoryczne prawa materialnego nie mają tu zastosowania, co wynika z istoty art. 113 kpa. Trzeba zaznaczyć, iż prostowanie błędów i omyłek musi dotyczyć takich błędów i omyłek, które znajdują potwierdzenie w aktach sprawy dotyczących wydania aktu własności ziemi. Nie mogą to być błędy i omyłki, które powstały i zostały ujawnione już po wydaniu decyzji i nie znajdują pokrycia w zgromadzonym materiale dowodowym. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach „(...) sprostowanie zaś nie może dotyczyć zmiany lub uzupełnienia treści decyzji (...)”
Piotr Wancke
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250),
– Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071 z póź. zm.),
– Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 11, poz. 81),
– Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (tekst pierwotny Dz. U. Nr 107, poz. 464),
– Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 marca 1996 r., syg. akt II SA 432/95; II SA 433/95
– Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 sierpnia 1994 r., syg. akt SA/Ka 2240/93).
