Kto może korzystać ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych
PRAWO PRACY - SAS 1 / 2012
PYTANIE:
Czy ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych na równych prawach powinny korzystać osoby bez względu na wysokość odpisu?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych mogą korzystać wszystkie osoby uprawnione przy zastosowaniu jednakowych, wyłącznie socjalnych kryteriów. Pracodawca nie może wyłączyć prawa do ubiegania się o pomoc socjalną żadnej z ustawowo uprawnionych grup osób. Przypadki ich odmiennego traktowania stanowią naruszenie prawa (pismo Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 września 2010 r.).
Prawo do korzystania z funduszu nie jest jednak równoznaczne z tym, że każdy ma zagwarantowane świadczenia finansowane z jego środków. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i byłych pracowników, emerytów i rencistów. O realizacji tego prawa nie przesądza bowiem posiadany status pracownika lub emeryta, ale wyłącznie ich faktyczna sytuacja życiowa, rodzinna i materialna, co wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o tym funduszu.
Świadczenia socjalne nie mają charakteru roszczenia i należności – zależą jedynie od potrzeb, sytuacji socjalnej osoby uprawnionej, wielkości środków funduszu przeznaczonych na dany rodzaj świadczeń, a także spełniania formalnych kryteriów przy ubieganiu się o świadczenia socjalne. Ze względu na zróżnicowanie sytuacji materialnej osób uprawnionych pomoc ta nie powinna być przyznawana na podstawie posiadanego statusu (pracownika lub emeryta), ale w największym rozmiarze powinna trafiać do osób znajdujących się w obiektywnie najtrudniejszej sytuacji materialnej.
Jak przypomniano w piśmie Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, szczegółowe zasady i warunki korzystania z funduszu określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy one nie działają – z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Zasady te należy stosować jednakowo do wszystkich uprawnionych – i do pracowników i do byłych pracowników – emerytów. Jednocześnie podkreślono, że fundusz socjalny jest tworzony przez pracodawcę, który stosownie do możliwości i warunków zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników, czyli osób pozostających w zatrudnieniu w związku z prowadzoną przez pracodawcę działalnością – zgodnie z zasadą określoną w art. 16 Kodeksu pracy.
Resort przypomniał, że prawo do korzystania z funduszu przysługuje pracownikom i ich rodzinom, a także byłym pracownikom, emerytom i rencistom wraz z rodzinami i jest to prawo zagwarantowane ustawowo.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych jest funduszem spożycia zbiorowego. Mogą więc z niego korzystać wszystkie osoby uprawnione przy zastosowaniu jednakowych, wyłącznie socjalnych kryteriów. Pracodawca nie może pozbawić prawa do ubiegania się o pomoc socjalną żadnej z ustawowo uprawnionych do niej grup osób, np. emerytów i rencistów, ze względów pozasocjalnych, nawet jeśli nie zwiększy funduszu na ten cel.
Jeśli w praktyce występują przypadki odmiennego traktowania w sferze socjalnej pracowników i emerytów, to należy uznać, że stanowią one naruszenie przepisów. W takich przypadkach zasadne jest zwrócenie się zainteresowanych z wnioskiem o interwencję do właściwych organów Państwowej Inspekcji Pracy, ustawowo uprawnionej do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych na równych prawach powinny korzystać wszystkie osoby uprawnione bez względu na wysokość odpisu.
Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński
Podstawa prawna:
– Art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zmianami),
– Pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 września 2010 r., sygn. SPS-023-6975/10,
– Art. 16 ustawy 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 24, poz. 141 z późn. Zmianami)
