Czas pracy kierowcy gimbusa
PRAWO PRACY - SAS 6/2012
PYTANIA SEKRETARZA GMINY:
1. Czy opisane poniżej rozwiązanie, stosowane w przypadku kierowców autobusów gminnych dowożących dzieci do szkół, sprowadza się do konieczności zastosowania czasu pracy w systemie przerywanym? Pracownik zatrudniony w jednostce organizacyjnej gminy na pełnym etacie, na stanowisku kierowca, wykonuje zadania dowożenia i odwożenia dzieci do szkół i ze szkół oraz inne zadania przypisane zakresem czynności bądź powierzone przez dyrektora jednostki. Godziny pracy jednostki to: 7.oo - 15.oo. Natomiast praca kierowcy w godzinach: 6.30 – 17.00, w tym w różnych godzinach każdego dnia, w zamian godzin nadliczbowych - wolne dwie i pół godziny.
2. Czy praca kierowców autobusów szkolnych kwalifikuje się do prac wykonywanych w warunkach uciążliwych i konieczności opłacania podwyższonej składki ZUS?
Zgodnie z art. 5. Kodeksu pracy, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. W związku z tym specyfika pracy kierowców została uregulowana ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.
ODPOWIEDŹ 1:
Zgodnie z art. 6. 1. powyższej ustawy czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności:
- prowadzenie pojazdu;
- załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
- nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym;
- czynności spedycyjne;
- obsługę codzienną pojazdów i przyczep;
- inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy;
- niezbędne formalności administracyjne;
- utrzymanie pojazdu w czystości.
Czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu. Do czasu pracy kierowcy wlicza się przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
Zgodnie z art. 13.1. powyższej ustawy, po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze nie krótszym niż 30 minut - w przypadku, gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin, oraz w wymiarze nie krótszym niż 45 minut - w przypadku, gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. Przerwy, o których mowa, ulegają skróceniu o przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
Istotą przerywanego czasu pracy (art.16.1. ustawy) jest przerwa w trakcie jej wykonywania. Pracownik w trakcie jednego dnia pracuje kilka godzin, następnie ma kilka godzin przerwy, z kolei zaś znowu pracuje.
OGRANICZENIA:
- przerywany czas pracy może być wprowadzony jedynie w przypadku, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją,
- przerwa może być tylko jedna,
- przerwa nie może przekraczać 5 godzin,
- rozkład czasu pracy uwzględniający przerwę należy ustalić z góry (nie może być tak, że pracodawca wprowadza system przerywanego czasu pracy, natomiast przerwy ustala doraźnie).
Jako, że przerywany czas pracy jest dosyć uciążliwy, ustawodawca zabronił jego łączenia z niektórymi innymi systemami, a mianowicie:
- z wszystkim odmianami systemu równoważnego,
- z pracą w ruchu ciągłym,
- z systemem skróconego tygodnia pracy,
- z systemem pracy weekendowej.
Czasu przerwy nie wlicza się co prawda do czasu pracy, za okres ten przysługuje jednak wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia za czas przestoju (czyli generalnie połowa stawki zasadniczej).
Wprowadzenie przerywanego czasu pracy nie jest łatwe – należy tego bowiem dokonać w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Można także system ten wprowadzić poprzez obwieszczenie, ale tylko wówczas, gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalania regulaminu pracy.
PODSUMOWANIE
Opisane na wstępie rozwiązanie, stosowane w przypadku kierowców autobusów gminnych dowożących dzieci do szkół, sprowadza się do konieczności zastosowania czasu pracy w systemie przerywanym na zasadach zgodnych z ustawą.
ODPOWIEDŹ 2:
Zgodnie z ustawą z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008 r. Nr 237, poz. 1656) obowiązek opłacania składek na FEP (Fundusz Emerytur Pomostowych) obejmuje wszystkich pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, nawet tych, którzy nie spełniają warunków do uzyskania emerytury pomostowej, np. nie wykonywali takich prac przed dniem 1 stycznia 1999 r. Wykaz tych pracowników zawiera załącznik nr 1 i 2 powyższej ustawy.
W załączniku nr 2 - „Wykaz prac o szczególnym charakterze” wymienieni są pracownicy wykonujący „prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym” (pkt.8) i od ich poborów należy naliczać i odprowadzać do ZUS składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5% od wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 35.1. powyższej ustawy składki na FEP należy opłacać za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
- wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Zaliczenie pracy kierowcy autobusu szkolnego do prac o szczególnym charakterze nie jest jednak tak oczywiste. Niezbędne wydaje się rozstrzygnięcie tej kwestii przez Państwową Inspekcję Pracy.
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 20 czerwca 1990 r. Prawo o ruchu drogowym, autobus to pojazd samochodowy, przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Tak więc wnioskować by można, że praca każdego kierowcy pojazdu przeznaczonego do przewozu więcej niż 8 pasażerów, uczestniczącego w transporcie drogowym jest pracą o szczególnym charakterze.
Jednakże w związku z brakiem definicji transportu publicznego (terminem tym posługuje się tylko wspomniany wyżej załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych) trudno jest jednoznacznie uznać pracę kierowcy autobusu szkolnego za pracę o szczególnym charakterze.
DECYZJA ZALEŻY OD PRACODAWCY
Ostateczna decyzja należy w tej sytuacji do pracodawcy, który tworzy wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach, ale działanie takie będzie podlegać nowym mechanizmom kontrolnym. Zgodnie z art. 48 pkt. 2 ustawy pomostowej wprowadzono bowiem art. 11a do ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, na mocy którego właściwe organy PIP są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt. 2 ustawy pomostowej, wykreślenia go z tej ewidencji oraz do sporządzenia korekty dokonanego wpisu w tej ewidencji. Tym samym ewentualne wątpliwości co do charakteru prac na poszczególnych stanowiskach zostaną rozwiane w trakcie kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przeprowadzanej przez inspektorów PIP na mocy art. 10 ust. 1 pkt. 9a ustawy o PIP.
Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński
Podstawa prawna:
– Art. 5, 139, ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 668 z późniejszymi zmianami);
– Art. 6.1., 13.1., 16.1. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 92 z 2004, poz. 879 z późniejszymi zmianami).
– Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656),
– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 144, poz. 1181),
– Ustawa z dnia 20 czerwca 1990 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późniejszymi zmianami),
– Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. nr 89, poz. 589 z późniejszymi zmianami).
