Dodatek za wychowawstwo
PRAWO PRACY - SAS 6/2012
PYTANIA SEKRETARZA GMINY:
- Czy nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) należy wypłacać dodatek za wychowawstwo?
- W przypadku likwidacji szkoły, ze stanowiska dyrektora odwołuje organ prowadzący. Kto powinien wypowiedzieć umowę o pracę dyrektorowi - nauczycielowi likwidowanej szkoły?
- Czy nauczycielowi, który jest społecznym inspektorem pracy można ograniczyć zatrudnienie?
Nauczyciel ma kwalifikacje do nauczania techniki, informatyki i prowadzenia biblioteki. W szkole podstawowej w nowym roku szkolnym 2012/2013 będzie uczyło się 100 uczniów. Zgodnie z ramowym planem nauczania; w klasach IV-VI informatyki może być 2 godziny i techniki 2 godziny, w klasach I-III zajęć komputerowych - 3 godziny. Nauczyciel może mieć tylko przydzielone 10 godzin biblioteki (na każde 10 dzieci - 1 godzina biblioteki - przyjęta wspólna zasada wyliczenia godzin pracy w bibliotece. Zasada ta opiera się na nieaktualnym już zarządzeniu Ministra Edukacji z 4 czerwca 1997 r., według którego etat nauczyciela - bibliotekarza ustala się względem liczby uczniów).
ODPOWIEDŹ 1:
Nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) można wypłacać dodatek za wychowawstwo, jeżeli Rada Gminy przyzna taki dodatek.
Zasady przyznawania dodatku za wychowawstwo określone są w lokalnej uchwale w sprawie regulaminu wynagradzania nauczycieli. Samorząd terytorialny reguluje wysokość dodatków nauczycielskich oraz zasady ich przyznawania. Dodatki nauczycielskie zależą od okresu zatrudnienia (dodatek za wysługę lat), jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć (dodatek motywacyjny), powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji (dodatek funkcyjny, w tym dodatek za wychowawstwo) oraz trudnych lub uciążliwych warunków pracy (dodatek za warunki pracy).
Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego w drodze regulaminu (uchwały samorządowej) m.in. wysokość stawek dodatków oraz szczegółowe warunki ich przyznawania.
Zgodnie z Uchwałą SN z 8.7.2008 r., I PZP 3/08 określenie „wychowawca klasy”, użyte w § 5 pkt. 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.1.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181 ze zm.), obejmuje zarówno nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki nad oddziałem w szkole (klasą), jak i nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki wychowawczej nad oddziałem.
Ponadto WSA w Gliwicach w wyroku z 19 marca 2007 r. wskazał, iż przepisy Karty Nauczyciela wprawdzie posługują się pojęciem dodatku funkcyjnego, lecz ani go nie definiują, ani nie określają warunków jego przyznania. Kwestie te uregulowały natomiast przepisy wykonawcze - rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 31 stycznia 2005 r. Użyte w przepisach rozporządzenia wykonawczego określenie klasa stanowi przy tym wyrażenie zamienne dla nazwy podstawowej jednostki organizacyjnej placówki oświatowej zwanej oddziałem. W konsekwencji brak jest ograniczenia prawa do dodatku funkcyjnego z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych w szkołach.
Mając na względzie powyższe podstawy prawne oraz orzecznictwo sądowe nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) można wypłacać dodatek za wychowawstwo.
Podstawa prawna:
– § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.01.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2005 r. Nr 22, poz. 181 z późniejszymi zmianami);
– Art. 30 ust. 2, art. 30 ust. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami),
– Uchwała SN z 8.7.2008 r., I PZP 3/08,
– Wyrok WSA w Gliwicach z 19 marca 2007 r., I OSK 1194/07.
ODPOWIEDŹ 2:
Gmina, jako osoba prawna w zakresie przyznanej jej i chronionej sądownie samodzielności, jest uprawniona, w ramach obowiązującego porządku prawnego, do suwerennego decydowania o wszystkich sprawach lokalnych – w tym zwłaszcza o sprawach prowadzonej polityki oświatowej i edukacyjnej. Do swobodnego uznania gminy należy więc kwestia zarówno tworzenia, jak i likwidacji jej jednostek organizacyjnych. Procedurę likwidacyjną szkoły szczegółowo określają przepisy ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty).
Dyrektor szkoły nie posiada zatem żadnych formalnoprawnych uprawnień mogących wywrzeć jakikolwiek wpływ na organ prowadzący daną placówkę w związku z jej likwidacją. Dlatego też decyzje o konieczności i celowości likwidacji szkół należą całkowicie do władz samorządowych. Zadaniem dyrektora szkoły pozostaje jedynie realizacja obowiązków wynikających z wyżej omawianych przepisów ustaw w związku z podjętymi w tym przedmiocie działaniami władz samorządowych.
Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela dyrektor szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy. Na podstawie tego przepisu dokonuje się wypowiedzenia wszystkich nauczycielskich stosunków pracy, niezależnie od rodzaju tegoż stosunku (mianowanie, umowa o pracę) oraz wymiaru zatrudnienia (w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy). Jedyną przesłanką zastosowania przepisu jest wystąpienie całkowitej likwidacji szkoły.
Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Zatem wypowiedzenie stosunku pracy musi nastąpić do końca maja, tak aby możliwe było zachowanie okresu i skutku wypowiedzenia na koniec roku szkolnego.
Okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca, z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą część okresu wypowiedzenia w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres urlopu wypoczynkowego. Okres, za który przysługuje odszkodowanie,
wlicza się nauczycielowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.
Powyższe przepisy dotyczą także dyrektora szkoły – nauczyciela z tym, że stosunek pracy z nim nawiązuje i rozwiązuje uprawniony organ gminy. Zgodnie z wyrokiem NSA w Rzeszowie z 9 maja 1995 r. „Zarząd gminy jest uprawnionym organem gminy do zatrudniania dyrektora szkoły gminnej i realizowania innych uprawnień związanych z tym stosunkiem pracy”.
Mając na względzie powyższe rozważania, wypowiedzenia umowy o pracę dyrektorowi - nauczycielowi likwidowanej szkoły powinien dokonać zarząd gminy, jako uprawniony organ gminy. Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.
Podstawa prawna:
– Ustawa z 7.09.1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póź.zm.),
– Art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z póź. zm.),
– Wyrok NSA w Rzeszowie z 9 maja 1995 r. Sygn. SA/Rz 901/95 (OSS 1996/1/7)
ODPOWIEDŹ 3:
Pracownicy, w tym nauczyciele, pełniący funkcję społecznego inspektora pracy podlegają szczególnej ochronie prawnej.
Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej.
Jednakże pracownikowi pełniącemu funkcję społecznego inspektora można wypowiedzieć warunki pracy i płacy na jego niekorzyść w okresie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu w sytuacji, gdy zaistnieją przyczyny, o których mowa w art. 43 Kodeksu pracy, tzn. jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:
- wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
- stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Ze względu na to, iż w przedstawionej sytuacji nie zachodzą żadne przesłanki, o których mowa w art. 13 (ustawa o społecznej inspekcji pracy) i art. 43 (Kodeks pracy) nauczycielowi, który jest społecznym inspektorem pracy, nie można ograniczyć zatrudnienia.
Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński
Podstawa prawna:
– Art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. z 1983 r. Nr 35, poz. 163 z póź. zm.),
– Art. 43 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póź. zm.).
