Praca w gospodarstwie rolnym rodziców zaliczana do wysługi lat
PRAWO PRACY - SAS 2 / 2012
PYTANIE SEKRETARZA GMINY:
Czy można pracownikowi samorządowemu zaliczyć do wysługi lat pracę w gospodarstwie rolnym rodziców, jeżeli w tym samym czasie był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, a jednocześnie, na podstawie zeznań świadków, potwierdza wykonywanie w tym okresie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców? Należy dodać, że domownik nie opłacał składek na ubezpieczenie społeczne. Sprawa dotyczy pracownika ur. w 1983 r., który pracę w gospodarstwie rolnym wykonywał po ukończeniu 16-go roku życia (w trakcie nauki). Już jako pełnoletnia osoba podejmował krótkotrwale pracę, następnie kilkakrotnie rejestrował się w urzędzie pracy z prawem do zasiłku po czym to prawo tracił. Okresy pozostawania bez pracy (w tym te, kiedy był zarejestrowany jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku), potwierdza wykonywaniem pracy w gospodarstwie.
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
W niniejszej sprawie ewentualne zastosowanie może znaleźć art. 1 pkt 3 ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (dalej: ustawa). Zgodnie z tym przepisem do stażu wlicza się pracownikowi także przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Z treści pytania wynika, że niewątpliwie ewentualne okresy pracy w gospodarstwie rodziców pracownika przypadały po roku 1982 (skoro pracownik w tym roku się urodził). Podstawową zatem kwestią wymagającą rozważenia jest odpowiedź na pytanie: czy można mu przypisać cechę „domownika” w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników?
Definicję legalną domownika zawierała zarówno ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), jak również obecnie obowiązująca ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Choć obie definicje się różnią, zarówno zawarta w ustawie z 1982 r., jak i obecnie obowiązująca wymaga, aby „domownikiem” była osoba, która ukończyła 16 rok życia.
DOMOWNIK - DEFINICJA
W konsekwencji w niniejszym przypadku rozważyć można zaliczenie pracy w okresie od 1999 r. według definicji „domownika” obowiązującej niezmiennie od dnia 1 stycznia 1999 r., zgodnie z którą za „domownika” rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
- ukończyła 16 lat,
- pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
- stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Nawiązując do wątpliwości podniesionych w pytaniu należy podkreślić, że podstawową przesłanką według obecnie obowiązującej definicji jest stała praca w gospodarstwie rolnym. Nie może to być zatem praca dorywcza lub jedynie wykonywana przez krótki okres czasu i w niepełnym wymiarze. Praca ta musi się wiązać ze stałą gotowością do wykonywania szeregu zadań związanych z prowadzeniem pracy w gospodarstwie rolnym. Nie wystarczy zatem sam fakt zamieszkiwania czy zameldowania w gospodarstwie rodziców.
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO
Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2011 r., sygn. akt II UK 305/10 „o stałości pracy domownika w gospodarstwie rolnym, w rozumieniu art. 6 pkt 2 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, decyduje zachowanie - mimo prowadzenia działalności pozarolniczej - gotowości do świadczenia jej na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego jego funkcjonowania z uzupełnieniem, że wymiar tego czasu powinien sięgać co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy”. Natomiast wspomnianej przesłanki pracy nie niweczy sam fakt zarejestrowania jako osoby bezrobotnej. Dopiero podjęcie (choćby krótkotrwałej) pracy poza gospodarstwem wyłącza ten okres z możliwości zakwalifikowania do stałej pracy w gospodarstwie.
BRAK PŁATNOŚCI SKŁADEK
Również okoliczność, iż pracownik nie opłacał składek na ubezpieczenie społeczne nie powoduje braku możliwości zakwalifikowania do kategorii „domownika”.
W wyroku z dnia 8 czerwca 2010 r., sygn. akt II SA/Wa 180/10 WSA w Warszawie jako błędną wykładnię przepisu art. 6 pkt 2 lit. c) ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników uznał interpretację polegającą na przyjęciu, że brak ubezpieczenia skarżącego wyklucza uznanie go za „domownika” w rozumieniu powyższej ustawy i w konsekwencji uniemożliwia zastosowanie do niego dobrodziejstwa art. 1 ust. 1 pkt. 3 ustawy z 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (podobny pogląd wyraził NSA w wyroku z dnia 5 października 2001 r., sygn. akt II SA 1858/2001).
Reasumując, w niniejszym przypadku możliwe jest zaliczenie okresu pracy pracownika w gospodarstwie rolnym po ukończeniu przez niego 16 roku życia, z wyłączeniem okresów wykonywania innej pracy poza gospodarstwem rolnym (choćby krótkotrwałych) oraz pod warunkiem potwierdzenia faktu wykonywania stałej pracy zeznaniami co najmniej dwóch świadków zamieszkujących w tym czasie na terenie, na którym jest położone to gospodarstwo rolne (art. 3 ust. 3 ustawy).
Janusz Groński
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310 ze zm.)
