Czy pracownicy korzystający z samochodu służbowego powinni być kierowani na badania psychologiczne?
PRAWO PRACY - SAS 1 / 2012
PYTANIE INSPEKTORA:
Zwracamy się z prośbą o wystawienie porady prawnej dotyczącej badań psychologicznych dla pracowników urzędu gminy zatrudnionych na stanowiskach: wójt, zastępca wójta, sekretarz, kierownik referatu, inspektor, młodszy referent, podinspektor. Osoby te są upoważnione do korzystania z samochodu służbowego pracodawcy. Pytanie dotyczy problemu, czy pracownicy korzystający z samochodu służbowego powinni być kierowani na badania psychologiczne?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
W przedstawionym przypadku nie jest konieczne kierowanie wymienionych pracowników na specjalistyczne badania psychologiczne dla kierowców.
KTO NA BADANIA?
Zgodnie z art. 124 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym badaniu psychologicznemu przeprowadzanemu w celu orzeczenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem podlega:
- kandydat na instruktora lub egzaminatora osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz osoba ubiegająca się o pozwolenie do kierowania tramwajem,
- kierujący pojazdem silnikowym skierowany, w drodze decyzji, przez organ kontroli ruchu drogowego, jeżeli:
– kierował pojazdem w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu,
– przekroczył liczbę 24 punktów karnych;
- kierujący będący sprawcą wypadku drogowego, w którym jest zabity lub ranny,
- kierujący skierowany przez lekarza, jeżeli w wyniku badania lekarskiego stwierdzona zostanie konieczność przeprowadzenia badania psychologicznego,
- osoba skierowana przez kierownika właściwej jednostki organizacyjnej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jest ona przewidziana do szkolenia na kierowcę na potrzeby wojska,
- osoba ubiegająca się o przywrócenie uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym, cofniętego ze względu na istnienie przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdami.
Ustawodawca postanowił, że instruktor, egzaminator, kierowca pojazdu uprzywilejowanego oraz kierujący tramwajem, podlegają kontrolnym badaniom psychologicznym co 5 lat do ukończenia 65. roku życia i następnie corocznie.
Szczegółowe warunki i tryb kierowania osób na badania psychologiczne oraz inne kwestie związane m. in. z odwoływaniem się od orzeczeń psychologicznych, szczegółowym trybem uzyskiwania i cofania uprawnień w zakresie przeprowadzania badań psychologicznych i orzekania w zakresie zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych, określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 kwietnia 2005 r. w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy.
Należy podkreślić, że wskazani w pytaniu pracownicy samorządowi nie zajmują stanowisk, które obligowałyby ich do odbywania badań psychologicznych dla kierowców. Oczywiście osoby te mogą być zobowiązane do poddania się takim badaniom przy zaistnieniu przesłanek ustawowych, o których mowa w art. 124 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym, niezależnie od wykonywanego zawodu i miejsca zatrudnienia. Istotne natomiast jest to, że zatrudnienie na jakimkolwiek z wymienionych stanowisk w strukturze jednostki samorządu terytorialnego nie stanowi podstawy do skierowania na specjalistyczne badania psychologiczne dla kierowców, nawet jeżeli sporadycznie osoby te kierują pojazdami mechanicznymi w trakcie wykonywanych obowiązków służbowych. Stanowiska pracy, o których mowa w pytaniu, nie mieszczą się bowiem w katalogu stanowisk wymienionych w art. 124 Prawa o ruchu drogowym.
PODSTAWĄ TAKĄ NIE BĘDĄ RÓWNIEŻ PRZEPISY PRAWA PRACY;
Co do zasady, zgodnie z art. 211 pkt 5 Kodeksu pracy (dalej: Kp) poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim oraz stosowanie się do wskazań lekarskich jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika. Obowiązkowi temu odpowiada uprawnienie pracodawcy do niedopuszczenia do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 Kp).
Tryb i zakres badań lekarskich oraz częstotliwość badań okresowych, a także sposób dokumentowania i kontroli badań lekarskich określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Szczegółowy zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiące załącznik nr 1 do tego rozporządzenia.
Wymienieni w pytaniu pracownicy zatrudnieni są na stanowiskach kierowniczych urzędniczych lub urzędniczych związanych z wykonywaniem merytorycznych zadań, w związku z czym, z oczywistych powodów, do ich podstawowych obowiązków zawodowych nie należy prowadzenie pojazdów samochodowych. Podkreślić należy, że zupełnie inną kwestią jest sporadyczne wykonywanie zadań służbowych z wykorzystaniem własnego pojazdu. Trudno jest znaleźć uzasadnienie dla przeprowadzenia badania lekarskiego takiego pracownika pod kątem uprawnień do prowadzenia pojazdu, wyłącznie z tego powodu, że pracownik sporadycznie prowadzi samochód w ramach obowiązków służbowych, np. używając do tego celu własnego auta na podstawie odpowiedniej umowy z pracodawcą lub delegacji służbowej (którą pracownik może odbyć za pomocą zupełnie innego środka transportu).
Obowiązkowe badania powinny obejmować tych pracowników zatrudnionych na stanowiskach pomocniczych lub obsługi, do których podstawowych obowiązków służbowych należy prowadzenie pojazdu, czyli np. zatrudnionych na stanowisku kierowcy, dostawcy itd. Wówczas osoby te podlegają również badaniom na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami. W przypadku bowiem tych pracowników pozyskanie lub utrzymanie uprawnień jest warunkiem zatrudnienia.
Z oczywistych względów uprawnienie do kierowania pojazdami nie jest takim warunkiem w przypadku np.: wójta, zastępcy wójta, sekretarza, czy też kierownika referatu. Dopiero w przypadku, gdy do podstawowych obowiązków określonego pracownika należy stałe, wielogodzinne korzystanie z samochodu służbowego i odbywanie wielu przejazdów dziennie, a obowiązki te znajdują oparcie w odpowiednim pisemnym zakresie czynności pracownika, opisie jego stanowiska oraz schemacie zatrudnienia, pracodawca mógłby kierować takiego pracownika na odpowiednie badania lekarskie.
JANUSZ GROŃSKI
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.),
– Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 kwietnia 2005 r. w sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. Nr 69, poz. 622 ze zm.),
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.),
– Rrozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm.).
