Badania okresowe urzędnika używającego samochodu prywatnego dla celów służbowych
PRAWO PRACY - SAS 12 / 2011
PYTANIE SEKRETARZA GMINY:
W świetle zmian do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U Nr 2, poz. 15) proszę o wydanie opinii w następującym temacie:
- Czy pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku urzędniczym lub kierowniczym stanowisku urzędniczym w skierowaniu na okresowe badania lekarskie należy wpisać jako szkodliwość i uciążliwość na stanowisku – „kierujący pojazdem w ramach obowiązków służbowych” (tzn. samochodem prywatnym dla celów służbowych), nawet jeżeli pracownik wykonuje te czynności sporadycznie, np. delegacja na szkolenie, spotkanie, naradę itp.? Jeżeli tak, to na jakie badania dodatkowe zostaje skierowany pracownik, istotne ze względu na koszty badania?
- Czy w wyniku negatywnych wyników badań okresowych ww. pracownik może utracić prawo jazdy?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
W przedstawionym przypadku nie istnieje obowiązek wpisywania w skierowaniu jako szkodliwość i uciążliwość na stanowisku – „kierujący pojazdem w ramach obowiązków służbowych”.
Zgodnie z art. 211 pkt 5 Kodeksu pracy (dalej: kp) poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim oraz stosowanie się do wskazań lekarskich jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika. Stosownie do treści art. 229 § 2 kp pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. Z kolei pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 kp).
Tryb i zakres badań lekarskich oraz częstotliwość badań okresowych, a także sposób dokumentowania i kontroli badań lekarskich określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Szczegółowy zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiące załącznik nr 1 do tego rozporządzenia. Z załącznika wynika, że szkodliwymi lub uciążliwymi czynnikami mogą być np. hałas, ultradźwięki, wibracje mechaniczne, mikroklimat gorący lub chłodny, promieniowanie jonizujące.
W przypadku pracowników prowadzących zawodowo pojazdy mechaniczne wystąpi oczywiście ryzyko pojawienia się hałasu czy wibracji mechanicznych. Dlatego – stosownie do treści § 4 ust. 2 ww. rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej - pracodawca powinien w takim przypadku w skierowaniu na badania lekarskie określić stanowisko pracy polegające na prowadzeniu pojazdów samochodowych, co wiąże się z wystąpieniem ww. czynników. Nie dotyczy to jednak przedstawionego przypadku.
NA STANOWISKU URZĘDNICZYM
Pracownicy zatrudnieni na stanowisku urzędniczym lub kierowniczym urzędniczym mają określony zakres obowiązków związany ze stanowiskiem pracy, które zajmują. Są to stanowiska urzędnicze oraz kierownicze urzędnicze związane z wykonywaniem merytorycznych zadań jednostek samorządu terytorialnego, a nie stanowiska pomocnicze i obsługi.
W związku z tym, z oczywistych względów, do obowiązków zawodowych tych pracowników nie należy prowadzenie pojazdów samochodowych, ponieważ w katalogu czynności zawodowych urzędników samochodowych nie mieści się prowadzenie pojazdu samochodowego.
Zupełnie inną kwestią jest sporadyczne wykonywanie zadań służbowych z wykorzystaniem własnego pojazdu, co odbywa się w formie delegacji służbowej – czyli w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Zgodnie z § 5 ust. 3 tego aktu wykonawczego, na wniosek pracownika pracodawca może wyrazić zgodę na przejazd w podróży samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem, niebędącym własnością pracodawcy.
W takim przypadku pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu, w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie może być wyższa niż określona w przepisach wydanych na podstawie art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
W skierowaniu na badania lekarskie pracodawca powinien wskazać, jakie stanowisko pracy zajmuje pracownik, a zatem stanowisko urzędnicze lub kierownicze urzędnicze ze wskazaniem podstawowych obowiązków pracowniczych. Można zakładać, że czynnikami ryzyka zawodowego w takim przypadku nie będzie np. hałas lub drgania, lecz chociażby zwyrodnienia kręgosłupa i wady wzroku, czy podwyższony poziom cholesterolu związany ze stresem wynikającym z podejmowania decyzji w ramach stanowiska kierowniczego.
BEZ OBOWIĄZKU
Trudno znaleźć uzasadnienie dla przeprowadzenia badania lekarskiego urzędnika pod kątem uprawnień do prowadzenia pojazdu wyłącznie z tego powodu, że pracownik sporadycznie prowadzi samochód wyjeżdżając na delegację służbową.
Takie badania, które wynikają z przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, przeznaczone są dla osób ubiegających się o uzyskanie odpowiednich uprawnień, w związku z czym pracodawca może domagać się aktualnego wyniku tego rodzaju badań lekarskich wyłącznie od pracowników zawodowo prowadzących pojazdy samochodowe, czyli pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy, dostawcy itd.
Z powyższych względów również posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami przez pracownika zajmującego stanowisko urzędnicze lub kierownicze urzędnicze nie powinno stanowić przedmiotu zainteresowania pracodawcy, skoro prowadzenie pojazdów nie należy do ich obowiązków pracowniczych. Należy przy tym podkreślić, że to pracodawca decyduje o środku transportu w przypadku delegacji służbowej.
Nawet zatem nieposiadanie uprawnień do prowadzenia pojazdów nie stanowi jakiejkolwiek przeszkody do wykonywania pracy przez wskazanych pracowników samorządowych, gdyż nie wynika z katalogu ich obowiązków i opisu stanowiska pracy.
Janusz Groński
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.),
– Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm.).
