Kierownik USC bez właściwego wykształcenia
PRAWO PRACY - SAS 12 / 2011
PYTANIE Z DZIAŁU KADR:
Czy pracownik zatrudniony na stanowisku kierownika USC, który nie uzupełnił wykształcenia zgodnie z ustawą z dnia 19 września 2008 r. o zmianie ustawy o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej (Dz.U. z dnia 14 października 2008 r. nr 182 poz. 1121) może zostać zwolniony lub przeniesiony na inne stanowisko, gdy podlega ochronie przedemerytalnej? Kierownik USC został powołany na przedmiotowe stanowisko z dniem 1 lipca 1996 r., został poinformowany o konieczności uzupełnienia wykształcenia do dnia 28.10.2014 r., jednakże odmówił. W 2016 roku kończy 65 lat i nabywa prawo do emerytury, więc zgodnie z art. 39 KP w 2014 r. będzie podlegał ochronie przedemerytalnej. Czy po 28.10.2014 r. może on nadal pełnić obowiązki kierownika USC? Czy można rozwiązać stosunek pracy, przenieść na inne stanowisko lub zmienić warunki płacy i pracy? Czy należałoby uporządkować ten stan prawny zanim pracownik nabędzie prawo do ochrony przedemerytalnej?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Dodany z dniem 29 października 2008 r. do ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego – tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 (dalej asc) przepis art. 6a w ust. 1 pkt 5 przewiduje wymóg wyższego wykształcenia w odniesieniu do kierownika urzędu stanu cywilnego (dalej kierownika USC) oraz zastępcy kierownika USC.
KWALIFIKACJE KIEROWNIKA USC
Zgodnie z ww. przepisem art. 6a ust. 1 pkt 5 asc, na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego oraz zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego może być zatrudniona inna (niż osoba, która ukończyła:
- studia prawnicze lub administracyjne i uzyskała tytuł magistra lub
- podyplomowe studia administracyjne.
Z kolei art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 19 września 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 182, poz. 1121) stanowi, iż wymogu określonego w art. 6a ust. 1 pkt 5 ustawy, o której mowa w art. 1 (tj. ww. wymogu wyższego wykształcenia) nie stosuje się przez 6 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy w stosunku do osób, które są zatrudnione na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego lub zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Powyższe oznacza, iż nieposiadający wykształcenia określonego w art. 6a ust. 1 pkt 5 kierownik USC (lub jego zastępca) dysponuje 6-letnim okresem na uzupełnienie wykształcenia od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej asc, a więc do dnia 29 października 2014 r. Nieuzupełnienie wykształcenia przed wskazanym wyżej terminem uniemożliwia – po upływie tego terminu – zajmowanie stanowiska kierownika USC (lub jego zastępcy) przez takiego pracownikiem (wobec niespełnienia jednego z wymogów przewidzianych do pracy na przedmiotowym stanowisku, polegającego na braku odpowiedniego wykształcenia).
W uzasadnieniu ustawy nowelizującej asc z dniem 29 października 2008 r. podniesiono, że wysokie wymogi, szczególnie w zakresie wykształcenia i stażu pracy, wynikają z charakteru oraz konsekwencji wykonywanych czynności. Kierownik USC jest nie tylko rejestratorem fundamentalnych zdarzeń z życia człowieka, ale dokonuje również szeregu istotnych czynności z zakresu prawa rodzinnego. Tworzony przez niego akt stanu cywilnego jest dokumentem źródłowym stanowiącym podstawę wielu czynności i dokumentów urzędowych, przez co musi być sporządzany rzetelnie i w oparciu o szeroką wiedzę prawniczą. Dodatkowym czynnikiem, który ma wpływ na wzrost wymagań stawianych przed kierownikiem USC, jest fakt przystąpienia Polski do Unii Europejskiej oraz związany z tym zwiększony przepływ osób i dokumentów. Wskazane zjawiska nakładają na kierownika USC obowiązek znajomości nie tylko ustawodawstwa krajowego, ale również zapoznania się z regulacjami prawa międzynarodowego, w tym w szczególności z konwencjami Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego.
W przedstawionym w pytaniu stanie faktycznym kierownik USC (powołany na to stanowisko w 1996 r.) został poinformowany o obowiązku uzupełnienia wykształcenia, lecz odmówił jego wykonania. Można więc przypuszczać, iż nie uzupełni wykształcenia do dnia 29 października 2014 r. Jednakże należy podkreślić, że przed upływem tego terminu brak jest podstaw do wypowiedzenia mu umowy o pracę (bądź przeniesienia na inne stanowisko).
W niniejszej sprawie należy rozważyć również kwestię ochrony przedemerytalnej pracownika, gdyż w ww. dacie będzie on takiej ochronie podlegał. W myśl art. 39 Kodeksu pracy (dalej kp), pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. W związku z powyższym, co do zasady nie jest możliwa w okresie ochrony żadna zmiana, w tym polegająca na wypowiedzeniu zmieniającym, w związku z czym, ze względu na ochronę stosunku pracy nie można zwolnić ani przenieść pracownika na inne stanowisko bez jego zgody w okresie tej ochrony.
Należy także wziąć po uwagę konsekwencje, jakie wiążą się z zawinioną utratą uprawnień przez pracownika w okresie ochrony oraz naruszenia praz niego podstawowych obowiązków pracowniczych. Zgodnie bowiem z art. 52 § 1 pkt 1 i 3 kp, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych lub zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Nawiązując do drugiej przesłanki należy wskazać, że przepis ten dotyczy utraty tego rodzaju uprawnień, które są niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku wymagającym odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Z utratą uprawnień mamy z reguły do czynienia, gdy pracownik wcześniej dysponował odpowiednimi kwalifikacjami (jako np. kierowca, lekarz, radca prawny), a z własnej winy je utracił np. na skutek orzeczenia sądowego, decyzji organu administracji. Utrata uprawnień musi być zawiniona i stwierdzona przez właściwy organ. Nie wydaje się, aby w ramach tej przesłanki rozwiązania umowy pracy bez wypowiedzenia mieściło się nieokazanie dyplomu potwierdzającego stosownego wykształcenia.
KATALOG PRZYCZYN WYPOWIEDZENIA
Natomiast przepis art. 43 kp zawiera zamknięty katalog przyczyn wypowiedzenia warunków pracy lub płacy pracownikowi, o którym mowa w art. 39; są to :
- wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
- stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Nie sposób też uznać, że w niniejszej sprawie nastąpi utrata uprawnień, w oderwaniu od elementu winy.
W tym miejscu podkreślić należy, iż kierownik USC jest pracownikiem samorządowym. Stosownie do art. 6c asc, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie do naboru na stanowiska, o których mowa w art. 6 ust. 3-5, oraz do osób zatrudnionych na tych stanowiskach stosuje się przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm. (dalej ups). Natomiast do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego– w myśl art. 24 ust. 2 pkt 7 ups - należy w szczególności stałe podnoszenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Ponadto do obowiązków pracownika samorządowego należy sumienne i staranne wykonywanie poleceń przełożonego (art. 25 ust. 1 ups). Jednakże w niniejszej sprawie trudno jest mówić o rażącym naruszeniu podstawowych obowiązków pracownika samorządowego.
Przedstawione powyżej rozwiązania odnoszą się do okresu trwania ochrony przedemerytalnej. Tymczasem pytanie dotyczy również okresu przed nabyciem takiej ochrony. W związku z tym, pracodawca aktualnie może rozważyć wypowiedzenie pracownikowi stosunku pracy (na podstawie art. 30 § 1 pkt 2 i § 3 - 4 kp w zw. z art. 43 ust. 1 ups) ze względu na odmowę uzupełnienia wykształcenia niezbędnego do wykonywania funkcji kierownika USC, co stanowi naruszenie przepisów art. 25 ust. 1 ups i art. 24 ust. 2 pkt 7 ups.
Zajmowanie przez osobę nieposiadającą odpowiednich kwalifikacji stanowiska kierownika USC – która otwarcie deklaruje, iż nie uzupełni wykształcenia – przeczyłoby celowi, którym kierował się ustawodawca dodając art. 6a ust. 1 pkt 5 asc i wprowadzając odpowiedni przepis przejściowy umożliwiający uzupełnienie wykształcenia. Innymi słowy, zatrudnianie przez kilka lat osoby nielegitymującej się odpowiednimi wymogami kwalifikacyjnymi na stanowisku kierownika USC niweczyłoby cel, jakiemu służą uregulowania ustawowe.
ROZWIĄZANIA KOMPROMISOWE
Biorąc wszakże pod uwagę drastyczność rozwiązania polegającego na wypowiedzeniu stosunku pracy, należy w pierwszej kolejności zaproponować pracownikowi możliwość niezwłocznego uzupełnienia wykształcenia lub objęcia innego stanowiska niewymagającego wyższego wykształcenia. Trzeba dążyć w tej sytuacji do osiągnięcia kompromisu skutkującego wypowiedzeniem zmieniającym lub przeniesieniem pracownika na inne stanowisko na podstawie porozumienia stron.
Z kolei pracownik musi mieć świadomość, iż pracodawca może rozważyć zastosowanie innego rozwiązania polegającego na wypowiedzeniu stosunku pracy z przyczyn podanych wyżej lub zastosowaniu wypowiedzenia zmieniającego. Tak więc również w interesie pracownika leży poszukiwanie rozwiązań kompromisowych.
Monika Mikucka
Podstawa prawna:
– Art. 6a ust. 1 pkt 5, art. 6c ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego – tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264,
– Art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 19 września 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej - Dz. U. Nr 182, poz. 1121,
– Art. 25 ust. 1, art. 24 ust. 2 pkt 7, art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.
– Art. 30 § 1 pkt 2 i § 3 - 4 Kodeksu pracy.
