Wymeldowanie z pobytu stałego
AKTUALNOŚCI - ANALIZY - SAS 9 / 2014
Niniejsza analiza dotyczy wpływu faktu zameldowania się osoby na pobyt czasowy pod określonym adresem na możliwość wymeldowania tej osoby, w drodze decyzji administracyjnej, z pobytu stałego w innym miejscu. Zagadnienie to wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zdaniem autora w postępowaniu o wymeldowanie osoby z lokalu z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (zwanej dalej ustawą) właściwy organ gminy nie jest związany faktem zameldowania tej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu, a okoliczność czasowego zameldowania w innym lokalu nie wyklucza możliwości wymeldowania z pobytu stałego w lokalu, którego dotyczy wniosek.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca. Artykuł 15 ust. 2 ustawy stanowi, że organ gminy wydaje na wniosek właściciela lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się. Przesłankami wydania decyzji administracyjnej o wymeldowaniu jest dobrowolne opuszczenie stałego miejsca pobytu lub pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące oraz brak dopełnienia przez opuszczającego obowiązku wymeldowania się. Należy zatem zastanowić się jaki wpływ na możliwość wymeldowania osoby, na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy, ma fakt zameldowania się tej osoby w innym lokalu na pobyt czasowy. W tym zakresie w orzecznictwie sądów administracyjnych zarysowały się dwa przeciwstawne poglądy.
POGLĄD 1
Według pierwszego ze stanowisk prawidłowe ustalenie przesłanek wymeldowania z pobytu stałego wymaga uwzględnienia specyfiki wzajemnego stosunku dwóch meldunków dokonanych przez różne miejscowo organy meldunkowe, właściwe dla zameldowania na pobyt stały i na pobyt czasowy. W postępowaniu o wymeldowanie osoby z miejsca pobytu stałego w oparciu o art. 15 ust. 2 ustawy organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest związany stanowiskiem innego organu ewidencji ludności, wyrażonym poprzez czynność materialno-techniczną lub decyzję o zameldowaniu osoby pod określonym adresem na pobyt czasowy (art. 47 ust. 1 i 2, art. 7, art. 8 oraz art. 10 – 12 ustawy). Związanie to polega na tym, że w czasie trwania zameldowania osoby pod określonym adresem na pobyt czasowy nie można kwestionować czasowego charakteru tego pobytu i przyjmować, na potrzeby postępowania o wymeldowanie z pobytu stałego, że miejsce zameldowania na pobyt czasowy jest nowym miejscem pobytu stałego (tak w wyroku WSA w Opolu z 9 czerwca 2005 r., sygn. akt II SA/Op 255/04, wyroku WSA w Białymstoku z 8 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Bk 481/07, orzeczenia dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej www.orzeczenia.nsa.gov.pl, zwanej dalej CBOSA). Dopóki to czasowe zameldowanie nie zostanie uznane za niezgodne z ustawą o ewidencji ludności, tak długo nie może być kwestionowane zameldowanie na pobyt stały, z którego nastąpiło czasowe wymeldowanie się do innego lokalu (tak w wyroku NSA z 31 stycznia 2007 r., sygn. akt II OSK 263/06, Lex nr 321529). Zwolennicy tego poglądu przyjmują, że legitymowanie się zameldowaniem na pobyt czasowy znosi obowiązek wymeldowania się z miejsca dotychczasowego pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, a w postępowaniu o wymeldowanie z miejsca pobytu stałego uniemożliwia przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki do wymeldowania z art. 15 ust. 2 ustawy.
Posiadane bowiem zameldowanie czasowe stanowi potwierdzenie, że osoba, która ma zostać wymeldowana dopełniła wymaganych przepisami ustawy o ewidencji ludności obowiązków meldunkowych i fizycznie, opuściła miejsce stałego zameldowania nie na stałe, a na pewien tylko okres oraz że organ administracyjny meldując ją na pobyt czasowy pozytywnie ocenił, iż spełniła ona jeden z warunków zameldowania na pobyt czasowy, wymienionych w art. 8 ust. 1 pkt. 1 – 4 ustawy (por. wyroki WSA w Białymstoku z 22 lipca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 164/08, z 8 listopada 2007 r., sygn. akt II SA/Bk 481/07, wyrok NSA z 3 czerwca 2011 r., sygn. akt II OSK 1762/10, CBOSA).
POGLĄD 2
Zgodnie z drugim ze stanowisk właściwy organ gminy nie jest związany faktem zameldowania tej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu, a okoliczność czasowego zameldowania w innym lokalu nie wyklucza możliwości wymeldowania z pobytu stałego w lokalu, którego dotyczy wniosek. Należy podkreślić, że ustawowymi przesłankami do wydania decyzji o wymeldowaniu osoby z lokalu z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy są:
- opuszczenie dotychczasowego miejsca pobytu,
- niedopełnienie obowiązku wymeldowania się.
W orzecznictwie ukształtował się przy tym pogląd, że opuszczenie miejsca pobytu w rozumieniu tego przepisu winno mieć charakter trwały, dobrowolny z zamiarem zorganizowania swego centrum spraw życiowych w innym lokalu. Ani z treści analizowanego przepisu, ani z innego przepisu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie wynika, by w przypadku opuszczenia przez daną osobę dotychczasowego miejsca pobytu stałego, w wyniku woli tej osoby i skoncentrowania następnie w innym lokalu swych interesów życiowych, późniejsza czynność w postaci zameldowania na pobyt czasowy stanowiła przeszkodę w orzeczeniu o wymeldowaniu z pobytu stałego. Należy przy tym mieć na uwadze, że zameldowanie ma charakter dokonywanej przez właściwy organ czynności materialno-technicznej. Z tego względu zameldowanie nie ma charakteru ostateczności w znaczeniu takim, jak w przypadku decyzji administracyjnej (patrz art. 16 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Już choćby z tego powodu trudno jest mówić o związaniu organu orzekającego o ewentualnym wymeldowaniu z pobytu stałego faktem posiadania przez osobę wymeldowywaną zameldowania na pobyt czasowy w innej miejscowości lub lokalu. W postępowaniu o zameldowanie na pobyt czasowy organ meldunkowy nie rozstrzyga, czy doszło do opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego, gdyż ta kwestia pozostaje poza sferą zainteresowania tego organu.
Konsekwentnie trzeba przyjąć, że w postępowaniu o wymeldowanie z pobytu stałego organ meldunkowy ustalając, czy osoba opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego bez dopełnienia obowiązku wymeldowania się, a zatem czy spełnione są okoliczności uzasadniające wymeldowanie z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy, władny jest więc ocenić charakter pobytu czasowego pod innym adresem, lecz nie w celu zakwestionowania faktu zameldowania na pobyt czasowy, ale w kontekście spełnienia przesłanki opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego, gdyż ma to znaczenie dla wyniku tej sprawy. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, że po zerwaniu więzi w sposób trwały i zupełny z dotychczasowym miejscem pobytu stałego bez dopełnienia obowiązku wymeldowania się, późniejsze zameldowanie na pobyt czasowy pod innym adresem może mieć charakter pozorny. W takim wypadku uznanie, że organ meldunkowy w sprawie o wymeldowanie z pobytu stałego związany jest faktem zameldowania tej samej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu nie byłoby do pogodzenia z podstawowym celem ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, jakim jest zapewnienie zgodności faktu pobytu, w tym co do charakteru pobytu, pod określonym adresem z rzeczywistym stanem rzeczy. Z tych względów brak również racjonalnych argumentów na poparcie tezy, że organ meldunkowy winien wstrzymać się z załatwieniem sprawy o wymeldowanie z pobytu stałego do czasu ewentualnego uchylenia czynności materialno-technicznej zameldowania na pobyt czasowy, skoro kwestia ta nie ma charakteru prejudycjalnego dla wyniku postępowania o wymeldowanie z pobytu stałego (por. wyrok NSA z 6 grudnia 2011 r., sygn. akt II OSK 1762/10, wyrok NSA z 14 października 2008 r. sygn. akt II OSK 1189/07, CBOSA).
Zdaniem autora należy przychylić się do drugiego z przedstawionych stanowisk. Nie można bowiem wykluczyć, że osoba, której dotyczy wniosek o wymeldowanie z pobytu stałego, jest formalnie tylko zameldowana w nowym miejscu na pobyt czasowy, w rzeczywistości pobyt ten ma charakter stały. Ustalając zatem stan faktyczny w sprawie o wymeldowanie, organ zobligowany jest do badania ewentualnej pozorności czynności zameldowania na pobyt czasowy.
Michał Pęczkowski
PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.)
– Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.)
