Praca zastępcy wójta po wyborach
PRAWO PRACY - SAS 11/2014
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta) jest pracownikiem samorządowym zatrudnianym na podstawie powołania w urzędzie gminy, którego kierownikiem – stosownie do treści art. 33 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) – jest wójt gminy.
Z faktem powołania zastępcy na czas kadencji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) łączy się problem jego odwołania w sytuacji wygaśnięcia mandatu wójta oraz wraz z upływem kadencji, na którą wójt (burmistrz, prezydent miasta) został wybrany. Pojawiło się pytanie, czy zastępca wójta jest zatrudniany zgodnie z ww. zasadą wyrażoną w art. 68 § 1 k.p. na czas nieokreślony, czy też wyłącznie na okres kadencji wójta. W praktyce przyjęło się, że zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta) zatrudniany jest co do zasady na okres kadencji swego przełożonego, jednakże ta powszechna praktyka nie rozstrzyga o regule prawnej.
Pierwsze ze stanowisk prezentowanych na powyższy temat zakłada, że zastępca odchodzi ze stanowiska razem ze swoim przełożonym w sytuacji wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w trakcie kadencji (mówi o tym expressis verbis art. 28e u.s.g.) oraz podobnie jak jego przełożony po upływie kadencji pełni swe obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę. Jego stosunek pracy wygasa z mocy prawa wraz z upływem kadencji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) (Por. W. Kisiel, Komentarz do art. 26a ustawy o samorządzie gminnym, www.lexpolonica.pl). Stanowisko takie wynika z silnego powiązania wójta i jego zastępcy (zastępców) oraz z faktu, iż powołanie zastępcy wójta następuje na określony czas (czas pełnienia kadencji). W takim przypadku – jak czytamy w uzasadnieniu wyroku z 18 maja 2000 r. Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – „Nawiązanie stosunku pracy na podstawie aktu powołania, i to na czas określony, ma ten skutek, że obejmuje okres objęty powołaniem. Jeżeli pracownik po okresie powołania nadal wykonuje faktycznie obowiązki dotychczasowe, to fakt ten pozostaje bez znaczenia prawnego. Stosunek pracy ustał bowiem z upływem okresu powołania i nie może być przedłużony przez jakiekolwiek czynności faktyczne (per facta concludentia) (sygn. akt III APa 21/2000, publ. Prawo Pracy 3/2002 s. 37).
W świetle obowiązujących przepisów można i należy przedstawić jednak odmienny pogląd.
Przepisy ustawy o samorządzie gminnym przewidują dwie szczególne sytuacje, w następstwie których zastępca wójta (burmistrza prezydenta miasta) przestaje wykonywać powierzone obowiązki. Pierwsza, określona w art. 28a u.s.g. mówiąca, iż wraz z wygaśnięciem mandatu wójta w trakcie kadencji następuje odwołanie jego zastępcy (zastępców), oraz druga, o której mowa w art. 29 ust. 2 u.s.g., mówiąca iż po upływie kadencji wójta zastępca pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę. Przepisy te nie przesądzają, że wraz z upływem kadencji odwołanie zastępcy następuje z mocy prawa. Aktu tego dokonuje dopiero nowo wybrany wójt, który zresztą może pozostawić na stanowisku dotychczasowego zastępcę. Takie stanowisko przedstawiano również w pismach niektórych organów centralnych (pismo Departamentu Administracji Publicznej MSWiA z 26 października 2006 r., Nr DAP/026-220/06 niepubl.).
Funkcja zastępcy wójta – w przeciwieństwie do jego przełożonego zatrudnianego na podstawie wyboru – nie ma charakteru kadencyjnego.
Czym innym jest także akt odwołania zastępcy, który może nastąpić w trakcie kadencji z woli osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego albo z powodu wygaśnięcia jego mandatu, a czym innym wykonywanie przez zastępcę jego obowiązków do czasu objęcia funkcji przez nowo powołanego zastępcę wójta. Ustawodawca mówi wprost o pełnieniu obowiązków po upływie kadencji wójta i nie określa kiedy ma nastąpić powołanie nowego zastępcy. Dlatego należałoby się opowiedzieć za stanowiskiem, zgodnie z którym to od woli wójta wybranego na nową kadencję zależy, czy dotychczasowy zastępca będzie nadal pełnił swoją funkcję, czy też zostanie odwołany. Warto w tym miejscu wskazać, że często na kolejną kadencję na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wybierana jest ta sama osoba. Trudno w takim przypadku oczekiwać od wójta, aby dokonywał formalnego odwołania i powołania tego samego zastępcy. Ponadto nie istnieją żadne przeszkody natury prawnej, ani praktycznej, aby pozytywnie oceniany zastępca mógł nadal pełnić swoją funkcję współpracując z nowym przełożonym, wobec którego lojalnie będzie wykonywał swoje zadania pracownicze. Za kontynuacją pracy zastępców wójta, jako profesjonalnych specjalistów powinien także przemawiać fakt, że w nowej ustawie punkt ciężkości w zakresie pracowników wspierających wójta w sensie politycznym został przesunięty w stronę zupełnie nowych stanowisk tj. asystentów i doradców. Wreszcie argumentem przemawiającym za przedmiotową interpretacją jest jednoznaczne rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 sierpnia 2008 r., że przepis art. 29 ust. 2 u.s.g. nie jest przepisem szczególnym w rozumieniu art. 68 § 11 k.p. i nie może być traktowany jako podstawa do nawiązania stosunku pracy na podstawie powołania na czas określony (sygn. akt I PK 29/08, publ. Lex nr 500208). W uzasadnieniu wyroku SN zawarł obszerne rozważania dotyczące wzajemnych relacji art. 29 ust. 2 u.s.g. do regulacji zawartych w Kodeksie pracy, stwierdzając, że przepis ten jest umiejscowiony w rozdziale 3 u.s.g. poświęconym “Władzom gminy” i nie odnosi się w ogóle do stosunków pracy. W ocenie Sądu jest to zatem przepis o charakterze ustrojowym, regulującym kwestie związane z wykonywaniem obowiązków przez osoby działające z upoważnienia organu gminy, a jego sens sprowadza się do zapewnienia nieprzerwanego pełnienia funkcji w administracji samorządowej, a z drugiej strony zapobiegania dublowaniu tych funkcji.
Rada gminy nie ma żadnego wpływu na obsadę stanowiska zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i nie ma kompetencji do jego odwołania. Może jedynie uruchamiając procedurę odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) ze stanowiska w drodze referendum doprowadzić do sytuacji, w której mieszkańcy decydując się na odwołanie organu wykonawczego spowodują jednocześnie odejście jego zastępców (art. 28e u.s.g.).
Paweł Groński
PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.)
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1458 ze zm.)
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
