Likwidacja szkoły prowadzonej przez stowarzyszenie
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 8 / 2013
OPIS SYTUACJI
Stowarzyszenie prowadzące szkołę publiczną poinformowało gminę, że z dniem 31.08.2013 r. likwiduje prowadzoną przez siebie szkołę. Procedury zawarte w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, obowiązujące przy likwidacji szkoły, nie zostały zachowane przez stowarzyszenie, które ma również ulec rozwiązaniu.
PYTANIE SEKRETARZA GMINY
Czy stowarzyszenie powinno, skoro ma ulec rozwiązaniu, przeprowadzić najpierw całą procedurę rozwiązania, a gdy organ prowadzący szkołę, czyli stowarzyszenie przestanie istnieć, to gmina w takiej sytuacji będzie zmuszona do przejęcia szkoły, nawet jeżeli miałoby to miejsce podczas roku szkolnego?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA
Stowarzyszenie nie może zlikwidować prowadzonej przez siebie szkoły z dniem 31 sierpnia 2013 r., gdyż nie dopełniło wymogów formalnych związanych z likwidacją szkoły publicznej, opisanych w art. 59 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty. Stowarzyszenie nie może również dokonać samorozwiązania bez uprzedniego uregulowania swoich obowiązków jako podmiotu prowadzącego szkołę publiczną. Uchwała organów stowarzyszenia o jego rozwiązaniu, pomimo niedopełnienia powyższych obowiązków, może zostać zakwestionowana w drodze postępowania przed sądem powszechnym o uchylenie tej uchwały.
Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (zwanej dalej u.s.o.) decyzję o likwidacji podejmuje organ prowadzący szkołę lub placówkę. Biorąc pod uwagę, że szkoła jest prowadzona przez stowarzyszenie, należy odpowiednio przypisać kompetencję do zlikwidowania szkoły lub placówki temu samemu organowi w strukturze podmiotu będącego osobą prawną (stowarzyszenie), który szkołę lub placówkę utworzył zgodnie z art. 58 u.s.o.
W organach prowadzących szkoły publiczne, niebędących jednostkami samorządu, lecz innymi osobami prawnymi o obowiązkach prawnych związanych z likwidacją decyduje treść statutu osoby prawnej, statutu szkoły i wniosku o udzielenie zezwolenia na prowadzenie szkoły, w którym założyciel określił organ osoby prawnej właściwy do prowadzenia spraw szkoły. Jeżeli jednak statut zastrzega decyzję o likwidacji szkoły do właściwości np. zgromadzenia wspólników lub walnego zebrania członków stowarzyszenia, przepis art. 59 ust. 1 u.s.o. dotyczący bezpośrednio j.s.t. stosować się będzie do tych osób prawnych (spółek czy też stowarzyszeń) odpowiednio. Zatem zobligowane są, zgodnie z art. 59 u.s.o., przeprowadzić całą procedurę likwidacyjną szkoły.
Dodatkowo, w art. 59 ust. 2 u.s.o. czytamy, że szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez inną osobę prawną lub fizyczną (w przypadku pytającego – stowarzyszenie) może zostać zlikwidowana – za zgodą organu, który udzielił zezwolenia na jej założenie.
Innymi słowy, ustawa przewiduje dla szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub prawne niebędące j.s.t. uzyskanie zgody organu, który udzielił zezwolenia na jej założenie, czyli w przypadku pytającego konieczne jest uzyskanie przez stowarzyszenie zgody gminy.
Stowarzyszenie nie może zlikwidować prowadzonej przez siebie szkoły publicznej, bowiem nie wywiązało się z obligatoryjnego w tym przypadku przeprowadzenia procedury likwidacyjnej. Likwidacja szkoły może nastąpić dopiero 31 sierpnia 2014 r., zakładając, że stowarzyszenie przeprowadzi zgodnie z art. 59 u.s.o. proces likwidacji oraz zostanie wyrażona przez gminę (organ, który zezwalał na założenie szkoły) zgoda na likwidację szkoły.
LIKWIDACJA STOWARZYSZENIA
Jeśli chodzi o sposób likwidacji stowarzyszenia, to precyzuje tę kwestię art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (zwanej dalej ustawą o stowarzyszeniach). Sposoby rozwiązania stowarzyszenia powinny obligatoryjnie być uregulowane w jego statucie (patrz art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o stowarzyszeniach). Statut stowarzyszenia może np. przewidywać rozwiązanie stowarzyszenia po upływie oznaczonego w statucie czasu. Zgodnie z art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy o stowarzyszeniach nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy głównie do starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia oraz do prokuratury (art. 8 ust.6).
Zgodnie z art. 28 ustawy o stowarzyszeniach w razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego w art. 29 ustawy o stowarzyszeniach.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o stowarzyszeniach sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:
- udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,
- uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia (np. uchwałę o likwidacji),
- rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.
Ustęp 2 cytowanego przepisu precyzuje, że sąd rozpoznając wniosek, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, może na wniosek lub z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia, wyznaczając przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia.
Ponieważ sąd może uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia (w tym przypadku np. uchwałę o likwidacji stowarzyszenia, które nie wywiązało się z ciążącego na nim obowiązku uprzedniej likwidacji szkoły z zachowaniem ustawowych terminów), groźba rozwiązania się stowarzyszenia nie wpływa na realizację przez nie obowiązku prowadzenia przez kolejny rok szkoły publicznej.
Organy stowarzyszenia prowadzącego szkołę publiczną nie mogą podjąć działań zmierzających do likwidacji stowarzyszenia przed zakończeniem procedury likwidacji tej szkoły. Wszelkie próby likwidacji stowarzyszenia, pomimo niezakończenia powyższej procedury, należy ocenić jako dokonane z naruszeniem prawa.
Podjęcie przez stowarzyszenie uchwały o likwidacji z pominięciem obowiązków związanych z likwidacją prowadzonej przez nie szkoły, powinno spowodować podjęcie przez gminę działań zmierzających do uchylenia tej uchwały przez sąd. W tym celu gmina powinna zawiadomić właściwy organ nadzoru nad stowarzyszeniem (właściwego starostę) lub prokuratura o wadliwości uchwały o likwidacji stowarzyszenia. Organy wyżej wskazane powinny wszcząć postępowanie sądowe mające na celu uchylenie uchwały o likwidacji stowarzyszenia.
Sądem właściwym w sprawach o uchylenie uchwał stowarzyszenia jest właściwy sąd rejonowy (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 grudnia 2003 r., sygn. akt III CZP 93/03, LEX nr 82116).
Aneta Podgajna
PODSTAWA PRAWNA:
– Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
– Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. 79.855 ze zm.)
