Zamawiający ustala warunki kontraktu
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 3 / 2012
Na gruncie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych, zasada równości stron w stosunkach cywilnoprawnych doznaje znacznego osłabienia. Zamawiający, jako prowadzący postępowanie, kierując się zasadami celowego i racjonalnego wydatkowania środków publicznych wykorzystują swoją mocną pozycję w kształtowaniu praw i obowiązków stron w umowie.
Prawo zamówień publicznych odwołuje się w swoich przepisach do Kodeksu cywilnego (art. 14 i art. 139 ust. 1 ustawy pzp), który hołduje zasadom swobody umów i równości stron stosunku cywilnoprawnego. Zastosowanie przepisów Kodeksu cywilnego może jednakże nastąpić w takim zakresie, w jakim nie pozostają one w sprzeczności z przepisami Prawa zamówień publicznych. Co istotne, to na zamawiającym spoczywa obowiązek prawidłowego sporządzenia Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, w tym istotnych postanowień przyszłej umowy. W praktyce najczęściej zamawiający sporządzają projekt umowy, który stanowi integralną część Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Oprócz obowiązków należytego sporządzenia dokumentacji przetargowej, w tym istotnych postanowień umowy, na zamawiającym spoczywają pewne uprawnienia z tym związane. Wśród nich należy wskazać możliwość korzystnego ukształtowania postanowień przyszłej umowy. Nie należy jednakże traktować powyższego tylko w kategorii uprawnienia, gdyż to na Zamawiającym spoczywają obowiązki w zakresie gospodarowania środkami publicznymi, co pociąga za sobą konieczność dbałości o prawidłowe i pełne zabezpieczenie realizacji zamówienia.
WYSOKIE KARY UMOWNE
Powyższym celom służą przede wszystkim postanowienia umów odnoszące się do kar umownych i uprawnień do rozwiązania kontraktu. Nader często są one kwestionowane przez wykonawców, którzy powołują się na argumenty, iż takie ukształtowanie kontraktu, który bardziej zabezpiecza zamawiającego niż wykonawcę, prowadzi do naruszenia zasady równości stron stosunku cywilnoprawnego. O ile można uznać rację wykonawców, którzy mają słuszne obawy przed dotkliwą odpowiedzialnością związaną z naruszeniem swoich zobowiązań, to należy mieć również na uwadze konieczność zapewnienia prawidłowego i terminowego zrealizowania kontraktu.
W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, iż specyfika Prawa zamówień publicznych i zasad wydatkowania środków publicznych wymusza przyznanie zamawiającemu znacznej swobody w kształtowaniu umowy, która zbliżona jest do umów adhezyjnych (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 18 marca 2011 roku, sygn. akt KIO 461/11). Ponadto należy mieć na uwadze, iż istotą kar umownych jest przede wszystkim dolegliwość finansowa, która ma motywować wykonawcę do terminowej i należytej realizacji umowy. Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, iż Kodeks cywilny zawiera instytucję miarkowania kary umownej (art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego), co pozwala niwelować rażąco wysokie kary zastrzeżone przez zamawiającego.
Na marginesie należy zwrócić uwagę, iż wykonawcy często próbują kwestionować wysokość kar umownych, korzystając ze środków ochrony prawnej przewidzianych ustawą Prawo zamówień publicznych. Tymczasem ewentualne spory związane z rażąco wysokimi karami umownymi objęte są kognicją Sądów Powszechnych i powinny być rozpatrywane na wypadek braku porozumienia stron w tej kwestii na etapie realizacji kontraktu, a nie na etapie prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Podobnie sprawa wygląda w przypadku postanowień dotyczących odstąpienia lub rozwiązania umowy. Są to kwestie poddające się co do zasady regulacji Kodeksu cywilnego, gdyż Prawo zamówień publicznych, poza nielicznymi wyjątkami (np. art. 145 ustawy pzp), nie nakłada obowiązków w tym zakresie. Jeżeli wykonawca ma wątpliwości w tym zakresie, to właściwym organem do ich rozstrzygania jest Sąd Powszechny, i to dopiero w sytuacji powstania faktycznego sporu na etapie realizacji zamówienia. Warto o tym pamiętać składając ofertę, gdyż pozwala to uniknąć niepotrzebnych kosztów związanych z korzystaniem ze środków prawnych przewidzianych ustawą Prawo zamówień publicznych.
Łukasz Mackiewicz
