Czy wynagrodzenie inkasentów jest wynagrodzeniem prowizyjnym?
FINANSE SAMORZĄDU - SAS 11 / 2011
PYTANIE BURMISTRZA MIASTA:
Rada miejska uchwałą powierzyła wykonywanie inkasa podatku rolnego od nieruchomości inkasentom z imienia i nazwiska. W uchwale tej określiła, iż wysokość inkasa wyniesie 5% od zainkasowanej kwoty u danego inkasenta. W ewidencji księgowej jest to zapisywane jako wynagrodzenie agencyjno–prowizyjne. W związku z tym:
1. Czy dobrze jest to kwalifikowane jako wynagrodzenie agencyjno-prowizyjne, czy ma mieć inny charakter, nazwę?
2. Czy musi być zawarta umowa (np. zlecenia, o dzieło) na wykonywanie tego typu inkasa?
Jeżeli tak to jaka?
3. Czy pobieranie inkasa w formie wynagrodzenia agencyjnego-prowizyjnego jest obciążone składkami ZUS, podatkami od osób fizycznych itp? Jeżeli tak, to jakimi?
4. Czy pobieranie inkasa w formie innej (jeżeli wynagrodzenie agencyjno-prowizyjne jest niewłaściwe) jest obciążone składkami ZUS, podatkami od osób fizycznych itp? Jeżeli tak to jakimi?
W uzupełnieniu pytania podano, że inkasenci nie prowadzą działalności gospodarczej.
ODPOWIEDZI PRAWNIKA:
AD 1:
Wynagrodzenie z tytułu wykonywania swoich zadań przez inkasentów nie jest wynagrodzeniem agencyjnym, prawo cywilne odróżnia bowiem umowę agencyjną jako odrębny typ umowy nazwanej. Bliższe jest w celu wykonywania zadań przez inkasentów porównanie wynagrodzenia z tego tytułu do wynagrodzenia prowizyjnego, z tym że wynagrodzenie prowizyjne jest jedynie formą ustalania wynagrodzenia należnego jego odbiorcy, nie jest zaś podstawą prawną do jego ustalenia. Wynagrodzenie prowizyjne nie jest formą umowy.
Umowa agencyjna jest umową nazwaną, co oznacza, że została uregulowana w kodeksie cywilnym (księga trzecia, tytuł XXIII). Istotą umowy jest to, że przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia – za wynagrodzeniem – przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania umów w jego imieniu. Ponieważ umowa agencyjna obligatoryjnie musi dotyczyć osób prowadzących działalność gospodarczą, a ze stanowiska pytającego wynika, że inkasenci jej nie prowadzą, nie jest – z punktu widzenia prawa cywilnego - możliwe zawieranie z nimi umów noszących cechy umów agencyjnych.
W takim stanie rzeczy uzasadnionym wydaje się, że celowym byłoby odmienne zakwalifikowanie wypłacanego inkasentom wynagrodzenia, zgodnie z umową, jaka powinna być z nimi zawarta – wyjaśnienie do pkt b pytania.
AD 2:
Niewątpliwie w celu wykonywania umowy przez inkasentów, czyli poboru podatków należnych danej jednostce samorządu terytorialnego i ich wpłacania na właściwe konto, w przypadku inkasentów powinna być z nimi zawarta umowa cywilnoprawna na mocy, której zleci im się wykonywanie tego typu czynności. Najwłaściwszą formą wydaje się być forma umowy-zlecenia, która jest powszechnie wykorzystywana w praktyce w tego typu sytuacjach przez jednostki samorządu terytorialnego.
Umowa-zlecenie jest umową nazwaną, co oznacza, że jest zdefiniowana i uregulowana w kodeksie cywilnym - od art. 734 do 751 i na jego przepisach należy się opierać przy jej zawieraniu z inkasentami. Zgodnie z art. 734 § 1 kodeksu cywilnego, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zatem umowa–zlecenie jest umową nie efektu, a nie starania.
AD 3:
Z uwagi na okoliczność, że zdaniem autorki odpowiedzi, prawidłową formą umowy, jaka powinna być zawarta z inkasentami, jest forma umowy-zlecenia, nie zaś umowa agencyjno-prowizyjna, odnieść się należy do obowiązków zleceniodawcy, nałożonych na niego w związku z realizacją obowiązków podatkowych i ubezpieczeniowych.
W zakresie obowiązków podatkowych wskazać należy, że zleceniodawca, działając jako płatnik, powinien naliczyć, pobrać i przekazać na konto właściwego miejscowo i rzeczowo urzędu skarbowego zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zaliczkę tę, w wysokości (zasadniczo) najniższej 18% stawki pobiera się od dochodu, czyli przychodu pomniejszonego o zryczałtowane 20% kosztów uzyskania przychodu, jak też odliczone składki na ubezpieczenia społeczne (w sytuacji, gdy podpisanie umowy następuje wraz z ubezpieczeniem). Termin płatności zaliczki należnej na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych jest uzależniony od terminu dokonywania rozliczeń z każdym z inkasentów indywidualnie i może być różny w odniesieniu do różnych osób.
W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że procedura związana z opodatkowaniem zleceniobiorcy jest zbliżona do sposobu postępowania w sytuacjach, gdy mamy do czynienia z pracownikiem zatrudnionym na umowę o pracę.
Inną, aktualnie (tj. w 2011 r.) możliwą formą opodatkowania umowy-zlecenia zawartej z osobą niebędącą pracownikiem, jest zryczałtowana forma jej opodatkowania. Wówczas opodatkowanie następuje stawką w wysokości 18% przychodu pochodzącego z umowy-zlecenia. Kryterium ograniczającym możliwość skorzystania z opodatkowania ryczałtowego umowy-zlecenia jest kwota limitu w wysokości 200,00 PLN w odniesieniu do każdej pojedynczej umowy.
Natomiast w zakresie obowiązków ubezpieczeniowych wskazać należy, że w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie m.in. umowy umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Ubezpieczenie chorobowe ma natomiast charakter dobrowolny. W przypadku osoby wykonującej pracę na podstawie umowy-zlecenia podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Natomiast w zakresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego objęcie nim następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, pod warunkiem, że zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy-zlecenia). Gdy nie doszło do tego w ustawowym terminie, to objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Nie ma przy tym obecnie znaczenia czas, na jaki umowa ta została zawarta (np. tydzień, miesiąc czy rok).
Podsumowując tę część odpowiedzi podkreślić należy, że powyżej przedstawiono najważniejsze zasady ogólne dotyczące obowiązków podatkowych i ubezpieczeniowych związanych z zawieraniem umów-zleceń z inkasentami. Szczegółowe odniesienie się do każdego z obowiązków zleceniodawcy, w zakresie dotyczącym poszczególnych inkasentów, wymaga indywidualnej analizy każdej sytuacji, gdyż obowiązujące prawo przewiduje możliwości rozwiązań szczególnych, których nie ma możliwości omówienia, bez konkretnych i szczegółowych danych dotyczących poszczególnych inkasentów, w ramach niniejszej porady.
Monika Truksa
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
– Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst: - Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.)
– Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)
