Dłużnik występuje o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, a następnie o wstrzymanie postępowania

SAS11/2011

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 11 / 2011

PYTANIE INSPEKTORA:

Na podstawie art. 66 § 3 ustawy z dnia 17 czerwca o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, urząd skarbowy obciążył nas opłatą komorniczą. Uważamy, że niesłusznie. Stan faktyczny wyglądał tak, że wystawiliśmy tytuły wykonawcze na zaległości podatkowe dłużnika. Następnie dłużnik wystąpił do nas o zawieszenie postępowania, a później o wstrzymanie postępowania do 30.06.2011 r. Decyzja wierzyciela była pozytywna. Następnie w dniu 5.05.2011 r. dłużnik bezpośrednio na nasze konto bankowe przekazał całą zaległość objętą tytułami wraz z odsetkami i kosztami upomnienia. W związku z tym pismem z dnia 6.05.2011 r. wystąpiliśmy do urzędu skarbowego o wycofanie tytułów. Wiemy też, że koszty postępowania egzekucyjnego zapłacił dłużnik.Mając na uwadze powyższe, niezrozumiałe jest dla nas, dlaczego urząd skarbowy obciąża nas opłatą komorniczą w wysokości 5% od uzyskanej kwoty, jeżeli żadnej kwoty nie wyegzekwował? Jak powinniśmy postąpić? Czy mamy płacić i złożyć zażalenie, czy tylko się odwoływać bez zapłaty?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Stosownie do art. 66 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zasadą jest, że wierzyciel ponosi wydatki związane z przekazaniem mu egzekwowanej należności lub przedmiotu.

Jednak wyjątek od tej zasady ustawodawca przewidział w art. 66 § 3 powołanej ustawy, zgodnie z którym wierzyciel, na rzecz którego organ egzekucyjny dokonał czynności egzekucyjnych, jest obowiązany, z zastrzeżeniem § 4, do uiszczenia opłaty komorniczej.

Powołany § 4 zawiera katalog sytuacji, w których nie pobiera się opłaty komorniczej. I tak, nie pobiera się opłaty komorniczej od:

kwot wpłaconych po wystąpieniu wierzyciela z żądaniem zawieszenia albo umorzenia postępowania egzekucyjnego;
należności ściągniętych przez organ egzekucyjny będący jednocześnie ich wierzycielem;
należności dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez urząd skarbowy lub naczelnika urzędu skarbowego;
należności dochodzonych na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez organ wykonujący, chyba że niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodowało obce państwo.

Równocześnie w art. 1a pkt 6 tejże ustawy zdefiniowano, na użytek ustawy, że ilekroć w ustawie jest mowa o opłacie komorniczej - rozumie się przez to opłatę wynoszącą 5 % kwot przekazanych wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub przekazanych wierzycielowi przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych.
Pod pojęciem czynności egzekucyjnej rozumie się natomiast, stosownie do art. 1a pkt 2, wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania, zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego.

Natomiast w art. 1a pkt 12, kiedy w ustawie jest mowa o środku egzekucyjnym rozumie się przez to, w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucję:

z pieniędzy,
z wynagrodzenia za pracę,
ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,
z rachunków bankowych,
z innych wierzytelności pieniężnych,
z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,
z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,
z weksla,
z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,
z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
z pozostałych praw majątkowych,
z ruchomości,
z nieruchomości.

Jak z powyżej przytoczonych przepisów prawa wynika, ogólnie rzecz biorąc, organ egzekucyjny w ramach działań podejmowanych na rzecz wierzyciela, w celu uzyskania przez niego zaspokojenia, może dokonywać czynności egzekucyjnych, które z kolei są działaniami zmierzającymi do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego.

Dokonując przełożenia powyższego do stanu faktycznego przedstawionego w zadanym pytaniu zauważyć należy w pierwszej kolejności, że brak bezpośredniego pobrania i przekazania wierzycielowi przez organ egzekucyjny, czyli naczelnika urzędu skarbowego, a nie urząd skarbowy, jak wskazano w pytaniu, kwot uzyskanych w wyniku postępowania egzekucyjnego nie powoduje automatycznie, że opłata komornicza nie jest należna na rzecz organu egzekucyjnego. Zgodnie bowiem z powołanymi przepisami prawa, podstawą do ustalenia opłaty komorniczej jest nie tylko dokonanie przekazania wierzycielowi egzekwowanej należności, ale też dokonanie (co najmniej jednej) czynności egzekucyjnej na rzecz wierzyciela, w efekcie której to czynności dojdzie do zaspokojenia (całkowitego lub choćby częściowego) wierzyciela.

Stosownie do art. 1a pkt 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, podstawę do naliczenia opłaty komorniczej w wysokości 5 % stanowią nie tylko kwoty przekazane wierzycielowi przez organ egzekucyjny, ale też przekazane wierzycielowi przez samego zobowiązanego, o ile przekazanie to nastąpiło w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych, jak też art. 66 § 5, w myśl którego opłata komornicza przypada na rzecz tego organu, który dokonał ściągnięcia należności pieniężnej lub zastosował środki egzekucyjne, w wyniku których należność została zapłacona.

Na poparcie zajętego stanowiska można się powołać, przykładowo, na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 9 stycznia 2009 r. (sygn. akt I SA/Lu 678/08), w którym sąd ten stwierdził, że „W każdym przypadku dokonania na rzecz wierzyciela przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych, wierzyciel ten jest zobowiązany do uiszczenia opłaty komorniczej. Abstrahując w tym względzie od wyjątku ustanowionego przez ustawodawcę na gruncie art. 66 § 4 u.p.e.a., podkreślić należy, iż w każdym przypadku ustalenia istnienia lub nieistnienia obowiązku uiszczenia przez wierzyciela opłaty komorniczej, musi być dokonywana z uwzględnieniem reguły zawartej w § 5 art. 66 u.p.e.a.”
W świetle powyższego wydaje się, iż zasadniczym kryterium do ustalenia opłaty komorniczej jest fakt podjęcia przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnej (czynności egzekucyjnych), w wyniku których wierzyciel uzyska, choćby częściowe zaspokojenie, nie zaś tylko to, czy organ egzekucyjny dokona faktycznego „ściągnięcia” wierzytelności od dłużnika i przekazania ich wierzycielowi, przy czym wzięte winno być również pod uwagę zastosowanie przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych. Opłata należy się bowiem w związku z podjęciem działań organu egzekucyjnego, które okazały się efektywne. Pod pojęciem efektywności działań organu egzekucyjnego należy zaś rozumieć takie działania tego organu, które w efekcie doprowadzą do „ściągnięcia” należności lub też do dokonania przez dłużnika wpłaty na rzecz wierzyciela.

Tak więc podstawą do kwestionowania opłaty komorniczej może być, jak się zdaje, przede wszystkim niedokonanie żadnych czynności egzekucyjnych przez organ egzekucyjny na rzecz wierzyciela, ale też podjęcie przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych, które są nieskuteczne i nieefektywne, gdyż nie doprowadziły ani do ściągnięcia należności, ani też do dokonania przez dłużnika wpłaty na rzecz wierzyciela. Podobne poglądy do wyrażonych przedstawił, przykładowo, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyżej powoływanym już wyroku, zgodnie z którym „Sam fakt wszczęcia postępowania egzekucyjnego i podjęcia przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych, które są nieskuteczne i nieefektywne - albowiem nie prowadzą ani do ściągnięcia należności, ani też do dokonania przez dłużnika wpłaty na rzecz wierzyciela - nie rodzi po stronie wierzyciela obowiązku uiszczenia na rzecz organu egzekucyjnego opłaty komorniczej.”

Jednocześnie zwrócić należy uwagę na stanowisko zajęte przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 marca 2008 r. (sygn. akt I SA/Kr 907/07). Zgodnie z tym stanowiskiem sądu „Nie zasługuje na akceptację stanowisko, że niewystąpienie w konkretnej sprawie jednego z wyjątków, kiedy nie pobiera się opłaty komorniczej, wymienionych w art. 66 § 4 u.p.e.a., zwalnia organ egzekucyjny od powinności wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy dokonaną wpłatą a zastosowanym środkiem egzekucyjnym, albowiem zasadą wynikającą z art. 66 w związku z art. 1a pkt 6 u.p.e.a. jest, że opłatę komorniczą nalicza się od kwot przekazanych wierzycielowi przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego.”

Powołany pogląd judykatury z jednej strony potwierdza prawidłowość przyjętego toku rozumowania w zakresie sposobu rozumienia podstawy naliczania opłaty komorniczej, z drugiej zaś wskazuje na to, że opłata komornicza jest należna tylko w sytuacjach, w których istnieje związek przyczyno-skutkowy pomiędzy działaniami organu egzekucyjnego a zaspokojeniem wierzyciela.

W zakresie kosztów postępowania egzekucyjnego stwierdzić trzeba, że w myśl art. 64c § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, opłaty, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 oraz w art. 64a, wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny stanowią koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne, z zastrzeżeniem § 2-4, obciążają zobowiązanego.

Artykuł 64 § 1 stanowi o tym, że organ egzekucyjny, z zastrzeżeniem § 2 (przepis ten mówi, że organ egzekucyjny pobiera opłaty za czynności egzekucyjne, jeżeli nie później niż po upływie 14 dni od dnia dokonania pierwszego zajęcia nieruchomości, rzeczy lub prawa majątkowego, nadał w placówce pocztowej za pokwitowaniem lub doręczył zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego lub zawiadomienie o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego) w egzekucji należności pieniężnych pobiera za dokonane czynności egzekucyjnej opłaty w następującej wysokości, z zastrzeżeniem art. 64d (który odnosi się do obowiązków o charakterze niepieniężnym):

za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego - 5 % kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr;
za zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego - 4 % kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 1 zł 40 gr;
za zajęcie wynagrodzenia za pracę - 4 % egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr;
za zajęcie innych niż wymienione w pkt 2 i 3 wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych - 5 % kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 4 zł 20 gr;
za zajęcie ruchomości - 6 % kwoty egzekwowanej należności, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr;
za zajęcie nieruchomości - 8 % kwoty egzekwowanej należności, nie więcej jednak niż 34.200 zł;
za odebranie zajętych ruchomości od zobowiązanego - 5 % kwoty wartości szacunkowej tych ruchomości, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr;
za odebranie pomieszczeń w zajętej nieruchomości - w wysokości i na zasadach określonych w art. 64a § 1 pkt 6;
za ogłoszenie sprzedaży zajętych ruchomości w drodze licytacji lub przetargu ofert lub za czynności przygotowawcze do sprzedaży egzekucyjnej w inny sposób - 6 zł 80 gr;
za ogłoszenie sprzedaży zajętej nieruchomości - 10 zł;
za przeprowadzenie licytacji lub dokonanie sprzedaży egzekucyjnej w inny sposób - 5 % kwoty uzyskanej ze sprzedaży, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr;
za spisanie protokołu o udaremnieniu przez zobowiązanego przeprowadzenia egzekucji z zajętych ruchomości lub praw majątkowych przez ich usunięcie, zbycie lub uszkodzenie - 10 % wartości szacunkowej tych ruchomości, nie mniej jednak niż 13 zł 50 gr;
za wezwanie pomocy Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej lub wojskowych organów porządkowych - 13 zł 50 gr;
za spisanie na miejscu u zobowiązanego protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego - 10 % kwoty egzekwowanej należności, nie więcej jednak niż 3 zł.

Natomiast art. 64 c § 2 omawianej ustawy stanowi o tym, że jeżeli tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, które nie mogły być znane organowi egzekucyjnemu w chwili skierowania tego tytułu do egzekucji, wierzyciel niebędący jednocześnie organem egzekucyjnym obowiązany jest uiścić, tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny, kwotę wynoszącą 3 zł 40 gr., zaś § 3 mówi, że jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te, wraz z naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi, organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela, z zastrzeżeniem § 3a, zaś § 4 wprowadza zasadę, że wierzyciel, z pewnymi zastrzeżeniami, pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego

Podsumowując i odpowiadając na zadane pytanie, w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu zauważyć należy, że okoliczność niewyegzekwowania przez organ egzekucyjny „żadnej kwoty” nie do końca pokrywa się z pozostałymi faktami przedstawionymi w jego treści. Po pierwsze bowiem wierzyciel uzyskał zaspokojenie, po drugie pytający wskazał, że „wie o tym, że koszty postępowania egzekucyjnego zapłacił dłużnik” (bez wskazania źródła pochodzenia tej wiedzy lub też sposobu jej nabycia), co świadczy o tym, że czynności egzekucyjne stanowiące podstawę do naliczenia kosztów były podejmowane. Niewykluczone zatem, że w wyniku tychże działań organu egzekucyjnego były dłużnik pokrył w całości zobowiązanie, co świadczy o tym, że egzekucja była skuteczna. Przy dokonywaniu jednak oceny skuteczności egzekucji nie należy tracić z pola widzenia poglądu wyrażonego przez sąd w wyżej przytaczanym wyroku.

Odnosząc się natomiast do podnoszonej w pytaniu kwestii dotyczącej tego, że dłużnik wystąpił do pytającego o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, a później o wstrzymanie postępowania do 30 czerwca 2011 r., w jakim to zakresie decyzja wierzyciela była pozytywna, co w efekcie, już po dokonaniu wpłaty przez dłużnika na konto wierzyciela, spowodowało wycofanie przez niego tytułów egzekucyjnych z organu egzekucyjnego, zauważyć należy, że opisana sytuacja nie umożliwia dokonania oceny pod kątem wystąpienia wyłączenia na podstawie art. 66 § 4 pkt 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, gdyż zgodnie z tym przepisem prawa, nie pobiera się opłaty komorniczej od kwot wpłaconych po wystąpieniu wierzyciela z żądaniem zawieszenia albo umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Przesłanką bowiem zastosowania tego przepisu prawa jest nie tylko pozytywna decyzja wierzyciela, ale wystąpienie przez niego do organu egzekucyjnego z żądaniem zawieszenia albo umorzenia postępowania egzekucyjnego, a to, jak wynika z treści pytania, nastąpiło prawdopodobnie już po dokonaniu wpłaty przez dłużnika, a nie po złożeniu przez niego wniosku do wierzyciela i podjęciu przez niego pozytywnej decyzji. Brak jest w tej kwestii powołania się na orzeczenie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego przez organ egzekucyjny, dokonanym na wniosek wierzyciela. Organem właściwym do wydania orzeczenia w tym zakresie jest organ egzekucyjny i samo „pozytywne stanowisko wierzyciela” nie wystarczy do zastosowania wyłączenia z art. 64 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Monika Truksa

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jednolity tekst: Dz. U. z 2005r., Nr 229, poz. 1954 ze zm.).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI