Co wpływało na jakość inwestycji w przestrzeni publicznej miast po 2015 roku?

ANALIZY SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 6 / 2023

– Przyjęcie przez samorząd standardów kształtowania przestrzeni publicznych nie jest ani gwarantem, ani jedynym sposobem uzyskania dobrej jakości inwestycji.
– Najistotniejsza w projektowaniu inwestycji w przestrzeni publicznej jest identyfikacja potrzeb interesariuszy oraz świadomość funkcji, jaką pełni w szerszym kontekście dana przestrzeń.
– „Betonoza” to pewnego rodzaju skutek uboczny napięć pomiędzy
możliwościami i chęciami samorządu, a oczekiwaniami mieszkańców
co do przeznaczenia przestrzeni i jej funkcji.

CZY WYTYCZNE I STANDARDY TWORZENIA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH WPŁYWAJĄ NA ICH JAKOŚĆ?

Wytyczne lub standardy tworzenia przestrzeni publicznych w badanych miastach z reguły uwzględniają rolę zieleni. Zaleca się sadzenie drzew możliwie dojrzałych, które zapewniają znacznie więcej korzyści dla ekosystemu niż młode i małe drzewa. Z obserwacji z wizyt studyjnych wynika jednak, że częściej w ramach nowych inwestycji sadzi się drzewa młode, niedające jeszcze cienia.
Autorzy raportu ustalili, że jakość badanych inwestycji w miastach – tych, które zadeklarowały przyjęcie standardów i tych, które tego nie zrobiły – jest zbliżona, lecz na korzyść miast, które standardów nie mają. Przyjęcie przez samorząd standardów kształtowania przestrzeni publicznych nie jest ani gwarantem, ani jedynym sposobem uzyskania dobrej jakości inwestycji. Większe znaczenie (choć to wymaga badań na szerszej zbiorowości) zdaje się mieć raczej tryb przygotowania inwestycji. Przestrzenie przygotowane na podstawie projektów pochodzących z konkursów urbanistyczno-architektonicznych uzyskały średnio wyższą ocenę niż te, które powstały w trybie standardowej procedury przetargowej.
Najistotniejsza w projektowaniu inwestycji w przestrzeni publicznej jest identyfikacja potrzeb interesariuszy oraz świadomość funkcji, jaką pełni w szerszym kontekście dana przestrzeń. Największe trudności przy realizacji inwestycji w przestrzeni publicznej dotyczą:

• infrastruktury technicznej, która jest błędnie i/lub niekompletnie przedstawiona w dokumentacji, co utrudnia, a niekiedy uniemożliwia realizację projektu zgodnie z pierwotnymi założeniami/oczekiwaniami;
• sprostania wytycznym konserwatora i pogodzenia ich ze współczesnymi potrzebami i wymogami kształtowania przestrzeni, np. w zakresie zieleni miejskiej;
• dialogu z mieszkańcami – brak konsultacji projektu z mieszkańcami lub ograniczony ich zakres, a także prowadzenie ich na etapie realizacji lub po oddaniu inwestycji do użytku, gdy wprowadzanie zmian jest istotnie utrudnione lub niemożliwe, skutkuje często wzrostem liczby głosów krytycznych.

„Betonoza” to pewnego rodzaju skutek uboczny napięć pomiędzy możliwościami i chęciami samorządu a oczekiwaniami mieszkańców, co do przeznaczenia przestrzeni i jej funkcji. Bardzo często brak decyzji o wykonaniu nowych nasadzeń samorządowcy tłumaczyli:

• infrastrukturą podziemną,
• decyzją konserwatora zabytków,
• docelowym przeznaczeniem przestrzeni publicznej (jako miejsca organizowania imprez).

Ogólnym problemem przy realizacji inwestycji są ramy czasowe projektów, skutkujące pośpiechem i wydawaniem funduszy, by tylko nie przepadły. Znacznie lepiej jest, kiedy projekt ma szansę przeczekać „w szufladzie”, co daje zarządcom miast czas na zastanowienie się, czy naprawdę odpowiada on potrzebom obszaru.

CO REKOMENDUJĄ AUTORZY RAPORTU?

• Autorzy raportu oceniają, że kluczowe jest rozpoznanie wszystkich interesariuszy, nie tylko w kontekście partycypacji społecznej, ale przede wszystkim w celu odpowiedniej koordynacji wykonania różnych inwestycji w jednej przestrzeni.
• Koncepcja nowej przestrzeni publicznej powinna rodzić się w gronie przedstawicieli samorządu (urzędu miasta, miejskich jednostek organizacyjnych, konserwatora zabytków), trzeciego sektora (NGO, ruchów miejskich) oraz ciał doradczych (np. rady ds. osób niepełnosprawnych, rady dostępności) – zarówno na etapie projektowym, jak i realizacji.
• Należy stworzyć zespół roboczy, który zajmie się wszystkimi aspektami tworzenia przestrzeni, łącznie z odpowiednim jej osadzeniem w kontekście historycznym, zaangażowaniem interesariuszy i zbadaniem ich oczekiwań. Dotyczy to przede wszystkim kluczowych i śródmiejskich przestrzeni publicznych. Rezultatem powinien być zestaw wyjściowych założeń, które określą kształt i zakładane funkcje nowej przestrzeni.
• Prosta procedura przetargowa nie powinna być główną ścieżką realizacji inwestycji o charakterze reprezentacyjnym czy lokalizowanych w kluczowych dla miasta przestrzeniach publicznych. Należy rozważyć poprzedzenie jej dialogiem inwestorskim lub zastąpienie konkursem urbanistyczno-architektonicznym, który pozwoli na wypracowanie najlepszego możliwego wariantu przestrzeni.
• Na poziomie centralnym powinien zostać przeprowadzony przegląd najlepszych praktyk z zakresu kształtowania centralnych przestrzeni publicznych miasta, na podstawie których przygotowany zostanie swego rodzaju krajowy standard postępowania przy przygotowywaniu inwestycji służących kreacji najbardziej reprezentacyjnych przestrzeni miejskich.
• Samorządy powinny przyjmować standardy lub wytyczne dotyczące kształtowania kluczowych i reprezentacyjnych przestrzeni publicznych – przynajmniej w formie wewnętrznego dokumentu, który powinien być uwzględniony w procedurach postępowania przy przygotowaniu inwestycji. Punktem odniesienia dla określania miejsca nowej inwestycji w istniejącej przestrzeni publicznej powinien być aktualny program rewitalizacji, bowiem dokumenty te również formułują pewne tezy co do oczekiwanej charakterystyki przestrzeni.

Na podstawie raportu Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR: „Rynki, place i deptaki – jakość inwestycji
w przestrzeni publicznej po 2015 roku” – Aleksandra Mróz, dr Paweł Pistelok, Piotr Salata-Kochanowski.

Pełna wersja raportu:
https://obserwatorium.miasta.pl/jak-polskie-miasta-inwestowaly-w-przestrzen-publiczna-po-2015-roku-raport/
Kontakt w sprawie raportu:
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. , tel. 606204827

SPIS TREŚCI