Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 8 / 2011
PYTANIE SEKRETARZA:
Kto jest odpowiedzialny za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną w uprawach rolników?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Odpowiedzi na powyższe pytanie udzielają regulacje zawarte w rozdziale 9 ustawy prawo łowieckie (zwane dalej prawem łowieckim). Zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 1 prawa łowieckiego podmiotem zobowiązanym do wynagradzania szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, daniele i sarny są dzierżawcy lub zarządcy obwodów łowieckich.
Art. 46 ust. 1 pkt 1 prawa łowieckiego stanowi więc lex specialis w stosunku do art. 431 Kodeksu cywilnego (zwanego dalej k.c.). Art. 431 k.c. odnosi się bowiem do odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzęta, które podmiot zobowiązany do naprawienia szkody chowa albo którymi się posługuje. Art. 46 ust. 1 pkt 1 prawa łowieckiego dotyczy natomiast wymienionych w przepisie zwierząt w stanie wolnym, które jako dobro ogólnonarodowe stanowią własność Skarbu Państwa. W konsekwencji zrozumiała jest odmienna odpowiedzialność dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego za zwierzynę wolną, niepoddającą się bezpośredniej pieczy (tak też SN w wyroku z 3 grudnia 2008, V CSK 310/08). Uprawą rolną w rozumieniu art. 46 ust. 1 pkt 1 prawa łowieckiego jest każda uprawa prowadzona na gruncie rolnym (por. uchwała SN z 27 listopada 2007 r., III CZP 67/07, wyrok SN z 20 stycznia 2005 r., II CK 361/04). Zgodnie z art. 50 ust. 1 prawa łowieckiego odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne, wymienione w art.46 ust. 1 pkt 1, zostaje przeniesiona z dzierżawców lub zarządców obwodów łowieckich na Skarb Państwa, w sytuacji gdy zwierzęta te objęte są całoroczną ochroną. W świetle art. 50 ust. 2 prawa łowieckiego podmiotami zobowiązanymi do wypłaty odszkodowań w imieniu Skarbu Państwa są, w zależności od rodzaju obwodu łowieckiego, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe w przypadku leśnego obwodu łowieckiego lub zarząd województwa w przypadku polnego obwodu łowieckiego. Skarb Państwa jest również odpowiedzialny za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne, znajdujące na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich (art. 50 ust. 1b prawa łowieckiego). W takim przypadku wypłaty odszkodowania dokonuje właściwy miejscowo zarząd województwa.
Art. 48 prawa łowieckiego określa przypadki, w których wyżej opisane odszkodowanie nie przysługuje. Przesłankami wyłączającymi odpowiedzialność są w większości zaniedbania poszkodowanych, którzy powinni liczyć się z możliwością wejścia zwierząt na teren ich upraw. W związku z powyższym, odszkodowanie nie należy się posiadaczom uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, którzy nie dokonali ich sprzętu w terminie 14 dni od dnia zakończenia okresu zbioru tego gatunku roślin w danym regionie, określonego przez sejmik województwa w drodze uchwały, a także posiadaczom uszkodzonych upraw lub plonów rolnych, którzy nie wyrazili zgody na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom. Odszkodowanie nie przysługuje także za szkody powstałe w płodach złożonych w sterty, stogi i kopce, w bezpośrednim sąsiedztwie lasu oraz za szkody w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych. Wyłączona jest również odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa jako deputaty rolne na gruntach leśnych. W art. 48 pkt 4 prawa łowieckiego zawarte jest ograniczenie kwotowe, zgodnie z którym odszkodowanie nie przysługuje za szkody nieprzekraczające wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na hektar uprawy.
Ustawa wskazuje również podmioty zobowiązane do oszacowania szkód i ustalenia wysokości odszkodowań. Zgodnie z art. 46 ust. 2 prawa łowieckiego oględzin i szacowania szkód, a także ustalania wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, przy szacowaniu szkód oraz ustalaniu wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej. Jeżeli podmiotem zobowiązanym do wypłaty odszkodowania jest Skarb Państwa, ze względu na objęcie danego gatunku zwierząt całoroczną ochroną, wówczas oględzin, oszacowania szkód i ustalenia wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych. W przypadku zaś szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne z obszarów niewchodzących w skład obwodów łowieckich, podmiotami zobowiązanymi do oszacowania szkody i ustalenia wysokości odszkodowania są przedstawiciele zarządu województwa.
Sposób szacowania szkód i wypłacania odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych określa rozporządzenie ministra środowiska z dnia 8 marca 2010 r. „w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych” (Dz.U.10.45.272).
Michał Pęczkowski
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (t.j.Dz.U.05.127.1066)
– Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych (Dz.U.10.45.272)
