Praca w godzinach nadliczbowych
PRAWO PRACY - SAS 8 / 2011
PYTANIE SEKRETARZA GMINY:
Zwracamy się z prośbą o interpretację prawną dotyczącą czasu pracy pracownika samorządowego. Praca w urzędzie odbywa się według następującego rozkładu: środa od 7.30 do 15.00, pozostałe dni tygodnia od 7.30 do 17.30. Obowiązuje 1-miesięczny okres rozliczeniowy. W regulaminie pracy został zawarty zapis, że praca w środę pomiędzy godz. 15.30 a 17.30 nie jest pracą w godzinach nadliczbowych.
Zgodnie z art. 151 kodeksu pracy, praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
Z treści art. 154, § 2 wynika, że pracodawca, w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych, na pisemny wniosek pracownika może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.
Przepisy kodeksu pracy w art. 151, § 11 stanowią, że w przypadku pracy w niedzielę/święto pracodawca zapewnia pracownikowi inny dzień wolny od pracy, w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli (tj. przysługuje inny cały dzień wolny od pracy, bez względu na ilość godzin świadczenia pracy w niedzielę).
Natomiast w oparciu o art. 151, § 3 kodeksu pracy w przypadku pracy w sobotę, która stanowi dzień dodatkowo wolny od pracy z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy, pracownikowi przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy, udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego (tj. przysługuje inny cały dzień wolny od pracy, bez względu na ilość godzin świadczenia pracy w sobotę).
Nowelizacja ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych w art. 42, w ust. 4 wprowadziła nowe rozwiązania dotyczące czasu pracy, a mianowicie „pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze (…)”
W związku z powyższym proszę o dokonanie interpretacji, jak należy stosować ww. przepisy i w jaki sposób należy rekompensować pracę pracownika:
- pracownik przepracował w sobotę 3 godziny – czy należy udzielić całego dnia wolnego, czy tylko 3 godziny, tj. w tym samym wymiarze,
- pracownika przepracował w niedzielę 4 godziny – czy należy udzielić całego dnia wolnego, czy jedynie 4 godzin w zamian,
- czy w przypadku wystąpienia godzin nadliczbowych (ponad 40 tygodniowo) w dniach od poniedziałku do piątku, należy pracownikowi udzielić czasu wolnego w tym samym wymiarze co liczba godzin nadliczbowych, czy w razie niezłożenia wniosku przez pracownika w wymiarze o 1 wyższym,
- czy stosując wydłużony wymiar czasu pracy (czas pracy w środę od 7.30 do 17.30, a pozostałe dni tygodnia od 7.30 do 15.00, można zastosować dłuższy niż 1-miesięczny okres rozliczeniowy?
ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:
Ustawa o pracownikach samorządowych jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów Kodeksu pracy. Zapewnia ona pracownikowi samorządowemu, z tytułu pracy wykonywanej w godzinach nadliczbowych, jedynie zwykłe wynagrodzenie lub czas wolny w tym samym wymiarze, co liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych). Wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Jeżeli zatem pracownik samorządowy wykonujący pracę w godzinach nadliczbowych jako rekompensatę wybiera wynagrodzenie, to pracodawca powinien wypłacić mu zwykłe wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, bez dodatku. Obowiązujące regulacje dotyczące pracowników samorządowych nie przewidują dodatków ani 50%, ani 100% za godziny nadliczbowe, o których mowa w Kodeksie pracy. Wynagrodzenie należne pracownikowi pracodawca wypłaca proporcjonalnie do liczby przepracowanych godzin poza normalnymi godzinami pracy tego pracownika.
Jeśli natomiast pracownik wybiera czas wolny zamiast wynagrodzenia za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych, powinien otrzymać czas wolny w tym samym wymiarze czasu, w jakim pracował w ramach godzin nadliczbowych. Należy przyjąć, że zasada ta dotyczy również pracy w sobotę, nawet wówczas, gdy jest ona dla pracownika dniem wolnym od pracy.
Inaczej będzie w sytuacji, gdy pracownik samorządowy otrzyma zlecenie wykonania pracy w godzinach nadliczbowych, ale praca ta przypadnie w niedzielę lub święta, które są dniami ustawowo wolnymi od pracy. Przepisy ustawy o pracownikach samorządowych rozróżniają bowiem pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta od pracy nadliczbowej wykonywanej w inne dni (art. 42 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych). W przypadku pracy nadliczbowej w niedziele i święta mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, gdyż w ustawie o pracownikach samorządowych nie ma szczególnej regulacji w tym zakresie.
Tak więc, za pracę nadliczbową w niedziele i święta pracownicy samorządowi powinni otrzymać dodatkowy dzień wolny (bez względu na liczbę przepracowanych godzin). Dzień wolny należy oddać za pracę wykonywaną w niedzielę w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, natomiast za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli nie ma możliwości oddania pracownikom dnia wolnego za niedzielę lub święto, wówczas za pracę w te dni przysługuje mu oprócz normalnego wynagrodzenia dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.
Tak więc, zgodnie z ustawą o pracownikach samorządowych - jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, w której pracownik samorządowy jest zatrudniony, na polecenie przełożonego wykonuje on pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje pracownikowi, według wyboru pracownika, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Praca wykonywana w porze nocnej oraz w niedziele i święta powinna być natomiast rekompensowana na zasadach określonych w Kodeksie pracy.
REASUMUJĄC:
- za przepracowane 3 godziny w sobotę – należą się pracownikowi 3 godziny;
- za przepracowane 4 godziny w niedzielę – należy się pracownikowi dzień wolny w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;
- za godziny nadliczbowe ponad 40 godzin tygodniowo – należy udzielić4. pracownikowi czasu wolnego w tym samym wymiarze co liczba godzin nadliczbowych (zastosowanie wymiaru o 1 wyższego mogłoby zostać uznane za naruszenie dyscypliny budżetowej).
- Nie można stosować dłuższego okresu rozliczeniowego ponad obowiązujący w Państwa urzędzie (tj. 1-miesięczny okres rozliczeniowy).
Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński
Podstawa prawna:
– Art. 151§ 1, art. 1511 § 1, art. 1519 § 2, art. 15110, art. 15111 art. 151 § 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami);
– Art. 42 ust. 2, ust. 4 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1458);
– Opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów dotycząca godzin nadliczbowych pracowników samorządowych z 15 czerwca 2009 r.
