Jakie korzyści przewiduje ustawa o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców?
TEMAT MIESIĄCA - SAS 9 / 2011
Licząca 105 artykułów ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców - Dz. U. Nr 106, poz. 622 (dalej ustawa) wprowadza zmiany do 92 ustaw. Jej głównymi celami są:
- ułatwienie obywatelom kontaktu z organami administracji publicznej oraz
- ograniczenie reglamentacji w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.
Realizacja tych celów ma następować poprzez redukcję obowiązków administracyjnych nałożonych na obywateli i przedsiębiorców.
Jakich konkretnie ułatwień możemy oczekiwać?
KULTURA OŚWIADCZEŃ
Przede wszystkim ustawa przewiduje wprowadzenie „kultury oświadczeń” – takim określeniem posłużono się w uzasadnieniu projektu ustawy. Chodzi tu o możliwość dokumentowania określonego stanu faktycznego lub prawnego w formie oświadczenia (a nie zaświadczenia, co z reguły wiązało się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów). Omawiana zmiana jest wyrazem zaufania organów administracji do obywateli i przedsiębiorców. Ustawodawca wyszedł z założenia, że organ powinien jak najwięcej informacji pozyskiwać od innych organów administracji, w tym w szczególności drogą elektroniczną. W tym kontekście podkreślić należy, iż najważniejsze rejestry są dostępne w Internecie (jak np. księgi wieczyste, rejestr przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym /dalej KRS/ czy Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej).
Nadto przepis art. 220 § 1 pkt 2a Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej kpa) - w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2011 r. - stanowił, że organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, jeżeli są one możliwe do ustalenia przez organ na podstawie posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych. Omawiana ustawa z dniem 1 lipca 2011 r. nadała art. 220 kpa nowe następujące brzmienie:
ART. 220 § 1
„Art. 220 § 1. Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia ani oświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, jeżeli:
1. znane są one organowi z urzędu,
2. możliwe są do ustalenia przez organ na podstawie:
a) posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych,
b) rejestrów publicznych posiadanych przez inne podmioty publiczne, do których organ ma dostęp w drodze elektronicznej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
c) wymiany informacji z innym podmiotem publicznym na zasadach określonych w przepisach o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,
d) przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).
§ 2. Organ administracji publicznej żądający od strony lub innego uczestnika postępowania zaświadczenia albo oświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego jest obowiązany wskazać przepis prawa wymagający urzędowego potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia albo oświadczenia.”.
W konsekwencji uchylone zostały przepisy nakładające obowiązek przedkładania zaświadczeń o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub zaświadczeń (wypisów, odpisów) o wpisie do rejestru przedsiębiorców w KRS, w sytuacji gdy numer w odpowiednim rejestrze udało się przenieść do wniosku. W innych przypadkach ww. zaświadczenia zamieniono na oświadczenia.
Analogicznie, dokonano uchylenia przepisów nakładających obowiązek przedkładania zaświadczeń o nadaniu numeru NIP i REGON, w sytuacji gdy odpowiednie numery znalazły się we wniosku, a w innych przypadkach zamieniono zaświadczenie na oświadczenie. Oczywiście ustawa nie wyeliminowała możliwości przedstawienia zaświadczenia. Oświadczenie składa się bowiem pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, a przecież trudno zakładać, że każdy obywatel zawsze będzie miał pewność co do stanu faktycznego lub prawnego.
REZYGNACJA Z ZAŚWIADCZENIA O NIEKARALNOŚCI NA RZECZ OŚWIADCZENIA
Ważną zmianą jest rezygnacja z zaświadczenia o niekaralności na rzecz oświadczenia, o ile posiadanie takiego zaświadczenia nie jest uzasadnione ze względu na nadrzędny interes publiczny. Dlatego uchylono przepisy, które przewidywały obowiązek złożenia zaświadczenia o niekaralności do Ministerstwa Sprawiedliwości, w ramach którego funkcjonuje Krajowy Rejestr Karny (dalej KRK), dodając przepisy przewidujące, że to Minister Sprawiedliwości zasięga z KRK informacji o osobie. Tak jest w przypadku osoby zainteresowanej powołaniem na stanowisko notariusza. Ponadto ustawodawca doszedł do wniosku, że na tak wczesnym etapie, jakim jest składanie zgłoszeń na egzaminy wstępne na aplikację adwokacką, radcowską oraz notarialną, a także na odpowiednie egzaminy zawodowe, nie ma potrzeby uzyskiwania informacji na temat karalności kandydatów.
POSŁUGIWANIE SIĘ KOPIAMI DOKUMENTÓW
W dalszej kolejności należy zwrócić uwagę na zmiany pozwalające obywatelom na posługiwanie się kopiami dokumentów potwierdzających wykształcenie, jak również kopiami odpisów aktu stanu cywilnego, tj. kopiami dokumentów, których oryginalne wersje wydawane są w ograniczonej ilości, a uzyskanie każdego odpisu jest kosztowne i czasochłonne. Posługując się ww. przykładem kandydatów na egzaminy wstępne na aplikację adwokacką, radcowską oraz notarialną, wskazać należy, iż ustawa wprowadziła – w ramach zgłoszenia o przystąpieniu do egzaminu wstępnego - obowiązek przedłożenia kopii dokumentu ukończenia wyższych studiów prawniczych w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskania tytułu magistra lub zagranicznych studiów prawniczych.
Istotnym ułatwieniem dla obywateli będzie również możliwość składania oświadczeń w miejsce dotychczasowego obowiązku przedkładania zaświadczeń o dochodach, niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ZUS). I tak np. w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników zlikwidowano obowiązek przedkładania przez rolnika lub domownika zaświadczenia właściwego naczelnika urzędu skarbowego dokumentującego kwotę należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy (wprowadzając w tym zakresie obowiązek przedłożenia oświadczenia).
Z kolei w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych zmodyfikowano przewidziany w art. 23 ust. 4 obowiązek dołączenia do wniosku o przyznanie świadczeń rodzinnych zaświadczenia o dochodzie, zaświadczenia o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły lub szkoły wyższej, zaświadczenia o braku propozycji zatrudnienia, zaświadczenia pracodawcy o terminie urlopu wychowawczego i okresie, na jaki został udzielony, oraz o okresach zatrudnienia, wprowadzając możliwość złożenia oświadczenia potwierdzającego ww. stany.
W analogiczny sposób został zmodyfikowany - wynikający z art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów - obowiązek dołączenia do wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego zaświadczenia o dochodzie, zaświadczenia o postępowaniu egzekucyjnym, zaświadczenia o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły lub szkoły wyższej. Podkreślić jednak należy, iż powyższe oświadczenia składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej, a w sytuacjach uzasadnionego podejrzenia oświadczenia nieprawdy organ będzie mógł uzyskać informacje od właściwego urzędu skarbowego lub ZUS.
UDOGODNIENIA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
W odniesieniu do przedsiębiorców omawiana ustawa wprowadza:
- możliwość przekształcenia przedsiębiorców będących osobami fizycznymi w jednoosobowe spółki kapitałowe,
- niższe koszty sądowe w sprawach cywilnych,
- złagodzenie odpowiedzialności przedsiębiorców.
Dotychczas system prawa polskiego nie przewidywał możliwości przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w inną formę organizacyjną, przy zachowaniu wszelkich przywilejów, praw i obowiązków, które przysługiwały uprzednio przedsiębiorcy przekształconemu. Ustawa wypełnia tę lukę prawną umożliwiając przedsiębiorcy, będącemu osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą (przedsiębiorcy przekształcanemu), przekształcenie w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą).
Zgodnie z ustawą (zmieniającą w tym zakresie Kodeks spółek handlowych /dalej ksh/), przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśla przedsiębiorcę przekształcanego z ewidencji działalności gospodarczej. W wyniku przekształcenia dochodzi do sukcesji uniwersalnej, a zatem spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Spółka przekształcona pozostaje też podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały udzielone przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Powyższa sukcesja uniwersalna nie ma jednak zastosowania do ulg podatkowych przewidzianych przepisami prawa podatkowego.
Skutkiem przedmiotowego przekształcenia jest również to, iż z dniem przekształcenia przedsiębiorca przekształcany staje się wspólnikiem spółki przekształconej. W przypadku gdy zmiana firmy przedsiębiorcy przekształcanego w związku z przekształceniem nie polega tylko na dodaniu części identyfikującej formę prawną spółki przekształconej, spółka przekształcona ma obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy, obok nowej firmy, z dodaniem wyrazu „dawniej” — przez okres co najmniej roku od dnia przekształcenia.
DO PRZEKSZTAŁCENIA PRZEDSIĘBIORCY WYMAGANE JEST:
- sporządzenie w formie aktu notarialnego planu przekształcenia przedsiębiorcy, zawierającego co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy przekształcanego na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami i opinią biegłego rewidenta;
- złożenie w formie aktu notarialnego oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy, które powinno określać: typ spółki, w jaki przedsiębiorca przekształcany zostaje przekształcony, wysokość kapitału zakładowego, nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej;
- powołanie członków organów spółki przekształconej;
- podpisanie aktu założycielskiego (statutu) spółki przekształconej;
- dokonanie w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia przedsiębiorcy z ewidencji działalności gospodarczej.
Plan przekształcenia należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności. Sąd rejestrowy, właściwy według siedziby przedsiębiorcy przekształcanego, wyznacza na wniosek przedsiębiorcy przekształcanego biegłego rewidenta. W uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych.
Wniosek o przekształcenie do rejestru wnoszą wszyscy członkowie zarządu spółki przekształconej. Ogłoszenie o przekształceniu przedsiębiorcy jest dokonywane na wniosek zarządu spółki przekształconej.
Ustawa obniża koszty sądowe w sprawach cywilnych, jakie ponoszą przedsiębiorcy, w zakresie opłaty od wniosku o zarejestrowanie w rejestrze przedsiębiorców w KRS (z 1.000 zł do 500 zł) oraz opłaty od wniosku o zmianę wpisu podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców (z 400 zł do 250 zł).
W kontekście złagodzenia odpowiedzialności przedsiębiorców należy podnieść kwestię zmian w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej oraz zmian w ustawie z dnia 28 października 2002 r o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
W pierwszej z ww. ustaw zmieniono art. 38 eliminując karę pozbawienia wolności do 2 lat, która – obok kary grzywny – była przewidziana za niewykonanie decyzji wydanych przez organy Inspekcji Handlowej. Decyzje te mogą polegać na wydaniu przez inspektorów zarządzeń w postaci: ograniczenia wprowadzania do obrotu, wstrzymania wprowadzania do obrotu lub wycofania z obrotu produktów albo wstrzymania świadczenia usług bądź niezwłocznego usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, a także wydania zarządzenia pokontrolnego. W ocenie ustawodawcy, kara pozbawienia wolności do 2 lat stanowiła zbyt surową sankcję w stosunku do wagi poszczególnych czynów. W obecnie obowiązującym brzmieniu art. 38 przewiduje wyłącznie karę grzywny w wysokości do 360 stawek dziennych.
W nawiązaniu do drugiej z ww. ustaw, omawiana ustawa stanowi, iż wobec podmiotu zbiorowego można będzie wymierzyć karę pieniężną w wysokości od 1.000 do 5.000 000 zł (dotychczas był to przedział od 1.000 do 20.000 000 zł), jednak kara pieniężna nie będzie mogła być wyższa niż 3 % (dotychczas 10 %) przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony, będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego.
Zdaniem ustawodawcy, dzięki powyższemu rozwiązaniu kary pieniężne będą miały racjonalny charakter. Przez powiązanie ich wysokości z osiąganymi przez podmiot zbiorowy wynikami finansowymi wysokość kary odpowiadała realiom gospodarczym. Ponadto, uchylony został w praktyce martwy przepis art. 9 ust. 1 pkt 5 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, określający zakaz prowadzenia działalności podstawowej lub ubocznej. Z kolei rozszerzono krąg podmiotów uprawnionych do wnoszenia kasacji od wyroków w sprawach odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Dotychczas prawo takie przysługiwało tylko Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Obecnie kasację mogą wnieść również strony.
Monika Mikucka
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców - Dz. U. Nr 106, poz. 622.
