Wyrok NSA z dnia 15 lipca 2011 r., sygn. akt I OSK 667/11

ORZECZNICTWO - SAS 9 / 2011

Teza:  „Mapa cyfrowa sporządzona na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie jest chroniona prawem autorskim i podlega udostępnieniu w trybie dostępu do informacji publicznej”.

Przedmiotem rozważań NSA w niniejszej sprawie było rozstrzygnięcie wątpliwości dotyczących odmowy udostępnienia informacji publicznej w postaci cyfrowej mapy o nazwie „Kierunki rozwoju przestrzennego” zawartej w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, która została opracowana przez pracownię projektową Burmistrz Miasta wyjaśnił, że zgodnie ze zleceniem na opracowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego udzielonym przez organ Pracowni Projektowej Architektury i Urbanistyki w Krakowie, mapy wchodzące w skład studium zostały opracowane w formie wydruków barwnych, a nie w formie cyfrowej. Organ uznał, że żądana przez wnioskodawcę informacja publiczna objęta jest ochroną prawa autorskiego, w związku z czym jej udostępnienie regulują przepisu szczególne, a nie ustawa o dostępie do informacji publicznej, co wynika z art. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał skargę na bezczynność Burmistrza wskazując, że zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Tym niemniej w art. 4 powołanej ustawy ustawodawca przewidział wyłączenia spod ochrony prawa autorskiego postanawiając, że nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego: 1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty; 2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; 3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne; 4) proste informacje prasowe. W konsekwencji Sąd uznał, że mapa „Kierunki rozwoju przestrzennego” w formie barwnego wydruku stanowi załącznik do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a zatem jest integralną częścią dokumentu urzędowego i nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego. Organ natomiast miał obowiązek udostępnić mapę zgodnie z wnioskiem tj. także w formie cyfrowej, chyba że stoją temu na przeszkodzie środki techniczne, jakimi dysponuje.
Rozpatrując skargę kasacyjną Naczelny Sąd Administracyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji zwracając uwagę, że informacją publiczną są nie tylko dokumenty bezpośrednio redagowane i wytworzone przez organ administracji publicznej, ale także dokumenty, które organ wykorzystuje do zrealizowania powierzonych prawem zadań, nawet wówczas gdy prawa autorskie należą do innego podmiotu. W ocenie NSA podstawowe znaczenie ma fakt, że dokumenty te służą realizacji zadań publicznych przez określone organy i zostały wytworzone na zlecenie tych organów. W tym bowiem przypadku istotą nie jest rozporządzanie prawami autorskimi, lecz dostęp do treści dokumentu stworzonego właśnie na zlecenie organu administracji publicznej w celu realizacji zadań publicznych. NSA wskazał również, że powyższy pogląd znajduje odzwierciedlenie w ugruntowanym orzecznictwie sądów administracyjnych (m.in. wyrok z dnia 9 lutego 2007 r. sygn. akt I OSK 517/06; z dnia 7 grudnia 2010 r. sygn. akt I OSK 1774/10; z dnia 18 września 2008 r. sygn. akt I OSK 315/08).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Zakup oleju opałowego

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 9 / 2011

Argumentacja, że zamawiający nie jest w stanie przewidzieć ilości oleju opałowego, jaka zostanie zakupiona w okresie roku, nie może stanowić uzasadnienia dla rezygnacji z przeprowadzenia procedury udzielenia zamówienia publicznego.

Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 113 poz. 759 z późn. zm.) w art. 4 pkt. 8 stanowi, iż nie stosuje się przepisów w niej zawartych do zamówień, których wartość szacunkowa nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 14.000 €.

Należy jednak pamiętać, iż zamawiający nie może, w celu uniknięcia stosowania ustawy lub uniknięcia procedur udzielania zamówień publicznych określonych ustawą, dzielić zamówienia na części oraz zaniżać wartości zamówienia. 

Zamawiający z planu finansowego na dany rok budżetowy uzyskują wiedzę, jaka jest ogólna wartość zaplanowanych wydatków na zakup oleju opałowego.
Zamawiający posiada zatem wiedzę, czy środki przewidziane na zakup danego towaru przekraczają progi określone w ustawie Prawo zamówień publicznych. Przekroczenie progów określonych w PZP powoduje konieczność zastosowania odpowiednich procedur związanych z udzieleniem zamówienia publicznego.
W sytuacji gdy kwoty wydatkowane w danym roku na zakup oleju opałowego przekraczają próg określony w art. 4 pkt. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych, zamawiający zobowiązany jest przeprowadzić procedurę wyboru wykonawcy zamówienia w jednym z trybów określonych w art. 10 wskazanej ustawy. W przeciwnym wypadku można narazić się na zarzut dzielenia zamówienia w celu uniknięcia stosowania procedur przewidzianych w ustawie Prawo zamówień publicznych.

Zamówienie publiczne na sukcesywną sprzedaż oleju opałowego najlepiej jest poprzedzić postępowaniem przeprowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego lub zapytania o cenę.

Zamawiający w dokumentach zawierających opis przedmiotu zamówienia powinien określić maksymalną wielkość zapotrzebowania w okresie danego roku. Należy również wprowadzić zastrzeżenie, iż zamawiający ma prawo nie wykorzystać w okresie realizacji umowy pełnej ilości zapotrzebowania określonego w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Wielkość zapotrzebowania określona w przekazywanej wykonawcom zamówienia Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, powinna być traktowana jako szacunkowa.
Często spotykanym problemem, jaki zgłaszają zamawiający przy opracowywaniu materiałów przetargowych dotyczących zakupu oleju opałowego, jest kwestia ustalenia ceny zakupu. Powszechnie wiadomo, że ceny oleju opałowego ulegają częstym zmianom, zarówno in plus jak również in minus. Prowadząc postępowanie można przyjąć, że dla celów proceduralnych ceną oferty będzie cena oleju opałowego, obowiązująca w dniu otwarcia ofert. Dzięki takiemu rozwiązaniu doprowadzamy do porównywalności złożonych ofert. Natomiast w trakcie realizacji zamówienia zamawiający będzie dokonywał płatności wg cen obowiązujących w dniu zakupu. Problemem, jaki może wystąpić przy udzielaniu zamówień na zakup oleju opałowego, jest zawyżanie cen sprzedaży.

Ochroną interesów zamawiającego przed takim postępowaniem może być np. zastrzeżenie, że zamawiający nie jest zobowiązany do dokonywania zakupów wyłącznie od dostawcy wyłonionego w wyniku rozstrzygnięcia postępowania. 

Jeżeli zamówienie będzie udzielane w trybie zapytania o cenę, jedynym kryterium oceny ofert może być, zgodnie z art. 69 ustawy o zamówieniach publicznych, cena przedstawiona w złożonej ofercie. Organizując przetarg nieograniczony zamawiający może zastosować oprócz kryterium cenowego inne kryteria oceny złożonych ofert. Kryteria mogą dotyczyć np.:

• rozliczeń bezgotówkowych, 
• wydłużenia terminów płatności.

Zamawiający dla uniknięcia wątpliwości powinien postawić również wymóg, że cena sprzedaży oleju opałowego obejmuje również jego dostawę do miejsca składowania wskazanego przez zamawiającego. Ponadto, sprzedawca oleju opałowego powinien do każdej kolejnej partii dostarczanego oleju przedstawiać świadectwo jakości lub odpowiednie orzeczenie laboratoryjne przedstawiające parametry dostarczanego oleju.

Katarzyna Pazdyka

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

W jakim trybie udzielić zamówienia na zakup sprzętu komputerowego?

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 9 / 2011

Wybierając tryb zapytania o cenę do zakupu sprzętu komputerowego zamawiający może szybko udzielić zamówienia wybranemu wykonawcy, ale musi liczyć się z możliwością zakwestionowania przeprowadzonej procedury udzielenia zamówienia przez organa kontroli.

Zalecenie zrezygnowania ze stosowania trybu zapytania o cenę przy zakupie sprzętu komputerowego jest szczególnie istotne w przypadku, gdy przedmiot zamówienia współfinansowany jest ze środków programów europejskich. Ponieważ tryb zapytania o cenę nie jest procedurą zapewniającą swobodny dostęp do zamówienia publicznego wszystkim zainteresowanym wykonawcom, możliwe jest uznanie jego zastosowania za ograniczanie konkurencji, co prowadzi do nałożenia korekty finansowej na kwotę otrzymanego dofinansowania. 
Wskazać należy, że zastosowanie trybu zapytania o cenę wymaga jednoczesnego zaistnienia przesłanek wskazanych w art. 70 ustawy PZP, a dotyczących powszechnej dostępności i ustalonych standardów jakościowych dostawy objętej przedmiotem zamówienia. Obie cechy przedmiotu zamówienia, tj. powszechna dostępność i ustalone standardy jakościowe, muszą występować jednocześnie.

Ponieważ tryb zapytania o cenę nie jest trybem konkurencyjnym, przede wszystkim dlatego, że to zamawiający wybiera firmy, które zaprosi do złożenia oferty, jego zastosowanie powinno następować wyłącznie w przypadku jednoznacznego spełnienia okoliczności wskazanych w art. 70 ustawy Prawo zamówień publicznych. 

Dla oceny dopuszczalności możliwości zastosowania trybu zapytania o cenę do zakupu sprzętu komputerowego istotne znaczenie ma opinia Urzędu Zamówień Publicznych odnośnie wyboru trybów niekonkurencyjnych, w której czytamy „Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych […] jest aktem implementującym przepisy wspólnotowe z zakresu zamówień publicznych (dyrektywy: 2004/17/WE i 2004/18/WE). Dokonując wykładni przepisów ustawy należy uwzględniać orzecznictwo polskich sądów oraz Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ETS). Ustawa w art. 10 ust. 1 jako podstawowe tryby udzielania zamówień publicznych wymienia przetarg nieograniczony i przetarg ograniczony. Skorzystanie z możliwości przeprowadzenia postępowania w trybie negocjacji z ogłoszeniem, negocjacji bez ogłoszenia, dialogu konkurencyjnego oraz w trybie z wolnej ręki uzależnione jest od wystąpienia przesłanek określonych w ustawie. Ze względu na to, że zastosowanie ww. trybów jest wyjątkiem od ogólnej zasady, przesłanki ich zastosowania należy interpretować ściśle, a podmiot, który się na nie powołuje, musi być w stanie je udowodnić. (Orzeczenie ETS z dnia 28 marca 1996 r. w sprawie C-318/94 KE przeciwko Republice Federalnej Niemiec, pkt 13 oraz orzeczenie ETS z dnia 10 kwietnia 2003 r. w połączonych sprawach C-20/01 oraz C-28/01 KE przeciwko Republice Federalnej Niemiec, pkt 58; wyrok SN z dnia 6 lipca 2001 r. sygn. akt III EN 16/01; wyrok NSA z dnia 28 lutego 2003 r. sygn. akt II SA 2064/01). […].”. 

W oparciu o tak wyinterpretowaną zasadę prymatu przetargowych trybów postępowania do udzielania zamówień publicznych (art. 10 Pzp i art. 28 Dyrektywy Klasycznej) dla zastosowania trybu zapytania o cenę, szczególnie istotnym jest merytoryczne wykazanie uzasadnienia faktycznego zastosowanego trybu zapytania o cenę. 

Ustawa Prawo zamówień publicznych nie określa bliżej, co należy rozumieć przez „dostawy powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych”. Kierując się wykładnią językową, ustawowe pojęcie „powszechnie dostępny” należałoby rozumieć jako „dotyczący wszystkich, wszystkiego”. Podobnie jak „ustalone standardy jakościowe” pojmowane jako „przeciętne typy, wzorce, wyroby odpowiadające przeciętnym wymaganiom”. Ocena, czy dany przedmiot zamówienia spełnia kryteria „powszechnej dostępności” i „ustalonych standardów jakościowych”, należy w całości do zamawiającego. Zaznaczyć jednak należy, że opierając się na wykładni językowej pojęcie „powszechnie dostępny” należy rozumieć jako „dotyczący wszystkich, wszystkiego”, pospolity, popularny. 

W doktrynie utrzymuje się, że dostawy i usługi powszechnie dostępne to dobra popularne i łatwo osiągalne, zaspokajające potrzeby wszystkich kategorii odbiorców publicznych i prywatnych, które oferuje się wszędzie, zarówno na rynku lokalnym, jak i ogólnokrajowym. Taki standardowy charakter na rynku dostaw mają np.: żywność, materiały biurowe, opał, paliwo. Nie są nimi zaś przedmioty specjalnego przeznaczenia albo rzeczy objęte wyłączną dystrybucją handlową ze strony określonej sieci dealerów. 

Ustalone standardy jakościowe to przede wszystkim takie parametry, które są tak znane na rynku, że nie wymagają rozwiniętego opisu przedmiotu zamówienia, np. waga, gabaryty, wytrzymałość, trwałość. 
Zamawiający, aby zastosować tryb zapytania o cenę, powinien wobec wynikającego z ustawy PZP prymatu trybów przetargowych wykazać, że do całego przedmiotu zamówienia istnieją ustalone standardy.
Podkreślić należy, iż o powszechnej dostępności dostaw świadczyć może np. wielkość podmiotów występujących na rynku i zajmujących się dostawą określonych typowych produktów. Natomiast przez „ustalone standardy jakościowe” rozumieć należy wyroby standardowe odpowiadające przeciętnym wymaganiom. Tym samym, w przypadku zamówienia na dostawę sprzętu komputerowego nie można przyjąć, iż przesłanka powszechnej dostępności została spełniona oraz uznać tego sprzętu za produkty o ustalonych standardach jakościowych. Nie są to bowiem produkty typowe, charakteryzujące się małym stopniem złożoności, łatwo dające się porównać, np. pod względem jakości, funkcjonalności, czy też posiadanych parametrów z innymi produktami.
Co do zasady, opis przedmiotu zamówienia dotyczącego zakupu komputerów określa szereg wymaganych parametrów, jakie muszą spełniać poszczególne podzespoły oferowanego urządzenia. Zamawiający nie ogranicza opisu do podania ilości zamawianego sprzętu, a skupia się z reguły na określeniu całego szeregu wymaganych parametrów – wskazując niejednokrotnie konkretnego producenta, np. procesorów zastosowanych w zamawianym sprzęcie.
Powyższe przemawia za uznaniem, że tryb zapytania o cenę nie powinien być wykorzystywany do zakupu sprzętu komputerowego.

Wskazać również należy, że wybór trybu zapytania o cenę może stanowić podstawę wniesienia odwołania do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej. Wskazane prawo, bez względu na wartość zamówienia, mają np. wykonawcy niezaproszeni do udziału w postępowaniu prowadzonym w trybie zapytania o cenę.

Katarzyna Pazdyka

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 113 poz. 759 z późn. zm).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Przetarg na wykonanie planu zagospodarowania przestrzennego na fermę wiatrową

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 9 / 2011

PYTANIE SEKRETARZA GMINY:

Gmina X w styczniu podpisała umowę nr 1 na wykonanie planu zagospodarowania przestrzennego pod inwestycję (ferma wiatrowa) na działce nr „x” dla inwestora A na łączną kwotę 50.000 zł brutto. W czerwcu wystąpiła konieczność podpisania umowy nr 2 na wykonanie planu zagospodarowania przestrzennego pod inwestycję (ferma wiatrowa) na działce nr „y” dla inwestora B na kwotę 55.000 zł brutto. Czy biorąc pod uwagę powyższe należy do wykonania zadania objętego umową nr 2 wybrać wykonawcę w drodze przetargu nieograniczonego z powodu zsumowania zamówienia tego samego rodzaju? Czy też zamówienia można udzielić bez stosowania ustawy PZP, gdyż żadne z tych zamówień nie przekracza kwoty 14.000 euro i każde zamówienie dotyczy innej inwestycji i innej działki (inny przedmiot zamówienia)? Czy wybierając opcję nr 2 nie będzie zarzutu podzielenia zamówienia w celu uniknięcia stosowania ustawy PZP?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych zamawiający nie może, w celu uniknięcia stosowania przepisów tej ustawy, dzielić zamówienia na części lub zaniżać jego wartości. Równocześnie, przepis art. 32 ust. 1 Prawa zamówień publicznych zobowiązuje zamawiającego do ustalenia wartości zamówienia z należytą starannością. Biorąc pod uwagę oba wyżej wskazane przepisy oraz art. 34 ust. 1 stwierdzić należy, że w przypadku gdy zamawiający ustalił z należytą starannością, iż wartość zamówienia w skali roku nie przekroczy równowartości 14.000 Euro, mógł udzielić zamówienia na podstawie art. 4 pkt. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych.

Użyte w art. 32 ust. 1 pojęcie „należytej staranności” nie zostało zdefiniowane w ustawie Prawo zamówień publicznych. Należy zatem oprzeć się na definicji tego pojęcia zaczerpniętej z art. 355 § 1i § 2 Kodeksu Cywilnego. Uwzględniając specyfikę postępowania o udzielenie zamówienia publicznego przez użyte w Prawie zamówień publicznych pojęcie „należytej staranności” rozumieć należy staranność ogólnie wymaganą w stosunkach danego rodzaju, przy uwzględnieniu charakteru prowadzonej działalności. Miarą staranności zamawiającego będzie zatem oszacowanie wartości zamówienia poprzez porównanie cen realizacji zamówienia u innych wykonawców oraz określenie zakresu zamówienia, np. w oparciu o potrzeby zaistniałe w latach ubiegłych.

W przypadku gdy zamawiający nie może ustalić na podstawie posiadanych informacji, że będzie kilkakrotnie w ciągu roku zamawiał realizację zbliżonego przedmiotowo zamówienia, nie dojdzie do podziału zamówienia w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych.

Odnosząc się do zamówień, których przedmiotem jest wykonanie planu zagospodarowania przestrzennego należy zauważyć, że udzielone zamówienia nie będą podlegały zsumowaniu w zakresie wartości, jeżeli zamawiający na obecnym etapie należycie udokumentuje brak możliwości uprzedniego przewidzenia, przy zachowaniu należytej staranności, że po raz kolejny będzie zmuszony zlecić wykonanie usługi w zakresie wykonania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 

Kolejnym argumentem, który należy wykazać, jest każdorazowo różna specyfika przedmiotu zlecanego zamówienia, wynikająca np. z odmiennych warunków terenowych i urbanistycznych występujących w okolicy działek, dla których zlecane jest wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Natomiast sama okoliczność, że udzielane zamówienie każdorazowo dotyczy innej działki i innej inwestycji nie jest w mojej ocenie wystarczające.

Jeżeli zamawiający udokumentuje wyżej wskazane okoliczności merytoryczne, może dokonać wyboru wykonawcy planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie art. 4 pkt. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych, bez narażania się na zarzut naruszenia normy zawartej w art. 32 ust. 2 ustawy PZP. 

Marek Okniński

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Kiedy Prezes Urzędu Zamówień Publicznych może wystąpić do sądu o unieważnienie umowy?

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 9 / 2011

Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych dają Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych uprawnienie do występowania do sądu powszechnego o unieważnienie umowy o wykonanie zamówienia publicznego.

Przepisy prawa przyznają Prezesowi UZP uprawnienie do wytoczenia powództwa do sądu o unieważnienie umowy w przypadkach wskazanych enumeratywnie w art. 146 ust. 1 ustawy PZP. 

Zgodnie z tym przepisem podstawa do unieważnienia umowy zachodzi w przypadku, gdy zamawiający:

• z naruszeniem przepisów ustawy zastosował tryb negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki;
• nie zamieścił ogłoszenia o zamówieniu w Biuletynie Zamówień Publicznych albo nie przekazał ogłoszenia o zamówieniu Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich;
• zawarł umowę z naruszeniem przepisów art. 94 ust. 1 albo art. 183 ust. 1 ustawy PZP, jeżeli uniemożliwiło to Izbie uwzględnienie odwołania przed zawarciem umowy;
• uniemożliwił składanie ofert orientacyjnych wykonawcom niedopuszczonym dotychczas do udziału w dynamicznym systemie zakupów lub uniemożliwił wykonawcom dopuszczonym do udziału w dynamicznym systemie zakupów złożenie ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia prowadzonym w ramach tego systemu;
• udzielił zamówienia na podstawie umowy ramowej przed upływem terminu określonego w art. 94 ust. 1 ustawy PZP, jeżeli nastąpiło naruszenie art. 101 ust. 1 pkt 2 ustawy PZP;
• z naruszeniem przepisów ustawy zastosował tryb zapytania o cenę.

Co ciekawe, pośród powyższych przesłanek nie odnajdziemy wyrażonej expressis verbis podstawy do unieważnienia umowy zawartej bez stosowania procedur przewidzianych ustawą PZP. Podejmowane są próby pośredniego upatrywania takiej podstawy w oparciu o art. 146 ust. 1 ustawy PZP, poprzez przyjęcie założenia, że niezastosowanie procedur wymaganych ustawą PZP stanowi jednocześnie spełnienie jednej z przesłanek przewidzianych w art. 146 ust. 1 ustawy PZP (np. niezamieszczenie ogłoszenia o zamówieniu w odpowiednim publikatorze) i na tej podstawie dochodzenia unieważnienia umowy. Stanowiska takiego nie można uznać za trafne, zważywszy na fakt, iż art. 146 ust. 1 ustawy PZP odwołuje się do konkretnych naruszeń poczynionych przez zamawiającego w toku procedury przewidzianej ustawą PZP. Ponadto, brak wskazania w art. 146 ustawy PZP wprost jako przesłanki czynności polegającej na zawarciu umowy bez stosowania procedur przewidzianych ustawą PZP może rodzić wątpliwości, czy jej unieważnienie bądź ustalenie nieważności nie będzie następowało na podstawie innego przepisu (np. art. 58 § 1 kodeksu cywilnego), co nie pozostaje bez wpływu na ocenę istnienia legitymacji do podjęcia odpowiednich działań przez Prezesa UZP.

Rozwiązania problemu można poszukiwać w treści art. 146 ust. 6 ustawy PZP, zgodnie z którym Prezes Urzędu może wystąpić do sądu o unieważnienie umowy w przypadku dokonania przez zamawiającego czynności lub zaniechania dokonania czynności z naruszeniem przepisu ustawy PZP, które miało lub mogło mieć wpływ na wynik postępowania. Wydaje się uzasadnione, aby niezastosowanie procedur przewidzianych ustawą PZP uznać za wyczerpujące treść wskazanego przepisu. Co istotne, w przypadku powództw wytaczanych w przypadkach przewidzianych art. 146 ust. 1 lub 6 ustawy PZP, Prezes UZP nie musi legitymować się interesem prawnym w rozumieniu art. 189 kpc. Stanowisko takie potwierdził również Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 16 września 2009 roku, sygn akt. II CSK 104/09).

MOŻLIWOŚĆ ZASTOSOWANIA ART. 58 KODEKSU CYWILNEGO

Podstaw do usunięcia z obrotu prawnego umowy zawartej z naruszeniem ustawy PZP można również poszukiwać w treści art. 58 § 1 kodeksu cywilnego przewidującego bezwzględną sankcję nieważności wadliwej czynności prawnej, stosowanego poprzez odesłanie z art. 139 ust. 1 ustawy PZP. W przeciwieństwie do instytucji unieważnienia umowy, bezwzględna nieważność skutkuje z mocy prawa od momentu jej zawarcia, a ustalający ją wyrok sądu ma charakter deklaratoryjny.

WYROK SN

Zgodnie ze wskazanym przepisem art. 58 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą, przy czym należy przez to rozumieć sprzeczność z każdym bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Bez wątpienia taki charakter mają przepisy ustawy PZP. Stanowisko, że umowa w sprawie zamówienia publicznego zawarta z pominięciem obowiązkowej procedury jest nieważna, bez względu na to, czy przepisy regulujące ten typ umowy przewidują sankcję nieważności, został wyrażony również przez Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 13 września 2001 roku IV CKN 381/00). Pomimo że pogląd taki został wyrażony na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy Prawo zamówień publicznych należy przyjąć, że pozostaje on aktualny pod rządami obecnie obowiązujących przepisów.

Edyta Partyn

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Dodatek stażowy a zasiłek macierzyński

PRAWO PRACY - SAS 9 / 2011

PYTANIE KIEROWNIKA REFERATU ORGANIZACYJNEGO:

Pracownica urzędu miasta i gminy przebywająca na urlopie macierzyńskim w okresie od 19 maja 2011 r. do 5 października 2011 r. włącznie, z dniem 21 lipca br. nabyła prawo do dodatku za wysługę lat w wysokości 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego (łączny staż pracy wynosi 5 lat). Czy ww. dodatek stażowy będzie miał wpływ na wysokość przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 512) wyżej wymieniony dodatek stażowy nie będzie miał wpływu na wysokość przysługującego pracownicy zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński wynosi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatnich 12 miesięcy. Dla obliczania zasiłku macierzyńskiego przyjmuje się  podstawę wymiaru, jaka jest stosowana przy obliczaniu zasiłku chorobowego (art. 47 w powiązaniu z art. 36 ust. 1-2 powyższej ustawy):

• podstawę zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za  12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia przez pracownicę urlopu macierzyńskiego,
• jeżeli pracownica rozpoczęła swój urlop przed upływem 12 miesięcy (tzn. wcześniej), wówczas podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia,
• kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia otrzymuje się  przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez pracownicę  za okres 12 miesięcy przez liczbę miesięcy, w których je osiągnęła, tj. przez 12,
• podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę pomniejszonego o kwotę składek odpowiadającą wysokości 13,71% tego wynagrodzenia (art. 3 pkt. 4 ustawy zasiłkowej),
• do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne, 
• kwota zasiłku macierzyńskiego za 1 dzień urlopu macierzyńskiego wynosi 1/30 część ustalonej podstawy wymiaru zasiłku (zasiłek macierzyński wypłacany jest za każdy dzień kalendarzowy urlopu macierzyńskiego).

Podstawy wymiaru zasiłku zarówno tego samego rodzaju, jak i w przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli nie było przerwy między okresami pobierania zasiłku albo gdy przerwa między okresami pobierania zasiłku trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe.

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

Podstawa prawna:
– Ustawa  z dnia  25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia  społecznego w razie choroby i macierzyństwa (OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 22 kwietnia 2010 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 512)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Przyznawanie specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych w domu

PRAWO PRACY - SAS 9 / 2011

PYTANIE KIEROWNIKA DZIAŁU ŚWIADCZEŃ SPOŁECZNYCH I POMOCY ŚRODOWISKOWEJ MOPS:

Czy pomoc społeczna może przyznać specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone w domu w ramach Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej – Dz. U. nr 189 poz. 1598 z dnia 22 września 2005 r. ośmioletniemu dziecku z porażeniem mózgowym (symbole przyczyny niepełnosprawności – 10-N 04-0 01-U)?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Zgodnie z art. 3, art. 4 ust. 2, art. 6, art. 6b ust. 1, 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328) Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności wydaje „Orzeczenie o Stopniu Niepełnosprawności”, w którym zawarte są m.in. informacje dotyczące:

• zaliczenia danej osoby do określonego stopnia niepełnosprawności (lekki, umiarkowany lub znaczny),
• przyczyny niepełnosprawności - symbol przyczyny niepełnosprawności oznacza się następująco:

– 01-U – upośledzenie umysłowe;
– 02-P – choroby psychiczne;
– 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
– 04-O – choroby narządu wzroku;
– 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
– 06-E – epilepsja;
– 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
– 08-T – choroby układu pokarmowego;
– 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
– 10-N – choroby neurologiczne;
– 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;
– 12-C - całościowe zaburzenia rozwojowe.

Symbol przyczyny niepełnosprawności zawarty w orzeczeniu odzwierciedla rozpoznanie uszkodzenia lub choroby, która niezależnie od przyczyny jej powstania powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej.
Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu (chociaż faktycznie może być więcej schorzeń).

• wskazań, których uwzględnienie w „Orzeczeniu o Stopniu Niepełnosprawności” uprawnia osobę niepełnosprawną do korzystania z określonych przywilejów, w tym np.:

– uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej,
– zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
– stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji
– stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
– korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć· instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki (pkt. 6 wskazań „Orzeczenia o Stopniu Niepełnosprawności”).

Reasumując, w rozpatrywanym przypadku pomoc społeczna powinna przyznać specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone w domu w ramach Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 189 poz. 1598) ośmioletniemu dziecku z porażeniem mózgowym, jeżeli takie wskazanie zawarte zostało w wydanym mu „Orzeczeniu o Stopniu Niepełnosprawności” (pkt. 6 wskazań).

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

Podstawa prawna:
– Art. 3, art. 4 ust. 2, art. 6, art. 6b ust. 1, 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późniejszymi zmianami),
– Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności  (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328),
– Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 189, poz. 1598).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy nauczyciel stażysta uczący religii spełnia warunki do awansu na nauczyciela kontraktowego?

PRAWO PRACY - SAS 9 / 2011

PYTANIE SEKRETARZA GMINY:

Czy nauczyciel stażysta zatrudniony w szkole podstawowej do nauczania religii spełniał warunki do awansu na stopień nauczyciela kontraktowego?

UZASADNIENIE:

Nauczyciel zatrudniony w szkole podstawowej od 1.09.1997 roku, w tym czasie legitymował się wykształceniem średnim. W okresie od 1.09.2001 r. do 31.05.2002 r. odbył staż na stopień nauczyciela kontraktowego. W dniu 28 sierpnia 2001 r. nauczyciel otrzymał imienne pisemne skierowanie na czas nieokreślony do prowadzenia nauki religii w szkole, wydane przez Kurię Archidiecezji Wydział Katechetyczny w oparciu o kanony 804 i 805 Kodeksu Prawa Kanonicznego i Rozporządzenia MEN w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach z dnia 14 kwietnia 1992 r. oraz z dnia 30 czerwca 1999 r. W dniu 24 czerwca 2002 r. uzyskał awans zawodowy na stopień nauczyciela kontraktowego.

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 8 grudnia 2008 r., sygn. akt I OSK 1827/07, LEX nr 522613, ocena spełnienia przez nauczyciela przesłanek uprawniających do uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego winna być dokonana według daty wydania decyzji.

TRZY WARUNKI DO SPEŁNIENIA

Otóż z treści art. 9a ust. 1 w związku z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela – Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm. (dalej KN) - w brzmieniu obowiązującym na dzień 24 czerwca 2002 r. (tj. w dacie decyzji o nadaniu stopnia nauczyciela kontraktowego) - wynika, że nadanie stopnia nauczyciela kontraktowanego jest możliwe po spełnieniu następujących trzech warunków:

• posiadanie wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 KN,
• odbycie stażu, 
• uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 KN, stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która:

• posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,
• przestrzega podstawowych zasad moralnych,
• spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu.

W pytaniu zawarto informację, że osoba podejmując pracę na stanowisku nauczyciela „w tym czasie legitymowała się wykształceniem średnim”, co pozwala przypuszczać, iż później uzyskała wyższe wykształcenie. W tym miejscu podkreślić należy, że posiadanie wyższego wykształcenia, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 KN oznacza legitymowanie się odpowiednim dyplomem ukończenia studiów na określonym kierunku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2002 r., sygn. akt I PKN 406/01, OSNP 2003, nr 7, poz. 10). Alternatywą wyższego wykształcenia z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym jest ukończenie zakładu kształcenia nauczycieli, o ile takie wykształcenie jest wystarczające do pracy na danym stanowisku. Otóż w przypadku rozpoczęcia pracy na stanowisku nauczyciela stażysty w szkole podstawowej wystarczające jest ukończenie zakładu kształcenia nauczycieli. Stopień nauczyciela stażysty jest bowiem najniższym stopniem awansu zawodowego nauczyciela, który osoba nieposiadająca stopnia awansu zawodowego uzyskuje z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole (art. 9a ust. 2 KN). Natomiast pod pojęciem „zakładu kształcenia nauczycieli” należy rozumieć kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium nauczycielskie i pedagogiczne studium techniczne (por. § 1 pkt 4 obowiązującego w dniu 24 czerwca 2002 r. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia – Dz. U. Nr 98, poz. 433 ze zm.).

9-MIESIĘCZNY STAŻ

Drugim warunkiem, jaki musi spełniać kandydat na nauczyciela kontraktowego, jest 9-miesięczny staż (art. 9c ust. 1 KN). Z treści pytania wynika, że warunek ten został spełniony (nauczyciel odbył staż w okresie od 1 września 2001 r. do 31 maja 2002 r.). W myśl § 3 ust. 1 (obowiązującego w dniu 24 czerwca 2002 r.) rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. Nr 70, poz.825), nauczyciel stażysta ubiegający się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego w okresie odbywania stażu powinien w szczególności:

• poznawać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, w tym:

– sposób prowadzenia obowiązującej w szkole dokumentacji,

– przepisy dotyczące zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki i pracy,

• uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli, w wymiarze co najmniej dwóch zajęć w miesiącu, i omówić z prowadzącym obserwowane zajęcia,
• prowadzić zajęcia z uczniami, w obecności opiekuna stażu lub dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednego zajęcia w miesiącu oraz omawiać je z osobą, w obecności której zajęcia zostały przeprowadzone,
• uczestniczyć w wewnątrzszkolnych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli - z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż.

ROZMOWA KWALIFIKACYJNA

Ostatnim wymogiem jest akceptacja komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie. Stosownie do § 9 ust. 1 ww. rozporządzenia, komisja kwalifikacyjna przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną, podczas której nauczyciel stażysta ubiegający się o stopień awansu zawodowego:

• przedstawia sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego,
• odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wymagań określonych w § 3 ust. 2, tj. wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego.

CO MÓWI PRAWO KANONICZNE

Ponadto zauważyć należy, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z nauczycielem religii. Zamieszczone w księdze III Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., zatytułowanej Nauczycielskie zadania Kościoła, kanony 804 i 805 brzmią następująco: 

KAN. 804 

§ 1. Władzy kościelnej podlega katolickie nauczanie i wychowanie religijne przekazywane w jakichkolwiek szkołach, albo przy pomocy różnych środków społecznego przekazu. Jest rzeczą Konferencji Episkopatu wydać w tej sprawie ogólne normy, a do biskupa diecezjalnego należy kierowanie tą dziedziną i czuwanie nad nią.
§ 2. Ordynariusz miejsca powinien zatroszczyć się o to, ażeby osoby wyznaczone do nauczania religii także w szkołach niekatolickich, odznaczały się zdrową nauką, świadectwem życia chrześcijańskiego i umiejętnością pedagogiczną.

KAN. 805

W odniesieniu do własnej diecezji ordynariusz miejsca ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub żądania usunięcia, ilekroć wymaga tego dobro religii lub obyczajów.

W świetle § 5 ust. 1 obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155 ze zm.), przedszkole lub szkoła zatrudnia nauczyciela religii, katechetę przedszkolnego lub szkolnego, zwanego dalej «nauczycielem religii», wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego przedszkola lub szkoły, wydanego przez:

• w przypadku Kościoła Katolickiego - właściwego biskupa diecezjalnego,
• w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych - właściwe władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych.

Powołane rozporządzenie stanowi też, iż nauczycieli religii zatrudnia się zgodnie z Kartą Nauczyciela (§ 5 ust. 4 ww. rozporządzenia). Nadto, zgodnie z § 6 tego rozporządzenia, kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii określają odpowiednio Konferencja Episkopatu Polski Kościoła Katolickiego oraz właściwe władze zwierzchnie kościołów lub innych związków wyznaniowych - w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej (zob. porozumienie z dnia 4 lipca 2001 r. pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej - Dz. Urz. MEN z 2001 r. Nr 3, poz.18).
W omawianej sprawie nauczyciel otrzymał w dniu 28 sierpnia 2001 r. imienne pisemne skierowanie na czas nieokreślony do prowadzenia nauki religii w szkole wydane przez Kurię Archidiecezji Wydział Katechetyczny. Zatem należy domniemywać, że spełniał kwalifikacje zawodowe wymagane od nauczyciela religii.
Przedstawione pytanie nie zawiera informacji odnośnie rodzaju wykształcenia uzyskanego przez nauczyciela, jak również nie porusza kwestii postępowania przed komisją kwalifikacyjną. Nie można więc udzielić na nie jednoznacznej odpowiedzi. Jednakże jeżeli nauczyciel ubiegając się o stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego (po odbyciu wymaganego 9-miesięcznego stażu i posiadając imienne skierowanie właściwego biskupa diecezjalnego do danej szkoły) legitymował się opisanym wyżej wykształceniem, a także uzyskał akceptację komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie, to trudno kwestionować decyzję o jego awansie zawodowym.

Monika Mikucka

Podstawa prawna: 
– Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela – Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.,
– Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia
– Dz. U. Nr 98, poz. 433 ze zm.,
– Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli - Dz. U. Nr 70, poz.825,
– Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach - Dz. U. Nr 36, poz. 155 ze zm.,
– Porozumienie z dnia 4 lipca 2001 r. pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej - Dz. Urz. MEN z 2001 r. Nr 3, poz.18.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy sąd powszechny jest właściwy do rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego?

PRAWO PRACY - SAS 9 / 2011

PYTANIE INSPEKTORA:

Czy sąd powszechny jest właściwy do rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego wydanej na podstawie art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w przedmiocie nieważności decyzji?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Stosownie do treści art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. (dalej sus), decyzje ostateczne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej Zakład lub ZUS), od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.

Powyższy przepis został dodany do sus z dniem 1 stycznia 2003 r. na podstawie art. 1 pkt 41 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.). Przepis ten był przedmiotem rozbieżnych poglądów w judykaturze. 
Otóż w jednych orzeczeniach sądowych wskazywano, iż od decyzji wydanych na podstawie art. 83a ust. 2 sus przysługuje zainteresowanemu odwołanie do sądu powszechnego (por. wyrok Sądu Najwyższego /dalej SN/ z dnia 16 września 2009 r., sygn. akt I UK 109/09, LEX nr 550987), w innych orzeczeniach można było spotkać się z odmienną interpretacją ww. przepisu, a mianowicie, że od ww. decyzji przysługuje skarga do sądu administracyjnego (por. uchwała SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UZP 3/10, publ. OSNP 2010 nr 17-18, poz. 217). Kres tej rozbieżności orzeczniczej przynosi uchwała 7 sędziów SN z dnia 23 marca 2011 r., sygn. akt I UZP 3/10, w której opowiedziano się za pierwszym z ww. poglądów. W sprawie zakończonej ww. uchwałą SN rozważał kwestię dopuszczalności drogi sądowej przed sądem powszechnym (sądem pracy i ubezpieczeń społecznych) od decyzji organu rentowego wydanej w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji uprzednio wydanej przez ten organ. Stwierdzając, że od decyzji ZUS (organu rentowego) wydanej na podstawie art. 83a ust. 2 sus w przedmiocie nieważności decyzji przysługuje odwołanie do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (jednocześnie uchwale tej nadano moc zasady prawnej), SN podniósł, że powołany przepis sus podlega zastosowaniu w sprawie o wymiar i pobór składek na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie z art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) oraz zgodnie z art. 32 i art. 68 ust. 1 pkt 1c sus. Ponadto, w myśl art. 476 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej kpc) – sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących nie tylko ubezpieczeń społecznych (art. 476 § 2 pkt 1 kpc), lecz także innych świadczeń w sprawach należących do właściwości ZUS (art. 476 § 2 pkt 4 kpc). Natomiast ubezpieczony to nie tylko osoba ubiegająca się o ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia i jego zakresu, ale także wymiaru składki z tego tytułu (art. 476 § 5 pkt 2 lit. b kpc). Wprawdzie ubezpieczenie zdrowotne nie jest bezpośrednio objęte katalogiem ubezpieczeń społecznych zawartych w art. 1 sus (ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe), jednakże w orzecznictwie SN uznaje się je za rodzaj ubezpieczenia społecznego (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów z dnia 24 stycznia 2007 r., sygn. akt III UZP 4/06, publ. OSNP 2007 nr 15-16, poz. 226).
Jak wskazał SN, co do zasady postępowanie przed ZUS w sprawach rozstrzyganych w drodze decyzji podlega Kodeksowi postępowania administracyjnego (dalej kpa); zob. art. 1 pkt 2 kpa, lecz natura spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych jest tak specyficzna, że kpa przyznaje pierwszeństwo przepisom odrębnym. Osobny (III) dział kpa, poświęcony przepisom szczególnym w sprawach ubezpieczeń społecznych, wyodrębniając te sprawy stanowi, że stosuje się do nich przepisy kpa „chyba, że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach” (art. 180 § 1 kpa). Natomiast wynikające z art. 180 § 1 kpa ustalenie odrębności zasad w sprawach ubezpieczeń społecznych zostało skonkretyzowane w art. 181 kpa, który po pierwsze wyłącza przepisy kpa w zakresie w jakim określają one organy odwoławcze („organy odwoławcze w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych określają przepisy odrębne”), po drugie zaś stanowi, iż „do postępowania przed tymi organami stosuje się odpowiednio przepis art. 180 § 1”. Na gruncie ww. przepisów SN wywiódł, że w postępowaniu w sprawach z ubezpieczenia społecznego muszą być stosowane zasady odmienne od tych, na jakich opiera się ogólne postępowanie administracyjne, co z pewnością dotyczy postępowania odwoławczego – właściwych organów odwoławczych i postępowania przed nimi. Jednocześnie SN nie dopatrzył się niezgodności pomiędzy ww. przepisami art. 180 kpa i art. 181 kpa a treścią art. 123 sus (stanowiącego, iż w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy kpa, chyba że ustawa stanowi inaczej).
SN zwrócił też uwagę na celowościowe (teleologiczne) dopasowanie regulacji sus do regulacji postępowania cywilnego, co między innymi dotyczy zdefiniowania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, jako tej, w której wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych (por. art. 476 § 2 kpc).

KONKLUZJA SN

W konkluzji SN uznał, że wyposażenie sądu ubezpieczeń społecznych w kompetencję merytorycznego rozstrzygania spraw ubezpieczenia społecznego („Sąd oddala odwołanie” albo „orzeka co do istoty sprawy”) dotyczy każdej sprawy, także sprawy wynikającej z odwołania od decyzji w przedmiocie unieważnienia decyzji, o której mowa w art. 83a ust. 2 sus.

Formuła z art. 47714 § 2 kpc orzekania co do istoty sprawy jest bowiem sformułowana wystarczająco ogólnie, ażeby można ją stosować do sprawy o każdym jej przedmiocie, tak dotyczącym wprost uprawnienia (obowiązku) z zakresu ubezpieczenia społecznego jak i „unieważnienia” decyzji Zakładu rozstrzygającej o uprawnieniu (obowiązku) z zakresu ubezpieczenia społecznego. Orzekanie co do istoty sprawy jest bowiem formą orzeczenia sądowego in meritum (przeciwstawną formie kasacyjnej – por. analogicznie w art. 39816 kpc w porównaniu do art. 39815 § 1 kpc), a więc formą, którą „nakłada się” na przedmiot sprawy, jakikolwiek on jest, i o nim rozstrzyga.

MONIKA MIKUCKA

Podstawa prawna:
– Art. 38a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeńspołecznych - tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Gmina obciąża GOK za zakup oleju

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

PYTANIE WÓJTA GMINY:

W jaki sposób urząd gminy powinien dokonać obciążenia za zakup oleju do kotłowni znajdującej się w budynku Gminnego Ośrodka Kultury, będącego własnością gminy, a przekazanej do eksploatacji wraz z całą dokumentacją GOK. W budynku znajdują się pomieszczenia wykorzystywane przez podległe gminie jednostki: Gminny Ośrodek Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna oraz Ośrodek Pomocy Społecznej. Z wyżej wymienionymi jednostkami gmina ma zawarte umowy użyczenia, w których zawarty jest między innymi zapis, iż jednostki te pokrywają koszty ogrzewania. Czy w związku z powyższym zapis zawarty w umowach użyczenia daje podstawę do obciążania ww. jednostek za zakup oleju opałowego, czy też zakupu tego powinien dokonać GOK, jako eksploatujący kotłownię?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

W opisanym wyżej przypadku możliwe są dwa rozwiązania.

PIERWSZE ROZWIĄZANIE

Pierwsze możliwe byłoby wówczas, gdyby przedmiotowa nieruchomość zabudowana była przekazana Gminnemu Ośrodkowi Kultury w administrowanie, wraz z kosztami utrzymania budynku, z wyłączeniem kosztów utrzymania obiektu, które powinny pokryć inne gminne jednostki korzystające z tego obiektu proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni. Umowy na korzystanie z poszczególnych lokali oraz zasady korzystania z nich powinny być wówczas podpisane pomiędzy GOK a poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi gminy. Wówczas GOK dokonywałby zakupu m.in. oleju opałowego i obciążałby te jednostki na ww. zasadach, np. poprzez tzw. refakturowanie. Możliwe byłoby też rozwiązanie polegające na wpłacaniu przez poszczególne jednostki organizacyjne gminy zaliczek na poczet należnych kosztów za ogrzewanie, a następnie rozliczenie końcowe po zakończeniu sezonu grzewczego.

DRUGIE ROZWIĄZANIE

Drugie rozwiązanie, może mieć miejsce wówczas, jeżeli to gmina zawarła umowy użyczenia ze wszystkimi gminnymi jednostkami organizacyjnymi korzystającymi z przedmiotowego budynku, w tym również GOK. Wówczas to gmina jest jedynie uprawniona (chyba, że scedowała to prawo na GOK) do rozliczenia kosztów ogrzewania tego obiektu. Najlepiej byłoby, ażeby w umowie (umowach) z jednostkami korzystającymi z przedmiotowego budynku został określony sposób rozliczenia kosztów ogrzewania. Koszty ogrzewania to nie jedynie zakup oleju opałowego, ale również koszty związane z obsługą urządzeń, ich eksploatacją i konserwacją. Jeżeli również te koszty miałyby obciążać użytkowników obiektu, to sposób rozliczenia tych kosztów powinien zostać precyzyjnie określony. Brak jednoznacznych uregulowań w umowie w tym zakresie z reguły powoduje szereg wątpliwości, kontrowersji i sporów, które niejednokrotnie kończą się w sądzie. 

Jeżeli w umowie nie ma jednoznacznych regulacji w tym zakresie to obciążenie jednostek korzystających z poszczególnych części budynku może nastąpić tak jak w pierwszym rozwiązaniu, tj.:

• w trakcie okresu grzewczego proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni budynku – poprzez wpłatę stosownych zaliczek przez poszczególne jednostki organizacyjne, 
• po zakończeniu określonego okresu grzewczego, albo po zakończeniu całego okresu grzewczego i obliczeniu kosztów całkowitych ogrzewania – poprzez wystawienie faktur obciążających (tzw. refakturowanie).

Bez względu na przyjęte rozwiązanie (zaliczki, rozliczenie okresów grzewczych), po każdym zakończeniu sezonu grzewczego powinno nastąpić przedstawienie wszystkim jednostkom szczegółowych informacji (rozliczenie) wskazujących na poniesione wydatki w związku z ogrzewaniem budynku oraz sposobu ich rozliczenia (obciążenia poszczególnych jednostek organizacyjnych). Cała problematyka ma charakter cywilnoprawny, z tych też względów najistotniejsze jest precyzyjne uregulowanie w umowie nie tylko praw, ale również obowiązków, zarówno użyczającego, jak i biorącego w użyczenie, szczególnie gdy stronami umowy są jednostki organizacyjne gminy niemające osobowości prawnej. 

Sławomir Pyźlak

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

„Metryczka sprawy” obowiązkowa w każdym przypadku!

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

PYTANIE INSPEKTORA:

Czy to prawda, że teraz do każdej sprawy – czy administracyjnej, czy podatkowej – trzeba będzie obowiązkowo prowadzić tzw. „metryczkę sprawy”?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Na pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Na mocy ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy – Ordynacja podatkowa, parlament postanowił o istotnych zmianach w obu wymienionych ustawach.

W k.p.a ustawa ta zmienia tytuł rozdziału 2, który otrzymuje brzmienie: „Metryki, protokoły i adnotacje”.
Następnie, w rozdziale 2 po art. 66 nastąpi dodanie art. 66a, zgodnie z którym obowiązkowym będzie założenie metryki sprawy w formie pisemnej lub elektronicznej. Treść metryki wskazywać będzie wszystkie osoby, które uczestniczyły w podejmowaniu czynności w postępowaniu administracyjnym oraz określać wszystkie podejmowane przez te osoby czynności wraz z odpowiednim odesłaniem do dokumentów zachowanych w formie pisemnej lub elektronicznej określających te czynności.
Istotnym będzie, że metryka sprawy, wraz z dokumentami do których odsyła, stanowić będzie obowiązkową część akt sprawy i trzeba będzie na bieżąco ją aktualizować.
To jak taka metryka będzie miała wyglądać, wzór i sposób prowadzenia metryki sprawy, zostanie określone przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej w drodze rozporządzenia,
Ważnym też jest, że część spraw będzie mogła zostać wyłączona z obowiązku prowadzenia metryki. Będą to te prawy, których rodzaje określi w rozporządzeniu minister właściwy do spraw administracji publicznej, mając na względzie nieproporcjonalność nakładu środków koniecznych do prowadzenia metryki w stosunku do prostego i powtarzalnego charakteru tych spraw.
Podobnie w przypadku spraw, w których zastosowanie mają przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.
W tej ustawie nastąpi zmiana tytułu rozdziału 9, który otrzyma brzmienie: „Metryki, protokoły i adnotacje”.
W rozdziale tym, po art. 171, nastąpi dodanie art. 171a, który wprowadzi analogiczne zmiany, jak wyżej omówione w k.p.a, z tym że wszystkie uprawnienia przysługujące ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej przysługiwać będą ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.
Ważnym też jest, że zgodnie z art. 3 ustawy nowelizującej k.p.a i Ordynację podatkową, w przypadku spraw będących w toku w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, metrykę sprawy zakłada się w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. W tym przypadku metryka spraw będzie miała wskazywać, które osoby uczestniczyły w podejmowaniu czynności w postępowaniu i podejmowane przez te osoby czynności od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej wymóg jej prowadzenia.

Monika Truksa

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy – Ordynacja podatkowa (dn. 22 sierpnia 2011 r. prezydent podpisał ustawę, w dniu oddania tekstu do publikacji brak było jeszcze promulgacji w Dzienniku Ustaw).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy gmina może odrzucić „bezwartościowy” spadek?

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

PYTANIE SEKRETARZA:

W numerze sierpniowym zostało zamieszczone pytanie dotyczące tego, czy dochód ze spadku może być dochodem gminy. A co dzieje się w sytuacji, gdy spadek jest przejmowany przez gminę przymusowo, tzn. wtedy kiedy inni spadkobiercy go odrzucili? Czy gmina też może odrzucić spadek? Czasami, a właściwie najczęściej ten spadek jest praktycznie bezwartościowy. Składają się na niego w zasadzie same długi i dlatego wcześniejsi spadkobiercy go odrzucili. Czy gmina w takiej sytuacji ma obowiązek takie długi przyjąć?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Zasadnicze znaczenie dla udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie mają przepisy Kodeksu cywilnego. W myśl art. 1012 k.c. spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź spadek odrzucić.
W sytuacji, w której spadkobierca odrzuci spadek, będziemy mieli do czynienia z taką sytuacją, jak gdyby spadkobierca nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 k.c.). Wówczas do dziedziczenia dojść może kolejny krąg spadkobierców. Jeśli brak jest spadkobierców z dalszego kręgu lub też brak jest małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia tzw. z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jako spadkodawcy tzw. ustawowemu. Jeśli zaś ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczpospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa, jako spadkobiercy ustawowemu.

Stosownie do art. 1023 k.c. gmina nie może odrzucić spadku, który jej przypadł z mocy ustawy oraz nie składa oświadczenia o przyjęciu spadku.

Jednak, co istotne, z mocy ustawy gmina nabywa spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, czyli za pasywa spadku (długi) odpowiada jedynie do wysokości aktywów (wartości) nabytego spadku.
Podsumowując i odpowiadając na zadane pytanie stwierdzić należy, że w świetle obowiązujących przepisów prawa co prawda gmina nie ma możliwości odrzucenia spadku, jednak nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe w sytuacji, w której do spadku należały „tylko długi”, o których wspomina pytający, a brak było majątku na ich pokrycie, gdyż z mocy samej ustawy Kodeks cywilny nabywa spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza.

Monika Truksa

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Jakim celom służy zakładowy fundusz świadczeń socjalnych?

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

PYTANIA KIEROWNIKA REFERATU ORGANIZACYJNEGO:

1. Jakie zakupy można finansować ze środków ZFŚS?
2. Czy ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych można dokonać zakupu wieńca, bądź wiązanek, na pogrzeb emerytowanego pracownika urzędu miasta i gminy?

ODPOWIEDŹ 1

Zasadnicze zastosowanie, w przypadku Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych ma ustawa zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Ustawa ta, zgodnie z brzmieniem jej art. 1, określa zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, zwanego dalej „Funduszem”, i zasady gospodarowania środkami tego Funduszu, przeznaczonego na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z Funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Powyżej powołana ustawa, w art. 2, definiuje pojęcie „działalności socjalnej” jako: 

„usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową”.
Taki zakres legalnej definicji pojęcia „działalności socjalnej” determinuje możliwy zakres świadczeń, które mogą być finansowane przez pracodawców.

Obowiązek utworzenia Funduszu, co do zasady, powstaje u pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, przy czym pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą Fundusz, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników (art. 3 ustawy).

Stosownie do art. 8 ust. 1 omawianej ustawy, przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Jednocześnie ustawa wymaga, w art. 8 ust. 2, aby zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, z uwzględnieniem wyżej przytoczonego ust. 1, oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej zostały określone przez pracodawcę w regulaminie ustalanym również zgodnie z przepisami ustawy o związkach zawodowych (art. 27 ust. 1 albo z art. 30 ust. 5), zaś pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

CO W REGULAMINIE FUNDUSZU SOCJALNEGO

Zatem regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych ma zasadnicze znaczenie dla zasad funkcjonowania samego Funduszu.

W regulaminie tym, mając na uwadze, aby nie przekroczyć zakresu uregulowań wynikających z ustawy, przykładowo można postanowić, że środki Funduszu mogą być przeznaczone na finansowanie (dofinansowanie):

• bezzwrotnej pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, w ramach której może być udzielona pomoc rzeczowa lub finansowa w związku z:
• trudną sytuacją rodzinną, osobistą i materialną osoby uprawnionej do korzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych
• indywidualnymi zdarzeniami losowymi (kradzież, pożar, zalanie, wypadek), klęskami żywiołowymi, wypadkiem lub długotrwałą chorobą osób uprawnionych do korzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, śmiercią najbliższego członka rodziny osoby uprawnionej do korzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych
• krajowego i zagranicznego wypoczynku,
• Przykładowo, można przyjąć, że z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych finansuje się:
• wypoczynek organizowany we własnym zakresie (tzw. wczasy pod gruszą) – trwający jednorazowo 14 dni kalendarzowych 
• zorganizowany wypoczynek letni i zimowy dla dzieci i młodzieży (kolonie, obozy, zimowiska, zielone szkoły itp.) 
• zorganizowany wypoczynek krajowy i zagraniczny tj. wycieczki i rajdy kilkudniowe 
• działalności kulturalno – oświatowej oraz sportowo – rekreacyjnej,

Przykładowo w formie:

• dopłat do biletów (karnetów) wstępu do: kin, teatrów, oper, występów estradowych, koncertów, wystaw, imprez sportowych i rekreacyjnych (spartakiady, festyny itp.) biletów (karnetów) wstępu na basen, kort tenisowy, siłownię itp. zakupionych indywidualnie,
• imprez kulturalno – oświatowych, sportowych, rekreacyjnych, zabaw dla dzieci, organizowanych przez grupę pracowników w uzgodnieniu z pracodawcą ( np. wycieczki i rajdy jednodniowe, imprezy rekreacyjne, uczestnictwo w zawodach sportowych, imprezy choinkowe, itp.). 
• zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe
• Zwrotna lub bezzwrotna pomoc na cele mieszkaniowe może być, przykładowo, przeznaczona na cele mieszkaniowe takie jak:
• remont i modernizacja lokalu lub budynku mieszkalnego,
• przystosowanie mieszkania stosownie do potrzeb osób o ograniczonej sprawności fizycznej - uprawnionych do korzystania ze świadczeń zgodnie z niniejszym Regulaminem określonych w § 8,
• uzupełnienie wkładu lub udziału mieszkaniowego,
• kaucje i opłaty wymagane przy uzyskaniu i zamianie mieszkania,
• budowę domu jednorodzinnego lub lokalu w domu wielomieszkaniowym,
• adaptację strychu, suszarni lub innego pomieszczenia na cele mieszkaniowe,
• zakup mieszkania lub domu jednorodzinnego,
• pokrycie kosztów wykupu lokali na własność lub uzupełnienie zaliczki na wkład budowlany w związku z przekształceniem spółdzielczego lokatorskiego prawa do zajmowanego lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
• spłatę kredytu bankowego udzielonego na cele mieszkaniowe.

ODPOWIEDŹ 2

Udział w pogrzebie byłego pracodawcy i związany zakup wieńca lub wiązanki nie jest obowiązkiem pracodawcy, gdyż prawo pracy nie nakłada na niego takiego obowiązku, tym niemniej zachowanie takie jest przyjęte przez powszechnie przyjęte normy społeczne i obyczajowe. Zatem jest to obowiązek o charakterze nie prawnym, a moralnym. Jego wykonanie wydaje dobre świadectwo dla byłego pracodawcy.
Jednak zauważyć należy, że „działalności socjalna” w rozumieniu ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, to: „usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową” (art. 2).

WIENIEC Z FUNDUSZU REPREZENTACYJNEGO

W zakresie wymienionym przez ustawę jako działalność socjalna brak jest niestety możliwości sfinansowania wydatków na zakup wieńca lub wiązanki na pogrzeb byłego pracownika. Zatem w celu zrealizowania obowiązku moralnego, czyli zakupu wieńca lub wiązanki na pogrzeb byłego pracownika należy poszukać innego źródła finansowania tego zakupu. Wydaje się, że zakup taki mógłby zostać sfinansowany np. z funduszu reprezentacyjnego.

Monika Truksa

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r., Nr 70, poz. 335 ze zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy do danych przedsiębiorcy stosuje się przepisy ustawy o ochronie danych osobowych?

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

PYTANIE:

Czy na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych istnieje obowiązek ochrony danych dotyczących przedsiębiorcy (podatnika podatku od nieruchomości) - będącego osobą prawną lub osobą fizyczną, czyli czy stosuje się przepisy ustawy o ochronie danych osobowych? 

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Na wstępie zauważyć należy, że tematyka ochrony danych osobowych w Polsce jest stosunkowo nową. Jest to też dziedzina specyficzna i trudna, co powoduje, że każdy przypadek wymaga odrębnego przeanalizowania i oceny, w tym, a nie innym, konkretnym stanie faktycznym i prawnym.

Przechodząc do udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie należy odróżnić w nim dwa różne stany, których pytanie dotyczy:

• sytuację, która dotyczy osoby podatnika podatku od nieruchomości -przedsiębiorcy będącego osobą prawną.
• sytuację, która dotyczy osoby podatnika podatku od nieruchomości -przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną.

AD. 1 - W przypadku osób prawnych zauważyć należy, że stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, ustawa określa zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych oraz prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych.
Zatem z przepisu tego jasno wynika, że ochronie prawnej wynikającej w powołanej ustawy podlegają jedynie dane osobowe oraz prawa osób fizycznych, co oznacza, że do ustawa ta nie ma zastosowania do ochrony danych dotyczących osoby prawnej. Osoba prawna bowiem ze swojej istoty nie może być równocześnie osobą fizyczną, której dane osobowe oraz prawa podlegają ochronie na podstawie powołanej ustawy.

AD. 1 - W przypadku osób fizycznych będących przedsiębiorcami, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana.Dane te nie podlegają bowiem ochronie na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych jedynie w zakresie, w jakim dotyczą bezpośrednio przedsiębiorcy, identyfikują go i bezpośrednio wiążą się z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Z uwagi na okoliczność, że stosownie do  art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej, zaś w myśl art. 38 ust. 1  ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, dane i informacje udostępniane przez Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej (CEIDG) są jawne, zatem informacje umożliwiające zidentyfikowanie podmiotów w obrocie gospodarczym, związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, nie podlegają ochronie na postawie ustawy o ochronie danych osobowych.
Ochroną prawną wynikającą z ustawy o ochronie danych osobowych objęte są zatem tylko dane dotyczące osób fizycznych.
Przepisów omawianej ustawy nie stosuje się więc do przetwarzania informacji o  podmiotach prowadzących działalność gospodarczą na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w takim zakresie, w jakim dane te identyfikują podmiot w obrocie gospodarczym i ściśle wiążą się z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. 
W zakresie orzecznictwa sądów administracyjnych, na poparcie zajętego stanowiska można powołać się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2002 r. (sygn. akt II SA 3389/01). NSA w odniesieniu do ochrony danych osobowych, zważył, że: „Nie odnosi się ona do danych indywidualnych dających się powiązać z podmiotem gospodarczym albo inną osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, mimo, że dane te tworzą wspólnie z danymi osobowymi jedną kategorię danych jednostkowych.”
Stanowisko to nie traci aktualności nawet wówczas, gdy mamy do czynienia z sytuacją, w której dane dotyczące osoby fizycznej i przedsiębiorcy, takie jak np. adres, pokrywają się.
W orzecznictwie sądowym dał temu wyraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 listopada 2002r. (sygn.. akt II SA 3389/01), w którym stwierdził, że:
„Ochrona danych osobowych (…) odnosi się zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych jedynie do praw osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych. Nazwa kancelarii ani jej numer telefonu nie należą do danych osobowych, nie służą bowiem do identyfikacji osoby fizycznej, ale jednostki organizacyjnej, podobnie jak nie należy do danych osobowych nazwa spółki cywilnej.(…) W konsekwencji, jeżeli przedsiębiorca objął zakresem danych indywidulanych dotyczących firmy swoje dane osobowe, np. adres, tzn. gdy dane te pokrywają się, nie może on domagać się jako osoba fizyczna ochrony danych osobowych, które są wykorzystywane nie jako dane osobowe, lecz dane firmy. Decydując się na utożsamianie tych danych, godzi się bowiem na szersze ich ujawnienie i słabszą ochronę”
Podsumowując zauważyć należy, że w przypadku podatników podatku od nieruchomości będących osobami prawnymi i osobami fizycznymi, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej dane dotyczące tych podmiotów nie podlegają ochronie prawnej na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych. Nie oznacza to automatycznie, że dane takie mogą być „upubliczniane” przez samorządowe organy podatkowe. Nie należy bowiem zapominać, że organy podatkowe, i pracowników w nich zatrudnionych, obowiązują również przepisy prawa zobowiązując je do zachowania innych prawem przewidzianych tajemnic, takich jak m.in. tajemnica skarbowa i tajemnica służbowa.

Monika Truksa

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Jakim podatkiem powinny być opodatkowane miejsca garażowe?

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 9 / 2011

Poważne wątpliwości interpretacyjne wywołuje jednoznaczne ustalenie, według jakiej stawki podatku od nieruchomości powinny być opodatkowane miejsca garażowe zlokalizowane w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. Należy w tym miejscu podkreślić, że według aktualnej linii orzeczniczej wojewódzkich sądów administracyjnych nieruchomości te powinny być opodatkowane według stawki jak dla „budynków pozostałych lub ich części”, a nie jak dla „budynków mieszkalnych”, o ile stanowią w sensie prawnym odrębną nieruchomość.

Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: upol) rada gminy (miasta) ma obowiązek określenia stawek podatku od nieruchomości dla poszczególnych przedmiotów opodatkowania, w tym także dla budynków lub ich części mieszkalnych (art. 5 ust. 1 pkt 2a upol) oraz dla tzw. budynków lub ich części pozostałych (art. 5 ust. 1 pkt 2e upol). Z treści art. 5 ust. 1 pkt. 2 a i e upol wynika, że ustawa wyraźnie wyróżnia w obu kategoriach przedmiotów opodatkowania zarówno same budynki, jak i ich części. Możliwe jest uznanie garażu wielostanowiskowego jako elementu nieruchomości wspólnej albo wyodrębnienie garażu jako odrębnej własności i sprzedaż udziału we współwłasności na rzecz właścicieli lokali korzystających z miejsc postojowych.

Należy w tym miejscu podkreślić, że zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o własności lokali, samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. 

Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka czy garaż (art. 2 ust. 4 ustawy o własności lokali). Należy także zaznaczyć, że zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o własności lokali, w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali, a nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. 

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym rozdziela się sytuacje, gdy mamy do czynienia z własnością lokalu mieszkalnego, wraz z przypisanym do tego lokalu miejscem postojowym (garażowym) znajdującym się w miejscu stanowiącym współwłasność wszystkich właścicieli (np. w podziemiach budynku mieszkalnego), od takich sytuacji, gdy miejsce postojowe zostało wyodrębnione jako odrębny przedmiot własności i jako „odrębny” lokal użytkowy może być przedmiotem samodzielnego obrotu. Ponadto zwraca się uwagę, że wyodrębniony lokal garażowy nie może zostać uznany za mieszkalny. Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych nie zawiera definicji „budynku (jego części) mieszkalnego”, ani „budynku (jego części) pozostałego”. Tym niemniej należy posiłkować się pozostałymi przepisami prawa oraz znaczeniem potocznym. 

POLSKA KLASYFIKACJA OBIEKTÓW BUDOWLANYCH (PKOB)

Należy w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę na rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB). W przypadkach, gdy mniej niż połowa całkowitej powierzchni użytkowej wykorzystywana jest na cele mieszkalne, budynek taki klasyfikowany jest jako niemieszkalny, zgodnie z jego przeznaczeniem. Budynki niemieszkalne są zdefiniowane jako obiekty budowlane wykorzystywane głównie dla potrzeb niemieszkalnych. Zgodnie z PKOB część mieszkaniowa budynku mieszkalnego obejmuje pomieszczenia mieszkalne takie jak: kuchnie, pokoje wypoczynkowe, sypialnie, pomieszczenia pomocnicze, piwnice oraz pomieszczenia ogólnego użytkowania. Co warte podkreślenia przepisy te nie wymieniają garaży lub miejsc postojowych.

Ponadto, zgodnie z § 3 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie tego aktu, przez mieszkanie rozumie się zespół pomieszczeń mieszkalnych i pomocniczych, mający odrębne wejście, wydzielony stałymi przegrodami budowlanymi, umożliwiający stały pobyt ludzi i prowadzenie samodzielnego gospodarstwa domowego, natomiast pomieszczeniem mieszkalnym są pokoje w mieszkaniu, a także sypialnie i pomieszczenia do dziennego pobytu ludzi w budynku zamieszkania zbiorowego (§ 9 pkt 10 tego aktu). Z kolei lokal użytkowy został zdefiniowany jako jedno pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, wydzielone stałymi przegrodami budowlanymi, niebędące mieszkaniem, pomieszczeniem technicznym albo pomieszczeniem gospodarczym. Pomieszczeniem technicznym jest natomiast pomieszczenie przeznaczone dla urządzeń służących do funkcjonowania i obsługi technicznej budynku oraz pomieszczenie gospodarcze, przez które należy rozumieć pomieszczenie znajdujące się poza mieszkaniem lub lokalem użytkowym, służące do przechowywania przedmiotów lub produktów żywnościowych użytkowników budynku, materiałów lub sprzętu związanego z obsługą budynku, a także opału lub odpadów stałych (§ 9 pkt 12 i 13).

GARAŻ TO LOKAL UŻYTKOWY

W świetle powyższych uregulowań garaż należy zaliczyć do pojęcia lokalu użytkowego. Reasumując, przyjmuje się, że miejsca garażowe zlokalizowane w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych powinny być opodatkowane według stawki jak dla „budynków pozostałych lub ich części”.

Stanowisko to zostało przyjęte w szeregu wyroków (m.in. wyroki WSA w Białymstoku: z 23 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Bk 407/07 i z 11 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Bk 12/08, wyroki WSA w Warszawie: z dnia 9 grudnia 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2114/10, sygn. akt III SA/Wa 2115/10, sygn. akt III SA/Wa 2116/10, sygn. akt III SA/Wa 2117/10, z dnia 26 kwietnia 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 1958/10, z dnia 4 maja 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 2192/10) oraz doktrynie prawa (L. Etel, S. Presnarowicz, G. Dudar, Podatki i opłaty lokalne. Podatek rolny. Podatek leśny. Komentarz, ABC 2000 Komentarz do art. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).

Janusz Groński

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI