Orzecznictwo

ORZECZNICTWO - SAS 6/2012

Negatywne rozpatrzenie wniosku o udzielenie osobie niepełnosprawnej, bezrobotnej, jednorazowych środków z PFRON na podjęcie działalności gospodarczej, następuje w formie decyzji administracyjnej.

Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt II GPS 1/12

Uchwała: „Negatywne rozpatrzenie wniosku o udzielenie osobie niepełnosprawnej, bezrobotnej, jednorazowych środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podjęcie działalności gospodarczej, na podstawie art. 12a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 ze zm.) w trybie przewidzianym w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (Dz. U. Nr 194, poz. 1403 ze zm.) następuje
w formie decyzji administracyjnej.”

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

KRS można uzyskać za pośrednictwem Internetu

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 6/2012

Zamawiający ma prawo wymagać od wykonawców, ubiegających się o uzyskanie zamówienia, aby przedstawili aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego. Wykonawca, zgodnie ze znowelizowanym stanem prawnym, może przedstawić odpis pobrany z internetowej strony Centralnej Informacji KRS. Nadal jednak przedkładany dokument musi zostać potwierdzony za zgodność z oryginałem

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz.. U. z 2009 r. Nr 226 poz. 1817), umożliwia zamawiającemu żądanie od wykonawców odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego.

Odpisu z KRS-u zamawiający żąda w celu potwierdzenia, że wykonawca nie podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w okolicznościach wskazanych w art. 24 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych.Odpis z KRS-u, stosownie do postanowień zawartych w wyżej wskazanym Rozporządzeniu, musi być wystawiony nie wcześniej niż 6 miesięcy przed upływem terminu składania ofert przetargowych. Zgodnie z § 6 ust. 1 wskazanego Rozporządzenia, dokumenty z KRS-u powinny być składane w oryginale lub kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem przez wykonawcę.

ODPIS KRS MOŻNA UZYSKAĆ ZA POŚREDNICTWEM INTERNETU

Realizując wymogi nałożone ustawą z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 168 poz. 1186 z późn. zm.) Minister Sprawiedliwości utworzył Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego. 

Zadaniem Centralnej Informacji KRS jest między innymi:

• prowadzenie zbioru informacji zawartych w KRS oraz elektronicznego katalogu dokumentów spółek wpisanych do rejestru, 
• udzielanie informacji z KRS oraz przechowywanie i udostępnianie kopii dokumentów nt. spółek wpisanych do KRS-u.

Zgodnie z obowiązującą od 1 stycznia 2012 r. nowelizacją ustawy o KRS:

• Centralna Informacja o KRS zobowiązana jest bezpłatnie udostępniać, w ogólnopolskich sieciach teleinformatycznych, aktualne informacje o podmiotach wpisanych do KRS oraz listę dokumentów zawartych w rejestrze,
• pobrane samodzielnie wydruki komputerowe aktualnych informacji o podmiotach wpisanych do KRS mają moc zrównaną z mocą dokumentów wydawanych przez Centralną Informację, jeżeli posiadają cechy umożliwiające ich weryfikację z danymi zawartymi w KRS.

Cechy umożliwiające weryfikację danych zawartych w KRS określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego oraz trybu i sposobu udzielania informacji z Krajowego Rejestru Sądowego i wydawania kopii dokumentów z katalogu, a także struktury udostępnianych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru oraz cech wydruków umożliwiających ich weryfikację z danymi w Rejestrze (Dz. U. z 2011 r. Nr 297 poz. 1760). Zgodnie z § 9 wskazanego Rozporządzenia cechy umożliwiające weryfikację KRS-u to:

• adres strony internetowej, na której są zamieszczone aktualne informacje o podmiotach wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego,
• forma graficzna zgodna z załącznikami określonymi w Rozporządzeniu,
• identyfikator wydruku.

W związku z powyższym, wykonawcy startujący w przetargach o udzielenie zamówienia publicznego mają prawo przedkładać samodzielnie pobrane ze stron Centralnej Informacji KRS wydruki wpisu do rejestru i przedkładać je zamawiającym na potwierdzenie spełniania warunku udziału w przetargu. 

Katarzyna Pazdyka

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Dopuszczalność zmiany stron umowy o zamówienie publiczne

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 6/2012

PYTANIE SEKRETARZA POWIATU:

Dotyczy: umowy „Przebudowa pomieszczeń w budynku po Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej na Zakład Opiekuńczo-Leczniczy” Czy w świetle przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych jest możliwe wprowadzenie do umowy trzeciej strony, będącej płatnikiem części należności? Nadmieniam, iż umowa została zawarta w wyniku przeprowadzonego postępowania w trybie przetargu nieograniczonego, a ww. możliwość zmiany nie została wymieniona w ogłoszeniu i SIWZ.

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Ustawa Prawo zamówień publicznych nie zawiera zakazu zmiany płatnika należności ciążących na zamawiającym wobec wykonawcy, z którym w wyniku rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego została podpisana umowa o jego wykonanie.

W art. 144 ust. 1 ustawa Prawo zamówień publicznych zawiera zakaz istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany. Wskazany przepis w praktyce oznacza, że zmiana umowy o zamówienie publiczne jest co do zasady zakazana. Wyjątkiem od zakazu wynikającego z art. 144 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych są dwie sytuacje. Po pierwsze, zakaz zmiany umowy dotyczy wyłącznie takiej zmiany, która stanowiłaby zmianę oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy. A contrario należy zauważyć, że możliwe jest dokonanie zmiany zawartej umowy, które nie prowadzą do zmiany postanowień zapisów oferty złożonej przez wykonawcę, z którym została zawarta umowa. 

Po drugie, dopuszczalna jest zmiana umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, jeżeli są spełnione łącznie obie przesłanki wskazane w art. 144 ust. 1 ustawy PZP tj. (1) gdy zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówienie lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia i (2) określił warunki takiej zmiany.

Powyższe stanowisko wyrażone również w opiniach Urzędu Zamówień Publicznych oparte jest na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS).
Przykładowo w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r. w sprawie C-454/06 Presse-text Nachrichtenagentur Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził między innymi, że zmiana zamówienia publicznego w czasie jego trwania może być uznana za istotną, jeżeli wprowadza ona warunki, które gdyby zostały ujęte w ramach pierwotnej procedury udzielenia zamówienia, umożliwiłyby dopuszczenie innych oferentów niż ci, którzy zostali pierwotnie dopuszczeni lub umożliwiłyby dopuszczenie innej oferty niż ta, która została pierwotnie dopuszczona. W konsekwencji uznać należy za dopuszczalne zmiany nieistotne rozumiane w ten sposób, że wiedza o ich wprowadzeniu do umowy na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nie wpłynęłaby na krąg podmiotów ubiegających się o to zamówienie czy też na wynik postępowania.

Zgodnie z opinią Urzędu Zamówień Publicznych wyrażoną przy uwzględnieniu orzecznictwa ETS zmiana umowy wywołana przyczynami zewnętrznymi, które w sposób obiektywny uzasadniają potrzebę tej zmiany, niepowodującą zachwiania równowagi ekonomicznej pomiędzy wykonawcą a zamawiającym, która nie prowadzi również do zachwiania pozycji konkurencyjnej wykonawcy w stosunku do innych wykonawców biorących udział w postępowaniu, jak też nie prowadzi do zmiany kręgu wykonawców zdolnych do wykonania zamówienia lub zainteresowanych udziałem w postępowaniu, może być uznana za zmianę nieistotną. W ocenie Urzędu Zamówień Publicznych ocena istotności zmiany umowy winna być dokonywana w odniesieniu do realiów danego przypadku, tj. zakresu, w jakim następuje zmiana warunków wykonania umowy, okoliczności stanowiących przyczynę zmiany umowy, wpływu zmiany umowy na pozycję wykonawcy w stosunku do pozycji zamawiającego, porównania sytuacji wykonawcy po zmianie warunków wykonania umowy w stosunku do sytuacji innych wykonawców biorących udział w postępowaniu, potencjalny wpływ zmiany warunków wykonania zamówienia na zwiększenie zainteresowania zamówieniem u innych wykonawców. Przy czym, dokonując oceny istotności zmiany umowy należy w każdym przypadku uwzględniać konieczność zachowania podstawowych zasad procedur udzielania zamówień publicznych, tj. zasady uczciwej konkurencji, zasady równego traktowania wykonawców, a także zasady przejrzystości.

W związku z powyższym uznać można, że zmiana płatnika należności ciążących na zamawiającym jest możliwa nawet w sytuacji, gdy nie została przewidziana w podpisanej umowie.

Powyższe jest możliwe:

• w przypadku, gdy dokonujące zmiany umowy strony zgodzą się na wprowadzenie klauzuli o solidarnej odpowiedzialności płatników należności za swoje zobowiązania wobec wykonawcy zamówienia,
• zmiana płatnika, na którą zgodzą się strony umowy, może być uznana za nieistotną, o ile nie pogarsza sytuacji wykonawcy zamówienia publicznego. Można wówczas wskazać, jako podstawę zawarcia aneksu, na zasadę swobody umów zawartą w przepisach Kodeksu Cywilnego, a zwłaszcza w art. 3531 KC, tj.: strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Marek Okniński

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy osoba fizyczna musi złożyć zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego?

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 6/2012

W przetargu na usługi szkoleniowe ofertę złożyła osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, która zamiast zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego złożyła oświadczenie, że nie była nigdy karana. Czy takie oświadczenie można uznać za wystarczające?

Obowiązkiem każdego wykonawcy ubiegającego się o uzyskanie zamówienia publicznego jest załączenie do oferty wszystkich dokumentów i oświadczeń, jakich zgodnie z treścią specyfikacji istotnych warunków zamówienia wymaga zamawiający.

W odniesieniu do wymogów ustawy Prawo zamówień publicznych, zawartych w art. 24 ust. 1 pkt. 4 (osoby prawomocnie skazane), w przypadku gdy zamawiający zażąda od podmiotów ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego stosownych dokumentów, np. zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego, wykonawca, bez względu na formę organizacyjno–prawną podmiotu ubiegającego się o zamówienie, zobowiązany jest do ich przedstawienia. 

Istotą żądania dokumentów wskazanych w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia jest potwierdzenie dokumentem formalnym, iż nie zachodzą okoliczności skutkujące wykluczeniem wykonawcy ubiegającego się o zamówienie. Tym samym, nie chodzi jedynie o istnienie wymaganych okoliczności faktycznych, takich jak np. niekaralność w zakresie, o którym mowa w art. 24 ust. 1 pkt. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych, ale również o potwierdzenie tego stanu przez aktualny dokument formalny wystawiony przez wykonawcę (oświadczenie) bądź wydany przez uprawniony do tego podmiot (np. zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego).

W związku z powyższym, jeżeli zamawiający w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia zamieścił wymóg przedstawienia zaświadczenia z KRK, wykonawcy ubiegający się o uzyskanie zamówienia zobowiązani są do złożenia stosownego dokumentu. W przypadku braku takiego obowiązku, za wystarczające uznać należy załączenie do oferty oświadczenia, z którego będzie wynikać brak zaistnienia okoliczności wykluczających wykonawcę składającego oświadczenie z udziału w przetargu, w związku z zaistnieniem okoliczności wskazanych w art. 24 ust. 1 pkt. 4 ustawy Prawo zamówień publicznych. 

Jednocześnie warto zauważyć, że na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy PZP, jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, zamawiający może żądać dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu. Uwzględniając wskazany przepis zasadnym jest, aby zamawiający nie wymagali wskazanych dokumentów, opierając się jedynie na oświadczeniach wykonawców, co bez wątpienia zwiększy ilość składanych ofert.

Marek Okniński

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223 poz. 1655 z późn. zm.).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy projektant może akceptować rozwiązania równoważne?

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 6/2012

Zamawiający ma prawo wymagać, aby wykonawca zamówienia publicznego ustalił z projektantem, działającym na rzecz zamawiającego, użycie urządzeń równoważnych do wskazanych w projekcie, na podstawie którego ma zostać zrealizowany przedmiot zamówienia. Naruszeniem obowiązujących przepisów będzie jednak wymóg, aby uzgodnienie zakresu równoważności musiało odbyć się przed terminem złożenia oferty. Za niedopuszczalne należy również uznać żądanie, aby projektant przedstawił zgodę na zastosowanie rozwiązań równoważnych, która musi zostać załączona do składanej oferty przetargowej

Zamawiający nie może wymagać, aby wykonawca robót budowlanych (czy innego rodzaju zamówienia), ubiegający się o uzyskanie zamówienia publicznego, przed złożeniem oferty zobowiązany był uzyskać akceptację autora projektu na zastosowanie urządzeń równoważnych do wskazanych w projekcie.

Zawarcie takiego wymogu narusza art. 7 ust. 1 Prawa zamówień publicznych. Należy bowiem zauważyć, że projektant de facto nie musi być zainteresowany dokonywaniem zmian w projekcie, a co za tym idzie wyrażania zgody na zastosowanie innych urządzeń i materiałów. Ponadto projektant praktycznie bez żadnych konsekwencji może przedłużać w czasie procedurę uzyskiwania takiej zgody, co może uniemożliwić wykonawcy złożenie oferty w wyznaczonym przez zamawiającego terminie. Ponadto wskazać należy, iż proponując rozwiązanie równoważne to na wykonawcy ciąży obowiązek wykazania, że oferowane urządzenia lub materiały są równoważne do określonych w projekcie – uprzednia zgoda projektanta w tym zakresie nie jest potrzebna.

Za niezgodne z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych uznać należy stawianie wymogów, które prowadzą przed upływem terminu składania ofert do ujawnienia przez wykonawcę treści oferty. Wykonawca, występując do projektanta o zgodę na zastosowanie urządzeń lub materiałów równoważnych, niewątpliwie ujawnia istotne elementy przyszłej oferty.

W związku z powyższym, jedynym działaniem, które jest zgodne z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych, jest weryfikowanie treści złożonej oferty po upływie terminu na jej złożenie. Zamawiający może wówczas, w przypadku stwierdzenia zaoferowania materiałów bądź urządzeń równoważnych do wskazanych w dokumentacji projektowej, uzyskać opinię biegłego (np. autora projektu załączanego do specyfikacji istotnych warunków zamówienia), w której będzie wykazane, czy zaoferowane rozwiązania są w istocie równoważne do wskazanych w projekcie. Wykonawca, w przypadku niekorzystnej decyzji zamawiającego, będzie oczywiście miał możliwość skorzystania ze środków ochrony prawnej przewidzianych w ustawie Prawo zamówień publicznych.

Edyta Partyn

Podstawa prawna:
– ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113 poz. 759 z późn. zm.),

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Stawka VAT na usługi kompleksowe

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 6/2012

W przypadku zamówień, których przedmiotem są np. usługi sprzątania, kompleksowo realizowany przedmiot zamówienia składa się z szeregu czynności, o różnej stawce podatku VAT. Zamawiający w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia powinien jednoznacznie przesądzić, czy należy określić jednolitą stawkę VAT na całość usługi, czy też na poszczególne czynności objęte przedmiotem zamówienia.

Jeżeli zamawiający nie określi w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia stawki podatku VAT, jaką należy zastosować, to wówczas od decyzji wykonawcy składającego ofertę zależy, jaką stawkę podatku zastosuje.
W przypadku, gdy przedmiotem zamówienia objęte są usługi o charakterze kompletnym, wykonawcy powinni ustalając stawkę podatku VAT kierować się stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym przy czynnościach o charakterze kompleksowym, na które składa się czynność podstawowa, będąca celem umowy zawartej przez podatnika z klientem, a także czynności pomocnicze niezbędne do wykonania czynności podstawowej, ustalając właściwą stawkę podatku od towarów i usług, należy przyjmować jedną stawkę dla całego kompleksu czynności, biorąc pod uwagę charakter czynności podstawowej” – patrz wyrok NSA z dnia 05 lipca 2006 r. sygn. akt: I FSK 945/05.
Podobnie w wyroku z dnia 02 października 2008 r. sygn. akt: I/SA/Kr 128/07, Sąd Administracyjny w Krakowie uzasadniał, że istnieje grupa usług o charakterze złożonym, w skład których może wchodzić szereg innych, odrębnych usług. Pojedyncze świadczenie ma miejsce zwłaszcza wtedy, gdy jedną lub więcej części składowych uznaje się za usługę zasadniczą, podczas gdy inny lub inne traktuje się jako usługi pomocnicze, do których stosuje się te same zasady opodatkowania co do usługi zasadniczej. Usługę należy uznać za usługę pomocniczą do usługi zasadniczej, jeżeli nie stanowi ona dla podatnika celu samego w sobie, lecz jest środkiem do lepszego wykorzystania usługi zasadniczej.

ZASADA:
Zgodnie z orzecznictwem w przypadku świadczenia o charakterze kompleksowym, na które składa się czynność podstawowa, której wykonanie było celem zawartej umowy oraz czynności pomocnicze, które wykonanie umowy miały ułatwić lub też być niezbędnymi do jej wykonania, stosować należy jedną stawkę podatku VAT.

Powyższą zasadę potwierdza orzecznictwo Europejskiego trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo w wyroku z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie C-349/96 Card Protection Plan Ltd (CPP) v. Commissioners of Customs and Excise (Wielka Brytania), Trybunał Sprawiedliwości uznał, że w celu ustalenia dla celów VAT, czy świadczenie usług obejmuje kilka części składowych należy traktować jako jedno świadczenie, czy też jako dwa lub więcej świadczeń wycenianych odrębnie, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę treść artykułu 2 (1) VI Dyrektywy, zgodnie z którym każde świadczenie obejmujące z ekonomicznego punktu widzenia jedną usługę nie powinno być sztucznie dzielone, co mogłoby prowadzić do nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu podatku VAT. W dalszej części wyroku Trybunał stwierdził, że pojedyncze świadczenie ma miejsce zwłaszcza wtedy, gdy jedną lub więcej części składowych uznaje się za usługę zasadniczą, podczas gdy inny lub inne elementy traktuje się jako usługi pomocnicze, do których stosuje się te same zasady opodatkowania, co do usługi zasadniczej. Usługę należy uznać za usługę pomocniczą w stosunku do usługi zasadniczej, jeśli nie stanowi ona dla klienta celu samego w sobie, lecz jest środkiem do lepszego 
wykorzystania usługi zasadniczej. W wyroku z dnia 02 maja 1996 r. w sprawie C-231/94 Faaborg-Gelting Linen, Europejski Trybunał Sprawiedliwości podniósł, że w przypadku, gdy transakcja składa się z zespołu świadczeń i czynności, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, w jakich dokonywana jest rozpatrywana transakcja, celem określenia po pierwsze, czy są to dwa lub więcej niż dwa świadczenia odrębne, czy też jednolite świadczenie, a po drugie, czy w tym ostatnim przypadku owo jednolite świadczenie powinno zostać zakwalifikowane jako świadczenie usługi.
Podobne stanowisko zajął Minister Finansów w piśmie z dnia 30 marca 2012 r. (znak: PT1/033/2/46/KSB/12/PT-241/PT-279), w którym stwierdził, iż transakcja złożona z jednego świadczenia w aspekcie ekonomicznym nie powinna być sztucznie rozdzielana, by nie pogarszać funkcjonalności systemu VAT. Ponadto, w pewnych okolicznościach, formalnie odrębne transakcje, które mogą być wykonywane oddzielnie, a zatem które mogą oddzielnie prowadzić do opodatkowania lub zwolnienia, należy uważać za jedną transakcję, jeśli nie są one od siebie niezależne. Podczas ustalania, czy transakcja składa się z zespołu świadczeń i czynności, czyli czy jest to świadczenie kompleksowe, należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, w jakich dokonywana jest rozpatrywana transakcja.

W związku z powyższym, przy ocenie czy dana usługa ma charakter kompleksowy powinno brać się pod uwagę w szczególności, że:

• wiodącą zasadą jest przyjęcie założenia, iż każde świadczenie usług powinno być traktowane jako odrębne i niezależne,
• wyłącznie świadczenie obejmujące, z ekonomicznego punktu widzenia, jedną kompleksową usługę, nie powinno być sztucznie dzielone, 
• świadczenie kompleksowe to świadczenie, w którym jedno lub więcej części składowych zamawianych usług uznaje się za usługę zasadniczą, podczas gdy inne elementy usługi traktuje się jako usługi pomocnicze, do których stosuje się te same zasady opodatkowania, co do usługi zasadniczej.

W konsekwencji zasadnym jest stanowisko, zgodnie z którym, gdy czynność ma charakter kompleksowy, o jej istocie, a zarazem wysokości stawki VAT, powinna przesądzać czynność główna. 

Zaprezentowane powyżej stanowisko znajduje odzwierciedlenie również w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej. W wyroku z dnia 07 stycznia 2010 r. sygn. akt: KIO/UZP 1845/09 stwierdzono, że w przypadku czynności o kompleksowym charakterze, na które składa się czynność podstawowa, której wykonanie było celem umowy zawartej przez podatnika z klientem, a także czynności pomocnicze niezbędne do wykonania czynności podstawowej, ustalając właściwą stawkę podatku od towarów i usług należy przyjmować jednolitą stawkę dla całego kompleksu czynności, biorąc pod uwagę charakter czynności podstawowej.

Marek Okniński

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Dodatek za wychowawstwo

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIA SEKRETARZA GMINY:

1. Czy nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) należy wypłacać dodatek za wychowawstwo?
2. W przypadku likwidacji szkoły, ze stanowiska dyrektora odwołuje organ prowadzący. Kto powinien wypowiedzieć umowę o pracę dyrektorowi - nauczycielowi likwidowanej szkoły?
3. Czy nauczycielowi, który jest społecznym inspektorem pracy można ograniczyć zatrudnienie?

Nauczyciel ma kwalifikacje do nauczania techniki, informatyki i prowadzenia biblioteki. W szkole podstawowej w nowym roku szkolnym 2012/2013 będzie uczyło się 100 uczniów. Zgodnie z ramowym planem nauczania; w klasach IV-VI informatyki może być 2 godziny i techniki 2 godziny, w klasach I-III zajęć komputerowych - 3 godziny. Nauczyciel może mieć tylko przydzielone 10 godzin biblioteki (na każde 10 dzieci - 1 godzina biblioteki - przyjęta wspólna zasada wyliczenia godzin pracy w bibliotece. Zasada ta opiera się na nieaktualnym już zarządzeniu Ministra Edukacji z 4 czerwca 1997 r., według którego etat nauczyciela - bibliotekarza ustala się względem liczby uczniów).

ODPOWIEDŹ 1:

Nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) można wypłacać dodatek za wychowawstwo, jeżeli Rada Gminy przyzna taki dodatek.
Zasady przyznawania dodatku za wychowawstwo określone są w lokalnej uchwale w sprawie regulaminu wynagradzania nauczycieli. Samorząd terytorialny reguluje wysokość dodatków nauczycielskich oraz zasady ich przyznawania. Dodatki nauczycielskie zależą od okresu zatrudnienia (dodatek za wysługę lat), jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć (dodatek motywacyjny), powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji (dodatek funkcyjny, w tym dodatek za wychowawstwo) oraz trudnych lub uciążliwych warunków pracy (dodatek za warunki pracy).
Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego w drodze regulaminu (uchwały samorządowej) m.in. wysokość stawek dodatków oraz szczegółowe warunki ich przyznawania.
Zgodnie z Uchwałą SN z 8.7.2008 r., I PZP 3/08 określenie „wychowawca klasy”, użyte w § 5 pkt. 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.1.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 181 ze zm.), obejmuje zarówno nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki nad oddziałem w szkole (klasą), jak i nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki wychowawczej nad oddziałem.
Ponadto WSA w Gliwicach w wyroku z 19 marca 2007 r. wskazał, iż przepisy Karty Nauczyciela wprawdzie posługują się pojęciem dodatku funkcyjnego, lecz ani go nie definiują, ani nie określają warunków jego przyznania. Kwestie te uregulowały natomiast przepisy wykonawcze - rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 31 stycznia 2005 r. Użyte w przepisach rozporządzenia wykonawczego określenie klasa stanowi przy tym wyrażenie zamienne dla nazwy podstawowej jednostki organizacyjnej placówki oświatowej zwanej oddziałem. W konsekwencji brak jest ograniczenia prawa do dodatku funkcyjnego z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych w szkołach.

Mając na względzie powyższe podstawy prawne oraz orzecznictwo sądowe nauczycielom przedszkola, oddziału przedszkolnego (kl.0) i nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej (kl. I-III) można wypłacać dodatek za wychowawstwo.

Podstawa prawna:
– § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.01.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2005 r. Nr 22, poz. 181 z późniejszymi zmianami);
– Art. 30 ust. 2, art. 30 ust. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami),
– Uchwała SN z 8.7.2008 r., I PZP 3/08,
– Wyrok WSA w Gliwicach z 19 marca 2007 r., I OSK 1194/07.

ODPOWIEDŹ 2:

Gmina, jako osoba prawna w zakresie przyznanej jej i chronionej sądownie samodzielności, jest uprawniona, w ramach obowiązującego porządku prawnego, do suwerennego decydowania o wszystkich sprawach lokalnych – w tym zwłaszcza o sprawach prowadzonej polityki oświatowej i edukacyjnej. Do swobodnego uznania gminy należy więc kwestia zarówno tworzenia, jak i likwidacji jej jednostek organizacyjnych. Procedurę likwidacyjną szkoły szczegółowo określają przepisy ustawy z 7.09.1991 r. o systemie oświaty).
Dyrektor szkoły nie posiada zatem żadnych formalnoprawnych uprawnień mogących wywrzeć jakikolwiek wpływ na organ prowadzący daną placówkę w związku z jej likwidacją. Dlatego też decyzje o konieczności i celowości likwidacji szkół należą całkowicie do władz samorządowych. Zadaniem dyrektora szkoły pozostaje jedynie realizacja obowiązków wynikających z wyżej omawianych przepisów ustaw w związku z podjętymi w tym przedmiocie działaniami władz samorządowych.
Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela dyrektor szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy. Na podstawie tego przepisu dokonuje się wypowiedzenia wszystkich nauczycielskich stosunków pracy, niezależnie od rodzaju tegoż stosunku (mianowanie, umowa o pracę) oraz wymiaru zatrudnienia (w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy). Jedyną przesłanką zastosowania przepisu jest wystąpienie całkowitej likwidacji szkoły.
Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Zatem wypowiedzenie stosunku pracy musi nastąpić do końca maja, tak aby możliwe było zachowanie okresu i skutku wypowiedzenia na koniec roku szkolnego.
Okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca, z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą część okresu wypowiedzenia w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres urlopu wypoczynkowego. Okres, za który przysługuje odszkodowanie,
wlicza się nauczycielowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia.
Powyższe przepisy dotyczą także dyrektora szkoły – nauczyciela z tym, że stosunek pracy z nim nawiązuje i rozwiązuje uprawniony organ gminy. Zgodnie z wyrokiem NSA w Rzeszowie z 9 maja 1995 r. „Zarząd gminy jest uprawnionym organem gminy do zatrudniania dyrektora szkoły gminnej i realizowania innych uprawnień związanych z tym stosunkiem pracy”.

Mając na względzie powyższe rozważania, wypowiedzenia umowy o pracę dyrektorowi - nauczycielowi likwidowanej szkoły powinien dokonać zarząd gminy, jako uprawniony organ gminy. Rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.

Podstawa prawna:
– Ustawa z 7.09.1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póź.zm.),
– Art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z póź. zm.),
– Wyrok NSA w Rzeszowie z 9 maja 1995 r. Sygn. SA/Rz 901/95 (OSS 1996/1/7)

ODPOWIEDŹ 3:

Pracownicy, w tym nauczyciele, pełniący funkcję społecznego inspektora pracy podlegają szczególnej ochronie prawnej.
Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej.

Jednakże pracownikowi pełniącemu funkcję społecznego inspektora można wypowiedzieć warunki pracy i płacy na jego niekorzyść w okresie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu w sytuacji, gdy zaistnieją przyczyny, o których mowa w art. 43 Kodeksu pracy, tzn. jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

• wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
• stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Ze względu na to, iż w przedstawionej sytuacji nie zachodzą żadne przesłanki, o których mowa w art. 13 (ustawa o społecznej inspekcji pracy) i art. 43 (Kodeks pracy) nauczycielowi, który jest społecznym inspektorem pracy, nie można ograniczyć zatrudnienia.

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

Podstawa prawna:
– Art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. z 1983 r. Nr 35, poz. 163 z póź. zm.),
– Art. 43 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póź. zm.).

Czas pracy kierowcy gimbusa

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIA SEKRETARZA GMINY:

1. Czy opisane poniżej rozwiązanie, stosowane w przypadku kierowców autobusów gminnych dowożących dzieci do szkół, sprowadza się do konieczności zastosowania czasu pracy w systemie przerywanym? Pracownik zatrudniony w jednostce organizacyjnej gminy na pełnym etacie, na stanowisku kierowca, wykonuje zadania dowożenia i odwożenia dzieci do szkół i ze szkół oraz inne zadania przypisane zakresem czynności bądź powierzone przez dyrektora jednostki. Godziny pracy jednostki to: 7.oo - 15.oo. Natomiast praca kierowcy w godzinach: 6.30 – 17.00, w tym w różnych godzinach każdego dnia, w zamian godzin nadliczbowych - wolne dwie i pół godziny.

2. Czy praca kierowców autobusów szkolnych kwalifikuje się do prac wykonywanych w warunkach uciążliwych i konieczności opłacania podwyższonej składki ZUS?

Zgodnie z art. 5. Kodeksu pracy, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. W związku z tym specyfika pracy kierowców została uregulowana ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.

ODPOWIEDŹ 1:

Zgodnie z art. 6. 1. powyższej ustawy czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności: 

• prowadzenie pojazdu;
• załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
• nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym;
• czynności spedycyjne;
• obsługę codzienną pojazdów i przyczep;
• inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy;
• niezbędne formalności administracyjne;
• utrzymanie pojazdu w czystości.

Czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu. Do czasu pracy kierowcy wlicza się przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
Zgodnie z art. 13.1. powyższej ustawy, po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze nie krótszym niż 30 minut - w przypadku, gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin, oraz w wymiarze nie krótszym niż 45 minut - w przypadku, gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. Przerwy, o których mowa, ulegają skróceniu o przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
Istotą przerywanego czasu pracy (art.16.1. ustawy) jest przerwa w trakcie jej wykonywania. Pracownik w trakcie jednego dnia pracuje kilka godzin, następnie ma kilka godzin przerwy, z kolei zaś znowu pracuje.

OGRANICZENIA:

• przerywany czas pracy może być wprowadzony jedynie w przypadku, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją,
• przerwa może być tylko jedna,
• przerwa nie może przekraczać 5 godzin,
• rozkład czasu pracy uwzględniający przerwę należy ustalić z góry (nie może być tak, że pracodawca wprowadza system przerywanego czasu pracy, natomiast przerwy ustala doraźnie).

Jako, że przerywany czas pracy jest dosyć uciążliwy, ustawodawca zabronił jego łączenia z niektórymi innymi systemami, a mianowicie:

• z wszystkim odmianami systemu równoważnego,
• z pracą w ruchu ciągłym,
• z systemem skróconego tygodnia pracy,
• z systemem pracy weekendowej.

Czasu przerwy nie wlicza się co prawda do czasu pracy, za okres ten przysługuje jednak wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia za czas przestoju (czyli generalnie połowa stawki zasadniczej).

Wprowadzenie przerywanego czasu pracy nie jest łatwe – należy tego bowiem dokonać w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Można także system ten wprowadzić poprzez obwieszczenie, ale tylko wówczas, gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalania regulaminu pracy.

PODSUMOWANIE
Opisane na wstępie rozwiązanie, stosowane w przypadku kierowców autobusów gminnych dowożących dzieci do szkół, sprowadza się do konieczności zastosowania czasu pracy w systemie przerywanym na zasadach zgodnych z ustawą.

ODPOWIEDŹ 2:

Zgodnie z ustawą z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2008 r. Nr 237, poz. 1656) obowiązek opłacania składek na FEP (Fundusz Emerytur Pomostowych) obejmuje wszystkich pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, nawet tych, którzy nie spełniają warunków do uzyskania emerytury pomostowej, np. nie wykonywali takich prac przed dniem 1 stycznia 1999 r. Wykaz tych pracowników zawiera załącznik nr 1 i 2 powyższej ustawy.

W załączniku nr 2 - „Wykaz prac o szczególnym charakterze” wymienieni są pracownicy wykonujący „prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym” (pkt.8) i od ich poborów należy naliczać i odprowadzać do ZUS składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5% od wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 35.1. powyższej ustawy składki na FEP należy opłacać za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:

• urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
• wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Zaliczenie pracy kierowcy autobusu szkolnego do prac o szczególnym charakterze nie jest jednak tak oczywiste.  Niezbędne wydaje się rozstrzygnięcie tej kwestii przez Państwową Inspekcję Pracy. 
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 20 czerwca 1990 r. Prawo o ruchu drogowym, autobus to pojazd samochodowy, przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Tak więc wnioskować by można, że praca każdego kierowcy pojazdu przeznaczonego do przewozu więcej niż 8 pasażerów, uczestniczącego w transporcie drogowym jest pracą o szczególnym charakterze.
Jednakże w związku z brakiem definicji transportu publicznego (terminem tym posługuje się tylko wspomniany wyżej załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych) trudno jest jednoznacznie uznać pracę kierowcy autobusu szkolnego za pracę o szczególnym charakterze.

DECYZJA ZALEŻY OD PRACODAWCY

Ostateczna decyzja należy w tej sytuacji do pracodawcy, który tworzy wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach, ale działanie takie będzie podlegać nowym mechanizmom kontrolnym. Zgodnie z art. 48 pkt. 2 ustawy pomostowej wprowadzono bowiem art. 11a do ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, na mocy którego właściwe organy PIP są uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt. 2 ustawy pomostowej, wykreślenia go z tej ewidencji oraz do sporządzenia korekty dokonanego wpisu w tej ewidencji. Tym samym ewentualne wątpliwości co do charakteru prac na poszczególnych stanowiskach zostaną rozwiane w trakcie kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przeprowadzanej przez inspektorów PIP na mocy art. 10 ust. 1 pkt. 9a ustawy o PIP.

Anna Strmiska-Mietlińska 
Zbigniew Mietliński

Podstawa prawna:
– Art. 5, 139, ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 668 z późniejszymi zmianami);
– Art. 6.1., 13.1., 16.1. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 92 z 2004, poz. 879 z późniejszymi zmianami).
– Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656),
– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 144, poz. 1181),
– Ustawa z dnia 20 czerwca 1990 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późniejszymi zmianami),
– Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. nr 89, poz. 589 z późniejszymi zmianami).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Jednorazowy dodatek uzupełniający dla nauczycieli

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE Z REFERATU OŚWIATY:

Czy należy uwzględniać przy analizie poniesionych wydatków na wynagrodzenie nauczycieli za rok 2011 jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 ustawy Karty Nauczyciela wypłacony w roku 2011 za rok 2010, jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3?

W jakiej wysokości uwzględnia się jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 ustawy Karty Nauczyciela przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2011?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Nauczyciel nabywa prawo do jednorazowego dodatku uzupełniającego w przypadku wystąpienia różnicy między wydatkami poniesionymi przez jednostki samorządu terytorialnego w danym roku na wynagrodzenia nauczycieli, a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz ich średnim wynagrodzeniem.

W takiej sytuacji jednostka samorządu terytorialnego ma obowiązek podzielić kwotę powstałej różnicy między wszystkich nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu i tak podzieloną różnicę wypłacić w postaci jednorazowego dodatku uzupełniającego, ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela. Wspomniana wypłata powinna nastąpić w terminie do 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy.
Począwszy od 1 stycznia 2011 r. jednorazowy dodatek uzupełniający uwzględnia się w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy, ekwiwalencie za ten urlop, nagrodzie jubileuszowej, należy go wliczyć również do podstawy ustalenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

TO SKŁADOWE PODSTAWY WYMIARU

Obecnie do podstawy wymiaru należy wliczać:

– wynagrodzenie zasadnicze, 
– dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy,
– wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
– dodatkowe wynagrodzenie
za pracę w porze nocnej,
– odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,
– wynagrodzenie za pracę w święto,
– dodatek za uciążliwość pracy,
– jednorazowy dodatek uzupełniający.

W podstawie wymiaru wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, ekwiwalentu pieniężnego za ten urlop oraz „trzynastki” należnej nauczycielowi, trzeba uwzględniać w wysokości 1/12 jednorazowego dodatku uzupełniającego wypłaconego nauczycielowi za poprzedni rok kalendarzowy.
Jednorazowy dodatek uzupełniający należy wliczać do podstawy wymiaru ww. świadczeń wypłacanych od 1 stycznia 2011 r. niezależnie od tego, za jaki okres zostaną one naliczone.
Sposób obliczania kwoty należnej za 1 dzień urlopu nauczycielskiego jest uzależniony od tego, czy nauczyciel jest zatrudniony w placówce feryjnej czy w takiej, w której nie przewidziano ferii szkolnych.
W przypadku nauczyciela zatrudnionego w placówce feryjnej wynagrodzenie urlopowe należy ustalać dzieląc podstawę wymiaru przez 30. Natomiast w przypadku zatrudnienia w placówce nieferyjnej podstawę wymiaru należy dzielić przez 21.

Ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego, ekwiwalentu pieniężnego za urlop oraz „trzynastki” przysługujących nauczycielowi, nadal nie należy uwzględniać wynagrodzeń za czas:

• gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, 
• urlopu wypoczynkowego oraz za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, 
• niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

W podstawie wymiaru nie należy uwzględniać również świadczeń o charakterze socjalnym (np. dodatków mieszkaniowych i wiejskich).
Dodatkowe wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę, otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Jednostki sfery budżetowej mają obowiązek wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego, nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie.

W związku z powyższym, do podstawy ustalenia wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego wypłacanego nauczycielom należy uwzględnić wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy według przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu  pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli, obowiązujących w okresie wypłaty wynagrodzenia rocznego.

REASUMUJĄC:
Należy uwzględniać przy analizie poniesionych wydatków na wynagrodzenie nauczycieli za rok 2011 jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela wypłacony w roku 2011 za rok 2010, jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3;

Przy ustalaniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2011 jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela należy uwzględniać w wysokości 1/12 jednorazowego dodatku uzupełniającego wypłaconego nauczycielowi za poprzedni rok kalendarzowy.

Anna Strmiska-Mietlińska
Zbigniew Mietliński

Podstawa prawna:
– Art. 30a, art. 64 ust. 1, ust. 3 ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późniejszymi zmianami)
– § 1–6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli  (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 737 ze zm.), 
– Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej  z 21 grudnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz. U. z 2010 r. Nr 255, poz. 1712),
– Art. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1080 z późniejszymi zmianami).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Odwołanie dyrektora likwidowanej szkoły

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE SEKRETARZA GMINY:

Z końcem roku szkolnego zlikwidowana zostanie szkoła, co wiąże się z koniecznością odwołania ze stanowiska jej dyrektora. Na jakiej podstawie prawnej można odwołać dyrektora szkoły? Jaką podstawę prawną należy podać w piśmie odwołującym dyrektora szkoły? W jakim terminie należy przekazać dyrektorowi szkoły odwołanie z funkcji?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Odwołania dyrektora szkoły dokonuje organ określony w art. 36a ust. 1 ustawy o systemie oświaty, którym w przypadku szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego jest organ wykonawczy danej jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku gmin organem tym jest odpowiednio wójt (burmistrz/prezydent miasta). Mając na uwadze organ dokonujący odwołania, powinno ono być dokonane w formie zarządzenia.

Przepis art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia  26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. 97, poz. 674 z późn. zm.) stanowi, że dyrektor szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w ust. 1, przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn określonych w ust. 1, przysługują świadczenia określone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (ust. 2).
Rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu, z zastrzeżeniem ust. 4.
Okres wypowiedzenia może być skrócony do 1 miesiąca, z tym że w takim wypadku nauczycielowi przysługuje odszkodowanie za pozostałą część okresu wypowiedzenia w wysokości wynagrodzenia liczonego jak za okres urlopu wypoczynkowego. Okres, za który przysługuje odszkodowanie, wlicza się nauczycielowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia (ust. 5).

Zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce:

• odwołuje nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w razie:

– złożenia przez nauczyciela rezygnacji, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem,
– ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań wymienionych w art. 34a ust. 2 w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli - bez wypowiedzenia,
– złożenia przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny wniosku, o którym mowa w art. 34 ust. 2a.

• w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki, o której mowa w art. 2 pkt 7, dla uczniów szkół artystycznych prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego - ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia.

Opinię, o której mowa w ust. 1 pkt 2, wydaje się w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania wystąpienia organu, o którym mowa w ust. 1. Niewydanie opinii w tym terminie jest równoznaczne z wydaniem opinii pozytywnej (ust. 2).

Odwołanie ze stanowiska stanowi czynność prawną będącą niejako odpowiednikiem powierzenia stanowiska (powołania na stanowisko) dyrektora szkoły (placówki), budzi zatem analogiczne wątpliwości, gdy chodzi o jego charakter prawny. Można twierdzić, że jest to czynność zarówno z zakresu prawa pracy, jak i prawa administracyjnego - jakkolwiek, zależnie od punktu widzenia, każda z tych tez może być uznana za prawdziwą. W orzecznictwie zdaje się jednak przeważać przekonanie, że chodzi o czynność władczą, regulowaną prawem administracyjnym, która jako taka podlega kontroli sprawowanej przez te sądy niezależnie od oceny charakteru kształtowanego przez ten akt stosunku prawnego oraz wywoływanych przez niego skutków (tak. M. Pilich, „Ustawa o systemie oświaty – komentarz”, Wyd. ABC 2012). 

Przyczyny odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego (dyrektora, wicedyrektora lub innego stanowiska kierowniczego) w szkole lub placówce publicznej zostały określone w komentowanym przepisie w sposób wyczerpujący. Tym samym wykluczone jest odwołanie umotywowane w jakikolwiek inny sposób lub dokonane w innym trybie niż wynikający z art. 38 ustawy o systemie oświaty.

W niniejszym przypadku jedyną podstawą odwołania dyrektora likwidowanej szkoły może być zatem tzw. „przypadek szczególnie uzasadniony”, o którym mowa w pkt 2 ww. przepisu.
Odwołania dyrektora szkoły dokonuje organ określony w art. 36a ust. 1 ustawy o systemie oświaty, którym w przypadku szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego jest organ wykonawczy danej jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku gmin organem tym jest odpowiednio wójt (burmistrz/prezydent miasta). Mając na uwadze organ dokonujący odwołania, powinno ono być dokonane w formie zarządzenia tego organu.

TERMIN WYPOWIEDZENIA

Termin wypowiedzenia oblicza się z odpowiednim uwzględnieniem przepisów kodeksu pracy, a więc art. 30 § 21, gdzie stanowi się, że okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca oraz określającego długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Termin rozpoczyna bieg z chwilą, gdy oświadczenie woli dotarło do adresata w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią.

Sławomir Pyźlak

Podstawa prawna:

– Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.),
– Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r.  
– Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. 97, poz. 674 z późn. zm.).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Nagroda jubileuszowa urzędnika - byłego rolnika

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE SEKRETARZA GMINY:

Pracownik samorządowy w trakcie trwania stosunku pracy nabył prawo do nagrody jubileuszowej z okazji 25-letniego okresu pracy. Okres uprawniający go do tej nagrody nastąpił dnia 31.05.2011 r.  W związku z powyższym, pracownikowi wypłacono nagrodę jubileuszową w wysokości 100 % miesięcznego wynagrodzenia. W dniu 22.02.2012 r. pracownik przedłożył dokumenty, na podstawie których udokumentował pracę w gospodarstwie rolnym - 5 lat i 4 m-ce. Nabył więc prawo do nagrody jubileuszowej z okazji 30-letniego okresu pracy, którą należałoby wypłacić w okresie krótszym niż 12 m-cy od wypłaty poprzedniej nagrody. Czy nagroda jubileuszowa z okazji 30-letniego okresu pracy powinna być wypłacona w pełnej wysokości - tzn. 150 % wynagrodzenia, czy tylko w kwocie odpowiadającej różnicy między nagrodą wyższego i niższego stopnia? Jednocześnie nadmieniam, że nagrody jubileuszowe wypłacane są w naszym zakładzie pracy na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych z dnia 21.11.2008 r. (art. 38 ust.2 kpt.2 i ust. 5).

Odpowiedź prawnika:

Nie budzi wątpliwości fakt, iż wskazany przez pytającego pracownik samorządowy nabył prawo do nagrody jubileuszowej z okazji 30-letniego okresu pracy.

Stosownie do treści art. 38 ust. 5 ustawy o pracownikach samorządowych, do okresów uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej i jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. 

STAŻ PRACY ZA PRACĘ NA ROLI

Zgodnie zaś z art. 1 ustawy o wliczaniu pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, pracownikowi wlicza się także:

• okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka;
• przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem;
• przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Analizując przepis art. 38 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych należy dojść do wniosku, że pierwsza nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi samorządowemu po przepracowaniu 20 lat. Prawo do kolejnej z nich przysługuje co 5 lat, aż do przepracowania 45 lat. Uprawnienia związane z nagrodami jubileuszowymi uzależnione są jedynie od posiadanego stażu pracy, a okoliczność wypłaty jednej nagrody nie może mieć wpływu na wysokość kolejnej z nich. Jeżeli więc pracownik samorządowy otrzymał nagrodę jubileuszową i wkrótce potem przedłożył dokumenty, z których wynika, że posiada w istocie nie 25-letni, lecz 30-letni staż pracy, to tym samym nabył prawo do kolejnej nagrody, która powinna mu zostać wypłacona w pełnej wysokości.

Michał Pęczkowski

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U.2008 Nr 223, poz. 1458 ze zm.);
– Ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U.1990 Nr 54, poz. 310).

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Służba przygotowawcza dla byłej księgowej domu kultury

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE INSPEKTORA URZĘDU MIEJSKIEGO:

Czy należy organizować służbę przygotowawczą dla osoby, która pracowała 4 lata na stanowisku głównej księgowej w samorządowej instytucji kultury, a obecnie będzie zatrudniona na stanowisku głównej księgowej w samorządowym zakładzie budżetowym?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

Wskazaną w pytaniu osobę należy potraktować jako podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, do której zastosowanie będą miały przepisy ustawy o pracownikach samorządowych. Co do zasady zatem, osoba taka podlega obowiązkowi odbycia służby przygotowawczej i zdania egzaminu. Możliwe jest jednak skorzystanie z art. 19 ust. 5 ups i zwolnienie przez kierownika jednostki zatrudniającej z obowiązku odbywania służby przygotowawczej wskazanego pracownika, o ile zostanie przyjęte założenie, że jego wiedza lub umiejętności umożliwiają należyte wykonywanie obowiązków służbowych.

W odniesieniu do osób, które są zatrudnione na stanowisku urzędniczym po raz pierwszy, ustawa o pracownikach samorządowych przewiduje obowiązek odbycia w okresie 6 miesięcy służby przygotowawczej, która ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika do należytego wykonywania obowiązków służbowych (służba trwa maksimum 3 miesiące i kończy się egzaminem). 
Zgodnie z art. 16 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: ups) przez osobę podejmującą po raz pierwszy pracę rozumie się osobę, która nie przepracowała dotychczas minimum 6 miesięcy w jednej z jednostek, o których mowa w art. 2 ups i dodatkowo nie odbyła służby przygotowawczej i nie uzyskała pozytywnej oceny z egzaminu kończącego służbę.
Z treści pytania wynika, że pracownik był zatrudniony na stanowisku głównego księgowego samorządowej instytucji kultury. Podstawową zatem kwestią wymagającą ustalenia jest odpowiedź na pytanie, czy główny księgowy, który dotychczas pracował w instytucji, może być traktowany jako osoba podejmująca pracę jako pracownik samorządowy na stanowisku urzędniczym po raz pierwszy. W tym celu należy również ustalić status samorządowej instytucji kultury, a w szczególności, czy mieści się ona w kategorii samorządowych jednostek organizacyjnych, o których mowa w art. 2 ups.

TU OBOWIĄZUJE SŁUŻBA PRZYGOTOWAWCZA

Zgodnie bowiem z art. 2 ups przepisy ustawy stosuje się do pracowników samorządowych zatrudnionych w:

• urzędach marszałkowskich oraz wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych,
• starostwach powiatowych oraz powiatowych jednostkach organizacyjnych,
• urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin, gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych,
• biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowych zakładów budżetowych utworzonych przez te związki,
• biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.

Teoretycznie można założyć, że samorządowe instytucje kultury mieszczą się w kategorii szeroko pojętych samorządowych jednostek organizacyjnych, jednakże nie będzie to ujęcie precyzyjne, ze względu na odrębny status tych instytucji. Należy także pokreślić, że zgodnie z art. 3 ups przepisów ustawy o pracownikach samorządowych nie stosuje się do pracowników zatrudnionych w ww. jednostkach, których status prawny określają odrębne przepisy. Do takiej grupy należą właśnie pracownicy instytucji kultury, których status określa ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: uopdk). Należy zaznaczyć, że instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu nadanego przez organizatora (art. 13 uopdk), mają osobowość prawną i same odpowiadają za swoje zobowiązania (art. 14 uopdk). 
W konsekwencji instytucja kultury nie jest jednostką organizacyjną, do której zastosowanie maja przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, zaś do pracowników instytucji kultury nie stosuje się m. in. obowiązku odbycia służby przygotowawczej.

W związku z powyższym, wskazaną w pytaniu osobę należy potraktować jako podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, do której zastosowanie będą miały przepisy ustawy o pracownikach samorządowych. Co do zasady zatem, osoba taka podlega obowiązkowi odbycia służby przygotowawczej i zdania egzaminu. 

Bez służby przygotowawczej na wniosek kierownika

Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy należy jednak zauważyć, że ustawa przewiduje odpowiedni instrument pozwalający unikać niepotrzebnego odbywania takiej służby przez osobę, której wiedza i doświadczenie pozwalają na wykonywanie pracy bez konieczności dodatkowego przygotowania praktycznego i teoretycznego. Możliwe jest skorzystanie z art. 19 ust. 5 ups i zwolnienie przez kierownika jednostki zatrudniającej z obowiązku odbywania służby przygotowawczej wskazanego pracownika, o ile zostanie przyjęte założenie, że jego wiedza lub umiejętności umożliwiają należyte wykonywanie obowiązków służbowych. 

Do przeprowadzenia tej procedury konieczne jest skierowanie umotywowanego wniosku przez osobę kierującą komórką organizacyjną, w której pracownik będzie zatrudniony na stanowisku urzędniczym (w tym przypadku „starszego inspektora”).

Janusz Groński

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)
– Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 406)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Trzynastka dla byłego członka zarządu powiatu

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE NACZELNIKA WYDZIAŁU ORGANIZACYJNEGO:

Czy byłemu członkowi Zarządu Powiatu, którego stosunek pracy z wyboru zakończył się w trakcie trwania kadencji (nie było ciągłości zatrudnienia) powinna zostać wypłacona tzw. „trzynastka” w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu, mając na względzie art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b w związku z art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U.97.160.1080 z późn. zm)? 

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

W przedmiotowej sprawie mogłaby nastąpić wypłata tzw. „trzynastki” w zakresie proporcjonalnym, o ile okres zatrudnienia członka zarządu powiatu przypadałby na drugą połowę roku, tj. po 1 czerwca i trwałby do 31 grudnia.

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej - Dz. U. Nr 160, poz. 1080 ze zm. (dalej zwanej ustawą), pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Natomiast w myśl art. 2 ust. 2 ustawy, prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego przysługuje pracownikowi, który wprawdzie nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, lecz co najmniej 6 miesięcy. 

Od tego warunku nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego ustawa przewiduje kilkanaście wyjątków wymienionych w art. 2 ust. 3, m.in.: przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadkach:

• rozwiązania stosunku pracy w związku z przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem (art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b ustawy), oraz
• podjęcia zatrudnienia na podstawie powołania lub wyboru (art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b ustawy). 

Z treści pytania wynika, że rozwiązanie stosunku pracy z członkiem zarządu powiatu nie było związane z powołaniem go czy wyborem na inne stanowisko, skoro nie miała miejsca ciągłość zatrudnienia. Jednocześnie nawiązanie do wyż. cyt. przepisów art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b i pkt 5 lit. b ustawy sugeruje, że osoba ta sprawowała funkcję członka zarządu krócej niż 6 miesięcy. W tym miejscu podnieść należy, iż katalog wyjątków od zasady przepracowania u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy (warunkującej nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego), zawarty w art. 2 ust. 3 ustawy, ma charakter wyczerpujący, a objęte nim przypadki należy interpretować literalnie (niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca). Wyjątek określony w art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b ustawy wyraźnie wymaga kontynuacji zatrudnienia (mówi bowiem o rozwiązaniu dotychczasowego stosunku pracy (którego podstawą jest np. umowa o pracę) w związku z przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem), która nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Natomiast przepis art. 2 ust. 3 pkt 5 lit. b ustawy odnosi się do osób, które zostały powołane (wybrane) na dane stanowisko w ciągu roku i stanowi podstawę do wypłaty proporcjonalnego dodatkowego wynagrodzenia u tego pracodawcy, u którego powołanie (wybór) nastąpiło. 

W przedmiotowej sprawie mogłaby nastąpić wypłata tzw. „trzynastki” w zakresie proporcjonalnym, o ile okres zatrudnienia członka zarządu powiatu przypadałby na drugą połowę roku, tj. po 1 czerwca i trwałby do 31 grudnia. Jednakże takie informacje nie zostały w pytaniu przedstawione. 

Monika Mikucka

Podstawa prawna: 
– Art. 2 ust. 3 pkt 4 lit. b i pkt 5 lit. b ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej - Dz. U. Nr 160, poz.1080 ze zm.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Stosunek bezpośredniej podległości służbowej

PRAWO PRACY - SAS 6/2012

PYTANIE SEKRETARZA GMINY:

Z art. 26 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 233, poz. 1458) wynika, że nie można zatrudniać pracowników, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości służbowej. W urzędach jednak występują takie sytuacje, gdzie następuje pośredni stosunek służbowy, np.: pani skarbnik zatwierdza do wypłaty rachunki, które pod względem formalnym są opisywane przez jej męża, jako inspektora, który podlega burmistrzowi. A więc mąż stwierdza, że dokonano określonego zakupu, bądź wykonano usługę. Czy ewentualnie takie sytuacje nie szkodzą realizacji zadań finansowych?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

W opisanym przypadku nie został spełniony warunek bezpośredniej podległości służbowej, choć jeden z pracowników wykonuje zadania związane z pracą innego pracownika, a zatem zakaz zatrudnienia nie ma zastosowania. Zakaz określony w art. 26 ups odnosi się wyłącznie do sytuacji bezpośredniej podległości służbowej, która powinna wynikać ze schematu organizacyjnego jednostki (np. kierownik biura - pracownik biura, prezydent - zastępca prezydenta itd.). Tym niemniej brak możliwości zastosowania tego zakazu nie zwalnia pracowników z obowiązku stosowania pozostałych przepisów i dbałości o finanse jednostki.

Zgodnie z art. 26 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: ups) małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, nie mogą być zatrudnieni w jednostkach, o których mowa w art. 2, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości służbowej.

KREWNI

Stosownie do art. 617 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. 
Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo (art. 617 § 2 krio). Z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Co istotne, powinowactwo trwa mimo ustania małżeństwa (art. 618 § 1 krio).
Warunkiem zastosowania ww. zakazu jest „bezpośredniość” podległości służbowej. Nie wystarczy zatem pośrednia podległość wynikająca ze struktury pracowniczej jednostki i hierarchicznego podporządkowania w tej strukturze.

BEZPOŚREDNI PRZEŁOŻONY
Bezpośrednim przełożonym jest osoba, której pracownik podlega bezpośrednio, zgodnie ze schematem organizacyjnym jednostki.

W związku z powyższym, warunek „bezpośredniej podległości służbowej”, do którego odnosi się zakaz określony w art. 26 usp, w okolicznościach konkretnej sprawy powinien być analizowany na podstawie zakresu obowiązków obu pracowników (kierującego oraz podległego), regulaminu organizacyjnego urzędu oraz regulaminu wynagradzania. 
W opisanym przypadku nie został spełniony warunek bezpośredniej podległości służbowej, choć jeden z pracowników wykonuje zadania związane z pracą innego pracownika, a zatem zakaz zatrudnienia nie ma zastosowania.
Nawet brak możliwości zastosowania ww. zakazu nie oznacza wcale, że wyłączone zostały pozostałe przepisy regulujące prawa i obowiązki pracowników samorządowych, począwszy od przepisów regulujących podstawowe obowiązki pracownicze, a skończywszy na przepisach określających odpowiedzialność za powierzone mienie i odpowiedzialność za ewentualne naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Nie należy także zapominać, że stosownie do treści art. 30 ups, każdy pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy.
Reasumując, zakaz określony w art. 26 ups odnosi się wyłącznie do sytuacji bezpośredniej podległości służbowej, która powinna wynikać ze schematu organizacyjnego jednostki (np. kierownik biura - pracownik biura, prezydent - zastępca prezydenta itd.). Tym niemniej brak możliwości zastosowania tego zakazu nie zwalnia pracowników z obowiązku stosowania pozostałych przepisów i dbałości o finanse jednostki.

Janusz Groński

Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Wybrane praktyczne problemy związane z funkcjonowaniem programu pomocy dla rolników i producentów rolnych - cz. I

FINANSE SAMORZĄDU - SAS 6/2012

Artykuł został opracowany w oparciu o pytanie Pani Sekretarz Gminy, która prosiła o wskazanie i wyjaśnienie procedur, jakie powinien zastosować organ podatkowy przy stosowaniu ulg podatkowych dla rolników na podstawie programu pomocy dla rolników i producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem w okresie zimowym 2011/2012 ujemnych skutków przezimowania (załącznik do uchwały nr 43/2012 Rady Ministrów z dnia 03.04.2012 r.). W programie tym znajduje się zapis, że wójtowie stosują ulgi w podatku rolnym za 2012 r. na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz.60 z późn. zm,.) w związku ze szkodami spowodowanymi przez ujemne skutki przezimowania. Nie jest podany artykuł, w związku z tym Pani Sekretarz domniemuje, że chodzi o art. 67b §1 pkt 3 lit.a tj.: organ na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań, które stanowią pomoc publiczną udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia. W tej sytuacji pojawiły się następujące pytania: 

Czy należy spisywać protokół o stanie majątkowym i rozpoznawać sytuację finansową podatnika, ustalać czy jego sytuacja pozwala na zapłacenie podatku czy też nie? Poza tym zastosowanie ulgi w postaci umorzenia jest możliwe tylko wtedy, gdy podatnik w dacie złożenia wniosku posiada zaległości podatkowe. Czy w przypadku stosowania tego programu to też muszą być zaległości w podatku rolnym? Problemem stało się również ustalenie kwoty pomocy (limitu). Pytanie uzupełniono o przekazanie uchwały Rady Ministrów o ustanowieniu programu dla rolników i producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem w okresie zimowym 2011/2012 ujemnych skutków przezimowania.

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA:

W zadanym pytaniu można wyodrębnić następujące problemy:

Czy w sytuacji opisanej w pytaniu prowadzący sprawę powinien spisywać protokół o stanie majątkowym i rozpoznawać sytuację finansową podatnika, ustalać czy jego sytuacja pozwala na zapłacenie podatku czy też nie? Czy z uwagi na okoliczność, że zastosowanie ulgi w postaci umorzenia jest możliwe tylko gdy podatnik w dacie złożenia wniosku posiada zaległości podatkowe, w przypadku stosowania tego programu też muszą być zaległości w podatku rolnym? Jak należy ustalić kwotę pomocy (limit)?

Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów Nr 43/2012 z dnia 3 kwietnia 2012 r. w sprawie ustanowienia programu pomocy dla rolników i producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem w okresie zimowym 2011/2012 ujemnych skutków przezimowania, Rada Ministrów z dniem dnia 3 kwietnia 2012 r. ustanowiła program pomocy dla rolników i producentów rolnych, w których gospodarstwach rolnych powstały szkody spowodowane wystąpieniem w okresie zimowym 2011/2012 ujemnych skutków przezimowania. Program stanowi załącznik do wyżej wymienionej uchwały Rady Ministrów. Zgodnie z §2 uchwały program realizują m.in.: wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. 
Stosownie do pkt 3.5 działania w ramach programu polegają m.in. na stosowaniu przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast ulg w podatku rolnym za 2012 r. na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku ze szkodami spowodowanymi przez ujemne skutki przezimowania.

Przy tym, co wynika wprost z § 2, umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

W przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą, w myśl art. 67b §1 Ordynacji podatkowej, organ podatkowy na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, określonych w art. 67a:

• które nie stanowią pomocy publicznej,
• które stanowią pomoc de minimis – w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego, dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis,
• które stanowią pomoc publiczną:

– udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
– udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
– udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim,
– udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty,
– będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów,
– na szkolenia,
– na zatrudnienie,
– na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
– na restrukturyzację,
– na ochronę środowiska,
– na prace badawczo-rozwojowe,
– regionalną,
– udzielaną na inne przeznaczenia określone na podstawie § 6 przez Radę Ministrów.

Z treści Programu wynika, że przypadku pomocy udzielanej podatnikom na jego podstawie będziemy mieli do czynienia z pomocą udzielaną w formach i na zasadach wynikających z tego programu na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)
Z wyżej przytoczonych przepisów Ordynacji podatkowej wynika, że wsparcie udzielane podatnikom na jego podstawie stanowić będzie pomoc publiczną udzielaną na podstawie Programu, który z kolei przyjął, że wsparcie to jest pomocą publiczną udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia – art. 67b §1 pkt 3 lit. a, jak słusznie wskazuje pytający.
Zatem postępowanie prowadzone w celu udzielenia wsparcia na podstawie omawianego Programu podlega rygorom i zasadom postępowania w prawach ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną, określonych w ustawie Ordynacja podatkowa.

ODPOWIEDŹ I:

W przypadku ulg w spłacie zobowiązań podatkowych udzielanych na podstawie art. 67a §1 i z art. 67b §1 pkt 3 lit. a w związku z Programem, w pierwszej kolejności stwierdzić należy, że w przytoczonych powyżej przepisach art. 67a §1 Ordynacji podatkowej, jako przesłankami do ich zastosowania, kierować się należy przesłankami ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Przesłanki te są typowymi klauzulami generalnymi, co oznacza, że istnienie ustawowych przesłanek podlega w każdej sprawie odrębnym ustaleniom organu podatkowego. 
Natomiast użycie sformułowania „może” oznacza, że nawet stwierdzenie przez organ podatkowy istnienia ustawowych przesłanek nie obliguje automatycznie do wydania pozytywnej decyzji dla podatnika i udzielenia wnioskowanej ulgi w spalcie zobowiązań podatkowych. Konstrukcja prawna uznania administracyjnego opiera się bowiem na uprawnieniu, a nie obowiązku organu podatkowego do podjęcia określonych działań. Poglądy te znajdują odbicie w literaturze przedmiotu. I tak: „Uznanie administracyjne to przyznanie organom administracji możliwości wyboru spośród dwóch lub więcej dopuszczalnych przez ustawę, a równowartościowych prawnie, rozwiązań, zgodnie z celami w ustawie określonymi (...). Uznanie administracyjne jest konstrukcją prawną pozwalającą organowi administracji publicznej na wybór konsekwencji prawnych zaistnienia sytuacji, do której odnosi się hipoteza normy prawnej.” (Babiarz S., Dauter B., Gruszczyński B., Kabat A., Niezgódka-Medek M., Ordynacja podatkowa. Komentarz. Warszawa 2010, str. 378).
Zauważyć przy tym należy, że okoliczność, iż decyzje w sprawach ulg w spłacie zobowiązań podatkowych mają charakter uznaniowy, nie oznacza jednak całkowitej swobody organu podatkowego przy wydawaniu rozstrzygnięć w tym zakresie, gdyż o istnieniu ważnego interesu podatnika nie decyduje subiektywne przekonanie podatnika, lecz kryteria zobiektywizowane, zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości. Powyższe ulgi podatkowe są więc instytucjami wyjątkowymi, obwarowanymi spełnieniem przesłanek „ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego.”
Zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie sądów administracyjnych, zbadanie ważnego interesu podatnika sprowadza się również do ustalenia, czy w sprawie wystąpiły nagłe zdarzenia losowe, a przede wszystkim sytuacje spowodowane działaniem czynników, na które podatnik nie miał wpływu i które nie były zależne od jego postępowania.

Stosownie do art. 67a §1 pkt 1, 2 i 3 Ordynacji podatkowej, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, organ podatkowy może:

• odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,
• odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji, o której mowa w art. 53a,
• umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Natomiast odnosząc się do pojęcia interesu publicznego należy stwierdzić, iż jest to dyrektywa postępowania, nakazująca mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa lub danej społeczności lokalnej, takich jak: sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej, sprawność działania aparatu państwowego itp. Ponadto, naczelną zasadą systemu prawa podatkowego w Polsce, znajdującą oparcie w przepisie art. 84 Konstytucji RP, jest powszechność opodatkowania. Wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe stanowią zatem odstępstwo od tej zasady, winny zatem być odzwierciedleniem wyjątkowego położenia podatnika (podobne poglądy – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 11 maja 2011r., sygn. akt I SA/Bk 745/10).
Wydawanie decyzji w ramach uznania administracyjnego nie oznacza również dowolności działań organu przy podejmowaniu decyzji. Wystąpienie kryterium ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego powinno być w każdym przypadku indywidualnie ustalone przez organ podatkowy w oparciu o wyczerpująco zebrany materiał dowodowy (art.187 §1 Ordynacji podatkowej) i dokładnie wyjaśniony stan faktyczny sprawy (art.122 Ordynacji podatkowej). Jednocześnie zauważyć należy, iż wydanie decyzji wymaga nie tylko rzetelnego zebrania materiału dowodowego, ale również jego wnikliwej i prawidłowej oceny w celu ustalenia, czy istnieje „ważny interes podatnika” lub (i) „interes publiczny”, mogący uzasadniać uwzględnienie wniosku podatnika.
Zatem wydanie decyzji w ramach Programu pomocy dla rolników i producentów rolnych winno zostać poprzedzone pełnym postępowaniem podatkowym, przy dokładnym i rzetelnym wyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy. Ze względu na okoliczność, że w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych, zbadanie sytuacji ekonomiczno-finansowo-życiowej podatnika jest jednym z niezbędnych elementów postępowań w sprawach ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, zatem pytający powinien w postępowaniu dopuścić wszystkie dowody umożliwiające na ustalenie tej sytuacji. Jednym z dowodów, które mogą być wykorzystane w takim celu jest dowód z przesłuchania strony postępowania. Podkreślić jednak należy, że – zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie sądów administracyjnych - nie może to być jedyny dowód, jaki zostanie wykorzystany w postępowaniu w sprawach ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Organ zobligowany jest do sięgnięcia do wszystkich dostępnych dla niego dowodów, które mogą przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie są sprzeczne z prawem. Mogą to być np. wiadomości uzyskiwane przez organ z powszechnie dostępnych rejestrów (np. ksiąg wieczystych, baza Cepik) lub też znane organowi „z urzędu” (np. ewidencja gruntów i budynków).

ODPOWIEDŹ II:

Z uwagi na okoliczność, że z poglądów orzecznictwa i doktryny prawa podatkowego wynika, że przedmiotem ulg w spłacie zobowiązań podatkowych mogą być jedynie podatki i zaległości podatkowe istniejące w dacie wszczęcia postępowania podatkowego (ulga podatkowa w formie umorzenia zaległości podatkowej) lub w dacie wydawania rozstrzygnięcia (ulgi podatkowe w formie odroczenia lub rozłożenia na raty podatku lub zaległości podatkowej), zaś omawiany Program nie wprowadza odrębnych i odmiennych regulacji w tym zakresie stanowiących wyłom od tej zasady, uznać należy, że zastosowanie ulgi w postaci umorzenia jest możliwe, tylko gdy podatnik w dacie złożenia wniosku posiada zaległości podatkowe w podatku rolnym.

Monika Truksa

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI