Prenumerata

SAS9/2014

Janosikowe

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 19 sierpnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przedłożony przez Ministra Finansów.

Nowelizacja dotyczy mechanizmu wpłat ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego do budżetu państwa (tzw. janosikowe), w których dochody podatkowe na mieszkańca są znacznie wyższe niż średnia krajowa oraz podziału środków pochodzących z tych wpłat na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego. Nowelizacja jest także wynikiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r., w którym zakwestionowane zostały przepisy dotyczące obliczania wysokości wpłat województw do budżetu państwa i zasady podziału części regionalnej subwencji ogólnej dla województw.

Nowe zasady dotyczą dwóch lat: 2015 i 2016 i mają objąć wyłącznie województwa.

W projekcie nowelizacji ustawy przewidziano:

podniesienie poziomu dochodów, po przekroczeniu których województwa będą dokonywały wpłat i obniżenie kwoty przekazywanej nadwyżki na rzecz innych województw; wpłat będą dokonywały województwa, w których dochody na jednego mieszkańca będą wyższe od 125 proc. średnich dochodów (obecnie są wyższe od 110 proc.); obniżona zostanie także kwota przekazywanej nadwyżki; dzięki tym przepisom wpłaty w 2015 r. będą niższe o 195,6 mln zł;
określenie maksymalnego poziomu wpłat – wpłaty nie będą mogły być wyższe niż 35 proc. dochodów podatkowych;
uwzględnienie bieżącej koniunktury gospodarczej w roku, w którym będą dokonywane wpłaty; chodzi o wprowadzenie tzw. bezpiecznika polegającego na obniżeniu o 10 proc. wpłat w trakcie roku budżetowego, w przypadku osiągnięcia niższych (o więcej niż 10 proc.) dochodów podatkowych niż w poprzednim rocznym okresie; kwota rozdzielana na inne województwa w postaci części regionalnej subwencji ogólnej będzie też o 10 proc. mniejsza;
nowy sposób podziału kwoty wpłat na inne województwa: 52 proc. wpłat ma trafiać do województw z najwyższym bezrobociem, a 48 proc. wpłat otrzymają województwa na wyrównanie poziomu dochodów;
wyłączenie z udziału w podziale subwencji wyrównawczej (z budżetu państwa) i subwencji regionalnej (tzw. janosikowego pochodzącego z wpłat) województw, które dokonają wpłat; wprowadzenie systemu dotacji na dofinansowanie remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami wojewódzkimi, co sprawi, że nie będzie ujemnych skutków dla samorządów województw; dotacja z budżetu państwa na drogi wojewódzkie w 2015 r. ma wynieść 150 mln zł, a w 2016 r. – nie więcej niż 150 mln zł.

JANOSIKOWE WIERZCHOŁKIEM GÓRY LODOWEJ

Komentarz do zmian - Agata Dąmbska, FORUM OD-NOWA

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r. zakwestionował zasadność janosikowego, a 14 sierpnia Ministerstwo Finansów przedstawiło propozycję korekt – niestety, niesystemowych. To dobry moment, by od rozmowy o wpłatach wyrównawczych przejść do namysłu nad zmianą całego modelu finansowania JST. Gdyby bowiem zostały lepiej skonstruowane dochody podatkowe, potrzeby wyrównawcze samorządów byłyby mniejsze. Janosikowe to fragment większej całości: wadliwego mechanizmu zasilania wspólnot. Aby wypracować rzeczywiste remedium, należy sięgnąć o wiele głębiej niż postulowana zmiana jego wysokości czy sposobu naliczania.

FINANSE SAMORZĄDOWE: NIEZDECENTRALIZOWANE I MAŁO STABILNE

Wpłaty z tytułu janosikowego to tylko 1,5 proc.dochodów samorządowych. Funkcję wyrównawczą w systemie finansów samorządowych pełnią właściwie wszystkie rodzaje podatków i transferów: PIT, CIT, pozostałe dochody własne, subwencje i dotacje budżetowe. W efekcie skomplikowanych i licznych operacji biedne samorządy często stają się bogatsze niż wspólnoty je dofinansowujące, a zdarza się, że transfery wynoszą nawet 80 proc. dochodów.
System finansowania samorządów opiera się na redystrybucji z budżetu państwa, a dochody własne stanowią tylko 49 proc. ich wpływów. O pewnym władztwie podatkowym wspólnot można mówić tylko w odniesieniu do podatków, które przyniosły im
11 proc. dochodów. Subwencje i dotacje koncentrują się na redystrybucji środków, bez oddziaływania na jakość usług. System finansowania jest silnie procykliczny. Nie funkcjonują też mechanizmy ochrony finansów samorządowych (adekwatność) – resorty przydzielają wspólnotom kolejne zadania bez przekazywania środków.

BUDŻET REDYSTRYBUCJI

Aż 3/4 dochodów samorządowych objętych jest jakąś formą wyrównania. Najmniejsza redystrybucja na poziomie centralnym dotyczy udziałów w PIT, które zarazem stanowią największy dochód własny wspólnot – 17,4 proc. Ale Ministerstwo Finansów nie przekazuje faktycznych wpływów od indywidualnego podatnika PIT do kasy konkretnego samorządu, tylko proporcję ogólnych wpływów z podatku. Udziały w CIT dostarczają
3,8 proc. dochodów wspólnot. Środki pochodzące od firm mających oddziały na terenie różnych JST dzielone są proporcjonalnie do liczby osób zatrudnionych w danej filii. Metoda ta błędnie zakłada, że każdy pracownik w tym samym stopniu przyczynia się do wypracowania zysku przedsiębiorstwa, a tym samym wpływów podatkowych CIT samorządów. Charakter redystrybucyjny ma też prawie cała subwencja ogólna – 28,6 proc. dochodów. Części wyrównawcze spłaszczają dochody podatkowe samorządów i premiują wspólnoty o mniejszej liczbie mieszkańców. Tymczasem w dobie kryzysu demograficznego powinno się raczej łączyć małe gminy.

DEMOTYWACJA SAMORZĄDÓW

Gwarantowana redystrybucja zachęca słabsze samorządy do pasywności. Przy większości dotacji na zadania własne i zlecone (gros konsumują transfery socjalne) ustalane są szczególne preferencje dla słabszych jednostek, co również jest aktem wyrównawczym. Dotacje na świadczenia przekazuje się w 100-procentowej wysokości, a tym samym na teren danego samorządu trafiają środki od podatników z całego kraju. Władze takich jednostek nie mają motywacji do kontrolowania wydatkowanych pieniędzy, ani pilnowania racjonalności ponoszonych kosztów. Podobnie z pieniędzmi unijnymi, przekazywanymi „w dół” z poziomu centrali lub województwa. Działania wyrównawcze są więc wielokrotne i nakładają się na siebie.

KONIECZNA ZMIANA ZASAD TRANSFERÓW

Tymczasem wspólnoty muszą uzyskać większe dochody własne, prostszą w konstrukcji subwencję, zaś zadania z zakresu administracji rządowej powinny wspierać dotacje dofinansowujące. Ich poziom byłby tym wyższy, im mniejszy potencjalny wpływ władz lokalnych na koszty zadania w danej sferze lub niższa ich zamożność. Szereg dotacji w danym sektorze (np. pomocy społecznej) mogłoby zostać połączonych w jedną. Akcent należałoby położyć na osiągane efekty. Jednak kluczowy jest lokalny PIT – jego wprowadzenie spłaszczyłoby dochody wspólnot, czyniąc to w naturalny sposób.

LOKALNY PIT ZAMIAST UDZIAŁÓW WE WPŁYWACH Z PIT

Lokalny PIT zostałby wydzielony z podatku dochodowego, zamiast dotychczasowych udziałów samorządowych. Powinien objąć w całości dochody opodatkowane w pierwszym progu podatkowym (18 proc.) i proporcjonalnie dla stawki liniowej 19 proc. Płatnicy drugiego progu (nieco ponad 2 proc. Polaków) wpłacaliby pieniądze do budżetu państwa. Dzięki temu, każdy podatnik w pierwszym rzędzie finansowałby swój samorząd.
Lokalny PIT byłby dochodem gminy zgodnie z miejscem zamieszkania podatników. Ważną jego funkcją byłoby prawo regulowania przez organ stanowiący stawki w niewielkim zakresie przewidzianym w ustawie (2-3 punkty procentowe). Lokalny PIT znacząco zwiększy zainteresowanie sprawami lokalnymi, jak również społeczną kontrolę wykorzystania środków publicznych. Mieszkańcy będą dostrzegać i rozumieć związek między usługami, jakich dostarcza ich samorząd, a lokalnym PIT, jaki płacą. Lokalny PIT jest fundamentem finansowym dla funkcjonowania samorządów w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji.

Służba celna

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 2 września Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów.

Według projektodawców podstawowymi celami zmian jest wzmocnienie organizacyjne, podniesienie sprawności działania oraz zwiększenie elastyczności w wykorzystywaniu zasobów kadrowych Służby Celnej i administracji podatkowej (urzędów i izb skarbowych).
Przewidziano ułatwienia dla przedsiębiorców kontrolowanych przez Służbę Celną w postaci „jednego okienka rozliczeniowego”. Ponadto wpłaty będą dokonywane na konto jednej izby celnej.
Zaproponowano także usprawnienie kontroli poprzez uproszczenie audytu przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie lub świadectwo na obrót towarami z zagranicą. Wprowadzono również instytucję monitorowania posiadaczy zezwoleń lub świadectw na prowadzenie obrotu z zagranicą wydanych w postępowaniu audytowym.
W celu zapobiegania nieprawidłowościom, zaproponowano nowe rozwiązanie polegające na objęciu badaniami psychofizjologicznymi funkcjonariuszy celnych pełniących służbę w celnych oddziałach granicznych oraz osób przewidywanych do takiej służby. Zaznaczyć przy tym należy, że funkcjonariusze celni pełniący służbę w oddziałach granicznych i komórkach zwalczania przestępczości nie będą mogli korzystać z prywatnych przenośnych urządzeń służących do komunikacji elektronicznej, np. prywatnych telefonów, tabletów, laptopów, co ma wyeliminować sytuacje, w których funkcjonariusze celni, mogą poinformować nieuprawnione osoby o działaniach służbowych.
Wprowadzono również obowiązek składania przez funkcjonariuszy celnych i osoby zatrudnione w Służbie Celnej – informacji o pracy w administracji celnej małżonków, krewnych, osób prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe.
Co ciekawe w projekcie przewidziano, że funkcjonariusza celnego będzie można oddelegować do pracy w instytucjach Unii Europejskiej, jednostkach utworzonych przez UE albo organizacjach międzynarodowych.
Zmieni się także uposażenie funkcjonariuszy na wypadek choroby. Funkcjonariusze celni w przypadku zwolnienia będą otrzymywać – jak pozostałe służby mundurowe – 80 proc. uposażenia. Ograniczenie uposażenia o 20 proc. za okres absencji chorobowej oznacza przyjęcie zasad zbliżonych do obowiązujących w systemie powszechnym.

Budżet na rok 2015

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 3 września 2014 r. Rada Ministrów przyjęła wstępnie
projekt ustawy budżetowej na rok 2015, przedłożony przez Ministra Finansów.

W projekcie budżetu na 2015 rok zaplanowano:

dochody budżetu państwa w wysokości 297.252.925 tys. zł,
wydatki budżetu państwa – 343.332.925 tys. zł,
deficyt budżetu na kwotę nie większą niż 46.080.000 tys. zł.

Przedkładany projekt ustawy budżetowej na 2015 rok uwzględnia

budżet środków europejskich, w którym zaplanowano:
dochody w wysokości 77.842.493 tys. zł,
wydatki w wysokości 81.277.996 tys. zł,
ujemny wynik budżetu środków europejskich w wysokości 3.435.503 tys. zł.

Czy radny może startować w przetargach
organizowanych przez gminę?

TEMAT MIESIĄCA - SAS 9 / 2014

PYTANIE SEKRETARZA GMINY

Czy radny, który posiada własną firmę (na terenie gminy, w której uzyskał mandat) może startować w przetargach organizowanych przez tę gminę i podpisywać umowy o wykonywanie robót?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

Kwestia przedstawiona w pytaniu jest przedmiotem kontrowersji. Dokonując jednak wykładni systemowej i celowościowej art. 24e ust. 1 i art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym należy dojść do wniosku, że radny gminy, w której mandat uzyskał, nie powinien brać udziału w przetargach organizowanych przez gminę i być stroną umów o wykonywanie robót budowlanych na rzecz tej gminy.

Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (zwanej dalej u.s.g.) radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Przepis ten od lat budzi poważne problemy i rozbieżności interpretacyjne, był także przedmiotem wielu rozważań organów samorządowych i sądów administracyjnych. Aby udzielić odpowiedzi na zadane pytanie, należy dokonać prawidłowej wykładni użytego w przepisie sformułowania „z wykorzystaniem mienia komunalnego”.
„Z wykorzystaniem mienia komunalnego”
Stosując wykładnię literalną wydaje się, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy nie może sięgać tak daleko, by wykluczał on możliwość świadczenia usług na rzecz gminy przez radnego tej gminy i otrzymywanie przez niego wynagrodzenia za te usługi. Odnosząc się do przedstawionego problemu, należy jednak mieć na uwadze treść art. 24e ust. 1 u.s.g. Zgodnie z tym przepisem radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1. Z tego względu w orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że celem przepisów określanych jako antykorupcyjne (a taki charakter ma m.in. przepis art. 24f ust. 1 u.s.g.) jest zapobieganie sytuacjom, w których radni mogliby osiągać jakiekolwiek korzyści z tytułu sprawowanego mandatu.

O potencjalnie korupcyjnym wykorzystywaniu mienia jednostki samorządowej przez radnego można mówić wtedy, gdy radny, uczestnicząc w pracach organów właściwej jednostki samorządu, może wpływać na treść uchwał i decyzji podejmowanych przez te organy w prowadzonej działalności gospodarczej, bądź zarządzaniu taką działalnością (tak w tezach wyroków NSA z 22 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2864/12, Lex nr 1361633, a także z 12 czerwca 2007 r., sygn. akt II OSK 132/07, Lex nr 341083).

Nie ma natomiast wątpliwości, że udział radnego w przetargach organizowanych przez gminę i zawieranie przez niego umów z gminą może prowadzić do konfliktu pomiędzy interesami radnego i samej gminy. Licząc bowiem na pozyskanie gminy jako swego kontrahenta, radny może wywierać wpływ na treść decyzji rady gminy w sposób sprzeczny z dobrem gminy, forsując realizację inwestycji i działań gminy w taki sposób, by móc włączyć się w te działania jako przedsiębiorca i odnieść z tego tytułu określone korzyści. Skutkiem takiego działania może być podejmowanie i przeznaczanie przez gminę dużych środków na inwestycje zbędne lub wprawdzie potrzebne, ale mogące zostać zrealizowane lepiej lub efektywniej, gdyby ich charakterystykę i parametry określały osoby bezstronne i kierujące się wyłącznie dobrem gminy, a nie takie, które swoje decyzje mogą uzależniać od ewentualnego własnego udziału w ich realizacji jako przedsiębiorcy. Z uwagi na to należy stanąć na stanowisku, że radny nie powinien startować w przetargach organizowanych przez gminę, w której mandat uzyskał.

Michał Pęczkowski

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)

ZOBACZ PEŁNY SPIS TREŚCI ATUALNEGO NUMERU

Czy radny może startować w przetargach organizowanych przez gminę?

TEMAT MIESIĄCA - SAS 9 / 2014

PYTANIE SEKRETARZA GMINY

Czy radny, który posiada własną firmę (na terenie gminy, w której uzyskał mandat) może startować w przetargach organizowanych przez tę gminę i podpisywać umowy o wykonywanie robót?

ODPOWIEDŹ PRAWNIKA

Kwestia przedstawiona w pytaniu jest przedmiotem kontrowersji. Dokonując jednak wykładni systemowej i celowościowej art. 24e ust. 1 i art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym należy dojść do wniosku, że radny gminy, w której mandat uzyskał, nie powinien brać udziału w przetargach organizowanych przez gminę i być stroną umów o wykonywanie robót budowlanych na rzecz tej gminy.

Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (zwanej dalej u.s.g.) radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Przepis ten od lat budzi poważne problemy i rozbieżności interpretacyjne, był także przedmiotem wielu rozważań organów samorządowych i sądów administracyjnych. Aby udzielić odpowiedzi na zadane pytanie, należy dokonać prawidłowej wykładni użytego w przepisie sformułowania „z wykorzystaniem mienia komunalnego”.
„Z wykorzystaniem mienia komunalnego”
Stosując wykładnię literalną wydaje się, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy nie może sięgać tak daleko, by wykluczał on możliwość świadczenia usług na rzecz gminy przez radnego tej gminy i otrzymywanie przez niego wynagrodzenia za te usługi. Odnosząc się do przedstawionego problemu, należy jednak mieć na uwadze treść art. 24e ust. 1 u.s.g. Zgodnie z tym przepisem radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z art. 23a ust. 1. Z tego względu w orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że celem przepisów określanych jako antykorupcyjne (a taki charakter ma m.in. przepis art. 24f ust. 1 u.s.g.) jest zapobieganie sytuacjom, w których radni mogliby osiągać jakiekolwiek korzyści z tytułu sprawowanego mandatu.

O potencjalnie korupcyjnym wykorzystywaniu mienia jednostki samorządowej przez radnego można mówić wtedy, gdy radny, uczestnicząc w pracach organów właściwej jednostki samorządu, może wpływać na treść uchwał i decyzji podejmowanych przez te organy w prowadzonej działalności gospodarczej, bądź zarządzaniu taką działalnością (tak w tezach wyroków NSA z 22 stycznia 2013 r., sygn. akt II OSK 2864/12, Lex nr 1361633, a także z 12 czerwca 2007 r., sygn. akt II OSK 132/07, Lex nr 341083).

Nie ma natomiast wątpliwości, że udział radnego w przetargach organizowanych przez gminę i zawieranie przez niego umów z gminą może prowadzić do konfliktu pomiędzy interesami radnego i samej gminy. Licząc bowiem na pozyskanie gminy jako swego kontrahenta, radny może wywierać wpływ na treść decyzji rady gminy w sposób sprzeczny z dobrem gminy, forsując realizację inwestycji i działań gminy w taki sposób, by móc włączyć się w te działania jako przedsiębiorca i odnieść z tego tytułu określone korzyści. Skutkiem takiego działania może być podejmowanie i przeznaczanie przez gminę dużych środków na inwestycje zbędne lub wprawdzie potrzebne, ale mogące zostać zrealizowane lepiej lub efektywniej, gdyby ich charakterystykę i parametry określały osoby bezstronne i kierujące się wyłącznie dobrem gminy, a nie takie, które swoje decyzje mogą uzależniać od ewentualnego własnego udziału w ich realizacji jako przedsiębiorcy. Z uwagi na to należy stanąć na stanowisku, że radny nie powinien startować w przetargach organizowanych przez gminę, w której mandat uzyskał.

Michał Pęczkowski

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)

SPIS TREŚCI

Wymeldowanie z pobytu stałego

AKTUALNOŚCI - ANALIZY - SAS 9 / 2014

Niniejsza analiza dotyczy wpływu faktu zameldowania się osoby na pobyt czasowy pod określonym adresem na możliwość wymeldowania tej osoby, w drodze decyzji administracyjnej, z pobytu stałego w innym miejscu. Zagadnienie to wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zdaniem autora w postępowaniu o wymeldowanie osoby z lokalu z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (zwanej dalej ustawą) właściwy organ gminy nie jest związany faktem zameldowania tej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu, a okoliczność czasowego zameldowania w innym lokalu nie wyklucza możliwości wymeldowania z pobytu stałego w lokalu, którego dotyczy wniosek.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca. Artykuł 15 ust. 2 ustawy stanowi, że organ gminy wydaje na wniosek właściciela lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym do lokalu lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się. Przesłankami wydania decyzji administracyjnej o wymeldowaniu jest dobrowolne opuszczenie stałego miejsca pobytu lub pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące oraz brak dopełnienia przez opuszczającego obowiązku wymeldowania się. Należy zatem zastanowić się jaki wpływ na możliwość wymeldowania osoby, na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy, ma fakt zameldowania się tej osoby w innym lokalu na pobyt czasowy. W tym zakresie w orzecznictwie sądów administracyjnych zarysowały się dwa przeciwstawne poglądy.

POGLĄD 1

Według pierwszego ze stanowisk prawidłowe ustalenie przesłanek wymeldowania z pobytu stałego wymaga uwzględnienia specyfiki wzajemnego stosunku dwóch meldunków dokonanych przez różne miejscowo organy meldunkowe, właściwe dla zameldowania na pobyt stały i na pobyt czasowy. W postępowaniu o wymeldowanie osoby z miejsca pobytu stałego w oparciu o art. 15 ust. 2 ustawy organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest związany stanowiskiem innego organu ewidencji ludności, wyrażonym poprzez czynność materialno-techniczną lub decyzję o zameldowaniu osoby pod określonym adresem na pobyt czasowy (art. 47 ust. 1 i 2, art. 7, art. 8 oraz art. 10 – 12 ustawy). Związanie to polega na tym, że w czasie trwania zameldowania osoby pod określonym adresem na pobyt czasowy nie można kwestionować czasowego charakteru tego pobytu i przyjmować, na potrzeby postępowania o wymeldowanie z pobytu stałego, że miejsce zameldowania na pobyt czasowy jest nowym miejscem pobytu stałego (tak w wyroku WSA w Opolu z 9 czerwca 2005 r., sygn. akt II SA/Op 255/04, wyroku WSA w Białymstoku z 8 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Bk 481/07, orzeczenia dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie internetowej www.orzeczenia.nsa.gov.pl, zwanej dalej CBOSA). Dopóki to czasowe zameldowanie nie zostanie uznane za niezgodne z ustawą o ewidencji ludności, tak długo nie może być kwestionowane zameldowanie na pobyt stały, z którego nastąpiło czasowe wymeldowanie się do innego lokalu (tak w wyroku NSA z 31 stycznia 2007 r., sygn. akt II OSK 263/06, Lex nr 321529). Zwolennicy tego poglądu przyjmują, że legitymowanie się zameldowaniem na pobyt czasowy znosi obowiązek wymeldowania się z miejsca dotychczasowego pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, a w postępowaniu o wymeldowanie z miejsca pobytu stałego uniemożliwia przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki do wymeldowania z art. 15 ust. 2 ustawy.
Posiadane bowiem zameldowanie czasowe stanowi potwierdzenie, że osoba, która ma zostać wymeldowana dopełniła wymaganych przepisami ustawy o ewidencji ludności obowiązków meldunkowych i fizycznie, opuściła miejsce stałego zameldowania nie na stałe, a na pewien tylko okres oraz że organ administracyjny meldując ją na pobyt czasowy pozytywnie ocenił, iż spełniła ona jeden z warunków zameldowania na pobyt czasowy, wymienionych w art. 8 ust. 1 pkt. 1 – 4 ustawy (por. wyroki WSA w Białymstoku z 22 lipca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 164/08, z 8 listopada 2007 r., sygn. akt II SA/Bk 481/07, wyrok NSA z 3 czerwca 2011 r., sygn. akt II OSK 1762/10, CBOSA).

POGLĄD 2

Zgodnie z drugim ze stanowisk właściwy organ gminy nie jest związany faktem zameldowania tej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu, a okoliczność czasowego zameldowania w innym lokalu nie wyklucza możliwości wymeldowania z pobytu stałego w lokalu, którego dotyczy wniosek. Należy podkreślić, że ustawowymi przesłankami do wydania decyzji o wymeldowaniu osoby z lokalu z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy są:

opuszczenie dotychczasowego miejsca pobytu,
niedopełnienie obowiązku wymeldowania się.

W orzecznictwie ukształtował się przy tym pogląd, że opuszczenie miejsca pobytu w rozumieniu tego przepisu winno mieć charakter trwały, dobrowolny z zamiarem zorganizowania swego centrum spraw życiowych w innym lokalu. Ani z treści analizowanego przepisu, ani z innego przepisu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie wynika, by w przypadku opuszczenia przez daną osobę dotychczasowego miejsca pobytu stałego, w wyniku woli tej osoby i skoncentrowania następnie w innym lokalu swych interesów życiowych, późniejsza czynność w postaci zameldowania na pobyt czasowy stanowiła przeszkodę w orzeczeniu o wymeldowaniu z pobytu stałego. Należy przy tym mieć na uwadze, że zameldowanie ma charakter dokonywanej przez właściwy organ czynności materialno-technicznej. Z tego względu zameldowanie nie ma charakteru ostateczności w znaczeniu takim, jak w przypadku decyzji administracyjnej (patrz art. 16 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Już choćby z tego powodu trudno jest mówić o związaniu organu orzekającego o ewentualnym wymeldowaniu z pobytu stałego faktem posiadania przez osobę wymeldowywaną zameldowania na pobyt czasowy w innej miejscowości lub lokalu. W postępowaniu o zameldowanie na pobyt czasowy organ meldunkowy nie rozstrzyga, czy doszło do opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego, gdyż ta kwestia pozostaje poza sferą zainteresowania tego organu.
Konsekwentnie trzeba przyjąć, że w postępowaniu o wymeldowanie z pobytu stałego organ meldunkowy ustalając, czy osoba opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego bez dopełnienia obowiązku wymeldowania się, a zatem czy spełnione są okoliczności uzasadniające wymeldowanie z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy, władny jest więc ocenić charakter pobytu czasowego pod innym adresem, lecz nie w celu zakwestionowania faktu zameldowania na pobyt czasowy, ale w kontekście spełnienia przesłanki opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego, gdyż ma to znaczenie dla wyniku tej sprawy. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, że po zerwaniu więzi w sposób trwały i zupełny z dotychczasowym miejscem pobytu stałego bez dopełnienia obowiązku wymeldowania się, późniejsze zameldowanie na pobyt czasowy pod innym adresem może mieć charakter pozorny. W takim wypadku uznanie, że organ meldunkowy w sprawie o wymeldowanie z pobytu stałego związany jest faktem zameldowania tej samej osoby na pobyt czasowy w innym lokalu nie byłoby do pogodzenia z podstawowym celem ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, jakim jest zapewnienie zgodności faktu pobytu, w tym co do charakteru pobytu, pod określonym adresem z rzeczywistym stanem rzeczy. Z tych względów brak również racjonalnych argumentów na poparcie tezy, że organ meldunkowy winien wstrzymać się z załatwieniem sprawy o wymeldowanie z pobytu stałego do czasu ewentualnego uchylenia czynności materialno-technicznej zameldowania na pobyt czasowy, skoro kwestia ta nie ma charakteru prejudycjalnego dla wyniku postępowania o wymeldowanie z pobytu stałego (por. wyrok NSA z 6 grudnia 2011 r., sygn. akt II OSK 1762/10, wyrok NSA z 14 października 2008 r. sygn. akt II OSK 1189/07, CBOSA).

Zdaniem autora należy przychylić się do drugiego z przedstawionych stanowisk. Nie można bowiem wykluczyć, że osoba, której dotyczy wniosek o wymeldowanie z pobytu stałego, jest formalnie tylko zameldowana w nowym miejscu na pobyt czasowy, w rzeczywistości pobyt ten ma charakter stały. Ustalając zatem stan faktyczny w sprawie o wymeldowanie, organ zobligowany jest do badania ewentualnej pozorności czynności zameldowania na pobyt czasowy.

Michał Pęczkowski

PODSTAWA PRAWNA
– Ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.)
– Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.)

SPIS TREŚCI

Gmino płacz i płać – sama sobie, czyli absurdy polskiego ustawodawstwa

AKTUALNOŚCI - Z SAMORZĄDU - SAS 9 / 2014

Czy uzasadnione jest, aby samorządy lokalne, w myśl przepisów prawa, wpłacały pieniądze same sobie? Od kilku lat polskie gminy borykają się z absurdalnymi przepisami prawa, kwalifikującymi je jako płatnika podatku od nieruchomości, co ma bardzo istotny wpływ na ich finanse. Powinnością samorządu lokalnego jest podejmowanie działań zwiększających jego efektywność ekonomiczną. W opozycji do takiej interpretacji zadań jednostek samorządowych stają przepisy ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 849).

W świetle tych przepisów gmina zobowiązana jest do zapłacenia, na swoją rzecz, podatku od mienia stanowiącego jej własność.

W praktyce, przy obecnym stanie prawnym, gminy mają obowiązek wypełniania i składania deklaracji podatkowej, obliczania podatku, a następnie jego zapłaty.
Często, jak w przypadku np. dróg wewnętrznych, leśnych, dojazdowych do pól czy wodociągów, podatek od nieruchomości samorząd musi zapłacić samemu sobie.
Jest to obowiązek podatkowy, który sztucznie generuje i zawyża dochody gminy, które nigdy nie zostaną zrealizowane. Jeżeli sztucznie generujemy dochody gminy, powinniśmy też zaplanować wydatki, które je zrównoważą. Być może jakimś pomysłem mogłoby być ustawienie bramek, takich jak przy wjazdach na autostrady, stwórzmy więc system poboru opłat drogowych przy wjazdach do lasu i na pola. Dochody gminy będą wówczas realne, a płacenie podatku uzasadnione. Wysokość dochodów tak osiąganych przez gminę będzie zależna od charakteru i wielkości zasobów danej gminy.
Jeśli gmina jest duża i posiada rozbudowaną infrastrukturę, wirtualnie generowane dochody mogą osiągać niebagatelne kwoty. Na uwagę zasługuje fakt, że wszelkie dochody, w tym także te wirtualne, wpływają na wysokość subwencji wyrównawczej dla najbiedniejszych gmin, co w tym przypadku jest absurdalne. Gminy będące beneficjentem podatku od własnej drogi będą bogatsze, a z tytułu zmniejszenia subwencji wyrównawczej paradoksalnie – biedniejsze. Dochody z absurdalnie naliczanego podatku nie wpłyną do kasy gminy, a subwencja wyrównawcza zostanie zmniejszona. W konsekwencji gminy biedne dostaną od Państwa mniej i będą jeszcze biedniejsze. Czy o to chodzi rządzącym?
Kontrowersje dotyczące przepisów wyżej wymienionej ustawy dostrzegają nie tylko władze gminne, ale także Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, która postuluje wprowadzenie do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych postanowień znoszących obowiązek podatku od nieruchomości w stosunku do gmin, tak jak to funkcjonuje w przypadku podatku rolnego.

Wójt Gminy Ostrów Mazowiecka
mgr Waldemar Brzostek

SPIS TREŚCI

Przegląd legislacyjny

AKTUALNOŚCI - PRZEGLĄD LEGISLACYJNY - SAS 9 / 2014

Dz.U. z 2014 r. poz. 183, 498, 768, 915, 937, 949, 1062, 1098

ZBIÓRKI PUBLICZNE

Od dnia 18 lipca 2014 r. obowiązuje ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz.U. z 2014 r. poz. 498)

Zgodnie z założeniem projektodawców nowa regulacja zbiórek ma zwiększyć dostępność informacji o zbiórkach dla wszystkich obywateli – tak aby mogli być lepiej poinformowani o tym, kto i na jakie cele zbiera środki. Darczyńcy uzyskali zatem powszechny, bieżący i łatwy wgląd w zbiórki publiczne prowadzone na terenie kraju. Ustawa zniosła dotychczasowy obowiązek uzyskania pozwolenia na organizację zbiórki i zastąpi go zgłoszeniem zbiórki dla zbiórek w formie ofiar w gotówce i w naturze w miejscach publicznych. Obowiązkowe jest sprawozdanie z takiej zbiórki, które ma być widoczne dla wszystkich na ogólnopolskim elektronicznym portalu internetowym. Ponadto ustawa umożliwia informatyzację procesu zgłaszania zbiórek i zamieszczania sprawozdań z nich oraz udostępniania zgłoszeń i sprawozdań do wglądu dla wszystkich. W ten sposób nowa regulacja stawia obywatela/darczyńcę w centrum rozwiązania.

BADANIA KIEROWCÓW

Od dnia 20 lipca 2014 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz.U. z 2014 r. poz. 949)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2014 r. poz. 600) i określa:
szczegółowe warunki i tryb przeprowadzania badania lekarskiego;

zakres badań lekarskich, konsultacji u lekarzy specjalistów oraz pomocniczych badań diagnostycznych;
jednostki uprawnione do przeprowadzania badań, o których mowa w art. 75 ust. 1 pkt. 3-5 oraz w art. 79 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami;
wzory stosowanych dokumentów oraz wzór pieczątki uprawnionego lekarza;
dodatkowe kwalifikacje, o których mowa w art. 77 ust. 1 pkt 3 lit. b ww. ustawy;
podmioty uprawnione do przeprowadzania szkoleń lekarzy w zakresie badań kierowców oraz ramowy program ich szkolenia;
wysokość opłaty za badanie lekarskie oraz za wpis do ewidencji, o którym mowa w art. 77 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy.

Od dnia 20 lipca 2014 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz.U. z 2014 r. poz. 937)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2014 r. poz. 600) i określa:

szczegółowe warunki, tryb, zakres i sposób przeprowadzania badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu i wydawania orzeczeń psychologicznych;
metodykę przeprowadzania badań psychologicznych, o której mowa w art. 85 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami;
sposób postępowania z dokumentacją związaną z badaniami psychologicznymi w zakresie psychologii transportu oraz wzory stosowanych dokumentów;
wzór zaświadczenia o wpisie do ewidencji uprawnionych psychologów;
wzór zaświadczenia o wpisie do rejestru przedsiębiorców prowadzących pracownię psychologiczną;
szczegółowe warunki, jakie musi spełniać pracownia psychologiczna;
wysokość opłat za badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu, wpis do rejestru przedsiębiorców oraz wpis do ewidencji uprawnionych psychologów.

INFORMATYZACJA

Od dnia 11 sierpnia 2014 r. obowiązuje ustawa z dnia 10 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 183)

Nowelizacja wprowadza w szczególności:

obowiązek posługiwania się przez podmioty publiczne elektroniczną skrzynką podawczą (ESP), spełniającą standardy określone i opublikowane na ePUAP przez właściwego ministra,
kompleksową regulację nakładającą na podmioty publiczne obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji wzorów dokumentów elektronicznych w celu umieszczenia ich w centralnym repozytorium wzorów dokumentów elektronicznych oraz opisu usługi możliwej do zrealizowania przy wykorzystaniu wzoru w celu zamieszczenia go w katalogu usług na ePUAP, jak również udostępniania formularzy elektronicznych,
możliwość wystawiania na ePUAP usług przez podmioty inne niż podmioty publiczne,
rozszerzenie sieci punktów potwierdzania profilu zaufanego ePUAP.

Zmiany proponowane w Kodeksie postępowania administracyjnego, a także analogiczne zmiany w Ordynacji podatkowej, dotyczą:

rozszerzenia przedmiotu zgody strony lub innego uczestnika postępowania na komunikowanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej,
wprowadzenia fikcji e-doręczenia,
rozszerzenie dostępu strony do akt sprawy drogą elektroniczną,
dopuszczenie formy elektronicznej dla czynności, dla których aktualnie zastrzeżona jest forma pisemna, np. wezwania na rozprawę, sporządzenia przez urzędnika adnotacji, ustanowienia pełnomocnictwa, składania zeznań i wyjaśnień,
dopuszczenia stosowania elektronicznych kopii dokumentów papierowych uwierzytelnionych przez wnoszącego pismo jako jego załączników.

Zmiany w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi dotyczą:

wprowadzenia rozwiązania, w którym mechanizmy elektronicznego zarządzania dokumentacją będą wspierały dotychczasowy sposób prowadzenia akt sprawy sądowej,
zapewnienia stronie postępowania dostępu on-line do akt sprawy,
wprowadzenie możliwości składania pism procesowych w formie dokumentu elektronicznego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi,
uregulowanie kwestii doręczania e-pism przez sądy administracyjne (trzy przesłanki dopuszczalności elektronicznego doręczenia: żądanie strony, zgoda strony, złożenie do sądu pisma w formie dokumentu elektronicznego).

Należy zaznaczyć, że ww. zmiany w sądach administracyjnych zaczną obowiązywać dopiero w 2017 r.

ZASIŁKI LOSOWE DLA DZIECI NA CELE EDUKACYJNE

Od dnia 21 sierpnia obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dzieciom i uczniom w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne oraz pomocy uczniom w formie wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego w 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1098)

Rozporządzenie wydano na podstawie art. 90 ust. 4 pakt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) i określa:

szczegółowe warunki udzielania pomocy dzieciom i uczniom objętym Rządowym programem pomocy dzieciom i uczniom w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne oraz pomocy uczniom w formie wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego w 2014 r., ustanowionym uchwałą nr 159/2014 Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie Rządowego programu pomocy dzieciom i uczniom w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne oraz pomocy uczniom w formie wyjazdu terapeutyczno-edukacyjnego w 2014 r.;
formy i zakres pomocy;
tryb postępowania w sprawie udzielania pomocy.

Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia pomocy w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne udziela się dzieciom realizującym w roku szkolnym 2014/2015 obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne oraz uczniom uczęszczającym w roku szkolnym 2014/2015 do szkół wszystkich typów, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, jeżeli ich rodzinom został przyznany zasiłek celowy na podstawie art. 40 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.) w wysokości do 6.000 zł w związku ze stratami poniesionymi w 2014 r. w wyniku wystąpienia nawałnic lub innych zdarzeń atmosferycznych, w szczególności huraganów, deszczy nawalnych, gradobicia lub powodzi. Jak stanowi § 3 zasiłek losowy jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym a jego wysokość dla jednego dziecka lub ucznia wynosi:

500 zł – w przypadku otrzymania przez rodzinę dziecka lub ucznia zasiłku celowego w wysokości do 3.000 zł;
1.000 zł – w przypadku otrzymania przez rodzinę dziecka lub ucznia zasiłku celowego w wysokości powyżej 3.000 zł.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza listę dzieci i uczniów uprawnionych do otrzymania zasiłku losowego, która zawiera imię i nazwisko dziecka lub ucznia, adres jego zamieszkania, informację o wysokości przyznanego zasiłku celowego oraz informację o wysokości przyznanego zasiłku losowego. Na podstawie tej listy wójt (burmistrz, prezydent miasta) wypłaca rodzicom dziecka lub ucznia (prawnym opiekunom), rodzicom zastępczym lub osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka albo pełnoletniemu uczniowi zasiłek losowy.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Czy radny musi zostać wysłuchany przed wygaszeniem mandatu przez wojewodę?

AKTUALNOŚCI - ORZECZNICTWO - SAS 9 / 2014

Na takie pytanie odpowiedział Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, który wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2014 r., sygn. akt II SA/Bk 253/14 oddalił skargę na zarządzenie zastępcze Wojewody Podlaskiego w przedmiocie wygaśnięcia mandatu radnego.

W niniejszej sprawie podstawą do wygaszenia mandatu było popełnienie przez radnego przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego, co wpłynęło na jego prawo wybieralności. Wobec milczenia rady gminy rozstrzygnięcie nadzorcze w tym zakresie wydał organ nadzoru. Podstawowy zarzut radnego sprowadzał się zaś do braku zawiadomienia radnego o skierowaniu do Ministra Administracji i Cyfryzacji informacji o zamiarze wydania zarządzenia zastępczego.

Sąd oddalając skargę zaznaczył w uzasadnieniu, że wygaśnięcie mandatu radnego następuje ex lege, zaś uchwała rady gminy ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, co potwierdza jednolite w tym względzie orzecznictwo sądowoadministracyjne. Podkreślił, że wygaśnięcie mandatu następuje z mocy samego prawa z dniem wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu, jednakże konieczne jest urzędowe potwierdzenie skutku prawnego, który nastąpił z mocy prawa, przez właściwy organ i w określonej prawnie formie. Jak wskazał Sąd takim aktem urzędowym jest uchwała rady gminy, a jeżeli rada nie podejmie takiej uchwały, pomimo wezwania wojewody, takim aktem jest zarządzenie zastępcze wydane przez wojewodę.

Odnosząc się do zarzutów skargi, Sąd zaznaczył, że radny powinien mieć możliwość złożenia wyjaśnień przed organem podejmującym uchwałę o wygaśnięciu mandatu, a więc osobiście na posiedzeniu rady lub co najmniej w formie pisemnej, choć – co podkreślił – złożenie wyjaśnień jest prawem, a nie obowiązkiem radnego, a ich niezłożenie nie stoi na przeszkodzie podjęcia uchwały o wygaśnięciu mandatu (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2011 r. sygn. II OSK 2445/11). Natomiast wydanie zarządzenia zastępczego w sprawie wygaśnięcia mandatu ma charakter obligatoryjny i przed wydaniem takiego zarządzenia ustawa nie przewiduje wymogu wysłuchania wyjaśnień radnego (tak również w wyroku WSA w Kielcach z 20 stycznia 2011r. II SA/Ke 777/10. Lex nr 737403).

Wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną od ww. wyroku WSA w Białymstoku, wobec czego wyrok ten stał się prawomocny.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Budżet na rok 2015

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 3 września 2014 r. Rada Ministrów przyjęła wstępnie
projekt ustawy budżetowej na rok 2015, przedłożony przez Ministra Finansów.

W projekcie budżetu na 2015 rok zaplanowano:

dochody budżetu państwa w wysokości 297.252.925 tys. zł,
wydatki budżetu państwa – 343.332.925 tys. zł,
deficyt budżetu na kwotę nie większą niż 46.080.000 tys. zł.

Przedkładany projekt ustawy budżetowej na 2015 rok uwzględnia

budżet środków europejskich, w którym zaplanowano:
dochody w wysokości 77.842.493 tys. zł,
wydatki w wysokości 81.277.996 tys. zł,
ujemny wynik budżetu środków europejskich w wysokości 3.435.503 tys. zł.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Służba celna

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 2 września Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej, ustawy o urzędach i izbach skarbowych oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów.

Według projektodawców podstawowymi celami zmian jest wzmocnienie organizacyjne, podniesienie sprawności działania oraz zwiększenie elastyczności w wykorzystywaniu zasobów kadrowych Służby Celnej i administracji podatkowej (urzędów i izb skarbowych).
Przewidziano ułatwienia dla przedsiębiorców kontrolowanych przez Służbę Celną w postaci „jednego okienka rozliczeniowego”. Ponadto wpłaty będą dokonywane na konto jednej izby celnej.
Zaproponowano także usprawnienie kontroli poprzez uproszczenie audytu przedsiębiorcy ubiegającego się o zezwolenie lub świadectwo na obrót towarami z zagranicą. Wprowadzono również instytucję monitorowania posiadaczy zezwoleń lub świadectw na prowadzenie obrotu z zagranicą wydanych w postępowaniu audytowym.
W celu zapobiegania nieprawidłowościom, zaproponowano nowe rozwiązanie polegające na objęciu badaniami psychofizjologicznymi funkcjonariuszy celnych pełniących służbę w celnych oddziałach granicznych oraz osób przewidywanych do takiej służby. Zaznaczyć przy tym należy, że funkcjonariusze celni pełniący służbę w oddziałach granicznych i komórkach zwalczania przestępczości nie będą mogli korzystać z prywatnych przenośnych urządzeń służących do komunikacji elektronicznej, np. prywatnych telefonów, tabletów, laptopów, co ma wyeliminować sytuacje, w których funkcjonariusze celni, mogą poinformować nieuprawnione osoby o działaniach służbowych.
Wprowadzono również obowiązek składania przez funkcjonariuszy celnych i osoby zatrudnione w Służbie Celnej – informacji o pracy w administracji celnej małżonków, krewnych, osób prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe.
Co ciekawe w projekcie przewidziano, że funkcjonariusza celnego będzie można oddelegować do pracy w instytucjach Unii Europejskiej, jednostkach utworzonych przez UE albo organizacjach międzynarodowych.
Zmieni się także uposażenie funkcjonariuszy na wypadek choroby. Funkcjonariusze celni w przypadku zwolnienia będą otrzymywać – jak pozostałe służby mundurowe – 80 proc. uposażenia. Ograniczenie uposażenia o 20 proc. za okres absencji chorobowej oznacza przyjęcie zasad zbliżonych do obowiązujących w systemie powszechnym.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

Janosikowe

AKTUALNOŚCI - SAS 9 / 2014

W dniu 19 sierpnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przedłożony przez Ministra Finansów.

Nowelizacja dotyczy mechanizmu wpłat ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego do budżetu państwa (tzw. janosikowe), w których dochody podatkowe na mieszkańca są znacznie wyższe niż średnia krajowa oraz podziału środków pochodzących z tych wpłat na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego. Nowelizacja jest także wynikiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r., w którym zakwestionowane zostały przepisy dotyczące obliczania wysokości wpłat województw do budżetu państwa i zasady podziału części regionalnej subwencji ogólnej dla województw.

Nowe zasady dotyczą dwóch lat: 2015 i 2016 i mają objąć wyłącznie województwa.

W projekcie nowelizacji ustawy przewidziano:

podniesienie poziomu dochodów, po przekroczeniu których województwa będą dokonywały wpłat i obniżenie kwoty przekazywanej nadwyżki na rzecz innych województw; wpłat będą dokonywały województwa, w których dochody na jednego mieszkańca będą wyższe od 125 proc. średnich dochodów (obecnie są wyższe od 110 proc.); obniżona zostanie także kwota przekazywanej nadwyżki; dzięki tym przepisom wpłaty w 2015 r. będą niższe o 195,6 mln zł;
określenie maksymalnego poziomu wpłat – wpłaty nie będą mogły być wyższe niż 35 proc. dochodów podatkowych;
uwzględnienie bieżącej koniunktury gospodarczej w roku, w którym będą dokonywane wpłaty; chodzi o wprowadzenie tzw. bezpiecznika polegającego na obniżeniu o 10 proc. wpłat w trakcie roku budżetowego, w przypadku osiągnięcia niższych (o więcej niż 10 proc.) dochodów podatkowych niż w poprzednim rocznym okresie; kwota rozdzielana na inne województwa w postaci części regionalnej subwencji ogólnej będzie też o 10 proc. mniejsza;
nowy sposób podziału kwoty wpłat na inne województwa: 52 proc. wpłat ma trafiać do województw z najwyższym bezrobociem, a 48 proc. wpłat otrzymają województwa na wyrównanie poziomu dochodów;
wyłączenie z udziału w podziale subwencji wyrównawczej (z budżetu państwa) i subwencji regionalnej (tzw. janosikowego pochodzącego z wpłat) województw, które dokonają wpłat; wprowadzenie systemu dotacji na dofinansowanie remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami wojewódzkimi, co sprawi, że nie będzie ujemnych skutków dla samorządów województw; dotacja z budżetu państwa na drogi wojewódzkie w 2015 r. ma wynieść 150 mln zł, a w 2016 r. – nie więcej niż 150 mln zł.

JANOSIKOWE WIERZCHOŁKIEM GÓRY LODOWEJ

Komentarz do zmian - Agata Dąmbska, FORUM OD-NOWA

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 marca 2014 r. zakwestionował zasadność janosikowego, a 14 sierpnia Ministerstwo Finansów przedstawiło propozycję korekt – niestety, niesystemowych. To dobry moment, by od rozmowy o wpłatach wyrównawczych przejść do namysłu nad zmianą całego modelu finansowania JST. Gdyby bowiem zostały lepiej skonstruowane dochody podatkowe, potrzeby wyrównawcze samorządów byłyby mniejsze. Janosikowe to fragment większej całości: wadliwego mechanizmu zasilania wspólnot. Aby wypracować rzeczywiste remedium, należy sięgnąć o wiele głębiej niż postulowana zmiana jego wysokości czy sposobu naliczania.

FINANSE SAMORZĄDOWE: NIEZDECENTRALIZOWANE I MAŁO STABILNE

Wpłaty z tytułu janosikowego to tylko 1,5 proc.dochodów samorządowych. Funkcję wyrównawczą w systemie finansów samorządowych pełnią właściwie wszystkie rodzaje podatków i transferów: PIT, CIT, pozostałe dochody własne, subwencje i dotacje budżetowe. W efekcie skomplikowanych i licznych operacji biedne samorządy często stają się bogatsze niż wspólnoty je dofinansowujące, a zdarza się, że transfery wynoszą nawet 80 proc. dochodów.
System finansowania samorządów opiera się na redystrybucji z budżetu państwa, a dochody własne stanowią tylko 49 proc. ich wpływów. O pewnym władztwie podatkowym wspólnot można mówić tylko w odniesieniu do podatków, które przyniosły im
11 proc. dochodów. Subwencje i dotacje koncentrują się na redystrybucji środków, bez oddziaływania na jakość usług. System finansowania jest silnie procykliczny. Nie funkcjonują też mechanizmy ochrony finansów samorządowych (adekwatność) – resorty przydzielają wspólnotom kolejne zadania bez przekazywania środków.

BUDŻET REDYSTRYBUCJI

Aż 3/4 dochodów samorządowych objętych jest jakąś formą wyrównania. Najmniejsza redystrybucja na poziomie centralnym dotyczy udziałów w PIT, które zarazem stanowią największy dochód własny wspólnot – 17,4 proc. Ale Ministerstwo Finansów nie przekazuje faktycznych wpływów od indywidualnego podatnika PIT do kasy konkretnego samorządu, tylko proporcję ogólnych wpływów z podatku. Udziały w CIT dostarczają
3,8 proc. dochodów wspólnot. Środki pochodzące od firm mających oddziały na terenie różnych JST dzielone są proporcjonalnie do liczby osób zatrudnionych w danej filii. Metoda ta błędnie zakłada, że każdy pracownik w tym samym stopniu przyczynia się do wypracowania zysku przedsiębiorstwa, a tym samym wpływów podatkowych CIT samorządów. Charakter redystrybucyjny ma też prawie cała subwencja ogólna – 28,6 proc. dochodów. Części wyrównawcze spłaszczają dochody podatkowe samorządów i premiują wspólnoty o mniejszej liczbie mieszkańców. Tymczasem w dobie kryzysu demograficznego powinno się raczej łączyć małe gminy.

DEMOTYWACJA SAMORZĄDÓW

Gwarantowana redystrybucja zachęca słabsze samorządy do pasywności. Przy większości dotacji na zadania własne i zlecone (gros konsumują transfery socjalne) ustalane są szczególne preferencje dla słabszych jednostek, co również jest aktem wyrównawczym. Dotacje na świadczenia przekazuje się w 100-procentowej wysokości, a tym samym na teren danego samorządu trafiają środki od podatników z całego kraju. Władze takich jednostek nie mają motywacji do kontrolowania wydatkowanych pieniędzy, ani pilnowania racjonalności ponoszonych kosztów. Podobnie z pieniędzmi unijnymi, przekazywanymi „w dół” z poziomu centrali lub województwa. Działania wyrównawcze są więc wielokrotne i nakładają się na siebie.

KONIECZNA ZMIANA ZASAD TRANSFERÓW

Tymczasem wspólnoty muszą uzyskać większe dochody własne, prostszą w konstrukcji subwencję, zaś zadania z zakresu administracji rządowej powinny wspierać dotacje dofinansowujące. Ich poziom byłby tym wyższy, im mniejszy potencjalny wpływ władz lokalnych na koszty zadania w danej sferze lub niższa ich zamożność. Szereg dotacji w danym sektorze (np. pomocy społecznej) mogłoby zostać połączonych w jedną. Akcent należałoby położyć na osiągane efekty. Jednak kluczowy jest lokalny PIT – jego wprowadzenie spłaszczyłoby dochody wspólnot, czyniąc to w naturalny sposób.

LOKALNY PIT ZAMIAST UDZIAŁÓW WE WPŁYWACH Z PIT

Lokalny PIT zostałby wydzielony z podatku dochodowego, zamiast dotychczasowych udziałów samorządowych. Powinien objąć w całości dochody opodatkowane w pierwszym progu podatkowym (18 proc.) i proporcjonalnie dla stawki liniowej 19 proc. Płatnicy drugiego progu (nieco ponad 2 proc. Polaków) wpłacaliby pieniądze do budżetu państwa. Dzięki temu, każdy podatnik w pierwszym rzędzie finansowałby swój samorząd.
Lokalny PIT byłby dochodem gminy zgodnie z miejscem zamieszkania podatników. Ważną jego funkcją byłoby prawo regulowania przez organ stanowiący stawki w niewielkim zakresie przewidzianym w ustawie (2-3 punkty procentowe). Lokalny PIT znacząco zwiększy zainteresowanie sprawami lokalnymi, jak również społeczną kontrolę wykorzystania środków publicznych. Mieszkańcy będą dostrzegać i rozumieć związek między usługami, jakich dostarcza ich samorząd, a lokalnym PIT, jaki płacą. Lokalny PIT jest fundamentem finansowym dla funkcjonowania samorządów w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji.

WRÓĆ DO SPISU TREŚCI

SPIS TREŚCI SAS 9 / 2014

AKTUALNOŚCI

Janosikowe
Służba celna
Budżet na rok 2015

ORZECZNICTWO

Czy radny musi zostać wysłuchany przed wygaszeniem mandatu przez wojewodę?

PRZEGLĄD LEGISLACYJNY

Z SAMORZĄDU

Gmino płacz i płać - sama sobie, czyli absurdy polskiego ustawodawstwa

ANALIZY

Wymeldowanie z pobytu stałego

TEMAT MIESIĄCA