Strategia zarządzania długiem publicznym

AKTUALNOŚCI I PROJEKTY - SAS 5 / 2023

28 września 2023 r. Rada Ministrów przyjęła w drodze obiegowej Strategię zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2024–2027, przedłożoną przez ministra finansów.

Celem Strategii pozostaje minimalizacja kosztów obsługi długu Skarbu Państwa w długim horyzoncie czasowym, przy przyjętych ograniczeniach związanych z ryzykiem. Relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (wg definicji UE) do PKB wzrośnie do 49,3% w 2023 r., a następnie – w okresie objętym prognozą Strategii – do 58,7%. Oznacza to, że wartość referencyjna relacji długu do PKB na poziomie 60%, zawarta w traktacie o funkcjonowaniu UE, nie zostanie przekroczona w horyzoncie Strategii.

SPIS TREŚCI

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne

AKTUALNOŚCI I PROJEKTY - SAS 5 / 2023

27 września 2023 r. negatywną opinię na posiedzeniu KWRiST otrzymały dwa projekty rozporządzeń ministra rozwoju i technologii: w sprawie określenia wzoru formularza wniosku dotyczącego aktu planowania przestrzennego oraz w sprawie zbiorów danych przestrzennych i metadanych w zakresie zagospodarowania przestrzennego.

Projekty zostały ocenione negatywnie na wniosek Związku Gmin Wiejskich RP, którego przedstawiciel podniósł, że ponieważ nowelizacja planowania przestrzennego, stanowiąca podstawę prawną do wydania tych rozporządzeń, została zaopiniowana negatywnie, to – konsekwentnie – wykonujące ją rozporządzenia również powinny zostać zaopiniowane negatywnie. Drugą przyczyną były wątpliwości dotyczące finansowania planów ogólnych, które gminy mają przyjąć do końca 2025 r.

SPIS TREŚCI

Ustawa okołobudżetowa na 2024 r.

AKTUALNOŚCI I PROJEKTY - SAS 5 / 2023

27 września 2023 r. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego negatywnie zaopiniowała projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024.

Komisja tym samym utrzymała opinię, wydaną przez Zespół ds. systemu finansów publicznych na posiedzeniu 14 września 2023 r. Projekt tzw. ustawy okołobudżetowej został zaopiniowany negatywnie przede wszystkim ze względu na powtórzenie zabiegu z roku bieżącego, polegającego na wstrzymaniu subwencji rozwojowej dla JST. Dodatkowe środki (14 mld zł), które samorządy otrzymały w 2023 r. jako wsparcie na zrównoważenie budżetów roku 2023, rząd potraktował jako a conto subwencji rozwojowej 2024.

SPIS TREŚCI

Nieodpłatna pomoc prawna – kwota bazowa na 2024 r.

AKTUALNOŚCI I PROJEKTY - SAS 5 / 2023

14 września 2023 r. na posiedzeniu Zespołu ds. systemu finansów publicznych, został negatywnie oceniony projekt rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie wysokości kwoty bazowej na 2024 r.

W ocenie strony samorządowej zaproponowana kwota bazowa (5863 zł miesięcznie na jeden punkt NPP) na nieodpłatną pomoc prawną w 2024 r. jest niewystarczająca, dlatego proponowała, aby została ona podniesiona do wartości maksymalnej, przewidzianej na 2024 r. (6342 zł miesięcznie). W tej samej wysokości kwotę zaproponowało też Ministerstwo Sprawiedliwości. Resort finansów zaproponował jednak wzrost o 6,6% do wysokości 5853 zł i aby brakującą część dołożyło z własnych środków budżetowych MS, które jednak nie wyraziło zgody wskazując, że ma inne priorytety wydatkowe (np. więziennictwo).

SPIS TREŚCI

Samorządy w ochronie bioróżnorodności!

Z GMIN, MIAST I POWIATÓW – BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2023

W miastach, gdzie żyje ponad połowa mieszkańców Polski, zachowanie różnorodności biologicznej jest bardzo istotne, ze względu na mniej sprzyjające warunki przyrodnicze, niż na terenach mniej zabudowanych i przekształconych. Przyroda miejska oferuje schronienie dla wielu gatunków roślin i zwierząt, zapewnia miejsca rekreacji i kontaktu z przyrodą dla mieszkańców, a przez to wpływa na ich zdrowie i samopoczucie. Działania podejmowane przez samorządy na poziomie lokalnym mają kluczowe znaczenie dla zachowania i rozwijania bioróżnorodności na terenach miejskich.

Nadmierna urbanizacja, skutkująca zabetonowaniem i uszczelnianiem przestrzeni publicznych w miastach, stanowi poważne wyzwanie dla mieszkańców miast, zwłaszcza w obliczu zmian klimatu. Nasilające się fale upałów potęgują efekt miejskiej wyspy ciepła, gwałtowne opady na powierzchnie nieprzepuszczalne uniemożliwiają wchłanianie wody opadowej przez grunt, powodując miejskie powodzie błyskawiczne, a źle ukształtowana zabudowa miejska i brak obszarów biologicznie czynnych wpływają na jakość powietrza, którym oddychają mieszkańcy miast. Smog i spadek różnorodności biologicznej to problemy, które można minimalizować, ograniczając występowanie obszarów zabetonowanych w miastach. Stare parki, zielone podwórka, roślinność wzdłuż linii kolejowych, dolin rzek i strumieni, oczka wodne i tereny podmokłe, a także sady i ogrody działkowe, są istotnym elementem miejskiego krajobrazu i należy dołożyć wszelkich starań, aby te tereny pozostawały w jak najlepszej kondycji. To nie tylko przestrzeń wypoczynku i rekreacji dla nas, to także miejsca rozrodu, zdobywania pożywienia i swobodnej migracji dla wielu gatunków zwierząt oraz ważny element błękitno-zielonej infrastruktury.

DZIAŁANIA SAMORZĄDÓW NA RZECZ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI

Samorządy, działając na rzecz ochrony bioróżnorodności, podejmują szereg kluczowych działań, w tym planują zagospodarowanie przestrzenne miast, mając na uwadze zachowanie obszarów zielonych, korytarzy ekologicznych i siedlisk przyrodniczych. Do ich kompetencji należy ustanawianie przepisów i regulacji, dotyczących ochrony przyrody w mieście, np. ograniczeń w zakresie wycinki drzew, czy wymogów związanych z zazielenieniem terenów.
W przestrzeni miejskiej pojawiają się coraz częściej zielone rozwiązania, takie jak: łąki kwietne, zielone dachy i fasady budynków, ogrody kieszonkowe i deszczowe. Miejskie łąki kwietne, właściwie skomponowane a potem pielęgnowane, stanowią nie tylko atrakcje wizualne, ale są one także tańsze w utrzymaniu od tradycyjnych trawników. Wymagają mniejszej ilości zabiegów pielęgnacyjnych, wody i nawozów. Przyspieszają oczyszczanie miejskiego powietrza z pyłów, poprawiają retencjonowanie wód opadowych, a także przyczyniają się do wzrostu bioróżnorodności.
Coraz większą popularność w polskich miastach zyskuje też zieleń utrzymywana na dachach i ścianach budynków. Latem takie ogrody chronią ściany przed nadmiernym nagrzewaniem, łagodzą efekt miejskiej wyspy ciepła i poprawiają mikroklimat. Z kolei zimą izolują ściany budynków, utrudniając tym samym ucieczkę ciepła z wnętrza budynku, obniżają koszt ogrzewania i zmniejszają związaną z tym emisję CO2.
Tam, gdzie pośród gęstej zabudowy brakuje miejsca na rozległe parki i lasy miejskie, tworzy się ich „kieszonkowe” wersje, które ograniczają zanieczyszczenie powietrza, tłumią hałas, retencjonują wody opadowe i łagodzą efekt miejskiej wyspy ciepła. Ponadto są miejscem integracji lokalnej społeczności oraz wypoczynku. Kieszonkowym parkom i lasom coraz częściej towarzyszą też niecki retencyjne lub ogrody deszczowe. Te niewielkie zbiorniki i tereny podmokłe stanowią w miejskim krajobrazie niezwykle cenne ostoje dla wielu gatunków owadów, płazów i ptaków. Z kolei dla innych zwierząt są źródłem wody, która w miastach jest zwykle trudno dostępna, zwłaszcza w okresach suszy.

SPIS TREŚCI

Rada miejska nie może upoważnić burmistrza do zaciągania zobowiązań finansowych, wykraczających poza rok budżetowy 2023

SĄDY O SAMORZĄDACH – BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2023

Uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 29 sierpnia 2023 r., nr XXV/1072.2023

Wskazanie w uchwale w sprawie zaciągnięcia zobowiązań finansowych, wykraczających poza rok budżetowy, źródła dochodu nieprzewidzianego w wieloletniej prognozie finansowej (WPF), stanowi istotne naruszenie art. 58 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym w zakresie niespełnienia wymogu wskazania prawidłowego źródła pokrycia zobowiązania.

Tak wynika z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie, stwierdzającej nieważność uchwały rady miejskiej w sprawie upoważnienia burmistrza miasta i gminy do zaciągnięcia zobowiązań przekraczających rok budżetowy w całości – z powodu naruszenia art. 58 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, poprzez wskazanie w uchwale źródła pokrycia zobowiązania jako dotacji celowej z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków w roku 2024, które to źródło nie znajduje odzwierciedlenia w wieloletniej prognozie finansowej miasta i gminy w roku 2024.
Rada miejska postanowiła upoważnić burmistrza miasta i gminy do zaciągania zobowiązań finansowych, wykraczających poza rok budżetowy 2023, na rok 2024 do kwoty 1 mln zł, z przeznaczeniem na udzielenie dotacji celowych na realizację inwestycji, realizowanych w ramach Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. W trakcie postępowania nadzorczego ustalono, że obowiązująca Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta i Gminy na lata 2023-2034 nie przewiduje w roku 2024 dochodów z tytułu dotacji z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków.
Zgodnie z art. 58 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym uchwały i zarządzenia organów gminy, dotyczące zobowiązań finansowych, wskazują źródła, z których zobowiązania te zostaną pokryte. Z powyższego wynika, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w uchwale dotyczącej zaciągania zobowiązań, winien wskazać realne źródła, którymi pokryje zaciągnięte zobowiązania. Z kolei zgodnie z art. 226 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych, wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej dochody majątkowe, w tym dochody ze sprzedaży majątku oraz wydatki majątkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Według art. 226 ust. 2a ustawy o finansach publicznych, do wieloletniej prognozy finansowej dołącza się objaśnienia przyjętych wartości, co pozwala na weryfikację danych, ujętych w wieloletniej prognozie finansowej. Brak wprowadzenia zmian w wieloletniej prognozie finansowej, polegających na wprowadzeniu w roku 2024 dochodów z tytułu dotacji celowych na realizację inwestycji realizowanych w ramach Rządowego Programu Odbudowy Zabytków, powoduje, że wskazane w badanej uchwale w sprawie zaciągnięcia zobowiązania na rok 2024 źródło pokrycia tego zobowiązania ze środków z tytułu dotacji celowej z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków, nie jest realne, gdyż nie znajduje odzwierciedlenia w obowiązującej wieloletniej prognozie finansowej miasta i gminy.
Wskazanie w uchwale w sprawie zaciągnięcia zobowiązań finansowych, wykraczających poza rok budżetowy 2023, źródła dochodu nieprzewidzianego w wieloletniej prognozie finansowej, stanowi istotne naruszenie art. 58 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w zakresie niespełnienia wymogu wskazania prawidłowego źródła pokrycia zobowiązania.

oprac. Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Czy czeka nas rewolucja w zarządzaniu nieruchomościami samorządowymi?

ANALIZY SAMORZĄDOWE – BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2023

ZNOWELIZOWANA DYREKTYWA W SPRAWIE EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ (EED)

20 września 2023 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana znowelizowana dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej (Energy Efficiency Directive, EED), która zwiększa ambicje dotyczące podniesienia efektywności energetycznej państw unijnych i wskazuje na szereg środków, które mają przyczynić się do ich osiągnięcia. To jeden z kluczowych elementów unijnego pakietu reform, które mają doprowadzić do zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 55% do roku 2030, jednocześnie obniżając rachunki za energię i ograniczając uzależnienie Europy od importowanych paliw kopalnych.

Dyrektywa, oprócz redukcji zużycia energii o co najmniej 11,7%, w porównaniu z przewidywanym zużyciem energii w 2030 r. (w oparciu o scenariusz referencyjny na 2020 r.), podkreśla wzorcową rolę, jaką ma do odegrania sektor publiczny. Dlatego odrębnie dla sektora publicznego wprowadzono nowy roczny cel redukcji zużycia energii o 1,9%, a także obowiązek renowacji rocznie 3% powierzchni budynków, pozostających w zarządzie administracji publicznej, w tym samorządów terytorialnych. To podstawowy akt prawny promujący działania w zakresie efektywności energetycznej i traktujący efektywność energetyczną jako źródło energii. Dyrektywa będzie kluczowa z punktu widzenia planowania działań związanych z remontami budynków w samorządowym zasobie budowlanym. Wprawdzie nie nakłada konkretnych obowiązków na władze krajowe, jednak zobowiązuje je do wspierania podmiotów publicznych w działaniach prowadzących do dekarbonizacji i poprawy efektywności energetycznej.

NAJTAŃSZA I NAJBARDZIEJ ZIELONA ENERGIA TO TA, KTÓREJ NIE ZUŻYJEMY

Państwa członkowskie mają dwa lata na transpozycję dyrektywy do krajowych porządków prawnych, a więc także samorządy terytorialne powinny już dziś w swoich planach i wieloletnich prognozach finansowych uwzględniać jej zapisy. Sektor budynków w tym kontekście stanowi duże wyzwanie, ale i szansę na dokonanie prawdziwie zielonej transformacji w samorządach. Dzięki wprowadzanym regulacjom unijnym, zarówno dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej, jak i dyrektywie o charakterystyce energetycznej budynków, w sprawie której negocjacje jeszcze się nie zakończyły, pojawią się nowe środki finansowe i inne narzędzia wsparcia władz lokalnych.
Zdegradowany zasób budynków stanowi wielkie wyzwanie dla dekarbonizacji praktycznie wszystkich typów samorządów, zarówno dużych miast – dysponujących ogromnym zasobem, jak i mniejszych gmin – o znacznie mniejszych możliwościach finansowych. Przestarzałe systemy grzewcze w nieefektywnych budynkach są źródłem smogu, a także ubóstwa energetycznego ich mieszkańców. Z kolei konieczność zapewnienia ciepła systemowego w miastach dysponujących siecią ciepłowniczą, niezależnie od rynkowych cen węgla i gazu oraz wzrostu cen uprawnień do emisji CO2, jest w wielu jednostkach źródłem pogłębiających się kłopotów finansowych. Planowana redukcja emisji gazów cieplarnianych z ciepła systemowego o 62% do roku 2030, dzięki zastąpieniu węgla odnawialnymi źródłami energii, będzie bardzo trudna bez obniżenia zapotrzebowania na ciepło w budynkach, co można osiągnąć dzięki ich modernizacji energetycznej. W ten sposób ogrzewanych jest aż 40% budynków w Polsce.
Duża część samorządowego zasobu budynków, podobnie jak wszystkich innych budynków, charakteryzuje się słabą charakterystyką energetyczną. Choć nie mamy dokładnych danych, w całej Unii Europejskiej około 75% budynków wymaga renowacji. Konsekwencją takiego stanu rzeczy są wysokie opłaty bieżące za utrzymanie zasobu, ponoszone przez samorządy, ale także ubóstwo energetyczne, również mieszkańców mieszkań komunalnych, z którym mierzy się około 12% mieszkańców Polski.

WZORCOWA ROLA SEKTORA PUBLICZNEGO

Sektor publiczny jest odpowiedzialny za około 5% do 10% całkowitego końcowego zużycia energii w Unii, a władze publiczne wydają około 14% produktu krajowego brutto UE. Z tego powodu to właśnie administracja publiczna i jej działania są ważne dla stymulowania transformacji rynku w kierunku bardziej wydajnych produktów, budynków i usług, a także do wpływania na zmiany w sposobie użytkowania energii przez obywateli i przedsiębiorstwa. Ponadto, zmniejszenie zużycia energii w sektorze publicznym, poprzez środki poprawy efektywności energetycznej, może uwolnić zasoby publiczne na inne cele. Organy publiczne na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym powinny więc pełnić wzorcową rolę w zakresie efektywności energetycznej.
Modernizacje budynków administracji publicznej, szkół, domów opieki czy szpitali, powinny służyć za najlepszy przykład dla właścicieli prywatnych i demonstrować ambitne podejście do zmniejszenia zużycia energii oraz stać się wzorem do naśladowania w zakresie zrównoważonego budownictwa. Samorządy, uwzględniając wymogi dyrektywy, w tym zasadę pierwszeństwa efektywności energetycznej, która mówi o odpowiedniej kolejności realizowanych działań, będą ustanawiać modelowe rozwiązania, także lokalnie dla sektora prywatnego.

JAKIE WYMOGI WPROWADZA DYREKTYWA EED?

Zgodnie z dyrektywą EED każde państwo członkowskie UE zapewni, że co najmniej 3% całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków, które są własnością organów publicznych, będzie co roku poddawane renowacji, w celu przekształcenia ich w budynki o co najmniej niemal zerowym zużyciu energii lub budynki o zerowej emisji. Pułap ten jest obliczany dla budynków, które mają całkowitą powierzchnię użytkową powyżej 250 m2, które w dniu 1 stycznia 2024 r. nie są budynkami o niemal zerowym zużyciu energii.
Władze krajowe mają zachęcać wszystkie organy publiczne do uwzględniania szerokiego spektrum korzyści, poza oszczędnością energii, z renowacji, takich jak poprawa jakości życia ludzi i komfortu w odnowionych budynkach publicznych, w szczególności w szkołach, ośrodkach opieki dziennej, domach opieki, szpitalach oraz mieszkaniach chronionych i komunalnych. Państwa członkowskie, zgodnie z art. 5 dyrektywy, mają także zapewnić, aby władze regionalne i lokalne, używając dostępnych narzędzi planowania długoterminowego, takich jak: plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, plany zagospodarowania przestrzennego czy wieloletnie prognozy finansowe, podjęły odpowiednie działania, uwzględniając konsultacje społeczne, które będą prowadzić do dekarbonizacji i poprawy efektywności energetycznej.

NOWY OBOWIĄZEK CZY SZANSA DLA SAMORZĄDÓW?

Jeśli chodzi o kwestię wyboru budynków składających się na trzyprocentowy pułap budynków do modernizacji przewidziany w dyrektywie, warto już dziś podjąć prace analityczne, które pozwolą na podjęcie najbardziej racjonalnych z punktu widzenia decyzji w tym zakresie.
To samorządy powinny wykazać inicjatywę i wskazać na budynki w swoim zasobie, które, biorąc pod uwagę opłacalność i wykonalność techniczną, powinny być w pierwszym rzędzie zmodernizowane. Dyrektywa wprowadza szereg zwolnień z obowiązku modernizacji, które dotyczą w szczególności budynków komunalnych, jeśli ich renowacja przyczyniłaby się do wzrostu czynszu, budynków historycznych, obiektów wojskowych i sakralnych. Nie ma także obowiązku renowacji budynku, gdy nie jest to technicznie, ekonomicznie ani funkcjonalnie wykonalne. Wskazanie przez samorządy tych odstępstw powinno nastąpić jak najszybciej i z uwzględnieniem perspektyw znacznie wyższych kosztów utrzymania budynków niepoddanych renowacji, które będą trwale obciążać samorządowy budżet.
Do rocznego wskaźnika renowacji można będzie zaliczyć nowe budynki, które są zamiennikami budynków wyburzonych w okresie dwóch lat, poprzedzających okres raportowania, w przypadku, gdy było to działanie bardziej opłacalne i zrównoważone, uwzględniając emisje CO2 w całym cyklu życia budynku, w porównaniu do renowacji istniejącego budynku. Państwa członkowskie mają określić i opublikować metodologię obliczania emisji CO2 dla budynków.
Innym obowiązkiem będzie konieczność przygotowania i podania do publicznej wiadomości wykazu ogrzewanych i chłodzonych budynków we władaniu organów publicznych (o powierzchni powyżej 250 m2), w którym zawarte będą dane na temat: powierzchni użytkowej, rocznego zużycia energii cieplnej, chłodniczej, elektrycznej i ciepłej wody, świadectwa energetycznego każdego z budynków (wydanego zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE). Wykaz ten będzie powiązany z przeglądem zasobów budynków, przeprowadzanym w ramach krajowych planów renowacji budynków (zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE) i odpowiednimi bazami danych oraz aktualizowany co dwa lata. Trudno sobie wyobrazić, że wykaz taki powstałby bez udziału władz samorządowych.

Najbliższe dwa lata, do momentu wejścia w życie dyrektywy, powinny więc zostać wykorzystane przez władze publiczne wszystkich szczebli do:

• uzgodnienia zakresu niezbędnych prac analitycznych,
• stworzenia zespołów, które takie prace będą w stanie przeprowadzić,
• przygotowania skutecznych programów wsparcia finansowego samorządów,
• określenia harmonogramu działań na ich podstawie oraz
• przygotowania wieloletnich planów renowacji.

Nagrodą będą znacznie niższe koszty utrzymania zasobu budowlanego przez samorządy, racjonalizacja wykorzystania tego zasobu i znacznie lepsze warunki życia i funkcjonowania w zmodernizowanych budynkach. Warto zawalczyć o to, aby nowe przepisy unijne stały się szansą na realną zmianę jakości życia społeczności lokalnych i zmniejszenie kosztów utrzymania zasobu budowlanego, a nie tylko kolejnym administracyjnym obowiązkiem.

dr Justyna Glusman,
Dyrektor Zarządzająca
Stowarzyszenie Fala Renowacji

PODSTAWA PRAWNA:
– Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023L1791

SPIS TREŚCI

XX Kongres Gmin Wiejskich już niebawem!

WYDARZENIA SAMORZĄDOWE - BIULETYN SAMORZĄDOWCA 5 / 2023

27-28 listopada 2023 r. – Jachranka k. Warszawy

Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWRP) zaprasza do udziału w Jubileuszowym XX Kongresie Gmin Wiejskich. Wydarzenie odbędzie się w dniach 27-28 listopada br. w Centrum Kongresowym w Jachrance k. Warszawy. Kongres będzie poświęcony najważniejszym problemom samorządu, a w sposób szczególny dotykać będzie wyzwań stojących przed gminami z obszarami wiejskimi. W trakcie wydarzenia odbędą się również obchody jubileuszu 30-lecia Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, po jego reaktywacji w 1993 r.

Czytaj więcej: XX Kongres Gmin Wiejskich już niebawem!

Rada miasta nie może skrócić ustawowego terminu, w którym kontrolowany ma obowiązek przedstawić dokumentację

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE REGIONALNYCH IZB OBRACHUNKOWYCH - SAS 5 / 2023

Uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z dnia 9 sierpnia 2023 r., nr 20/1115/2023

Modyfikacja lub uzupełnianie zapisów ustawy w sposób, który prowadzi do zmiany określonych w ustawie uprawnień osób upoważnionych do przeprowadzenia kontroli lub obowiązków podmiotów kontrolowanych, nie znajduje podstaw prawnych. Rada gminy nie może skrócić do 7 dni terminu ustawowego wynoszącego 14 dni, w którym kontrolowany ma obowiązek przedstawić żądaną przez kontrolującego dokumentację.

Tak wynika z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu, stwierdzającej nieważność części postanowień uchwały rady miasta z dnia 20 lipca 2023 r. w sprawie ustalenia trybu udzielania i rozliczania dotacji dla publicznych i niepublicznych podmiotów oświatowych, prowadzonych przez inny niż jednostka samorządu terytorialnego organ oraz trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania.
W § 5 ust. 1 uchwały rada miasta postanowiła, że: „Organowi dotującemu przysługuje prawo kontroli prawidłowości pobrania oraz prawidłowości wykorzystania dotacji, przez podmioty oświatowe, o których mowa w § 1.”, a następnie w ust. 5 § 5 określiła zakres tej kontroli, stanowiąc, iż: „Kontroli, o której mowa w ust. 1 podlega:

• prawidłowość pobrania dotacji w zakresie zgodności ze stanem faktycznym liczby uczniów wykazywanych w informacjach, o którym mowa w § 3 ust. 1 uchwały, na podstawie dokumentacji stanowiącej podstawę sporządzania tych informacji;
• prawidłowość wykorzystania dotacji przyznanej szkole, przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego w zakresie, o którym mowa w art. 35 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych;
• zgodność złożonego rocznego wykorzystania dotacji, o którym mowa w § 4 ust. 1 uchwały, z dokumentacją organizacyjną, finansową i dokumentacją przebiegu nauczania szkoły, przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego”.

Kolegium Izby wskazuje, że przepis art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych nie przyznaje organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego kompetencji do regulowania zakresu kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Ustawodawca w tym przepisie w sposób wyraźny ograniczył upoważnienie dla prawodawcy miejscowego do ustalania jedynie trybu przeprowadzania kontroli, a nie jej zakresu. Ponadto regulacje dotyczące kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji zawarte zostały w art. 36 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.
Kolegium Izby stwierdziło również, że w § 5 ust. 7 badanej uchwały rada miasta, ustalając tryb kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji, określiła, że: „W przypadku nieposiadania dokumentów objętych kontrolą, organ prowadzący zobowiązany jest dostarczyć i udostępnić je kontrolującym, w terminie i miejscu uzgodnionym z kontrolującym – nie później jednak niż w terminie 7 dni od otrzymania pisemnego wezwania o okazanie dokumentów podlegających kontroli”.
Kolegium RIO w Poznaniu przypomniało, że organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego, na mocy art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, przyznana została kompetencja do ustalania trybu kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji oświatowych. Natomiast kwestie dotyczące kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji, w tym uprawnienia osób przeprowadzających kontrole oraz obowiązki podmiotów kontrolowanych, określone zostały przez ustawodawcę w art. 36 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.
Zgodnie z art. 36 ust. 2 tej ustawy: osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo wstępu do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek oraz wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją, a w przypadku szkół, o których mowa w art. 26 ust. 2 – także do wglądu do list obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, oraz ich weryfikacji. Z kolei stosownie do ust. 3 art. 36 ustawy: przedszkole, inna forma wychowania przedszkolnego, szkoła i placówka udostępnia dokumentację, o której mowa w ust. 2, oraz listy obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, w terminie 14 dni od dnia zwrócenia się przez osobę upoważnioną do przeprowadzenia kontroli o udostępnienie tej dokumentacji.
Dlatego w ocenie Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu określenie w § 5 ust. 7 uchwały wymogu dostarczenia i udostępnienia kontrolującym dokumentów „w terminie i miejscu uzgodnionym z kontrolującym – nie później jednak niż w terminie 7 dni od otrzymania pisemnego wezwania o okazanie dokumentów podlegających kontroli” jest sprzeczne z art. 36 ust. 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, zgodnie z którym podmiot kontrolowany udostępnia dokumentację, o której mowa w ust. 2 oraz listy obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, „w terminie 14 dni od dnia zwrócenia się przez osobę upoważnioną do przeprowadzenia kontroli o udostępnienie tej dokumentacji”.
Zdaniem Kolegium Izby modyfikacja lub uzupełnianie zapisów ustawy w sposób, który prowadzi do zmiany określonych w ustawie uprawnień osób upoważnionych do przeprowadzenia kontroli lub obowiązków podmiotów kontrolowanych, nie znajduje podstaw prawnych.

SPIS TREŚCI

Rada miasta może wprowadzić odstępstwo od zakazu spożywania alkoholu w miejscach publicznych, ale nie od sprzedaży

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW - SAS 5 / 2023

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 4 sierpnia 2023 r., nr 73/2023

Prawodawca lokalny może wprowadzić tylko odstępstwo od zakazu spożywania alkoholu w miejscach publicznych (oczywiście przy zaistnieniu ustawowych przesłanek). Ustawodawca nie upoważnił jednak rady gminy do wprowadzenia odstępstw od zakazu sprzedaży napojów alkoholowych.

Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Kujawsko-Pomorskiego, stwierdzającego nieważność uchwały rady miasta, zmieniającej uchwałę w sprawie ustalenia na terenie miasta maksymalnej liczby zezwoleń na sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych, zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania, odstępstw od zakazu spożywania oraz ograniczeń sprzedaży napojów alkoholowych w części dotyczącej § 1 pkt 1 badanej uchwały, nadającego nowe brzmienie § 4 w zakresie zwrotu „sprzedaży i podawania napojów alkoholowych”.
W § 1 pkt 1 badanej uchwały postanowiono, że „W uchwale rady miasta (…) w sprawie ustalenia na terenie miasta (…) maksymalnej liczby zezwoleń na sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych, zasad usytuowania miejsc sprzedaży i podawania, odstępstw od zakazu spożywania oraz ograniczeń sprzedaży napojów alkoholowych, wprowadza się następujące zmiany: 1) § 4 uchwały otrzymuje brzmienie: „§ 4. Wprowadza się odstępstwo od zakazu sprzedaży i spożywania napojów alkoholowych w poniższych miejscach publicznych na terenie miasta (…). Tymczasem, stosownie do brzmienia art. 14 ust. 2b ustawy „Rada gminy może wprowadzić, w drodze uchwały, w określonym miejscu publicznym na terenie gminy odstępstwo od zakazu spożywania napojów alkoholowych, jeżeli uzna, że nie będzie to miało negatywnego wpływu na odpowiednie kształtowanie polityki społecznej w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi, o której mowa w art. 2 ust. 1, i nie będzie zakłócało bezpieczeństwa i porządku publicznego”. Z powyższego przepisu wynika zatem, że prawodawca lokalny może wprowadzić tylko odstępstwo od zakazu spożywania alkoholu w miejscach publicznych (oczywiście przy zaistnieniu ustawowych przesłanek). Ustawodawca nie upoważnił jednak rady gminy do wprowadzenia odstępstw od zakazu sprzedaży napojów alkoholowych, jak uczyniła to rada miasta w § 1 pkt 1 badanej uchwały, nadającym nowe brzmienie § 4 uchwały. Wobec powyższego, w ocenie organu nadzoru prawodawca lokalny w zakresie zwrotu „sprzedaży napojów alkoholowych” wykroczył poza delegację ustawową określoną w art. 14 ust. 2b ustawy. Rada miasta, realizując przysługujące jej kompetencje, powinna ściśle uwzględniać wytyczne, zawarte w upoważnieniu kompetencyjnym. Przedmiotowa uchwała, będąca aktem prawa miejscowego, jest bowiem źródłem powszechnie obowiązującego prawa na obszarze danej gminy, musi zatem respektować unormowania zawarte w aktach prawnych wyższego rzędu.

SPIS TREŚCI

Uchwała rady gminy, tworząca jednostkę budżetową, nie jest aktem prawa miejscowego

ORZECZNICTWO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH -SAS 5 / 2023

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 15 czerwca 2023 r., sygn. akt III SA/Łd 158/23

Uchwala rady gminy w sprawie utworzenia jednostki budżetowej oraz nadania statutu tej jednostce nie jest aktem prawa miejscowego. Uchwała taka ani nie zawiera bowiem norm o charakterze abstrakcyjnym i generalnym, ani też nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach podmiotów tworzących wspólnotę samorządową.

Tak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, uwzględniającego skargę Wojewody Łódzkiego na uchwałę rady miejskiej w sprawie utworzenia jednostki budżetowej „Centrum Usług Wspólnych Domów Pomocy Społecznej” i nadania jej statutu. W § 6 tego aktu rada postanowiła, że: „Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Łódzkiego”.
W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi Wojewoda Łódzki zaskarżył ją w zakresie § 6 uchwały. W ocenie wojewody określenie takiego trybu wejścia w życie uchwały oznacza, że rada zakwalifikowała ją do kategorii aktów prawa miejscowego, których wejście w życie uzależnione jest od ogłoszenia we wskazanym publikatorze. Zdaniem skarżącego regulacja zawarta w § 6 uchwały narusza przepis art. 13 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Kwestionowana uchwała nie należy bowiem do żadnej z kategorii aktów wymienionych w tym przepisie, podlegających ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W szczególności nie stanowi aktu prawa miejscowego, ani też aktu, który na mocy przepisów szczególnych podlegałby publikacji. Z treści uchwały, a także z treści Statutu Centrum Usług Wspólnych Domów Pomocy Społecznej wynika, że jest to jednostka organizacyjna miasta, nieposiadająca osobowości prawnej i działająca w formie jednostki budżetowej, prowadząca wspólną obsługę dla domów pomocy społecznej prowadzonych przez miasto. Wobec powyższego, statut jednostki budżetowej został skierowany do podmiotu podporządkowanego organowi wydającemu ten akt, a przepisy w nim zawarte oddziałują na sferę obowiązków i uprawnień tylko w stosunku do tej jednostki. Zaskarżona uchwała nie zawiera norm abstrakcyjnych i generalnych, nie rozstrzyga także o prawach i obowiązkach podmiotów tworzących wspólnotę samorządową, lecz ma jedynie charakter zadaniowy, tj. dotyczy wyłącznie wspólnej obsługi przez urząd gminy podmiotów w niej wskazanych. Uchwała ta jest więc wyrazem woli rady miejskiej, co do uregulowania kwestii związanych z prowadzeniem spraw jednostek gminy, wymienionych w § 2 uchwały w zakresie obsługi administracyjnej, prawnej oraz finansowej. Wszystkie te argumenty przemawiają za tym, że uchwała rady miejskiej w sprawie organizacji wspólnej obsługi Domów Pomocy Społecznej nie jest aktem prawa miejscowego, ale aktem kierownictwa wewnętrznego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi przychylił się do wniesionej skargi w zakresie braku podstaw do ogłoszenia zaskarżonej uchwały w Dzienniku Urzędowym Województwa Łódzkiego. W wyroku podzielono stanowisko i argumentacje wojewody. Zdaniem WSA, organ nadzoru słusznie przyjął, że uchwała w sprawie powołania jednostki budżetowej nie kwalifikuje się jako rodzaj aktu podlegający publikacji w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Błędna jest jej kwalifikacja jako akt prawa miejscowego. Sąd zauważył, iż w orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowane jest stanowisko, które każe kwalifikować jako akty prawa miejscowego tylko te akty, w których ujęto normy postępowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. W praktyce oznacza to, że adresatami aktów prawa miejscowego są mieszkańcy danej jednostki samorządu terytorialnego, bądź tylko przebywający na jej terenie. Zaskarżona uchwała takich norm nie wyraża.
WSA w Łodzi podkreślił ponadto, że w myśl przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej u.f.p.) jednostka budżetowa jest jednostką organizacyjną sektora finansów publicznych, nieposiadającą osobowości prawnej. Pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu jednostki powołującej (np. gminy) oraz odprowadza do niego wszelkie pozyskane dochody. Jednostki organizacyjne działają na podstawie statutu, który nadawany jest przez organ ją powołujący (np. rada gminy), którego treść koncentruje się na kwestiach organizacyjnych. Nie ma w nim przepisów, które określałyby obowiązki i uprawnienia innych osób czy podmiotów. Przesądza to o tym, że uchwały takiej nie można uznać za źródło prawa miejscowego.

SPIS TREŚCI

Zgłoszenie podwykonawcy a rozpoczęcie realizacji robót budowlanych

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 5 / 2023

Ustawodawca przewidział obowiązek zgłaszania podwykonawców, realizujących zamówienie publiczne, celem zabezpieczenia ich interesów. Przewidział ustawową procedurę dokonywania zgłoszeń podwykonawców oraz wprowadził obowiązek umieszczania kar umownych, na wypadek braku dokonania zgłoszenia umowy (jej projektu) z podwykonawcą w ustawowym terminie. Na gruncie regulacji ustawowej powstaje problem odróżnienia zgłoszenia podwykonawcy od zgłoszenia zawarcia umowy z podwykonawcą.

Zgodnie z treścią art. 437 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo zamówień publicznych umowa o roboty budowlane (zawarta w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych) zawiera w szczególności postanowienia dotyczące wysokości kar umownych z tytułu: 1) braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom 2) nieprzedłożenia do zaakceptowania projektu umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, lub projektu jej zmiany 3) nieprzedłożenia poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii umowy o podwykonawstwo lub jej zmiany 4) braku zmiany umowy o podwykonawstwo w zakresie terminu zapłaty. Ustawa p.z.p. określa również procedurę zgłaszania podwykonawców, różnicując ją na przypadki:

1) podwykonawstwa obejmującego dostawy i usługi 2) podwykonawstwa obejmującego roboty budowlane.

W tym pierwszym przypadku wykonawca, podwykonawca lub dalszy podwykonawca zamówienia na roboty budowlane przedkłada zamawiającemu poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię zawartej umowy o podwykonawstwo, której przedmiotem są dostawy lub usługi, w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia (z wyłączeniem umów o podwykonawstwo o wartości mniejszej niż 0,5% wartości umowy w sprawie zamówienia publicznego oraz umów o podwykonawstwo, których przedmiot został wskazany przez zamawiającego w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, jako niepodlegający temu obowiązkowi, przy czym wyłączenie to nie dotyczy umów o podwykonawstwo o wartości większej niż 50 000 zł). Ustawodawca przewidział, iż zamawiający może określić niższą wartość, od której będzie zachodził obowiązek przedkładania umowy o podwykonawstwo.
W tym drugim przypadku zgłoszenie ma charakter dwustopniowy. Wykonawca, podwykonawca lub dalszy podwykonawca zamówienia na roboty budowlane, zamierzający zawrzeć umowę o podwykonawstwo, której przedmiotem są roboty budowlane, jest obowiązany w trakcie realizacji zamówienia publicznego na roboty budowlane do przedłożenia zamawiającemu projektu tej umowy, przy czym podwykonawca lub dalszy podwykonawca jest obowiązany dołączyć zgodę wykonawcy na zawarcie umowy o podwykonawstwo o treści zgodnej z projektem umowy. Zamawiający ma w takim przypadku termin (wprowadzony umownie – ale obligatoryjnie) na zgłoszenie zastrzeżeń z odwołaniem się do zapisów specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w zakresie niezgodności terminu płatności wynagrodzenia z ustawą p.z.p. W przypadku braku zastrzeżeń lub ich wypełnienia, wykonawca, podwykonawca lub dalszy podwykonawca zamówienia na roboty budowlane przedkłada zamawiającemu poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię zawartej umowy o podwykonawstwo, w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia.
Redakcja wskazanego przepisu wskazuje, iż chodzi o niezgłoszenie umowy z podwykonawcą, a nie samego podwykonawcy, co wykonawcy w praktyce starają się interpretować w ten sposób, iż podwykonawca może rozpocząć prace przed realizacją ww. procedury. W przypadku dostaw i usług przedmiotowe regulacje nie stanowią istotnego zagadnienia (dochodzi do zgłoszenia zawartej umowy z podwykonawcą, który w zasadzie może od dnia zawarcia umowy realizować prace – chyba że zamawiający wyraźnie wskazał, iż przed upływem terminu 7 dni od dnia zgłoszenia nie może on prowadzić prac). Problem może budzić natomiast kwestia umowy podwykonawczej o roboty budowlane.
W przepisie art. 437 ustawy Prawo zamówień publicznych zawarto katalog obowiązkowych (minimum) postanowień umowy o roboty budowlane, które zamawiający ma obowiązek wprowadzić do projektu takiej umowy. Z powyższego wynika, iż zamawiający może przewidzieć postanowienia dalej idące, w szczególności zakazujące (o czym mowa powyżej) rozpoczęcia realizacji prac przez podwykonawcę przed jego zgłoszeniem. Można więc przyjąć interpretację, iż rozpoczęcie prac przez podwykonawcę przed przedłożeniem do akceptacji zamawiającemu oraz jego akceptacją umów o podwykonawstwo jest możliwe, o ile umowa o roboty budowlane nie zawiera zapisów zakazujących takiej czynności.
Problem, który jednak się pojawia w takim przypadku, to ustalenie tytułu prawnego, w oparciu o który podwykonawca rozpoczyna prace (czy jest to np. umowa przedwstępna itp.), bowiem de facto zamawiający dysponuje jedynie jej projektem. Zamawiający może bowiem uznać, iż doszło do zawarcia ustnej umowy o rozpoczęciu prac, a z racji jej charakteru zgłoszenie nie jest możliwe. Czy więc można uznać, iż przekazanie zamawiającemu projektu umowy o podwykonawstwo umożliwia rozpoczęcie przez ten podmiot realizacji prac bez ryzyka narażenia się na sankcje? Odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest jednoznaczna. Po pierwsze, rozpoczęcie realizacji prac następuje po zawarciu umowy (nawiązaniu stosunku prawnego). Po drugie, aby móc podlegać zgłoszeniu, umowa taka powinna mieć formę pisemną. Zgłoszenia projektu umowy nie można utożsamiać z zawarciem umowy, a wprowadzone przez ustawodawcę zapisy miały zapewnić zamawiającym kontrolę uprzednią (zgłoszenie projektu) treści umów zawieranych z podwykonawcami, których przedmiotem są roboty budowlane. Natomiast z drugiej strony, w omawianej regulacji nie ma sankcji w postaci kary umownej za realizację prac przez podwykonawcę niezgłoszonego.
Oznacza to, iż samo realizowanie prac przez niezgłoszonego podwykonawcę nie musi oznaczać automatycznie naliczenia kary za niezgłoszenie umowy z podwykonawcą, bowiem przedmiotowe przepisy nie powinny być interpretowane rozszerzająco. Nie budzi natomiast wątpliwości, iż z uwagi na ich cel, takie interpretacje mogą się pojawiać.
Podsumowując, wskazać należy, iż procedura przewidziana dla zgłaszania podwykonawców (w zakresie robót budowlanych) nie służy przyspieszeniu realizacji procesów inwestycyjnych. Należy się spodziewać, iż zagadnienie naliczania kar umownych, z tytułu prac realizowanych przez niezgłoszonych podwykonawców, będzie pojawiało się aż do czasu uzyskania jednoznacznej interpretacji judykatury w tym przedmiocie.

Marek Okniński

SPIS TREŚCI

Zamawiający nie może wymagać konkretnej formy zaświadczenia z ZUS-u

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 5 / 2023

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień pub-licznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605), komunikacja w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego i w konkursie, w tym wymiana informacji oraz przekazywanie dokumentów lub oświadczeń między zamawiającym a wykonawcą, z uwzględnieniem wyjątków określonych w ustawie, odbywa się przy użyciu środków komunikacji elektronicznej (patrz: art. 61 ustawy p.z.p.), określonych w art. 7 pkt 23 tej ustawy. Obowiązek elektronicznej komunikacji dotyczy także przekazywania podmiotowych środków dowodowych.

W obowiązującym stanie prawnym zasady przekazywania podmiotowych środków dowodowych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. – w sprawie sposobu sporządzania i przekazywania informacji oraz wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych oraz środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie (Dz.U. z 2020 r. poz. 2452).
Wskazane rozporządzenie przewiduje, że gdy dokumenty zostały wystawione jako dokumenty elektroniczne, wykonawca przekazuje ten dokument w takiej formie. Natomiast gdy dokument został wystawiony przez upoważniony podmiot jako dokument w postaci papierowej, wykonawca przekazuje zamawiającemu cyfrowe odwzorowanie tego dokumentu, opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym – a w przypadku postępowań lub konkursów o wartości mniejszej niż progi unijne kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym – poświadczające zgodność cyfrowego odwzorowania z dokumentem w postaci papierowej.
W świetle obowiązujących przepisów, wykonawca w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego może przedłożyć zamawiającemu dokument elektroniczny albo cyfrowe odwzorowanie dokumentu, wystawionego w postaci papierowej.
Odnosząc powyższe do możliwych form, w jakich może zostać przedłożone zaświadczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zamawiający powinien wziąć pod uwagę przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.). Zgodnie z art. 50 ust. 4a tej ustawy, zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek oraz decyzje o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek, wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek wykonawcy, o którym mowa w art. 50 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, mogą być wykorzystywane w formie wydruku przez płatnika składek, który je uzyskał. Jednocześnie zgodnie z art. 50 ust. 4c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wydruki, o których mowa w ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mają moc zrównaną z mocą dokumentów wydawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli zawierają dane, o których mowa w ust. 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, umożliwiające ich weryfikację w sposób określony w tym przepisie (tj. dane identyfikujące zaświadczenie lub decyzję, typ identyfikatora płatnika składek i jego numer, data wydania zaświadczenia lub decyzji). Ponadto należy wskazać, iż zgodnie z art. 71aa ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku pism wydanych w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego ZUS, które zostały opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną, doręczenie może polegać na doręczeniu wydruku pisma uzyskanego z tego systemu odzwierciedlającego treść tego pisma, jeżeli strona nie wnosiła o doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub nie wyraziła zgody na doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
W związku z powyższym, zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, może mieć postać elektroniczną opatrzoną kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym albo postać wydruku tego dokumentu, którego moc na podstawie art. 50 ust. 4c ustawy systemie ubezpieczeń społecznych, po spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie, zrównana została z mocą dokumentu elektronicznego. Mając na uwadze wymienione przepisy, w szczególności regulacje wskazujące, że zaświadczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może mieć postać wydruku o mocy zrównanej z mocą dokumentu elektronicznego, przy zastosowaniu wykładni celowościowej, istnieją podstawy do uznania, że wydruk zaświadczenia można traktować jako dokument wystawiony w postaci papierowej. W konsekwencji można uznać, że wykonawca jest uprawniony do złożenia cyfrowego odwzorowania tego wydruku.
W praktyce prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, zamawiający nie może wymagać wyłącznie elektronicznej formy zaświadczenia z ZUS-u.

Zgodnie z art. 71aa ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku pism wydanych w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego ZUS, które zostały opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną, doręczenie może polegać na doręczeniu wydruku pisma uzyskanego z tego systemu odzwierciedlającego treść tego pisma, jeżeli strona nie wnosiła o doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub nie wyraziła zgody na doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Opierając się na opinii Urzędu Zamówień Publicznych stwierdzić należy, że wykonawca ubiegający się o uzyskanie zamówienia publicznego, w przypadku otrzymania z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia jako wydruku o mocy zrównanej z mocą dokumentu elektronicznego, może traktować takie zaświadczenie jako dokument wystawiony w postaci papierowej, w rozumieniu przepisów rozporządzenia w sprawie dokumentów elektronicznych i przekazać zamawiającemu cyfrowe odwzorowanie tego dokumentu, opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym – a w przypadku postępowań lub konkursów o wartości mniejszej niż progi unijne, kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym – poświadczające zgodność cyfrowego odwzorowania z dokumentem w postaci papierowej.

Marek Okniński
praktyk, zajmujący się od 1995 r. udzielaniem zamówień publicznych
w jednostkach samorządu terytorialnego oraz spółkach Skarbu Państwa.
Prowadzi szkolenia, które po zdaniu egzaminu państwowego dają
tytuł zawodowy „specjalista zamówień publicznych”

SPIS TREŚCI

PGE Dystrybucja wymienia tradycyjne liczniki na nowoczesne zdalnego odczytu (LZO)

ENERGIA I TECHNOLOGIE - SAS 5 / 2023

PGE Dystrybucja, jako Operator Systemu Dystrybucyjnego (OSD), zgodnie z ustawą Prawo energetyczne realizuje masową wymianę liczników u odbiorców końcowych. Zgodnie z jej zapisami do końca 2028 r. LZO zostaną zainstalowane u co najmniej 80% odbiorców końcowych, a do lipca 2031 r. urządzenia będą posiadali wszyscy klienci Spółki, co oznacza wymianę blisko 6 mln urządzeń, wg. harmonogramu:

• do 31 grudnia 2023 r. – co najmniej 15% liczników – tj. 850 tys. urządzeń,
• do 31 grudnia 2025 r. − co najmniej 35% liczników – tj. 2 mln urządzeń,
• do 31 grudnia 2027 r. − co najmniej 65% liczników – tj. 3,8 mln urządzeń,
• do 31 grudnia 2028 r. − co najmniej 80% liczników – tj. 4,7 mln urządzeń,
• do lipca 2031 r. – 100% tj. blisko 6 mln liczników.

CO TO JEST LICZNIK ZDALNEGO ODCZYTU?

Licznik zdalnego odczytu to przyrząd pomiarowy służący do pomiaru energii elektrycznej i rozliczeń za tę energię, wyposażony w funkcję komunikacji z systemem zdalnego odczytu. LZO posiada m.in. możliwość zdalnego pozyskiwania danych pomiarowych, bez konieczności wizyty przedstawicieli spółki w miejscu instalacji licznika.
LZO instalowane przez PGE spełniają wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie systemu pomiarowego. Dane pomiarowe, pozyskane z licznika zdalnego odczytu, są podstawą do rozliczenia usługi dystrybucji oraz energii elektrycznej pobranej w danym okresie rozliczeniowym.

Licznik zdalnego odczytu:

• umożliwia zdalny odczyt danych pomiarowych, zdalną zmianę grupy taryfowej oraz zmianę sprzedawcy, bez konieczności wizyt przedstawicieli PGE Dystrybucja u klientów;
• umożliwia pomiar energii w dwóch kierunkach, co eliminuje konieczność wymiany licznika w przypadku przyłączenia odnawialnego źródła energii elektrycznej;
• zapewnia przekazywanie informacji o przerwach w zasilaniu do OSD;
• umożliwia klientom świadome zarządzanie zużyciem energii, co może prowadzić do oszczędności energetycznych i redukcji ogólnego zużycia energii;
• umożliwia – na wniosek klienta – udostępnianie danych w czasie rzeczywistym, po ówczesnym zainstalowaniu odpowiedniej aplikacji.

JAKIE KORZYŚCI WYNIKAJĄ Z ZASTOSOWANIA LICZNIKA ZDALNEGO ODCZYTU?

LZO umożliwiają dostarczanie szczegółowych informacji o zużyciu energii elektrycznej, co może być pomocne w świadomym gospodarowaniu energią, a tym samym ograniczaniu wydatków, nawet o kilkanaście procent w ciągu roku, poprzez zmianę przyzwyczajeń w zakresie korzystania z energii elektrycznej. Dzięki tym urządzeniom klienci PGE Dystrybucja zyskują możliwość lepszego zarządzania energią, efektywniejsze jej wykorzystanie i tym samym ograniczenie kosztów. LZO zapewniają większy komfort, uniknięcie wizyt przedstawicieli PGE Dystrybucja związanych z lokalnym pozyskiwaniem odczytów, a także możliwość prowadzenia zaawansowanych rozliczeń oraz dostęp do danych w czasie zbliżonym do rzeczywistego.

BEZPIECZEŃSTWO I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Liczniki kupowane i instalowane przez PGE Dystrybucja wykonane są zgodnie z obowiązującymi na obszarze Polski przepisami i posiadają wszelkie certyfikaty i pozwolenia, umożliwiające zastosowanie ich na jej terytorium. Liczniki posiadają deklarację zgodności UE, w tym potwierdzenie zgodności z Dyrektywą 2014/30/UE, dot. kompatybilności elektromagnetycznej. Producent urządzenia potwierdza spełnienie przez dany produkt przewidzianych dla niego norm jakości i bezpieczeństwa, zawartych w dotyczących go regulacjach prawnych Unii Europejskiej, zgodnie z przedłożoną deklaracją „CE”.
PGE Dystrybucja stosuje rozwiązania fizyczne i logiczne w zakresie ochrony infrastruktury pomiarowej. Komunikacja w ramach systemu możliwa jest przez wydzieloną sieć technologiczną PGE Dystrybucja i prywatne punkty dostępowe (docelowo komunikacja z licznikami będzie realizowana poprzez wydzieloną sieć LTE GK PGE). Przesyłane przez licznik zdalnego odczytu dane są szyfrowane, podobnie jak ma to miejsce w przypadku np. danych bankowych. Ich przechowywanie odbywa się zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych. Dostęp do nich jest rejestrowany i ograniczony, aby mieć pewność, że użytkowane są zgodnie z przeznaczeniem.

W JAKI SPOSÓB PROWADZONE SĄ WYMIANY LICZNIKÓW W PGE DYSTRYBUCJA?

Dla klientów wymiana liczników jest całkowicie bezpłatna. Koszty zakupu, instalacji i uruchomienia LZO oraz niezbędnej infrastruktury są pokrywane przez PGE Dystrybucja. Instalacja LZO odbywa się według ustalonego harmonogramu, z uwzględnieniem liczby urządzeń, które wymagają wymiany w związku z upływem ważności ich cech legalizacyjnych lub oceny zgodności w danym roku. Wymiany liczników mogą być realizowane zarówno przez służby PGE Dystrybucja, jak i upoważnionych przez spółkę monterów. Wymiana tradycyjnego licznika na licznik zdalnego odczytu nie powoduje zmiany warunków umowy.

Materiał powstał we współpracy
z PGE Polska Grupa Energetyczna

SPIS TREŚCI

Przekształcenie użytkowania wieczystego we własność gruntów komercyjnych – nowe obowiązki samorządów!

ANALIZY I KOMENTARZE - SAS 5 / 2023

Nowelizacja ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

31 sierpnia 2023 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw, nowelizujące ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej również jako: u.g.n) poprzez dodanie do jej treści między innymi Działu VIa, zatytułowanego jako „Przepisy epizodyczne dotyczące roszczenia o sprzedaż nieruchomości gruntowej na rzecz jej użytkownika wieczystego”.

Jak wskazuje tytuł dodanego Działu VIa, zawarte w nim artykuły stanowią przepisy epizodyczne, na podstawie których określonej grupie użytkowników wieczystych przyznane zostało roszczenie, uprawniające ich do wystąpienia w ściśle określonym przedziale czasowym z żądaniem sprzedaży na ich rzecz nieruchomości gruntowych, oddanych im w użytkowanie wieczyste. Mianowicie, zgodnie z nowo dodanym art. 198g ust. 1 u.g.n., użytkownik wieczysty nieruchomości gruntowej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw może wystąpić z żądaniem sprzedaży tej nieruchomości na jego rzecz.
Zamieszczenie w ustawie o gospodarce nieruchomościami rozwiązania, przyznającego określonej grupie użytkowników wieczystych roszczenie, uprawniające ich do wystąpienia z żądaniem sprzedaży na ich rzecz nieruchomości gruntowych oddanych im w użytkowanie wieczyste, stanowiło realizację zasadniczego celu projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw, jakim jest stopniowa eliminacja użytkowania wieczystego. Należy jednak wskazać, iż w przeciwieństwie do koncepcji uwłaszczenia ex lege, rozwiązania zawarte w dodanym dziale ustawy o gospodarce nieruchomościami gwarantują użytkownikowi wieczystemu swobodę podjęcia decyzji o zawarciu umowy, zarówno w procedurze cywilnej (art. 32 u.g.n.), jak i w ramach przyznanego epizodycznie roszczenia (art. 198g ust. 1 u.g.n.).
Z analizy treści art. 198g u.g.n. wynika, iż w skład grupy, której przyznano omawiane roszczenie, wchodzą użytkownicy wieczyści, którzy wykonali zobowiązanie określone w umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste, a sama nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie wieczyste przed dniem 1 stycznia 1998 r. Przy czym prawo do wystąpienia z przedmiotowym roszczeniem przysługiwać będzie jedynie w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej ustawę o gospodarce nieruchomościami, tj. od dnia 31 sierpnia 2023 r. Jednocześnie zaznaczyć należy, iż art. 198g ust. 2 u.g.n. przewiduje szereg sytuacji, w których roszczenie o sprzedaż nieruchomości gruntowych na rzecz ich użytkowników wieczystych nie będzie im przysługiwać. Mianowicie żądanie sprzedaży, o którym mowa w art. 198g ust. 1 u.g.n., przysługiwać nie będzie:

• jeżeli nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste po dniu 31 grudnia 1997 r.;
• jeżeli użytkownik wieczysty nie wykonał zobowiązania określonego w umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste;
• w odniesieniu do gruntów położonych na terenie portów i przystani morskich w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz.U. z 2022 r. poz. 1624 oraz z 2023 r. poz. 261);
• jeżeli grunt jest wykorzystywany na prowadzenie rodzinnego ogrodu działkowego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych;
• w odniesieniu do nieruchomości gruntowej niezabudowanej.

Ponadto zaznaczyć należy, iż zgodnie z art. 198g ust. 3 u.g.n. nie zawiera się umowy sprzedaży nieruchomości, o której mowa w art. 198g ust. 1, jeżeli toczy się postępowanie o rozwiązanie umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.
Abstrahując od wskazanych powyżej kwestii, niniejszym nadmienić należy także, iż przepisy dodanego Działu VIa ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, oprócz przyznania praw użytkownikom wieczystym, nakładają również szereg obowiązków na właścicieli nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste, a więc również na jednostki samorządu terytorialnego, w tym gminy. Najważniejszym z obowiązków nałożonych na jednostki samorządu terytorialnego jest obowiązek uwzględniania roszczeń, kierowanych na podstawie art. 198g ust. 1 u.g.n. przez użytkowników wieczystych nieruchomości gruntowych, stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego pod warunkiem, iż w konkretnej sprawie nie zachodzą okoliczności, z których wynika, że użytkownikowi wieczystemu żądanie sprzedaży nie przysługuje (art. 198g ust. 2 u.g.n.) albo zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości jest niemożliwe (art. 198g ust. 3 u.g.n.). Z treści art. 198g ust. 1 u.g.n. jednoznacznie wynika bowiem, iż uwzględnienie roszczenia, skierowanego przez użytkownika wieczystego nieruchomości gruntowej, nie zostało uzależnione od zgody właściciela nieruchomości. Dlatego też w przypadku zasadności roszczenia, właściciel nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste, obowiązany jest do uwzględnienia roszczenia skierowanego przez jej użytkownika wieczystego oraz zastosowania procedury uregulowanej w przepisach Działu VIa ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.
Ponadto wśród przepisów Działu VIa ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami znalazł się art. 198h u.g.n., określający sposób ustalenia ceny nieruchomości gruntowej, zbywanej na rzecz jej użytkownika wieczystego na podstawie przepisów przedmiotowego działu, odmiennie określający zasady ustalania ceny w zależności, czy nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa czy też własność jednostki samorządu terytorialnego, a także art. 198k u.g.n. określający zasady udzielania bonifikaty od ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej użytkownikowi wieczystemu, który również odmiennie określa zasady udzielenia bonifikaty w zależności, czy nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa czy też własność jednostki samorządu terytorialnego.
Podkreślić jednak należy, iż wskazane powyżej artykuły znajdą zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy użytkownik wieczysty nieruchomości gruntowej wystąpi w stosunku do jej właściciela z żądaniem sprzedaży tej nieruchomości na jego rzecz. Natomiast w art. 198i u.g.n. ustawodawca nałożył na organy jednostek samorządu terytorialnego obowiązek, który musi zostać zrealizowany niezależnie od wystąpienia przez użytkownika wieczystego z roszczeniem przyznanym na mocy art. 198g u.g.n. Mianowicie, zgodnie z art. 198i ust. 1 u.g.n., odpowiednia rada albo sejmik w terminie 4 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw określi, w drodze uchwały, szczegółowe warunki sprzedaży nieruchomości gruntowych na rzecz ich użytkowników wieczystych albo zobowiąże, w drodze uchwały, organ wykonawczy do indywidualnego określania tych warunków w drodze zarządzenia. Jednocześnie, najprawdopodobniej w celu zapobieżenia sytuacji, w której uwzględnianie roszczeń opartych na podstawie 198g ust. 1 u.g.n. będzie opóźnione w wyniku niepodjęcia uchwał, o których mowa w przytoczonym powyżej art. 198i ust. 1 u.g.n., w ustępie drugim przedmiotowego artykułu ustawodawca wskazał, iż w razie niepodjęcia wyżej wymienionych uchwał w zakreślonym terminie, należy odpowiednio stosować przepis art. 198h ust. 1 u.g.n., normujący zasady ustalania ceny nieruchomości gruntowych, stanowiących własność Skarbu Państwa. Przy czym podkreślić należy, iż nie ulega wątpliwości, że treść art. 198i ust. 2 u.g.n. nie będzie stanowić usprawiedliwienia dla organów jednostek samorządu terytorialnego, które nie podejmą w zakreślonym terminie uchwały, określającej szczegółowe warunki sprzedaży nieruchomości gruntowych na rzecz ich użytkowników wieczystych, albo uchwały zobowiązującej organ wykonawczy do indywidualnego określania tych warunków w drodze zarządzenia. Z treści art. 198i ust. 1 u.g.n. jednoznacznie wynika, iż podjęcie wskazanych w nim uchwał stanowić ma realizację ustawowo nałożonych obowiązków, dlatego też organy jednostek samorządu terytorialnego obowiązane są do ich zrealizowania w ustawowo zakreślonym terminie.
Na zakończenie należy także wskazać, iż stosownie do treści art. 198l u.g.n. przepisy Działu VIa ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, stosuje się z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej. Udzielenie pomocy publicznej wymaga spełnienia warunków udzielenia pomocy de minimis, określonych we właściwych przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy de minimis.

Łukasz Żurowski
Aplikant radcowski
w Kancelarii Prawnej Filipek & Kamiński

SPIS TREŚCI