Czy komisje rady miasta mogą
kontrolować spółki komunalne?
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 4 / 2023
Spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego stanowią podmioty samodzielne pod względem prawnym i korporacyjnym. Związek pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego a spółkami komunalnymi jest zbyt odległy, by można było mówić o przyznaniu komisji rewizyjnej rady gminy kompetencji do jej kontrolowania.
Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Śląskiego z dnia 26 maja 2023 r., nr NPII.4131.1.630.2023, stwierdzającego nieważność uchwały rady miejskiej w sprawie powołania komisji doraźnej do spraw kontroli spółek gminnych. Wojewoda stwierdził nieważność ww. uchwały w całości, uznając, że jej treść jest sprzeczna z art. 18a ust. 1 i art. 21 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w związku z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Rada miejska, na mocy § 1 uchwały powołała komisję doraźną do spraw kontroli działalności spółek prawa handlowego, których udziałowcem jest gmina. W § 2 uchwały doprecyzowano, że przedmiotem działalności komisji doraźnej będzie przeprowadzenie do dnia 30 września 2023 r. kontroli spółek prawa handlowego, w których gmina posiada udziały, pod kątem realizacji zadań, dla których spółka została utworzona oraz przedłożenie radzie miejskiej sprawozdania w tym zakresie.
W ocenie organu nadzoru rada miejska, przewidując powołanie komisji doraźnej, mającej kontrolować spółki komunalne, dokonała nieuprawnionego obejścia przepisu art. 18a ustawy o samorządzie gminnym, a tym samym w sposób istotny naruszyła prawo. Zgodnie z jego brzmieniem: „Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisję rewizyjną. Przepis ten niejako narzuca formę, w jakiej rada gminy może sprawować funkcję kontrolną w odniesieniu do gminnych jednostek organizacyjnych, nakazując jej powołanie w tym celu komisji rewizyjnej.”
Wojewoda wskazał ponadto, że możliwość powołania przez radę gminy komisji doraźnych przewiduje art. 21 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w myśl którego: „Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.”
Jak podkreślił organ nadzoru, takie komisje mogą również sprawować funkcję kontrolną, na co wyraźnie wskazuje brzmienie art. 18a ust. 4 ustawy.
Z powyższego wynika zatem, że rada gminy może powoływać określone komisje problemowe. „Powinna mieć jednak na uwadze, że w przypadku dwóch komisji obligatoryjnych, tj. komisji rewizyjnej oraz komisji skarg, wniosków i petycji, sam ustawodawca precyzyjnie wyznaczył zakres powierzonych im spraw, które tym samym nie mogą być powierzane komisjom doraźnym. Jedną z takich spraw jest kontrola gminnych jednostek organizacyjnych, przypisana w sposób bezwzględny do kompetencji komisji rewizyjnej.” – wskazał Wojewoda Śląski.
Organ nadzoru wskazał ponadto, że w analizowanej sprawie odrębnym problemem jest możliwość kontrolowania przez radę gminy spółek komunalnych, jako podmiotów niestanowiących gminnych jednostek organizacyjnych, w rozumieniu art. 18a ust. 1 ustawy. W opinii Wojewody, spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego stanowią podmioty samodzielne pod względem prawnym i korporacyjnym. Związek pomiędzy aparatem organizacyjnym gminy a spółką jako podmiotem kontrolowanym jest w analizowanym przypadku zbyt odległy, by można było mówić o przyznaniu komisji rewizyjnej rady gminy kompetencji do jej kontrolowania. Ponadto gmina, jako udziałowiec, posiada odpowiednie instrumenty kontrolne dostępne udziałowcom na gruncie prawa korporacyjnego, w szczególności Kodeksu spółek handlowych. „Nie ma zatem możliwości, by gmina dokonywała przedmiotowej kontroli z wykorzystaniem instrumentów administracyjnoprawnych, tj. za pośrednictwem komisji rady gminy.” – wskazał organ nadzoru uchylając uchwałę rady miejskiej.
Jakub Gortyński
